Dobre praktyki na szóstkę - Wojewódzki UrzÄ d Pracy - Toruń

Dobre praktyki na szóstkę
Toruń, grudzień 2011

Druk i skład:
Pracownia Sztuk Plastycznych Sp. z o.o.
ul. Marii Skłodowskiej-Curie 41, 87-100 Toruń
drukujtaniej.pl
Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Publikacja bezpłatna

Spis treści
Poddziałanie 6.1.1
„Alternatywy 45+”............................................................................6
Centrum Edukacji i Kultury Zenit
„Lepsze perspektywy – aktywizacja osób niepełnosprawnych”.....10
WYG INTERNATIONAL Sp. z o.o.
„Wracamy II – program aktywizacji zawodowej kobiet
wychowujących dzieci”..................................................................16
CISTOR Stowarzyszenie Partnerstwo Społeczne
„Powrót II”......................................................................................20
Kujawsko-Pomorski Zarząd Wojewódzki Polskiego Komitetu
Pomocy Społecznej
Poddziałanie 6.1.3
„Uczymy się, pracujemy, zostajemy”..............................................24
Powiatowy Urząd Pracy w Bydgoszczy
„Moja praca – moją szansą”...........................................................28
Powiatowy Urząd Pracy w Golubiu-Dobrzyniu
„Zaplanuj swoją przyszłość”...........................................................34
Powiat Radziejowski — PUP Radziejów
„Aktywność krokiem do podjęcia pracy”.......................................38
Powiatowy Urząd Pracy w Sępólnie Krajeńskim
Poddziałanie 6.2
„Masz pomysł – załóż firmę”..........................................................44
Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
„Wiejskie Mini Inkubatory Przedsiębiorczości”..............................50
Stowarzyszenie Wspierania Rozwoju Gospodarczego Ziemi
Świeckiej „Inkubator Przedsiębiorczości”
Działanie 6.3
„Kobiety z Gminy Choceń zmieniają swoją przyszłość”..................58
Lokalna Grupa Działania Dorzecze Zgłowiączki
„Stare zawody szansą na nową pracę”...........................................62
Stowarzyszenie Mieszkańców i Miłośników Piły nad Brdą „BUKO”
„Akademia sołtysów”.....................................................................68
Lokalna Grupa Działania „Vistula-Terra Culmensis – Rozwój przez
Tradycję”

Szanowni Państwo
Publikacja, którą oddajemy w Wasze ręce, jest opisem projektów, które zostały zidentyfikowane w województwie
kujawsko-pomorskim jako tak zwane „dobre praktyki” w Priorytecie VI Rynek Pracy otwarty dla wszystkich
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Projekty, których dotyczy niniejsza publikacja, to przedsięwzięcia realizowane w trzech obszarach:
•
•
Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wsparcie aktywności zawodowej w regionie,
Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia,
Inicjatywy lokalne na rzecz podnoszenia poziomu aktywności zawodowej na obszarach wiejskich.
•
Naszym zamierzeniem było ukazanie tych projektów z perspektywy zarówno osób nadzorujących ich realizację
– koordynatorów, jak i uczestników projektów – osób, które skorzystały z pomocy.
Różnorodność projektów realizowanych w Priorytecie VI PO KL stwarza możliwość przedstawienia wielu rozwiązań,
które znalazły zastosowanie, a których realizacja zakończyła się sukcesem – które cechowały się oryginalnością
realizacji, innowacyjnym podejściem do problemów z którymi się borykały, czy też po prostu bardzo
wysoką skutecznością.
Opisano je z uwzględnieniem najważniejszych aspektów realizacji projektu: jego genezy, zakresu, etapów
wdrożenia, oceny przydatności oferowanego wsparcia przez uczestników, osiągniętych rezultatów, rekomendacji
dla realizatorów podobnych przedsięwzięć w przyszłości.
Ponieważ oparcie się na dobrych przykładach z „życia wziętych” wydaje się być jedną z najlepszych metod
tworzenia skutecznych i efektywnych projektów, dlatego publikację tę kierujemy zarówno do tych z Państwa, którzy
dopiero noszą się z zamiarem realizacji projektów, jak i osób, które mają już doświadczenie w działaniach
projektowych, ale chciałyby zapoznać się z rozwiązaniami stosowanymi przez innych.
Mamy nadzieję, że zaprezentowane w publikacji przedsięwzięcia posłużą Państwu jako przykłady dobrych rozwiązań
do podejmowania nowych wyzwań związanych z realizacją projektów z zakresu szeroko pojętej aktywizacji
zawodowej.
Życzymy miłej lektury

