akademia 2007+
o sztuce - ASP Katowice o sztuce - ASP Katowice
przykłady artystów-pedagogów katowickiej ASP, ilustrujące uzupełniające się i przeciwstawne zarazem postawy twórcze grafików, realizujących swoje prace w druku cyfrowym, nie stoją w opozycji do graficznej tradycji; tak traktowana matryca wirtualna nie różni się w swej najgłębszej istocie od matrycy wypukłej, wklęsłej, płaskiej, ażurowej i transparentnej 16 . Jak pisze bowiem Dorota Folga-Januszewska (…) specyfiką dzieła graficznego jest jego podwójny byt, podwójność formy i intencji. Nie nakład, nie reguły postępowania z płytą, lecz myślenie dwoma stadiami charakteryzuje tę sztukę, czyniąc z niej tak fascynujący świat, gdzie energia włożona w jedną postać materialną dzieła, rozpoznana zostaje dopiero w jego śladzie. 17 Z poglądem tym zgadzają się inni autorzy 18 , cytujący odmienne fragmenty wypowiedzi Autorki na temat Podwójnego bytu grafiki. Także nam wypadnie się z tym zgodzić, widząc w nim podstawy do sformułowania współczesnej definicji grafiki w znaczeniu formalnym 19 i dodając, że matryca wirtualna w analogiczny sposób uczestniczy w procesie powstawania dzieła graficznego jak jej fizyczne, analogowe poprzedniczki. Szkicując system pojęć grafiki, oparty na klasyfikacji znanych typów matryc, poszerzony o określenia wynikające z pojawienia się i używania w graficznej praktyce artystycznej matryc nowego rodzaju, odmiennych od tradycyjnych matryc drukowych, w szczególności matrycy wirtualnej, należy podkreślić neutralność tego systemu wobec szczegółowych problemów warsztatowych, takich jak rodzaj materiału, z którego matryca została wykonana, sposobów i narzędzi użytych do jej wykonania, rodzaju podłoża na którym została odwzorowana czy wydrukowana, metody druku, obecności (lub nie) farby, jak również zagadnień powielania czy kwestii relacji pomiędzy oryginałem a kopią. Wprowadzając do tejże klasyfikacji, po matrycy ażurowej, pojęcie matrycy transparentnej, której fizyczną reprezentacją byłby fotograficzny negatyw, diapozytyw, ale także cliché-verre 20 oraz wykonywane na różnego rodzaju foliach rysunki i przezroczyste montaże, których kolejna faza graficznego bytu nie jest w tej postaci jeszcze przesądzona, lecz możliwa, a przede wszystkim zależna od wyboru i decyzji artysty, otrzymamy spójny i konsekwentny zarazem system teoretycznego opisu procesu tworzenia obrazów graficznych 21 , w którym kluczową rolę odgrywa pojęcie matrycy. Matryca, już choćby ze względu na etymologię tego słowa (łac. matrix) zasługująca na umieszczenie w centrum procesu graficznego, zawiera, jednoczy w tym procesie oba, komplementarne byty graficzne, trafnie rozpoznane i scharakteryzowane przez Dorotę Folgę-Januszewską: zamysł, ideę twórcy i odzwierciedlenie tej idei w wybranym przez artystę medium. Matryca posiada przy tym właściwości i swego rodzaju potencjał, pozwalający na jej odwzorowanie w innym procesie, niż ten, który ją uprzednio ukształtował. Warto przy tym zauważyć, że matryca, w szerokim znaczeniu tego pojęcia, powstać i istnieć może niezależnie od woli i udziału człowieka, jako zapis fizycznego procesu lub zjawiska. Zdolność odzwierciedlania, będąca istotą matrycy, zdaje się wynikać wprost z natury świata, z natury zjawisk, które ją, matrycę, uformowały; człowiek jest wyłącznie odkrywcą i użytkownikiem metod wykorzystania tej właściwości matrycy 22 . Sporządzona przez samego artystę lub tylko przez niego wykorzystana matryca graficzna, w zgodzie ze swym potencjałem, wyłania, w procesie, który Janusz Kaczorowski nazwał matrycowaniem, po odpowiednim czasie i niezbędnych zabiegach technicznych, ów „drugi byt” grafiki, obraz, obiekt, będący bezpośrednim śladem bytu