akademia 2007+

Dłoń z Groty Chauveta wydaje się spontanicznym eksperymentem
artystycznym, próbą nowej techniki, zwłaszcza wobec licznych pozytywowych
czy wypukłodrukowych odbitek dłoni, tworzących wielką kompozycję
w Sali Brunel. 9 Użyta technika to szablon, którym jest w tym przypadku
sama dłoń – jednak uzyskanie jej jasnej sylwety na ciemniejszym
tle wymaga dodatkowych narzędzi oraz znajomości złożonej technologii;
przygotowania glinianego pyłu i urządzenia do jego naprószenia na
ścianę. Chociaż nie możemy dziś jednoznacznie rozstrzygnąć, czy użytym
do tego celu paleolitycznym rozpylaczem, aerografem były usta artysty,
drewniana czy kościana rurka, czy jeszcze coś innego, możemy jednak
dostrzec oczywistą analogię pomiędzy tym prehistorycznym obrazem
graficznym a innymi pracami, do dziś wykonywanymi za pomocą prostej
techniki graficznej – szablonu. Nb. we francuskim słownictwie graficznym
technika ta traktowana jest znacznie poważniej niż w naszym: ażurowy
element drukowy (élement d’impression ajouré 10 ) występuje tam na równi
z wypukłym, wklęsłym i płaskim a odpowiadające mu techniki graficzne
są reprezentowane przez szablon i serigrafię (pochoir, sérigraphie). Dzięki
temu systematyka technik graficznych jest bardziej kompletna, unikając
enigmatycznych określeń w rodzaju techniki odrębne. Jeżeli element drukowy
zastąpimy w tej systematyce szerszym określeniem matryca graficzna,
otrzymamy coś w rodzaju „Graficznej Tablicy Mendelejewa”, zawierającej
zarówno istniejące, jak potencjalne rodzaje, czy kategorie matryc. Tablice
te wystarczy uzupełnić o matrycę wirtualną i matrycę transparentną 11 , by
otrzymać jednorodny, konsekwentny system teoretycznego opisu graficznego
procederu, który od wieków uprawiamy.
Matryca wirtualna, określenie 12 będące ekwiwalentem używanych
również określeń matryca cyfrowa bądź matryca elektroniczna jest z tych
trzech za najtrafniejsze, gdyż podkreśla ono jej niematerialny, nie-fizyczny
byt, bez przesądzania o technologii w jakiej matryca ta jest czy może
zostać zrealizowana. Obecnie najpopularniejszym wśród artystów grafików
rodzajem matrycy wirtualnej jest cyfrowy, binarny, zero-jedynkowy
zapis idei artystycznej; warsztatem służącym do tworzenia takich matryc
pospolita maszyna licząca zwana komputerem osobistym, wyposażona
w zorganizowany pakiet instrukcji, zwany programem oraz współpracujące
z komputerem urządzenia do cyfrowej rejestracji, przetwarzania
i odtwarzania obrazu: monitory, kamery fotograficzne i filmowe, skanery,
drukarki i plotery, projektory. Najczęstszym, chociaż już nie jedynym sposobem
materializacji idei artystycznej zawartej w cyfrowej matrycy wirtualnej
jest, w zgodzie z tradycją grafiki, druk cyfrowy, czyli „druk” 13 za pomocą
sterowanego numerycznie urządzenia. Nowa technologia jest tylko metodą
wytwórczą i wracając do cytowanej opinii Janusza Kaczorowskiego i Stanisława
Urbańskiego, niczego nie „użycza” rzeczom ponad to, co fizyczne 14 .
Ale o atrakcyjności tego nowego warsztatu graficznego nie decyduje jego
reprodukcyjny czy imitatorski potencjał ani nawet to, że mieści się on wygodnie
na powierzchni biurka, zdecydowanie mniejszej, niż powierzchnia
najskromniejszego nawet warsztatu szlachetnych, tradycyjnych technik
graficznych. Raczej decydują o tym właściwości wirtualnej matrycy,
pozwalającej artystom na skomplikowane, lecz przy tym bardzo szybkie
przekształcenia obrazu, manipulacje złożone, lecz niemal błyskawiczne,
niewymagające szczególnej fatygi i nużących studiów problemowych ani
warsztatowych; stąd amatorska nadprodukcja „grafik komputerowych” 15 ,
ale także świadome sięganie do tego medium przez twórców uznanych
i wybitnych, których o sympatie i entuzjastyczne, bezkrytyczne podejście
do komputera posądzać nie sposób, a których prace w cyfrowym warsztacie
graficznym zaskakują często świeżością i bezpretensjonalnością.
Programy graficzne do grafiki niczego, co w naturze samego obrazu
nie jest zawarte, nie wnoszą, podobnie jak do gry w szachy nie wnosi niczego
szczególnego program, który swą sprawnością potrafi pokonać najwybitniejszego
nawet szachistę. Sztuka szachowa, jak i sztuka graficzna,
z powodu wirtualizacji algorytmów, którymi się posługują, nie tracą niczego
ze swej istoty pozostając domeną ludzkiej inteligencji, wyobraźni i talentu.
Średnie pokolenie grafików, wykształconych w klasycznym warsztacie,
sięga po matrycę wirtualną ze szczególną świadomością i rozmysłem,
dołączając po prostu nową technikę graficzną, jak na przykład Adam Romaniuk,
do wielu już z powodzeniem uprawianych, by dokonać poszerzenia
stosowanego dotychczas instrumentarium, bądź, jak Waldemar Węgrzyn,
odkrywać jej nowe możliwości wyrazowe, wynikające ze specyfiki
samego zapisu cyfrowego i różnorodnych sposobów jego odczytania. Te
o sztuce grafice | | A. G. Kisielewski Banaszkiewicz
Strategia Pojęcia grafiki trawestacji, czyli dzisiejsza obecność
tradycji awangardy
108
109