nowa strona
Poddziałanie 6.1.1
Projektodawca: Centrum Edukacji i Kultury ZENIT
Projekt: „Alternatywy 45+”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Alternatywy 45+”,
Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia
oraz wspieranie aktywności zawodowej
w regionie,
Poddziałanie 6.1.1 Wsparcie osób pozostających
bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy.
Liczba osób objęta wsparciem
138
Obszar realizacji/Zasięg projektu
Powiat włocławski, Miasto Włocławek
Okres realizacji
01.11.2010–31.12.2011
Wartość dofinansowania
642 197,94 zł
Projektodawca
Centrum Edukacji i Kultury Zenit,
inż. Ryszard Girczyc.
Dane kontaktowe
ul. Sienkiewicza 4
87–800 Włocławek
tel. 054 232 04 18, 054 232 04 19
fax. 054 232 04 20
e-mail: cezenit@op.pl
www
www.cezenit.pl
Pomysł na projekt...
Projekt „Alternatywy 45+” był kontynuacją realizowanego przez Centrum Edukacji i Kultury Zenit
w okresie od 31 grudnia 2008 do 31 grudnia 2009 projektu pt. „Osiągnij Zenit swoich możliwości po 50”.
Cel projektu...
Celem projektu było podniesienie poziomu aktywności zawodowej i zdolności do zatrudnienia 120 osób
powyżej 45 roku życia, pozostających bez zatrudnienia mieszkańców Włocławka i powiatu włocławskiego.
Adresaci projektu....
Projekt skierowany był do 74 kobiet i 46 mężczyzn pozostających bez zatrudnienia.
Formy wsparcia ...
W ramach projektu przeprowadzono:
•
•
Warsztaty aktywizacji zawodowej — 30 godz.
Szkolenia zawodowe — każde po 150 godz.:
• masażysta-refleksolog — niekonwencjonalne metody terapii (3 grupy),
• technolog robót wykończeniowych (2 grupy),
• kucharz- kelner, mała gastronomia (2 grupy),
• magazynier z obsługą wózków jezdniowych (2 grupy),
• samodzielny księgowy z obsługą komputera (2 grupy).
•
Indywidualne doradztwo zawodowe i pośrednictwo pracy, opracowanie Indywidualnych Planów Działania
dla każdego z uczestników projektu.
Zajęcia odbywały się w nowoczesnych pracowniach przeznaczonych do praktycznej nauki zawodu: pracowni
rehabilitacji i masażu, pracowni robót wykończeniowych, pracowni gastronomicznej, sali komputerowej
oraz na placu manewrowym.