poprzedniego, stanowiącego źródło i warunek konieczny finalnej postaci grafiki. Proponowana klasyfikacja, opierająca się na 6. dających się dziś wyodrębnić i opisać typach matryc, w tym 5. analogowych: wypukłej, wklęsłej, płaskiej, ażurowej i transparentnej oraz 6. wirtualnej, zdaje się wystarczać dla scharakteryzowania znanych technik warsztatowych grafiki i ich poszczególnych wariantów, wraz z najbardziej nawet tajemniczymi „technikami własnymi”, sprowadzającymi się w istocie do technicznych sposobów kształtowania powierzchni matrycy, nakładania na nią farby lub jej odmiennego, niż zazwyczaj, drukowania, czy wyciskania na tradycyjnym, bądź nietradycyjnym podłożu. Matryce drukowe są w tej klasyfikacji podzbiorem matryc, których odwzorowanie następuje w procesie druku, będącym jednym z przypadków matrycowania. Klasyfikacja ta również, można wyrazić taką nadzieję, pozwala pożegnać się z określeniem „grafika komputerowa”, chociaż mimo wszelkie starania, ta niefortunna kalka z języka angielskiego pozostanie być może w języku potocznym. Na gruncie proponowanego systemu o sztuce grafice | | A. G. Kisielewski Banaszkiewicz Strategia Pojęcia grafiki trawestacji, czyli dzisiejsza obecność tradycji awangardy 110 111
Podział procesów graficznych ze względu na rodzaj stosowanych matryc Rodzaje matryc: ażurowa Odpowiadające im procesy graficzne oraz techniki powielania i druku, zarówno artystycznego, jak i przemysłowego szablon, serigrafia wypukła techniki druku wypukłego wklęsła techniki druku wklęsłego płaska techniki druku płaskiego transparentna cliche verre, fotografia wirtualna druk cyfrowy, projekcja monotypia diapozytywy możliwość (montaże) do przeksztalcenia każdej w matryce z technik druku analogowe przemysłowego pojęć jest to jednakże zaledwie warsztatowa odmiana grafiki realizowanej z użyciem matrycy wirtualnej i obywa się bez jakiegokolwiek dodatkowego przymiotnika. Podejmując próbę uporządkowania systematyki procesów graficznych, dajemy wyraz przekonaniu o jedności grafiki, której specyficzne cechy, wyodrębnione już w prapoczątkach cywilizacji przetrwały do dziś, ewoluując przez wieki w znany nam sposób, angażując i wykorzystując coraz to nowe procedury techniczne z wykorzystaniem matryc różnych typów. Powielanie z wykorzystaniem technik druku do multiplikacji obrazów graficznych było w historii cywilizacji znaczącym wkładem w przechowanie i upowszechnianie istotnej informacji za pomocą języka wizualnego oraz ważnym etapem w historii rozwoju tej dyscypliny sztuk plastycznych. Grafika, zwłaszcza tworzona przez artystów, pozostaje jednak wciąż atrakcyjnym polem kreacji i eksperymentu z matrycą i jej właściwościami, polem „badań podstawowych” języka wizualnego. Nie znamy jej przyszłości, lecz znamy jej świetną przeszłość i rolę, jaką odegrała w rozwoju ludzkiej kultury i kształtowaniu form komunikacji wizualnej. Rzemieślnicze, ręczne wykonywanie fizycznych, analogowych matryc graficznych wydaje się dziś stać w opozycji do tworzenia niematerialnych matryc wirtualnych; żmudna i brudna robota w klasycznym warsztacie graficznym przeciwstawiana bywa sterylnej, nowoczesnej pracy „na komputerze”. Jest to opozycja równie fałszywa, jak przeciwstawianie elektronicznego, „komputerowego” syntetyzatora dźwięków orkiestrze symfonicznej. Współczesna grafika coraz odważniej korzysta ze swego wielowiekowego dorobku; uwolniona od historycznych powinności może, oczami artystów, przyjrzeć się samej sobie i wniknąć głębiej w konstytuujące ją procesy tworzenia matryc; dostrzec, jak w przypadku Janusza Kaczorowskiego, uniwersalizm procesu matrycowania; używać, z równym powodzeniem i zaangażowaniem, technik przedwiecznych, jak szablon i