akademia 2007+
o sztuce - ASP Katowice o sztuce - ASP Katowice
Matryca przemocy. Tomasz Gryglewicz Prolog Głównym tematem artykułu jest udział dwu polskich grafików: Andrzeja Bednarczyka i Ksawerego Kaliskiego na wystawie Sunek, która odbyła się w 2005 roku w ramach jubileuszowego 26. Biennale Grafiki w Lublanie, stolicy Słowenii. Zanim jednak omówię założenia ideowe i projekt prezentacji, który nazwałem wstępnie Matryca re-presji, będąc polskim komisarzem wystawy Sunek z ramienia Międzynarodowego Triennale Grafiki z Krakowa, chciałbym wyjaśnić genezę mojego pomysłu, wynikającego z wieloletniej refleksji na temat statusu grafiki na tle pozostałych dyscyplin artystycznych oraz w szerszym kontekście współczesnej sztuki i cywilizacji. Ukonstytuowaniu się zjawiska grafiki artystycznej, jako wydzielonej i autonomicznej dyscypliny artystycznej, towarzyszy refleksja teoretyczna. Ponawiane jest pytanie, który z elementów składowych procesu konstytuowania się przekazu graficznego jest rozstrzygający co do przynależności gatunkowej danego dzieła. Jedni upatrują specyfiki grafiki w posługiwaniu się abstrakcyjną, nieistniejącą w naturze, linią. Wiążąc grafikę z rysunkiem i pismem, motywują swoje stanowisko etymologicznie – greckie słowo gráphein oznacza zarówno rytować lub rysować, jak również pisać. Związek z pismem oznacza szerszą relację z literaturą, w czym upatruje się szczególnie rozbudowanej w grafice funkcji narracyjnej, owocującej licznymi cyklami i seriami. Natomiast posługiwanie się linią stwarza większą niż w innych dyscyplinach niezależność od bezpośredniego naturalnego modela, umożliwiając szersze wprowadzanie wątków fantastycznych 1 . Inna znowu grupa teoretyków dostrzega specyfikę grafiki w nośniku obrazu, jakim jest papier, akcentując związek jej z drukarstwem. Natomiast spora część badaczy skłonna jest z kolei uznać, że cechą konstytutywną grafiki jest zasada powielania obrazu. Z pewnością wszystkie te trzy czynniki są charakterystyczne dla grafiki, niemniej jednak w możliwości powielania obrazu za pomocą matrycy widziałbym cechę najbardziej istotną i odróżniającą odbitkę graficzną od jednorazowego rysunku, który może być wykonany również na papierze, podobnie jak akwarela lub gwasz 2 . Powyższa teza wynikała z obserwacji aktualnego wówczas zjawiska redefiniowania pojęcia grafiki w obrębie nowych kierunków awangardowych lat 60., do jakich w pierwszym rzędzie należał pop-art, który przy pomocy sitodruku powielał obrazy rekuperowane z prasowych ilustracji fotograficznych. Podjęty przez polskich artystów dyskurs awangardowy uwidocznił się również na kolejnych wystawach Międzynarodowego Triennale Grafiki w Krakowie, przybierając formę refleksji nad granicami graficznego medium oraz – szerzej ujmując – nad definicją obrazu graficznego. Zadawano pytania, czy bogate wcielanie fotografii do prac graficznych nie wykracza poza ramy dyscypliny, podobnie jak odchodzenie od estetyki wizualnej na rzecz przekazu intelektualnego, poprzez wprowadzanie w obręb płaszczyzny obrazowej inskrypcji lub tekstu literackiego? Czy można za- Projekt polskiej ekspozycji Międzynarodowego Triennale Grafiki w Krakowie na wystawę Sunek w zakładach tytoniowych Tobačna (26. Biennale Grafiki w Lublanie, 2005). Prace Andrzeja Bednarczyka: Re-pro-duktor i Ksawerego Kaliskiego, Przeciw Nicości. Wizualizacja Ksawery Kaliski. 242 243
