akademia 2007+

Iluzja realna
W opiniach wnikliwych obserwatorów obu instalacji, czyli tych, którzy
mieli możliwość z bliska spojrzeć na rzeczy lub nawet ich dotknąć, pojawiły
się uwagi o sposobie wykonania rekwizytów 8 . Oko aparatu fotograficznego
nie rejestruje niedoskonałości, także sposób ekspozycji przedmiotów,
ich odizolowanie od widza, nie pozwalało każdemu na takie spostrzeżenia.
Zatem, mając na uwadze potencjalne możliwości seryjnego kopiowania
przedmiotów, dla artystów jakość konstruowanej iluzji nie stanowiła
zasadniczego problemu. Co jednak, zwłaszcza w przypadku Kuśmirowskiego,
nie oznacza negacji znaczenia procesu rękodzielniczego wytwarzania
dzieła 9 . Oscylując pomiędzy sztuką a rzeczywistością nie starali
się usilnie zatrzeć granic między tymi dwoma światami. Kuśmirowski
nawet, po tzw. grze wstępnej z widzem, obnaża kulisy realizacji. Pozwala
widzowi okazać respekt, czyli za sprawą drugiego spojrzenia – powrotu
do poprzedniej czynności z nową, bogatszą świadomością – spróbować
dotrzeć do prawdy 10 .
Stawiali oni zatem nie na jakość złudzenia, ale na płynącą z niepewności
zaistniałej sytuacji – radość, jak zapewne interpretowałby te
odczucia Ernst Gombrich 11 . Tworząc owe niedoskonałe repliki, pozwolili
sobie na niewierność oryginalnemu tekstowi, by w konsekwencji zaistnieć
w obliczu owego tekstu, a nie powtarzać to, co już było powiedziane.
Powstałe kolekcje służą do myślenia, czyniąc z siebie nowe teksty, przy
czym ich charakter jest różny. Zbiór kopii przedmiotów Kuśmirowskiego
reprezentuje rzeczywistość niewidzialną, ale realną, równie realną jak
stojące obok pierwowzory. Każdy obiekt niesie w sobie pewną historię. Tomaszewski
skupia się na uplastycznieniu fikcji. Jej materialny substytut
stworzony w oparciu o kadry filmowe spotyka się na wystawie z obrazami
obecnymi w umyśle obserwatora instalacji. Miejsce lustra-szyby, którego
fascynacjom daje upust w innych projektach, zajmuje bariera pamięci 12 .
Zatem w obu przypadkach nie może być mowy o wiernym powtarzaniu,
odbijaniu, kopiowaniu rzeczywistości, bo ona sama w sobie jest falsyfikatem,
rekonstrukcją, fikcją stworzoną przez artystę/innego artystę.
Od takich spostrzeżeń już tylko krok do postawienia owych projektów
w kontekście pesymistycznych teorii postmodernizmu dotyczących
Robert Kuśmirowski, Double V, Galeria
Kronika w Bytomiu, 2004 r.,
fot. Krzysztof Chrobak, arch. Kronika
o sztuce | Bernadeta Stano
Atopiczne wnętrza Christiana Tomaszewskiego
i Roberta Kuśmirowskiego
30 31