Grupy szkoleniowe cechowały się małą liczebnością. Zajęcia prowadzone
były z wykorzystaniem nowych technologii (technik ICT): paper
show, tablic interaktywnych. Kadrę wykładowców stanowili wykwalifikowani
trenerzy z wieloletnim doświadczeniem.
Dla uczestników projektu przewidziano również wsparcie dodatkowe
w postaci:
–
–
–
–
–
zwrotu kosztów dojazdu na warsztaty aktywizacji zawodowej oraz
kursy zawodowe,
catering w trakcie warsztatów aktywizacji zawodowej oraz kursu
zawodowego,
dodatek/stypendium szkoleniowe,
materiały szkoleniowe,
materiały do praktycznej nauki zawodu.
Warsztaty aktywizacji zawodowej.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
O możliwości skorzystania ze wsparcia z EFS w projekcie „Alternatywy
45+” dowiedziałam się z portali internetowych. Kurs „Masażystarefleksolog”
to kurs moich marzeń — stwierdza pani Katarzyna Kremplewska,
uczestniczka projektu. Od dawna interesowałam się tematyką
masażu, nie tylko klasycznego, jak również innymi metodami refleksologii.
Wiążę z tą dziedziną swoją przyszłość zawodową. Żyjemy w czasach,
w których stres i pośpiech towarzyszą nam od dziecka, dlatego też każda
forma relaksu zapewni nam lepszą jakość życia — mówi pani Katarzyna.
Z perspektywy mojej sytuacji na rynku pracy najbardziej przydatne elementy
wsparcia w czasie trwania tego projektu to: wsparcie psychologiczne,
doradztwo zawodowe, wiedza teoretyczna i praktyczna.
Rezultaty projektu....
Do rezultatów miękkich projektu zaliczyć można m.in. podniesienie
umiejętności komunikacji społecznej, umiejętności interpersonalnych,
motywacji, umiejętności pracy w zespole.
Rezultaty twarde to przeszkolenie większej niż założona liczby
uczestników. Początkowo grupa liczyła 120 osób, docelowo przeszkolono
138 uczestników (86 kobiet i 52 mężczyzn). Zorganizowano również
większą liczbę grup szkoleniowych niż było to założone w projekcie (11
zamiast 10). 26 osób podjęło pracę i/lub uruchomiło własną działalność
gospodarczą po szkoleniach.
Moja sytuacja przed uczestnictwem w kursie nie była najlepsza
— stwierdza pani Renata, uczestniczka projektu. Brak pewności siebie,
niepełne kwalifikacje oraz zniechęcenie to główne przeszkody. Uczestnictwo
w szkoleniu podniosło moją samoocenę, dodało energii i wiary
w siebie. Dla mnie są to bardzo ważne wymierne korzyści. W moim odczuciu
kwalifikacje oraz wsparcie otrzymane w ramach projektu w znaczący
sposób przyczyniło się do zwiększenia moich szans na uzyskanie
zatrudnienia — dodaje pani Renata.
Jestem przekonana, że zaowocuje to w najbliższym czasie podjęciem
przeze mnie decyzji o założeniu własnej działalności gospodarczej oraz

dalszym kształceniu się w tym kierunku — stwierdza pani Katarzyna
Kremplewska, kolejna uczestniczka projektu. Na pewno bezcenną korzyścią
płynącą z uczestnictwa w szkoleniu (oczywiście oprócz wiedzy)
jest podniesienie poczucia własnej wartości oraz motywacja do podjęcia
aktywności zawodowej.
Szkolenie zawodowe „kucharz kelner, mała gastronomia” - zajęcia praktyczne.
Sukcesy projektu...
Największym sukcesem projektu jest zadowolenie uczestników
z udziału w naszym przedsięwzięciu, możliwość obserwowania zmiany
postawy, wzrostu zaangażowania i chęci do zmiany sytuacji życiowej.
Osiągnięcie założonych wskaźników to satysfakcja dla zespołu projektowego.
Kolejnym sukcesem będzie możliwość kontynuowania w 2012
roku wsparcia dla osób po 50-tym roku życia poszerzonego o staże.
Koleżanka uczestnicząca w projekcie „Alternatywy 45+” zachęciła
mnie do wzięcia udziału w kursie „Masażysta-refleksolog — niekonwencjonalne
metody terapii” — mówi pani Renata. Przystępując do projektu,
chciałam podnieść swoje kwalifikacje zawodowe i zyskać szansę
na zatrudnienie. Zajęcia z profesjonalnymi wykładowcami dotyczące
np. komunikacji interpersonalnej pomogły mi w kontaktach z innymi
ludźmi, jak radzić sobie ze stresem i jak być asertywną. Wsparcie psychologiczne
pomogło mi zaakceptować samą siebie, pokonać bezradność,
pesymizm i nauczyć się optymistycznego podejścia do życia. Z rozmowy
z panią Renatą dowiadujemy się, że bardzo przydatne były również zajęcia
z pisania CV, symulacje rozmów kwalifikacyjnych czy rozwiązywanie
testów rekrutacyjnych. Zajęcia były interesujące z punktu widzenia
osoby poszukującej pracy, jak również ze względu na zdobycie nowych
kontaktów, znajomości, poznania ciekawych ludzi — dodaje pani Renata.
— Bardzo zachęcam osoby, które nie mają pracy, do uczestnictwa
w takich projektach. Oprócz zdobycia wiedzy i umiejętności można dowiedzieć
się sporo o sobie samym.
Rady dla początkujących wnioskodawców...
Na etapie przygotowania wniosku niezbędna jest szczegółowa analiza
potrzeb grupy docelowej, podjęcie działań, które jak najlepiej spełnią
oczekiwania uczestników, bezpośredni, bieżący kontakt zespołu projektowego
z uczestnikami, wzajemna wymiana wiedzy i doświadczenia,
partnerskie relacje i wspólne cele.

