akademia 2007+

du na ilość i jakość dokumentacji, którą wokół niej zgromadzono. Artysta
miał do dyspozycji w bytomskiej galerii niewielką wybieloną przestrzeń
byłego magazynu. Zaaranżował w niej dwa wnętrza, oddzielone od siebie
ścianą z szybą i nieudostępnianymi drzwiami. Pierwsze, do którego odbiorca
miał bezpośredni wgląd, zabudowane zostało przedmiotami znalezionymi
i wyraźnie używanymi. Zaczerpnięto je z realnie istniejącej,
obcej przestrzeni jakiegoś składu, magazynu. Pomieszczenie wypełniał
betonowy, głęboki zlew ze starymi kranami, pusta skrzynka, zapewne na
narzędzia, która w kolejnych zapisach fotograficznych instalacji zmieniała
swoją pozycję, radio na wysokim wsporniku, biały metalowy kubek, talerz
z herbatnikiem, reprodukcja portretu Lenina, szyld komunistycznej
gazety Sztandar Ludu na ścianie, jakiejś sztuki roboczej garderoby. Ale
wzrok odwiedzającego to miejsce skupiał się przede wszystkim na szybie,
która dzięki refleksom i zaciekom spreparowanym przez artystę robiła
przekonujące wrażenie lustra. Na jego parapecie pozostawiono brudną
szklankę i kilka śrubek.
Drugie wnętrze za zamkniętymi drzwiami, przy pierwszym kontakcie
z dziełem, nie istniało. Odbiorca widział lustro z odbitymi przedmiotami.
Omyłka wychodziła na jaw, kiedy znalazł się on w miejscu przewidzianym
przez artystę, w sąsiednim pomieszczeniu, z którego widać
było przez otwór z fragmentem lustra weneckiego to, co naprawdę znajduje
się za szybą. Z szansy tej nie każdy jednak korzystał, mimo wyraźnie
określonych ram ekspozycji, zapewne z braku odpowiedniego bodźca,
pozostając w pełnej nieświadomości istnienia owej drugiej rzeczywistości.
Za szybą Kuśmirowski zrekonstruował drugie pomieszczenie, równie
klaustrofobiczne, z analogicznych przedmiotów. Z tą istotną różnicą,
że tym razem gotowe wyposażenie zastąpił spreparowanym przez siebie,
z materiałów takich jak tektura, styropian, klej, gips, folia, drewno, polichromowanych
tylko w miejscach, które były przewidziane do bezpośredniego
oglądu.
Projekt Chrystiana Tomaszewskiego O kaplicach, jaskiniach i erotycznej
beznadziei zrealizowano dwukrotnie: w listopadzie 2005 roku
w Galerii Atlas Sztuki w Łodzi oraz wiosną 2006 w Galerii Kunstsammlungen
w Chemnitz w Niemczech. W jego skład wchodzi szereg obiektów
zaprojektowanych przez artystę przede wszystkim w oparciu o fabułę filmu
Davida Lyncha Blue Velvet. Są to makiety wykonane z kartonu i sklejki,
przedstawiające poszczególne kadry filmowe: widoki posesji w miasteczku,
wnętrza domów oraz kopie wyłuskanych ze scenografii przedmiotów. Towarzyszy
im spinający wnętrze galerii obiekt, dla którego pierwowzór stanowiła
Niekończąca się kolumna Brancusiego. Pojedyncze makiety, obiekty
niezależne i ich zespoły umieszczono w różnorodnych konstrukcjach,
o drewnianych podłożach, o ścianach prostopadłościennych lub bardziej
złożonych, przeźroczystych (szklanych) lub kartonowych, zaopatrzonych
w otwory umożliwiające penetrację wnętrza. Z konglomeratem klatek,
skrzynek i akwariów zamykających pokoje, bary i posesje, związany jest
korytarz hotelowy. Ma on również swój pierwowzór filmowy, ale tym razem
artysta wykorzystał zastaną przestrzeń galerii, wprowadzając w nią
zmiany, m. in. oświetlenia. To ono, precyzyjnie zaprogramowane, wydobywa
z mroku poszczególne segmenty instalacji Tomaszewskiego. W skład
niej weszły też obiekty, znane z wcześniejszych wystaw artysty – lampy
– rekonstrukcje rekwizytów Blue Velvet oraz inne kuriozalne przedmioty,
np. kopia znalezionego przez Jeffrey’a odciętego ucha.
„Robione ready made”
Patrząc na uobecnione w ramach kolekcji Kuśmirowskiego i Tomaszewskiego
reprezentacje innych nieobecnych światów, rodzi się pytanie o pogłębiony
sens duchampowskiego ready-mades. Sam tytuł pracy Kuśmirowskiego
Double V, czyli V+V – W (tytułowe DOUBLE V – z francuskiego
oznacza literę W) wskazuje na problem pomnożenia rzeczywistości przez
dwa. U niego są to dwa różne światy, oba skonstruowane z przedmiotów.
Na pierwszą grupę złożyły się przedmioty wybrane z różnych istniejących
realnie wnętrz, kojarzących się z typowymi warsztatami pracy w przedsiębiorstwach
państwowych okresu PRL-u. Dodajmy, że podobny repertuar
rewitalizowanych rekwizytów, o wyraźnych śladach zużycia, występuje
w większości realizacji Kuśmirowskiego, np. Eksperymentalne Studio Anatomiczne
(Galeria Biała, Lublin 2005), czy Yes, I’am Wsiór (CSW Zamek
Ujazdowski, Warszawa 2004). 4 Po drugiej stronie lustra znalazły się robione
ready made, używając określenia Duchampa, które zastosował do obra-
o sztuce | Bernadeta Stano
Atopiczne wnętrza Christiana Tomaszewskiego
i Roberta Kuśmirowskiego
26 27