akademia 2007+

snym wydaniu może nim być zarówno superprecyzyjna technicznie i wysmakowana
fotografia reklamowa, jak i jej wizualne przeciwieństwo – brutalne,
uliczne graffiti. Obie formy często egzystują obok siebie, co tworzy
niezwykły kontrapunkt w pejzażu miasta. Kicz, jak każda artystyczna nieprawość,
maskuje się, ukrywa pod zręcznie stworzonymi pozorami awangardy,
szczerości i zaangażowania w nowoczesność, zaś technologie cyfrowe
sprzyjają staranności wykonania, estetycznej i wizualnej efektowności
charakterystycznej dla plastycznej grafomanii. Nie sposób jednak nie zauważyć
takich cech jak wtórność, powierzchowność, manipulację efektami
i nieumiejętność wyboru spośród wielości wariantów w jakie można
przekształcić wygenerowany obraz. Kicz, z którym zarówno surrealizm
jak i później pop-art. prowadził nieustanną grę i od którego nie jest wolny
postmodernizm, wrasta w materię nowych technologii przez ich dostępność
i pozorną łatwość stosowania w twórczości plastycznej. Dzięki nim
każdy, jak to proroczo przewidział Warhol, może być artystą. Z fenomenem
takiej „produkcji artystycznej” mamy już do czynienia.
Pojawiają się też inne pytania o przyszłość grafiki; czym będzie jutro
w swej dominującej formie i treści ?, czy będzie to post-grafika, grafika
totalna zajmująca się sama sobą i swoimi spotęgowanymi możliwościami
?, czy zaistnieje również to, co dzieje się na obrzeżach, na owej krawędzi
rzeczy, lub nawet poza nią ? Peryferia w sztuce bywają bowiem o wiele
ciekawsze niż centrum, w którym rozdaje się laury, wyznacza kierunki
i ogłasza hierarchie aktualnych wartości. Inwazję technik cyfrowych i digitalnych
obrazów jeden z uczestników wspomnianego już w tym tekście
forum dyskusyjnego przyrównał do fali tsunami, a więc do żywiołu niszczącego,
po którym pozostają tylko ruiny i porozrzucane szczątki. Być
może (należy mieć taką nadzieję) ta efektowna metafora nie do końca się
spełni, nie mniej jednak niezwykle obrazowo uzmysławia skalę i dynamikę
tego, czego możemy się spodziewać. Jest co prawda szansa, że gdzieś
w głębi lądu przetrwają okopani zwolennicy tradycyjnych technik i manualnego
warsztatu. Mimo to obawa, że cyfrowa fala radykalnie przewartościuje
wszystko do czego przyzwyczaiła nas grafika w swej tradycyjnej
formie, pozostaje w pełni usprawiedliwiona. Warto się zastanowić, jakie
miejsce zachowa wspomniany kult warsztatu i manualnej sprawności wyróżniający
grafikę i artystów ją uprawiających? Jak wpłyną nowe zjawiska
kulturowe i społeczne na wykorzystanie nowych mediów i ich siłę oddziaływania
? Czy normy estetyczne będą miały rację bytu w digitalnym świecie
i czy będą jeszcze artystów obchodziły?
Na tegorocznym weneckim Biennale* zwracał uwagę rozpięty na
Ponte dell’Accademia transparent z hasłem „sztuka nie musi być brzydka,
żeby wyglądać inteligentnie”. To oczywista reakcja na anarchizację
sztuki i epatowanie szokującymi pomysłami dla zaistnienia chociaż na
chwilę w globalnym obiegu informacji, jakie zdominowały tego typu wystawy.
O kształcie sztuki, którą widać i o której się mówi, decydują artyści,
krytycy i kuratorzy wystaw różnej miary, a możliwości mediów i ich
dostępność nie tylko ułatwiają uczestnictwo, ale też pomnażają chaos informacyjny
w jakim przychodzi nam działać. To już rzeczywiście nie wizualizacja,
a halucynacja. Uratować nas może wyłącznie zdrowy rozsądek
i świadomość sensu naszej egzystencji, bo wielki talent robi wszystko, co
chce, geniusz tyle tylko, ile może 4 .
1 W. Skulicz, Międzynarodowe Triennale Grafiki 2003, katalog wystawy, Kraków 2003.
2 E. Jaguer, Les Mystères de la chambre noire, Flammarion, Paris 1983.
3 V. Flusser, Ku filozofii fotografii, Folia Academiae, ASP Katowice 2004, s. 23.
4 M. Poprzęcka, Jak mówić źle o sztuce?, w: Sztuka i wartość, Warszawa 1988, s. 94.
*) w 2005 roku – przyp. red.
o sztuce grafice | | A. S. Kisielewski Speil
Strategia Czy różnorodne trawestacji, będzie czyli piękne? dzisiejsza obecność
tradycji awangardy
124
125