akademia 2007+

swoje fotografie w formie pamiętników. Przykładem niech tu będzie Tokyo
Diary. 1981–1995, 52 opublikowany w 1987(!). Czasami podrobione daty
podkreślają fikcyjny charakter fotografii – na przykład dowcipny April 1,
tragiczny August 6 and 9, 53 czy też poważny August 15. 54 Daty w tytule Tokyo
Diary są także fikcyjne, istnieją poza czasem rzeczywistym, są próbą
oszukiwania prawdy. 55
Araki często nazywa swoje prace pseudo-pamiętnikami, albo pseudo-reportażami,
podpierając się również swoim własnym życiem. To bezlitosne
pragnienie odsłaniania prawdy jest głównym motywem serii Tanizaki,
która zbudowana została w oparciu o fikcyjne pamiętniki starszego
profesora i jego młodej żony. W tym przypadku opowieść sprowadza się do
pojedynczej historii, w której para ujawnia swoje najgłębsze pokłady wnętrza.
Mamy więc tu do czynienia z zasadą podwójnej I-Novel, z fotograficznym
rozwiązaniem i prawie pornograficznymi scenami, które umieszczają
czytelnika w pozycji (p)o(d)glądacza (voyeurysty). 56
Araki instynktownie odkrył prawdę mówiącą o tym, iż jałowy grunt,
który nie produkuje niczego, jest właściwą scenerią naszego codziennego
życia. Teatr życia Nobuyoshi Arakiego jest aż do swego rdzenia zupełnie
wyjałowiony 57 . Sposób widzenia Arakiego stale ewoluuje, w swoim
duchowym zaangażowaniu przesunął akcent z ideologii na ciało i krew
oraz z rzeczy wielkich na małe. Dziś Arakiego pochłania błahość, czasami
wręcz małostkowość i zakrawająca o wulgarność prostackość codziennego
życia zwykłych ludzi. Ale ciągle jeszcze próbuje uchwycić prawdę
zgodnie ze swoją teorią ja-fotografia 58 Zasadniczym pytaniem odnoszącym
się do obrazu fotografii Arakiego jest to o zakres, do którego fotografia
może posłużyć jako metafora określonych uczuć, pragnień i nastrojów,
a poprzez to przybrać formę psychologicznego twierdzenia, przenikliwego,
wysoce zindywidualizowanego obrazu. Wiele z fotografii Arakiego charakteryzuje
się tym, że nie tyle naruszają one domniemane albo prawdziwe
tabu, ale dlatego, że nie są wyrachowanymi odpowiedziami opartymi na
subiektywnym, familiarnym doświadczeniu 59.
Częścią strategii ułatwiającą odbiór jego zdjęć jest przedstawianie
przestrzeni, która zawarta jest pomiędzy codziennym a niecodziennym,
przestrzeni, która należy zarówno do czasu jak i nicości. Codziennością
była jego żony Yoko; niecodziennymi nagie (nie akty) kobiety. Przez pewien
czas po śmierci żony, Araki nie fotografował niczego innego jak tylko niebo
– krajobraz sam w sobie. 60 Jej śmierć zabrała codzienność czasu i przestrzeni,
co zachwiało w nim równowagę relacji codzienna/niecodzienna.
61 Jakby jednak nie patrzeć, swoimi zdjęciami Araki zawsze opowiada
o smutku i zagubieniu człowieka w świecie, opowiada o nas.
1 D. Frazier, Nobuyoshi Araki, Photography, Sex and Life, cyt. za: www.tofu-magazine.net/
newVersion/pages/ARAKI2.html.
2 rocznik 1940.
3 Trudno sobie wyobrazić jakąkolwiek wystawę prezentującą współczesną sztukę Japonii
bez jego udziału, vide: M.Brewińska (red.), Gendai. Współczesna sztuka Japonii. Pomiędzy
ciałem i przestrzenią, katalog wystawy, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa 2000;
(ed.) B. Straka, M. Winien, Hume no Ato. Was vom Traum blieb… Zeitgenössische Kunst
aus Japan, Katalog wystawy, Haus Am Waldsee, Berlin 2000, Staatliche Kunsthalle Baden-Baden
2000.
4 V. Rutledge, Nobuyoshi Araki at Blum & Poe – Los Angeles, California; Art in America,
September 1997.
5 vide: M. DiPietro, Nobuyoshi Araki at the Hara Museum, cyt. za: http://www.assemblylanguage.com/reviews/Arakii.html.
6 Gijs van Tuyl, A Life and Death Photography. Tokyo Novella, cyt. za: http://www.designautopsy.com/araki/article5.html.
7 vide: H. W. French, A Lifelong Obsession With Women in Pictures, The New York Times,
The Saturday Profile, March 15, 2003; M. DiPietro, op. cit.
8 Pośród sław, które doceniły wartość jego sztuki znalazła się między innymi Bark, która
poprosiła Arakiego o zrobienie zdjęć do okładki jej wydanego w 1977 roku albumu Telegram,
vide: D. McNeill, An Interview with Nobuyoshi Araki (Oct 5, 2007), cyt. za: http://
www.timeout.com/london/art/features/3581.html.
9 Na to nakładają się jeszcze problemy natury pozamerytorycznej – wszelkiego rodzaju sugestie
odnoszące się do wyboru materiału.
10 case-study – studium przypadku; metoda polegająca na dogłębnym, wieloaspektowym
analizowaniu specjalnie dobranych przypadków ukazujących naturę studiowanych zjawisk
i procesów.
o sztuce | Roman Nieczyporowski
Sztuka Nobuyoshi Araki, czyli dylematy
wykładowcy sztuki
62 63