kwalifikować jako grafikę łączenie tradycyjnych płaskich technik powielania, z jednorazową odbitką, rysunkiem, z przestrzennym reliefowym wytłoczeniem, collage’owym nawarstwieniem wielu obrazów i wreszcie – z przestrzenną konstrukcją? Również 20 lat później, w latach dziewięćdziesiątych oraz aktualnie, na początku nowego stulecia, swoistym wyzwaniem dla sztuki graficznej stało się rozprzestrzenienie się nowych technologii przekazu, do których w pierwszym rzędzie należy zaliczyć zjawisko upowszechnienia się komputera i Internetu jako nośników i generatorów obrazu wizualnego. Zapis cyfrowy obrazu można potraktować jako swoistą matrycę, za pomocą której jest się w stanie powielać nieskończoną ilość takich samych obrazów, drukowanych na papierze lub odtwarzanych na monitorze, albo wyświetlanych na ekranie przy pomocy rzutnika. Również na wystawach krakowskiego Międzynarodowego Triennale Grafiki zaznaczyła się fascynacja techniką komputerową, szczególnie poprzez eksponowanie wydruków jako odbitek graficznych. Pojawiły się także eksperymenty wychodzenia grafiki w przestrzeń i tworzenie multimedialnych instalacji graficznych. Nowym technikom odpowiada nowa, postmodernistyczna estetyka, w której jak określił to Jean-François Lyotard coraz większą rolę odgrywa wirtualna rzeczywistość, tworzona z generowanych cyfrowo niematerialiów – Les immatériaux – jak brzmiał tytuł jego głośnej wystawy w Centre Pompidou w Paryżu w 1985 roku. Zatem również i współczesna grafika artystyczna musi znowu odpowiedzieć sobie na pytanie o własną tożsamość. Wobec nowych, coraz bardziej zaawansowanych mechanicznych i cybernetycznych technik i programów tworzenia, przekazywania oraz powielania obrazu, musi radykalnie przedefiniować się, aby nadążyć po raz kolejny za przekształcającym się coraz to w większym tempie otaczającym nas światem. Pytanie o zmiany nowoczesnej sztuki graficznej w kontekście gwałtownego i radykalnego rozwoju elektronicznych mediów i na tle pogłębiającej się globalizacji współczesnego świata, zostało postawione na sesji teoretycznej, przygotowującej jubileuszową wystawę biennale w Lublanie. W ten sposób wystawa została pomyślana jako proces, rozpoczęty przez owo sym- Andrzej Bednarczyk, Re-pro-duktor. Fot. Andrzej Bednarczyk Ksawery Kaliski, Przeciw Nicości. Wizualizacja Ksawery Kaaliski o problemach sztuki | T. Gryglewicz Matryca przemocy 244 245
- Page 73 and 74: nych, nowe nawyki percepcyjne młod
- Page 75 and 76: ła XVII. system nauczania oparty n
- Page 77 and 78: uczestnictwem w klasie rysunku z mo
- Page 79 and 80: wania, sposoby myślenia. 3 Poznani
- Page 81 and 82: ych i grubych odmian pisma. To spra
- Page 83 and 84: komunikatu zależała od dwóch czy
- Page 85 and 86: uczeń - wymóg formalnego wykszta
- Page 87 and 88: cją swoich nauczycieli. 10 Nie ozn
- Page 89 and 90: 1 vide: Ch. Baudelaire, Malarz życ
- Page 91 and 92: nych i bogatych tworzono proste i s
- Page 93 and 94: Wskazując na tradycyjne zachowania
- Page 95 and 96: my komunikacji. Współczesne warto
- Page 97 and 98: style życia i praktyki dnia codzie
- Page 99 and 100: Krytyczny ogląd rozgłosu, prowadz
- Page 101 and 102: 10 J. Kozielecki, Koncepcja transgr
- Page 103 and 104: wo, najbardziej prawdopodobne obsza
- Page 105 and 106: utworem? „Jak powstaje utwór?”