tak nowych, jak cyfrowe techniki rejestracji i przetwarzania obrazu. Na koniec warto przytoczyć jeszcze jeden przykład paleolitycznego obrazu graficznego i jego współczesne losy: Syntetyczny „palcoryt” sowy z obróconą, jak na sowę przystało, o 180 stopni głową, został jakieś trzydzieści kilka tysięcy lat później przez grafika, posługującego się komputerem, nieco oczyszczony, wyretuszowany i użyty jako logo w opracowanym przez niego graficznie wydawnictwie 23 . Trudno byłoby znaleźć bardziej zabawny przykład kolaboracji grafików ponad wiekami, poszukując ilustracji dla tezy o odwiecznym uniwersalizmie języka wizualnego, którym grafika się posługuje. 1 J. Kaczorowski, S. Urbański, Pojęcia grafiki, katalog wystawy, Kraków 1978. 2 ibidem. 3 Main négative rouge, fig. 76, J. Clottes , La grotte Chauvet l’art des origines, Edition Seuil, 2001. 4 Grotte Chauvet, Vallon – Pont d’Arc, département Ardèche, Francja ; http://www.culture. gouv.fr/culture/arcnat/chauvet/fr/index.html. 5 Jean-Marie Chauvet, Éliette Brunel i Christian Hillaire dokonali tego odkrycia 18 grudnia 1994 roku. 6 J. Clottes, op. cit. 7 ibidem. o grafice | G. Banaszkiewicz Pojęcia grafiki 113
- Page 7 and 8: miejsce w Akademii z inicjatywy Zak
- Page 9 and 10: jaka jest rola samej typografii w p
- Page 11 and 12: o sztuce Strategia trawestacji, czy
- Page 13 and 14: mości. Odrębność powojennej pol
- Page 15 and 16: wydawało się być czymś oczywist
- Page 17 and 18: zów malowanych przemysłowymi farb
- Page 19 and 20: arier komunikacyjnych w epoce braku
- Page 21 and 22: 2 vide: bardzo interesujące rozwa
- Page 23 and 24: cje mocne i widoczne, nawet tutaj,
- Page 25 and 26: która uwzględnia tylko dzieła da
- Page 27 and 28: Ten nienaturalny rozrost obrazów p
- Page 29 and 30: s. 114. 56 vide: E. Cioran, Histori
- Page 31 and 32: ścią, jednym umysłem, jednym cia
- Page 33 and 34: fia jest I-Novel. W literaturze jap
- Page 35 and 36: 11 N. Goldin, Naked City - Photogra
- Page 37 and 38: ność traci swój pierwotny status
- Page 39 and 40: nych motywów malarskich: martwej n
- Page 41 and 42: nich panny ziewały, mrugały, prze
- Page 43 and 44: 21 K. Kuskowski, Powrót do korzeni
- Page 45 and 46: techniki druku stały się upiorem
- Page 47 and 48: nych, a potem wprowadzenie tego mat
- Page 49 and 50: • tradycyjne techniki »posunięt
- Page 51 and 52: dzo ważną rzecz: tak czy inaczej
- Page 53 and 54: lewa się, po wszystkich sztukach w
- Page 55 and 56: Oryginalna, prekursorska postawa tw
- Page 57: Dłoń z Groty Chauveta wydaje się
- Page 61 and 62: pier czerpany rozdzielają się (
- Page 63 and 64: Czy różnorodne będzie piękne? S
- Page 65 and 66: snym wydaniu może nim być zarówn
- Page 67 and 68: 128 129
- Page 69 and 70: 132 133
- Page 71 and 72: dzie neokonserwatywnego postmoderni
- Page 73 and 74: nych, nowe nawyki percepcyjne młod
- Page 75 and 76: ła XVII. system nauczania oparty n
- Page 77 and 78: uczestnictwem w klasie rysunku z mo
- Page 79 and 80: wania, sposoby myślenia. 3 Poznani
- Page 81 and 82: ych i grubych odmian pisma. To spra
- Page 83 and 84: komunikatu zależała od dwóch czy
- Page 85 and 86: uczeń - wymóg formalnego wykszta
- Page 87 and 88: cją swoich nauczycieli. 10 Nie ozn
- Page 89 and 90: 1 vide: Ch. Baudelaire, Malarz życ
- Page 91 and 92: nych i bogatych tworzono proste i s
- Page 93 and 94: Wskazując na tradycyjne zachowania
- Page 95 and 96: my komunikacji. Współczesne warto
- Page 97 and 98: style życia i praktyki dnia codzie
- Page 99 and 100: Krytyczny ogląd rozgłosu, prowadz
- Page 101 and 102: 10 J. Kozielecki, Koncepcja transgr
- Page 103 and 104: wo, najbardziej prawdopodobne obsza
- Page 105 and 106: utworem? „Jak powstaje utwór?”
