akademia 2007+

pier czerpany rozdzielają się (…). Na zarzut, że prace te zawierają zbyt wiele
materii czy też realnej materialności, Dollhopf odpowiada, że wprawdzie
jego prace należy postrzegać jako najbardziej realną walkę z materią, jako
współczesne zmaganie z materiałem lub tworzywem, to jednak w zmiennym
procesie, trwającym tak długo aż powstanie nowe ciało, czyli aż materiał
przekształci się w inną formę, następuje zmiana, transsubstancjacja,
transformacja, lub – na czym mu szczególnie zależy – odmiana,
odejście od tego, co było wcześniej, do czego przywykliśmy, przeniesienie
w inna postać.
Drugi laureat Toshihiro Hamano miał swoją wystawę indywidualną
w tym samym miejscu w roku 1997 prezentując zaskakująco skrajnie
inną postawę. Jego prace zrealizowane w bardzo dużej skali, to przestrzenne
syntetyczne formy budowane światłem i nawiązujące do tradycyjnej architektury,
znaku pisma czy kaligrafii japońskiej. Środki, którymi realizuje
swoje prace to technicznie najczęściej serigrafia a materiałowo to złoty
pył, perłowy pigment, papier japoński, juta. Prace nie ujawniają śladu ręki
artysty, są sterylne, pełne dystansu do zmysłowo pojętej materii. To materia
o wymiarze boskim. Jej realność jest chyba tak samo oczywista jak
w dziełach Dollhopfa, ale jest ujarzmiona i służy ujawnianiu piękna.
A oto co sam mówi o sobie: Moje prace to przede wszystkim linie ciągłe,
linie krzywe i bardzo niewiele barw. Cienie to maleńkie, pogmatwane falki,
innym znów razem efekt reliefowy i wrażenie ruchu – światło materialne
i duchowe. Hamano jako wyznawca Zen niewiele mówi o swojej metodzie
pracy, za to wiele o swojej postawie i przesłaniu, które wyraźnie wynika
z tradycyjnej kultury Japonii. Taka jest więc również jego postawa wobec
materii, która ujawniona w jego dziełach nie służy do przeżywania, ale
do kontemplacji.
Postawy obu artystów bardzo wyraźnie wynikają z kultur, w których
żyją. Kultury chrześcijańskiej, kultury zranionego bytu, cierpienia oraz
kultury Wschodu, kultury bardzo wyrafinowanego estetyzmu, poszukującej
we wszystkich aspektach życia harmonii i boskiego piękna. Nieraz
w kontekście jego prac pojawiało się pytanie dlaczego Toshihiro Hamano
nie używa komputera, przecież jego dzieła przypominają gładkość i doskonałość
tego narzędzia. Nie znając wszystkich tajników twórczości tego
sztuki. Mówimy o materii malarstwa, muzyki czy dzieła literackiego. Materia
staje się określeniem odwołującym się do budulca, a więc do składnika
elementarnego, czyli źródłowego dla dzieła sztuki.
Materię możemy rozumieć na różne sposoby w zależności od sytuacji
i zjawiska, jakie opisujemy. Inaczej materię definiuje fizyka, inaczej
astronomia, a z teologicznego punktu widzenia jest ona przeciwieństwem
ducha, zaś wschodnie filozofie i religie tego rozdziału wyraźnie nie robią,
uważając, iż duch i materia są jednością. Czym więc jest materia w grafice?
Wymiar jej jest bardzo szeroki. Od materii, która skupia w sobie cechy
wielu z tych wymienionych, jest więc fizyczną substancją posiadająca
masę wypełniającą określoną przestrzeń, gdy mamy do czynienia bezpośrednio
z technologią i warsztatem. Chociaż i wówczas mówimy o pamięci
kamienia, energii zawartej w drewnie, czy rozmowie z papierem. Ale jest
też materia rodzajem bytu wykreowanym poprzez akt twórczy. Materia
jest duszą dzieła graficznego, materią, która żyje, a warsztat jako miejsce
działania i twórczości artysty staje się odbiciem jego osobowości i duszy.
Niech twórczość dwóch wybitnych artystów reprezentujących odmienne
kultury cywilizacji świata będą przykładem odmiennego również traktowania
materii graficznej. Obaj są laureatami nagrody głównej Grand Prix
na Międzynarodowym Triennale Grafiki w Krakowie, Günter Dollhopf
w 1991 roku, a Toshihiro Hamano w 1994. Wystawiali jako laureaci w Galerii
Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie.
Pierwszy artysta jest przedstawicielem bardzo europejskiego traktowania
sztuki. Dla Dollhopfa sztuka to możliwość uzewnętrznienia swoich
własnych przeżyć, często tragicznych i pełnych zmysłowej ekspresji.
Jego prace zrealizowane w papierze, to powłoki będące metaforą zranionej
ludzkiej skóry. Realizuje je jako odbitki z płyt akwafortowych i druk
reliefowy lub przedstawia jako monumentalne obiekty przestrzenne, które
swoją siłą wyrazu i ciężarem formy nie odpowiadają rzeczywistej lekkości
materiału, z którego zostały wykonane. Oto fragmenty tekstu Lisy
Puyplat z katalogu krakowskiej wystawy Güntera Dollhopfa:
(…) W tych pracach Dollhopf znęca się nad papierem, niszczy całe
ryzy ciężkiego, czerpanego, papieru, aż do całkowitego rozkładu. Uformowana
powierzchnia staje się krucha i kleista, a włókna, z których składa się pao
sztuce grafice | | A. M. Kisielewski Pałka
Strategia Grafika – trawestacji, Od materii do czyli ideologii dzisiejsza obecność
tradycji awangardy
116
117