akademia 2007+

ła XVII. system nauczania oparty na nauce rysunku9. Studiowano rysunek
poszczególnych części ciała, gestów, min, póz, przede wszystkim
z modela w świetle dziennym i sztucznym (rysunek nocny był ważną częścią
studiów). Nauce rysunku towarzyszyło studium anatomii, teoretyczne
i praktyczne z wizytami w prosektorium włącznie. Ponadto nauczano
kompozycji w oparciu o dzieła mistrzowskie i ustawiane w pudłach schematy
brył, draperii. Nauka kompozycji kończyła się przygotowywaniem
przez studentów oryginalnych szkiców kompozycyjnych. Kursy obejmowały
też naukę perspektywy, kopiowanie mistrzów, kursy historii sztuki,
ograniczone do sztuki antycznej i renesansowej, historii i mitologii, uczono
też oczywiście zagadnień technik i technologii danej dziedziny. Ukoronowaniem
nauczania akademickiego były klasy malarstwa studiowanego
w pracowniach, w których stale zmieniali się profesorowie, nawet co
miesiąc. Studia malarstwa zaczynano od kopiowania fragmentów figuralnych
obrazów mistrzów, kończąc na nowych kompozycjach zadawanych
przez prowadzących pracownie. Nauka malarstwa obejmowała też malowanie
martwych natur i pejzaży. Malowano w dwóch manierach: wypracowanej
lub szkicowo. Postępy w nauce na każdym jej etapie sprawdzano
w systemie ciągłych zadań konkursowych – student musiał w ciągu roku
zaliczyć dwa konkursy, których zadania opracowywane były przez profesorów.
W konkursach tych dopuszczano, by sceny figuralne, przede wszystkim
historyczne malowane były manierą szkicową, inne, jak pejzaże, czy
martwe natury powinny były być dopracowane. Osobne konkursy prowadzone
były dla uzyskania stypendiów, ich ukoronowaniem był najbardziej
prestiżowy, wieloetapowy konkurs o Prix de Rome 10 . Ten konkurs organizowały
wszystkie sekcje École i szkoły nauczające inne dziedziny sztuki
aż do 1968 r, kiedy ministerstwo kultury zlikwidowało ją jako przestarzałą
i bez znaczenia 11 .
W zasadzie wszystkie dziewiętnastowieczne europejskie Akademie
powtarzały paryski model nauczania. Programy różniły się w szczegółach,
Akademie niemieckie, przede wszystkim największa z nich w Monachium,
kładły szczególny nacisk na malarstwo historyczne i podkreślały rolę mistrza
– nauczyciela, studiowano w jednej, mistrzowskiej pracowni, a nie
w wielu jak w Paryżu. Studia w Akademii kończyły nie serie konkursów,
lecz wykonanie dzieła mistrzowskiego, jak w średniowiecznym cechu, co
było efektem średniowiecznych fascynacji Nazareńczyków, z grona których
pochodziło pierwsze pokolenie profesorów tej Akademii 12 . Akademie, poza
paryską, w większości nie kształciły architektów, uczących się w licznych
Bau-Akademie i pracowniach mistrzowskich, a następnie Politechnikach.
Już w XVIII wieku w Paryżu powstała królewska wolna (gratuite)
szkoła projektowania (de Dessin), przekształcona w 1767 roku w szkołę
sztuk dekoracyjnych, istniejącą w wieku XIX, ale nie będącą częścią École
des Beaux-Arts. Nie uczono w niej rzemiosła, a nauka oparta była oczywiście
o studia rysunku, ale rysowano rośliny, a przede wszystkim ornamenty,
kopiowano też dzieła przeszłości. W Anglii i w krajach niemieckich takie
szkoły były szkołami zawodowymi, średnimi, głównie dla chłopców, pierwszą
szkołę rzemiosł dla dziewcząt otwarto w Anglii w 1842 roku. Dopiero
pod wpływem W. Morrisa i Arts & Crafts Mouvment w Anglii u schyłku
XIX wieku powstały pierwsze wyższe szkoły sztuk pięknych, łączące
w swoim programie nauczanie rysunku, teorii i rzemiosł (1893 w Birmingham
i w Glasgow, Design School, 1896 w Londynie) 13 .
W Niemczech pierwszą taką szkołą był dopiero Bauhaus, po jego
reformie przeprowadzonej w latach 1919–23 przez Waltera Gropiusa. Trójstopniowy
program nauczania w Bauhausie – teoretyczny kurs wstępny,
ogólnoplastyczny z zajęciami z rysunku, fotografii, teorii sztuki, kursy
rzemiosł, od malarstwa ściennego przez pracownię druku i introligatorstwa
po metaloplastykę, w czasie których studentem opiekował się zarówno
profesor-artysta jak i mistrz-rzemieślnik i najwyższy kurs mistrzowski
projektowania architektonicznego w połączeniu z praktyką (studenci zobowiązani
byli wraz ze swoimi profesorami do tworzenia projektów konkretnych
przedmiotów sprzedawanych zakładom przemysłowym) i z możliwością
spotkania z wybitnymi artystami zapraszanymi do Dessau jako visiting
professors na różne okresy czasu, stworzyły wzorcowy model nauczania artystycznego,
do dzisiaj uważany za godny kontynuacji i naśladowania 14 .
W Polsce nauczanie artystyczne w XIX wieku nie odbiegało od modelu
ogólnoeuropejskiego, tyle że było znacznie skromniejsze. Pierwszą
i przez cały wiek XIX jedyną artystyczną szkołą wyższą była Akademia
krakowska. Rozpoczęła swoją działalność w 1818 roku, jako część wydziału
o sztuce problemach | A. Kisielewski akademii | D. Głazek
Strategia Akademia trawestacji, – programyczyli
dzisiejsza obecność
tradycji awangardy
144
145