akademia 2007+

Trwałość dzieła i jego zakotwiczenie w miejscu dostępności pozwalała
kształtować historyczny gust pokoleń i narodów na kolekcjach narodowych,
lub rynkach sztuki lokalnej. Przekazywane z pokolenia na pokolenie
były nie tylko artefakty (formy) dzieł, ale również ich kolejne interpretacje,
sugerowane sensy. Świat nadawcy górował nad światem odbiorcy,
mityzował działania artysty, degradował odbiorcę nie posłusznego systemowi
informacyjnemu. Nastąpiła muzealizacja doświadczenia, proponowanie
w imię szczytnych idei narodu, państwa, kultury prymitywu interpretacyjnego
nie nadążającego za rozwojem społeczności.
Mityzacja artysty i muzeum doprowadziła do niewspółmiernej hierarchizacji
wartości, konserwator zabytków zyskał miano najważniejszego artysty,
konserwacja przeszłości przerosła w kulturze wysokiej idee nowatorstwa
odkryć i twórczości. Państwo broni konserwy jak Częstochowy,
proponując przeszłość jako przyszłość, mimo iż prawie wszyscy używamy
mobilnej telefonii i Internetu. Dzieła historyczne obrastają w kolejne
warstwy znaczeń i estetycznych mód. Tak jak dawniej, kiedy niezmienna
forma artefaktu dawała możliwości porównywania oddziaływań różnych
obiektów na różnych odbiorców. Pozwalała na tworzenie stylów, kierunków,
podobieństw i różnic między i wewnątrz kategorii. Bazą był wiecznie
trwały przedmiot materialnego artefaktu. A przecież oddziaływanie dzieła:
procesualnego, temporalnego, elektronicznego, interaktywnego jest
mierzone raczej faktycznym uruchomieniem twórczych działań użytkowników,
naturą przekształceń artefaktu (projektu autorskiego), rodzajem interakcji
z urządzeniami lub innymi użytkownikami projektu.
Dzieło powstaje zawsze jednak w jaźni, czy to odbiorcy, czy interaktora.
Autor stawia sobie zadnie, jak skonstruować efektywny artefakt zdolny
do przekształcenia w dzieło sztuki, a interaktor jak wytworzyć dzieło
sztuki w procesie przekształcania artefaktu. Dawne kompetencje odbiorcy
ograniczały się do odgadywania sensu skończonego formalnie artefaktu.
Kompetencje interaktora polegają dodatkowo na umiejętności przekształcania
artefaktu w sposób operacyjny (przy pomocy interfejsów) oraz negocjowaniu
sensów tych operacji. W przełożeniu na życie codzienne, moglibyśmy
powiedzieć, że odbiorca gotówki w banku odbiera ją jako efekt
skończonej operacji banku. Operacja jest skończona przez bank, ale interpretowana
jako stan konta: debet, lub profit przez odbiorcę. Natomiast
kompetencje interaktora można rozumieć jako operatora własnego konta
bankowego przy pomocy narzędzi elektronicznych przygotowanych przez
bank, jako możliwości prowadzenia transakcji przez samego użytkownika.
Bank oddaje do dyspozycji interaktora strukturę i procedury umożliwiające
na operacyjny sposób przekształcania zawartości konta w różne
transakcje. Elektroniczny pieniądz jest efektem odłączenia informacji od
transportu, nie trzeba przenosić pieniędzy z banku do elektrowni, wystarczy
przy pomocy procedur wysyłać informacje w zamienniku na elektrony
i bity. Atomy zostały zamienione na bity, których transportem zajmują
się komputery podłączone do sieci. Interaktywna cywilizacja przenosi na
użytkownika kompetencje operacji przekształcania danych według ustalanych
reguł (procedur), co daje mu możliwość wyboru: opcji, czasu transakcji,
kierunku i celu przekształcania zgodnie z jego interesem. Sztuka
interaktywna odzwierciedla te właśnie tendencje, tak jak dawna sztuka
odzwierciedlała ówczesne tendencje obsługiwania klienta, przez wytwarzanie
dla niego gotowego produktu.
Przesunięcie w sztuce jest konsekwencją rozwoju technologii informacyjnych,
ale na które nakładane są ciągle jeszcze artystyczne uzusy wytworzone
przez dwudziestowieczną kulturę. Przesunięta jest konsekwencją
przemian technologicznych oddziałujących na kulturę, w znacznym stopniu
tworzoną jeszcze przez stary paradygmat produktu jako materialnego
przedmiotu. Pośrednictwo, medialność, czyli również artefakt kreowany
dawniej i należący do autora, teraz jest wspólnym polem negocjacyjnym,
współtworzonym przez nadawcę i odbiorcę. Samodzielność sztuki okazuje
się być iluzoryczna w tym sensie, że zależy ona głównie od aktualnego
stanu technologii, a nie od kultury artystycznej. Sztuka przesunięta
wydaje się przywracać sens dawnego znaczenia wbudowanego w nią techne
pozwalającego na udział w rozwoju cywilizacyjnym, o czym zapominała
sztuka awangardowa wyznaczająca jak się jej wydawało własne cele.
Przeciwstawiając technikę i jej technologie kulturze utrzymujemy złudo
sztuce problemach | A. Kisielewski sztuki | A. Porczak
Strategia Sztuka przesunięta. trawestacji, Shiftart czyli dzisiejsza obecność
tradycji awangardy
290
291