akademia 2007+

przesuniętej, to nie narzucanie ideologii czy wartości, raczej tworzenie
technologicznego środowiska dla wytwarzania wartości przez użytkownika.
Jeśli nawet pojawia się w przestrzeni społecznej, nie zawłaszcza jej,
nie kontestuje, a jedynie kontekstuje; odbywa się najczęściej na terytorium
niezajętym przez sztukę pigmentu i przedmiotu.
Shiftart przesuwa tak dalece rozumienie sztuki i kultury, że nie jest jeszcze
nawet zjawiskiem rozpoznanym przez środowiska artystyczne, tym
bardziej rozumianym, na razie dla nich nie jest w ogóle sztuką, ani nową
kulturą dla kulturalnych ludzi sztuki wysokiej. Jest raczej marginalnym
eksperymentem młodego pokolenia, pokolenia nie tyle artystów, co użytkowników,
ponieważ adepci sztuki w tradycyjnych uczelniach artystycznych
dostają w wianie wykształcenia ślepą plamkę przysłaniającą (niepozwalająca
dostrzec) przesunięcia. Przejmując terminologię komputera
można by powiedzieć, że nie mają oni zainstalowanych sterowników widzenia
nowej kultury, zatem nie widzą przesunięcia, tak jak komputer nie
widzi nie zainstalowanego urządzenia, chociaż fizycznie jest podłączone.
Sztuka przesunięta nie jest antytezą środowiska, nie jest radykalna w potocznym
rozumieniu, ponieważ siła radykalizmu jest tym większa, im bliżej
umiejscowiona dotychczasowych norm, którym zaprzecza, narusza ich
status (np. genitalia na krzyżu). Przesunięta jest za daleko od dotychczasowych
warunków zaistnienia sztuki, by mogła być radykalna. Zmianę taką
można by porównać przez odwołanie się do pastwiska, pastwiska w większości
skonsumowanego przez kulturę awangardy. Awangarda szukała coraz
to nowych terenów, teraz nie chodzi o nowe pastwiska, raczej o inne
formy żywienia, niż skubanie trawy.
Pole sztuki jako modernistyczne pastwisko przestaje być użyteczne dla innego
paradygmatu żywienia, teraz jest to raczej strawa o wysokim stopniu
przetworzenia, nie istnieje topograficznie, jest raczej podobne do częstotliwości
fal niewidzialnych, które teraz alimentują sztukę. Sztuka moderny,
jeśli widzi jakiś pożytek z nowych (elektronicznych) możliwości, to
raczej wyznacza im rolę elektronicznego pastucha odgradzającego swoje
pole od innych.
Przesunięcie sztuki w inny rejon mentalny, ale również cielesny a zarazem
wirtualny powoduje, że dawne narzędzia wykrywające sztukę stają się nieużyteczne.
Przesunięcie w potocznym rozumieniu może sugerować, że po
tej operacji elementy konstytutywne dzieła powinny się odnaleźć w układzie
wyjściowym, ale na innym terytorium, ale tak się nie dzieje. Sytuacja
jest bardziej złożona: po pierwsze na przesunięcie oddziałuje dawny
modernistyczny paradygmat, jako palimpsest wcześniejszego pojmowania
sztuki, gdzie dzieło rozumiane było jako ręcznie wytwarzany przedmiot,
umiejscowione w społecznie wyznaczanych miejscach dla wytworów intencjonalnie
przeznaczonych do bezinteresownego interpretowania, i po
drugie, co najważniejsze, pozostały dawne nawyki percepcyjne. Tak więc
przesunięcie jest widoczne tylko od strony nowego paradygmatu (digitalnej
i telematycznej kultury), natomiast od strony kultury wysokiej przesunięta
jest nadal niesztuką, lub w najlepszym wypadku gorszą sztuką.
Dotychczasowe historyczne zmiany nie były tak znaczące – kiedy powstało
malarstwo abstrakcyjne, pozostawała rama malarstwa. Kiedy powstawał
Salon Odrzuconych, pozostała rama salonu. Sztuka przejawiała się w tych
samych terytoriach i ramach, realnie i w przenośni. Chcę wykazać, że
termin sztuka przesunięta nie jest jedynie neologizmem, lecz wnioskiem
obserwacyjnym nowych zjawisk w naszej kulturze i sztuce. Przesunięcie
jest figurą postmoderny, nie kontestuje, nie wymazuje zastanego (jak ruchy
awangardowe), ale tworzy inne możliwości.
Realne możliwości przesuniętej są być może większe niż ruchów awangardowych,
ponieważ wspierają ją najnowsze technologie. Technologie ignorowane
przez kulturę wysoką, których ona nawet nie stara się zrozumieć,
ani asymilować, tym bardziej nie dają się jej kontrolować. Przesunięcie nie
jest ani wprost linearnym rozwojem kultury, ani prostą kontynuacją, jest
raczej zajęciem miejsca pozostawionego przez kurczący się obszar kultury
wysokiej, która nie doceniła zmian technologicznych dokonanych przez
codzienny użytek technologii komunikacyjnych. Wolfgang Welsch proponuje
estetykę poza estetyką, przesunięcie zainteresowania estetyków ze
sztuki jako części kultury wysokiej na zjawiska poza nią, choćby poprzez
takie fenomeny jak estetyzacja życia codziennego. Ale zadanie takie nie
o sztuce problemach | A. Kisielewski sztuki | A. Porczak
Strategia Sztuka przesunięta. trawestacji, Shiftart czyli dzisiejsza obecność
tradycji awangardy
284
285