- Page 107 and 108: Tabela 3 ratio suasoria - powód pr
- Page 109 and 110: Wydruk cyfrowy nie jest unikatem. J
- Page 111 and 112: określonych, a otaczającą go Nie
- Page 113 and 114: już schwytany, ale uwolniony, gdy
- Page 115 and 116: zwycięstwa śmierci, ogarnia nas j
- Page 117 and 118: Najlepsze są te dni, kiedy zarabia
- Page 119 and 120: szem Dalego. Używając heliograwiu
- Page 121 and 122: wały również pytania o sposób o
- Page 123: 1 www.reprodukcja.pl, firma CopyArt
- Page 127 and 128: Matryca re-presji W schematach funk
- Page 129 and 130: towarzyszącej Międzynarodowemu Tr
- Page 131 and 132: Arminen z fińskiego Międzynarodow
- Page 133 and 134: Język, rozum, rzecz Interpretacja
- Page 135 and 136: Schemat 2 Schemat 2 stanowi połąc
- Page 137 and 138: Schemat 4c 09. (III) Głos Boga do
- Page 139 and 140: sności. Sposób ten zależy od syt
- Page 141 and 142: modyfikuje. Rolą twórcy jest prze
- Page 143 and 144: Przesunięcie jest rozważane wzgl
- Page 145 and 146: przesuniętej, to nie narzucanie id
- Page 147 and 148: sów (zawartych immanentnie), racze
- Page 149 and 150: ne przeświadczenie, że są to dwi
- Page 151 and 152: Gdańsk we Wrocławiu - Wrocław w
- Page 153 and 154: summary The Academy of Fine Arts in
- Page 155 and 156: against academicism, where the auth
- Page 157: ecenzenci: prof. dr hab. Tadeusz S
kwalifikować jako grafikę łączenie tradycyjnych płaskich technik powielania,<br />
z jednorazową odbitką, rysunkiem, z przestrzennym reliefowym<br />
wytłoczeniem, collage’owym nawarstwieniem wielu obrazów i wreszcie –<br />
z przestrzenną konstrukcją?<br />
Również 20 lat później, w latach dziewięćdziesiątych oraz aktualnie,<br />
na początku nowego stulecia, swoistym wyzwaniem dla sztuki graficznej<br />
stało się rozprzestrzenienie się nowych technologii przekazu, do<br />
których w pierwszym rzędzie należy zaliczyć zjawisko upowszechnienia<br />
się komputera i Internetu jako nośników i generatorów obrazu wizualnego.<br />
Zapis cyfrowy obrazu można potraktować jako swoistą matrycę, za<br />
pomocą której jest się w stanie powielać nieskończoną ilość takich samych<br />
obrazów, drukowanych na papierze lub odtwarzanych na monitorze,<br />
albo wyświetlanych na ekranie przy pomocy rzutnika. Również na<br />
wystawach krakowskiego Międzynarodowego Triennale Grafiki zaznaczyła<br />
się fascynacja techniką komputerową, szczególnie poprzez eksponowanie<br />
wydruków jako odbitek graficznych. Pojawiły się także eksperymenty<br />
wychodzenia grafiki w przestrzeń i tworzenie multimedialnych instalacji<br />
graficznych. Nowym technikom odpowiada nowa, postmodernistyczna<br />
estetyka, w której jak określił to Jean-François Lyotard coraz większą<br />
rolę odgrywa wirtualna rzeczywistość, tworzona z generowanych cyfrowo<br />
niematerialiów – Les immatériaux – jak brzmiał tytuł jego głośnej wystawy<br />
w Centre Pompidou w Paryżu w 1985 roku. Zatem również i współczesna<br />
grafika artystyczna musi znowu odpowiedzieć sobie na pytanie o własną<br />
tożsamość. Wobec nowych, coraz bardziej zaawansowanych mechanicznych<br />
i cybernetycznych technik i programów tworzenia, przekazywania<br />
oraz powielania obrazu, musi radykalnie przedefiniować się, aby nadążyć<br />
po raz kolejny za przekształcającym się coraz to w większym tempie otaczającym<br />
nas światem.<br />
Pytanie o zmiany nowoczesnej sztuki graficznej w kontekście gwałtownego<br />
i radykalnego rozwoju elektronicznych mediów i na tle pogłębiającej<br />
się globalizacji współczesnego świata, zostało postawione na sesji teoretycznej,<br />
przygotowującej jubileuszową wystawę biennale w Lublanie. W ten<br />
sposób wystawa została pomyślana jako proces, rozpoczęty przez owo sym-<br />
Andrzej Bednarczyk, Re-pro-duktor. Fot. Andrzej Bednarczyk<br />
Ksawery Kaliski, Przeciw Nicości. Wizualizacja Ksawery Kaaliski<br />
o problemach sztuki | T. Gryglewicz<br />
Matryca przemocy<br />
244 245
Change language