akademia 2007+

ponują jednostki (kapitał osobowy, kapitał moralny, kapitał edukacyjny, kapitał
twórczości i wyobraźni) oraz zbiorowości społeczne (kapitał demograficzny,
społeczny, kulturowy, kapitał ekonomiczny). W takim ujęciu kapitał społeczny
oraz kapitał kulturowy są uwzględniane jedynie jako część ogólnej sieci powiązań
i siła kształtujących aktywność społeczną jednostek bądź jako potencjał
rozwojowy badanych układów społecznych 5 . Nie wchodząc jednak w zbyt
jak na tę okazję skomplikowane referowanie założeń teoretycznych projektowanej
procedury badawczej, należy jedynie podkreślić, że sięgnięcie
do pojęcia kapitału kulturowego odbywa się nie bez przyczyny. Zauważmy,
że centralną częścią tego bardziej złożonego konstruktu jest pojecie
kultury. Co zostało zauważone już wcześniej, nie chodzi o wywoływanie
skomplikowanej dyskusji definicyjnej na temat kultury, pozostańmy więc
przy stwierdzeniu, iż najbardziej trafnie, a zarazem neutralnie aksjologicznie
definiować można kulturę jako całokształt ludzkiego dorobku w sferze
materialnej i niematerialnej. Skoro kapitał jest pewnym zasobem, to
można przyjąć założenie, iż istotnym elementem tego zasobu jest kultura;
co więcej, w tym ujęciu kultura staje się pewnego rodzaju kapitałem.
Ma sens zatem prowadzenie dociekań w kierunku określenia charakteru
kapitału kulturowego określonej grupy społecznej, resp. studentów; ale –
zapytajmy po co i dlaczego? Otóż trzeba by przypomnieć tutaj, co wydaje
się trywialne już dzisiaj, funkcje jakie winna spełniać nauka. Mamy zatem
do czynienia z funkcją deskryptywną, eksplanacyjną i prognostyczną
(żeby pozostać tylko przy najważniejszych), co wszystko razem składa się
na możliwość jej utylitarnego stosowania przy stałym rozszerzaniu towarzyszącej
temu perspektywy poznawczej. I w ramach budowania właśnie
takiej perspektywy poznawczej wobec wybranej grupy społecznej należy
przyjąć szereg założeń możliwych do weryfikacji empirycznej. Zatem
spróbujmy postawić pytanie o kondycję i komponenty kapitału kulturowego
wybranego środowiska akademickiego, w tym przypadku studentów
Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Najprościej mówiąc, interesujące
staje się prześledzenie jaki jest sposób tworzenia się kapitału kulturowego
studentów ASP; co się na niego składa i jak wpływa to na warstwę
motywacyjną w sferze postaw, poglądów oraz ich manifestacji – zachowań
deklarowanych i obserwowalnych. Mówiąc nieco bardziej szczegóło-
nym, strukturalnym, genetycznym, itd. Mówiąc o definicjach kultury najważniejsze
jednak wydaje się nie tyle przytaczanie poszczególnych nurtów
definiowania tego zjawiska, ale znalezienie odpowiedzi na pytania odnośnie
konstrukcji używanych w rozumowaniu na temat kultury. Nie przesądzając
o rezultatach tej dyskusji, pozostańmy przy stanowisku, że mówiąc
o kulturze nie rozstrzygamy tego, jak ją definiować, ale wiemy czego
w pierwszym rzędzie nie powinniśmy w stosowanych definicjach czynić.
Kulturę można określić – w najogólniejszych kategoriach – jako efekt całokształtu
działań ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych
i symbolicznych (takich jak wzory myślenia i wartości).
Drugie pojęcie warte refleksji to pojęcie kapitału. Niby powszechnie
znane i rozumiane, ale warto zastanowić się przez moment w jaki sposób
to pojęcie współcześnie jest znane i rozumiane oraz, czy panuje jakiś
konsensus w tej materii. Najdoskonalsze wydaje się rozumienie kapitału
jako swoistego zasobu, rezerw, posiadania czegoś w dyspozycji, osiągalnego
i dostępnego, lub odwrotnie: czegoś brakującego, hamującego rozwój
lub przerywającego trwanie w sensie ekonomicznym, społecznym lub nawet
biologicznym. Kapitał w rozmaitych koncepcjach rozumiany jest jako
swoista wartość; kontekstowo mierzalna i zmienna w czasie, uniwersalna,
ale jednak waloryzowana w zsubiektywizowany sposób; zmierzająca
w wielu ujęciach do zobiektywizowania, ale nieustannie relatywizująca
się. Kapitał w ekonomii rozumiany bywa jako aktywa, aktywa zaś, to ogół
środków gospodarczych (składników majątku), którymi w danym momencie
rozporządza jednostka prowadząca działalność gospodarczą.
Często można napotkać określenie kapitał intelektualny. Określenie
kapitał intelektualny częściej spotykamy w literaturze z zakresu zarządzania
i w refleksji prawniczej. Bez względu na źródło pochodzenia
definicji kapitał intelektualny, to prawo do uzyskania korzyści z niematerialnych
aktywów w przyszłości. Warto natomiast poświęcić chwilę uwagi
kategorii kapitału kulturowego, choćby z racji faktu użycia tego pojęcia
w tytule artykułu. Otóż pojecie kapitału kulturowego bywa często łączone
z pojęciem kapitału społecznego. Razem, obydwa pojęcia składają się na
kapitał ludzki. Jak określa to Gary S. Becker: Ów »human capital« staje się
workiem pojęciowym, do którego wtłaczane są różne typy zasobów, jakimi dyso
sztuce problemach | A. Kisielewski akademii | K. Stadler
Strategia Kapitał kulturowy trawestacji, studentów czyli dzisiejsza ASP w Katowicach obecność
tradycji awangardy
198
199