- Page 107 and 108: Tabela 3 ratio suasoria - powód pr
Podział procesów graficznych ze względu na rodzaj stosowanych matryc<br />
Rodzaje matryc:<br />
ażurowa<br />
Odpowiadające im procesy graficzne oraz techniki powielania i druku, zarówno<br />
artystycznego, jak i przemysłowego<br />
szablon,<br />
serigrafia<br />
wypukła<br />
techniki<br />
druku<br />
wypukłego<br />
wklęsła<br />
techniki<br />
druku<br />
wklęsłego<br />
płaska<br />
techniki<br />
druku<br />
płaskiego<br />
transparentna<br />
cliche verre,<br />
fotografia<br />
wirtualna<br />
druk<br />
cyfrowy,<br />
projekcja<br />
monotypia diapozytywy możliwość<br />
(montaże) do przeksztalcenia<br />
każdej w matryce<br />
z technik druku analogowe<br />
przemysłowego<br />
pojęć jest to jednakże zaledwie warsztatowa odmiana grafiki realizowanej<br />
z użyciem matrycy wirtualnej i obywa się bez jakiegokolwiek dodatkowego<br />
przymiotnika.<br />
Podejmując próbę uporządkowania systematyki procesów graficznych,<br />
dajemy wyraz przekonaniu o jedności grafiki, której specyficzne cechy,<br />
wyodrębnione już w prapoczątkach cywilizacji przetrwały do dziś,<br />
ewoluując przez wieki w znany nam sposób, angażując i wykorzystując<br />
coraz to nowe procedury techniczne z wykorzystaniem matryc różnych typów.<br />
Powielanie z wykorzystaniem technik druku do multiplikacji obrazów<br />
graficznych było w historii cywilizacji znaczącym wkładem w przechowanie<br />
i upowszechnianie istotnej informacji za pomocą języka wizualnego<br />
oraz ważnym etapem w historii rozwoju tej dyscypliny sztuk plastycznych.<br />
Grafika, zwłaszcza tworzona przez artystów, pozostaje jednak wciąż atrakcyjnym<br />
polem kreacji i eksperymentu z matrycą i jej właściwościami, polem<br />
„badań podstawowych” języka wizualnego. Nie znamy jej przyszłości,<br />
lecz znamy jej świetną przeszłość i rolę, jaką odegrała w rozwoju ludzkiej<br />
kultury i kształtowaniu form komunikacji wizualnej. Rzemieślnicze, ręczne<br />
wykonywanie fizycznych, analogowych matryc graficznych wydaje się<br />
dziś stać w opozycji do tworzenia niematerialnych matryc wirtualnych;<br />
żmudna i brudna robota w klasycznym warsztacie graficznym przeciwstawiana<br />
bywa sterylnej, nowoczesnej pracy „na komputerze”. Jest to opozycja<br />
równie fałszywa, jak przeciwstawianie elektronicznego, „komputerowego”<br />
syntetyzatora dźwięków orkiestrze symfonicznej. Współczesna grafika<br />
coraz odważniej korzysta ze swego wielowiekowego dorobku; uwolniona<br />
od historycznych powinności może, oczami artystów, przyjrzeć się samej<br />
sobie i wniknąć głębiej w konstytuujące ją procesy tworzenia matryc; dostrzec,<br />
jak w przypadku Janusza Kaczorowskiego, uniwersalizm procesu<br />
matrycowania; używać, z równym powodzeniem i zaangażowaniem, technik<br />
przedwiecznych, jak szablon i tak nowych, jak cyfrowe techniki rejestracji<br />
i przetwarzania obrazu.<br />
Na koniec warto przytoczyć jeszcze jeden przykład paleolitycznego<br />
obrazu graficznego i jego współczesne losy:<br />
Syntetyczny „palcoryt” sowy z obróconą, jak na sowę przystało, o 180<br />
stopni głową, został jakieś trzydzieści kilka tysięcy lat później przez grafika,<br />
posługującego się komputerem, nieco oczyszczony, wyretuszowany<br />
i użyty jako logo w opracowanym przez niego graficznie wydawnictwie 23 .<br />
Trudno byłoby znaleźć bardziej zabawny przykład kolaboracji grafików ponad<br />
wiekami, poszukując ilustracji dla tezy o odwiecznym uniwersalizmie<br />
języka wizualnego, którym grafika się posługuje.<br />
1 J. Kaczorowski, S. Urbański, Pojęcia grafiki, katalog wystawy, Kraków 1978.<br />
2 ibidem.<br />
3 Main négative rouge, fig. 76, J. Clottes , La grotte Chauvet l’art des origines, Edition Seuil,<br />
2001.<br />
4 Grotte Chauvet, Vallon – Pont d’Arc, département Ardèche, Francja ; http://www.culture.<br />
gouv.fr/culture/arcnat/chauvet/fr/index.html.<br />
5 Jean-Marie Chauvet, Éliette Brunel i Christian Hillaire dokonali tego odkrycia 18 grudnia<br />
1994 roku.<br />
6 J. Clottes, op. cit.<br />
7 ibidem.<br />
o grafice | G. Banaszkiewicz<br />
Pojęcia grafiki<br />
113
Change language