akademia 2007+

wsze słyszę te same trzy słowa. (…) Idziesz na ilość. Trzy słowa, które zwalniają
37 . Malarz, który jest ciągle w biegu, boi się zatrzymać, boi się nawet
trochę zwolnić.
Maniera abstrakcji z kołami przemienia się w swoistą manię nieskończoności
możliwych rozwiązań, której w sukurs przychodzą wysokie
środki artystyczne i intelektualne z Dziennikiem malarza na czele.
Ta sztuka zostaje poddana przez samego artystę obronnemu procesowi
intelektualizacji. Ćwiertniewicz twardo obstaje przy klasycznie doskonałym
kole (a raczej kołach), nade wszystko bliska jest mu równowaga
(koło od dawna symbolizuje całość). Nie ma w nim nic z manierystycznej
niechęci do koła. W pewnym momencie jednak musimy, jak wszyscy,
stwierdzić, że tych obrazów jest zbyt wiele. Wydawało się, że wszystko
jest do odkrycia, z obrazu na obraz, że możliwa jest nieskończona
ilość ciągle nowych obrazów, a wszystko jest do wymazania, zniknie
nieuchronnie za przyczyną wszechwładnej amnezji. Zapominam – pisał
w swym dzienniku Ćwiertniewicz – obrazy już namalowane. Mało myślę
o obrazach które powstaną wkrótce. Oddaję się codziennemu obowiązkowi
pracy. Dzisiejsze numery: 364, 365, 366, 367, 368 38 . Obrazy te malowane
są po to, by artysta poczuł swoje istnienie, ciągle gorączkowo i pośpiesznie
potwierdzane kolejnym obrazem. Maluję codziennie – pisał Ćwiertniewicz
– więc żyję 39 . Obraz staje się dowodem na istnienie artysty, dowodem
jego egzystencji. Ćwiertniewicz nie tytułuje obrazów, natomiast
zgodnie ze swym systemem porządkowym numeruje wszystkie swe prace
wykonane w danym roku oraz opatruje je datą. Stanowią one bowiem
wizualne kalendarium jego pracowitej malarskiej egzystencji. W jednym
z jego zapisków z marca 1997 roku czytamy: Dziś numery 101, 102,
103 w br. Mania numerowania, coraz większych cyfr, coraz większej liczby
obrazów wykonywanych 40 . W Dzienniku malarza pod koniec każdego
roku podawał on dokładną liczbę dzieł wykonanych w mijającym właśnie
roku. Porządek to zasada jego sztuki, chociaż raczej nie mamy tu
do czynienia z linearną racjonalnością. Dnia 31 grudnia 1996 roku pisał:
Skończony dzisiaj 390. obrazek w br. dodany do poprzednich, to dywanik
stąd do… 41 . W rok później notował: Rok zakończyłem dzisiaj nr 746 42 .
Dnia 31 grudnia 1998 roku artysta zanotował: Numery 1535, 1536, 1537
i 1538, ostatnie z dzisiaj, czyli fragmenty dziennika z kołami 43 . W ostatni
dzień 1999 roku zapisał: Łagodny optymizm w tych ciężkich dla mnie czasach:
kończę rok numerem 1428. (Czy nie za dużo zręczności?, w 1992 był
to nr 128) 44 . Ta hiperprodukcja malarska stała się swoistą filozofią artysty.
Ilość tworzy estetykę. Tym liczbom namalowanych dzieł blisko już
do poziomu szaleństwa. Paru osobom – pisał Ćwiertniewicz – powtarzałem
swoją filozofię: produkować, produkować, dużo produkować, ale niewielu
przekonałem 45 . Liczba obrazów to także jego alibi.
Tak wielka ilość obrazów jest chyba jednak oznaką anomalii czy
słabości, paradoksalnie ten wielki rozrost świadczy o tym, że coś się wyczerpało.
W postępowaniu artysty kryje się mechanizm ilościowego unicestwienia.
Ten niepohamowany i niekontrolowany wzrost liczby obrazów
przypominać może rozrost komórek rakowych. Język, którym opisujemy
ten urodzaj siłą rzeczy przypominać musi język, którym opisuje się raka
(wiele metafor którymi opisujemy raka wywodzi się z języka ekonomii).
Pamiętać jednak musimy, żeby zdemistyfikować i uwolnić się od niebezpieczeństw
oraz pułapek myślenia metaforycznego, od metafory raka. Ekonomia
nadmiaru i dużej ilościowo produkcji malarskiej (wielu nazwałoby
to zjawisko nadprodukcją) Wojciecha Ćwiertniewicza wywołuje u osób
przywykłych do ekonomii niedostatku lekkie przerażenie, a przynajmniej
zdziwienie. Lękamy się nie tylko braku energii, ale także jej nadmiaru. Hiperprodukcja
malarska Ćwiertniewicza nosi bowiem znamiona katastrofy
ekonomicznej. Język ekonomii z którego często korzysta się opisując i szacując
jego malarstwo nie jest tu właściwym językiem. Kryzys nadmiaru
przestanie być problemem w momencie, gdy te tak liczne obrazy artysty
znajdą równie licznych kupujących je kolekcjonerów. Z punktu widzenia
artysty to zrytualizowane działanie, jakim jest codzienne malowanie tak
wielkiej ilości abstrakcji z kołami, wydaje się być działaniem jak najbardziej
racjonalnym. Tak, na Utopii jest to działanie jak najbardziej racjonalne.
Przybywając na Utopię musimy zapomnieć o swych zdroworozsądkowych
przyzwyczajeniach. Jak zachować całość i ochronić ciągłość nadmiaru
obrazów, bez wyparcia ich w sferę marzeń 46 . To jest najistotniejszy dla malarza
problem.
o sztuce | Janusz Antos
Praktykowanie utopii. O związkach modernistycznych abstrakcji
z kołami oraz „Dzienników” Wojciecha Ćwiertniewicza
46 47