akademia 2007+

fia jest I-Novel. W literaturze japońskiej narrator opowiada swoją historię
w pierwszej osobie, 49 częściowo by nadać fikcji dozy prawdopodobieństwa
poprzez wrażenie, iż wszystko jest doświadczone przez ja, przez opisywanie
zewnętrznego świata od wewnątrz. Autorzy tacy jak: Yasunari Kawabata,
Junichiro Tanizaki i Kenzaburô Oe często uciekają się do tej literackiej
formy, czasami nawet pisząc fikcyjne pamiętniki. Jeśli chodzi o naszego
bohatera, to po raz pierwszy użył on tego zabiegu w już na początku swojej
artystycznej kariery, kiedy w roku 1971 własnym sumptem, w ograniczonym
nakładzie wydał Sentimental Journey – fotograficzne sprawozdanie
swojej podroży poślubnej. Ten zbiór zdjęć przedstawiających typowe
sceny z życia jest bardziej rodzinnym albumem, niż tradycyjną książką.
Zamieszczony krótki tekst, ujęty w subiektywną formę listu stanowi klucz
do fotograficznego oeuvre Arakiego. Zajmując sprzeczne z ówczesną fotograficzną
modą stanowisko, optuje za osobistą, subiektywną formą fotografii
wspominając po latach: W każdym razie, to co się stało, to to, że mój
debiut jako fotografa zbiegł się z początkiem mojego własnego »Ja(o)Powieść«,
które składają są razem na akt miłości. 50 Rola aparatu fotograficznego generalnie
jest porównywalna do fikcyjnego narratora. Zwyczaj Arakiego pracowania
z kilkoma aparatami fotograficznymi od razu sugeruje, że mamy
do czynienia z wieloma narratorami, wielu opowiadającymi historię, tak
jak Araki cały czas osobiście przybierający różne maski, stale zmieniający
kąt i pozę podczas dialogu z jego modelkami. 51
Niechęć Arakiego do powierzchowności i kłamstwa w tak popularnej
dziś fotografii mody rozpaliła w nim ideę fotograficznej prawdy. Początkowo
kopiował rzeczywistość jak maszyna i chociaż pozostało to metodą
jego pracy po dziś dzień, to taki sposób postępowania nie zapewniał
wystarczającej możliwości konwersacji z modelkami, pozbawiony był osobistych
emocji. Ani fotografia reportażowa, ani na pozór obiektywna fotografia
dokumentalna nie ujawnia prawdy. Jak o swojej twórczości mówi
Kawabata, subiektywną formą realizmu w swoich powieściach buduje literacką
fikcję, fikcję, która oparta na autentycznym uczuciu jest wiarygodniejsza
niż rzeczywistość. Przez analogię moglibyśmy to samo powiedzieć
o Arakim, który poprzez swoje autobiograficzne i subiektywne podejście
uzyskuje bardziej realistyczny obraz. Artysta bardzo często prezentował
katalogu domniemanej erotyki. Najczęściej nie mogąc wejść w głąb, oczy
Zachodu dotykają jedynie powierzchni, odczytują zewnętrzność tych prac,
nie dostrzegając, że fotografie Arakiego więcej mają z tradycji martwych
natur, niż z ekshibicjonistycznego obnażenia się i nawet jeśli przywodzą
na myśl pornograficzne skojarzenia, to ich zadaniem absolutnie nie jest
wywołanie podniecenia. 45
W roku 1996 Araki opublikował pracę In Ruins, w której z jednej
strony artysta koncentruje się głównie na temacie piękna, wzrastania
i kwitnienia, ale równocześnie objawia także niepokojące zainteresowanie
upadkiem i śmiertelnością w naturze. Fotografie z tej serii pokazują
nam świat w którym plaga chorób dotyka także wszystkie ze zwierząt
i roślin. Na pozór banalne zdjęcie przedstawiające leżącego w tekturowym
pudełku kota wprowadza nas w zakłopotanie nasuwającym się uporczywie
pytaniem, czy sfotografowany kot jest żywy, czy też martwy. A obok
tego serie wzbudzających niepokój zdjęć. Szkielet gada, wyrwane pióro
ptaka, miąższ na wpół wysuszonego melona – każde z tych przedstawień
jest swoistego rodzaju memento mori. Patrzymy na zdjęcie przedstawiające
meble ogrodowe, częściowo zardzewiałe, porzucone na tarasie otoczonym
przez zalewające go hordy gumowych goryli, prehistorycznych
zwierząt i gigantycznych czarnych much. Zdjęcie pełne niepokojącego
piękna, a zarazem wypełnione znakami nieuchronnie zbliżającego się fatum,
wszechobecnego zagrożenia. W sztuce Arakiego – i dotyczy to również
jego fotografii podnoszących temat seksu – temat śmierci jest ciągle
obecny. 46 W zupełnie inny sposób od twierdzenia Barthesa, że śmierć
jest zawieszona w fotografii, Araki mówi, że fotografia jest sama śmiercią,
i że akt fotografowania jest odcinaniem się od życia, albo przynajmniej,
że doprowadza nas do pytania o to co ściślejsze, dokładniejsze, wierniejsze,
trafniejsze. 47
Wydaje się, że na ścieżce, którą podąża Araki roztacza się zapach
śmierci. Ogrody, w których kwiaty mają już za sobą swój okres świetności,
przywodzą uczucie smutku. Dlatego prace Arakiego zdają się być poetycką
wizją jego realizacji, w której tylko takie samotne, ale równocześnie
absolutnie niezastąpione ogrody mają znaczenie dla naszego wieku
i pokolenia. 48 Zasadnicza idea Arakiego sprowadza się do tego, że fotograo
sztuce | Roman Nieczyporowski
Sztuka Nobuyoshi Araki, czyli dylematy
wykładowcy sztuki
60 61