Szkolenie zawodowe „kucharz kelner, mała gastronomia” - zajęcia teoretyczne.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Plany Beneficjenta na przyszłość...
Chcielibyśmy kontynuować działania dające uczestnikom tak wiele
możliwości zmiany swojej sytuacji, rozwoju osobistego i zawodowego.
W chwili obecnej przygotowywane są w ramach Priorytetu VI PO KL
dwa nowe projekty dla 100 osób po 50-tym roku życia (termin rozpoczęcia
to marzec 2012 roku). Kompleksowość projektów przejawiać się
będzie wprowadzeniem po warsztatach aktywizacji zawodowej i szkoleniach
zawodowych czteromiesięcznych staży dla uczestników szkoleń,
po których beneficjenci będą mieć jeszcze większe szanse na podjęcie
zatrudnienia.
Gdyby zaistniała taka możliwość, w przyszłości najchętniej skorzystałabym
z podobnego wsparcia, ponieważ dobór poszczególnych elementów
projektu układał się w całość, która w takiej formie przyniosła,
w moim odczuciu, zamierzone efekty — mówi pani Katarzyna Kremplewska.
Uważam, że w najbliższym czasie mogłyby być przydatne szkolenia
opiekunki dziecięcej oraz opiekunki medycznej, florysty, organizatora
imprez okolicznościowych, a także warsztaty rękodzieła. Osobiście już
zachęciłam osoby do wzięcia udziału w tym projekcie i oczywiście będę
dalej zachęcać do brania udziału w kolejnych projektach realizowanych
przez Centrum Edukacji i Kultury Zenit.
Szkolenie „Samodzielny księgowy
z obsługą komputera”.
Uczestnik szkolenia „magazynier
z obsługą wózków jedniowych”.
Uczestnicy szkolenia „Technolog robót wykończeniowych”.

nowa strona
Poddziałanie 6.1.1
Projektodawca: WYG International Sp. z o. o.
Projekt: „Lepsze perspektywy — aktywizacja osób niepełnosprawnych”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Lepsze perspektywy – aktywizacja osób
niepełnosprawnych”,
Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia
oraz wspieranie aktywności zawodowej
w regionie,
Poddziałanie 6.1.1 Wsparcie osób pozostających
bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy.
Liczba osób objęta wsparciem
90
Obszar realizacji/Zasięg projektu
Miasto Grudziądz, powiat grudziądzki
Okres realizacji
01.01.2011–31.12.2011
Wartość dofinansowania
930 368,00 zł
Projektodawca
WYG INTERNATIONAL Sp. z o.o.
Dane kontaktowe
ul. Marynarska 15
02–674 Warszawa
tel. 0–22/ 492 71 00
fax 0–22/ 492 71 13
www
www.wyginternational.pl
Pomysł na projekt....
Pomysł na projekt wziął się z dotychczasowych doświadczeń w zakresie aktywizacji osób niepełnosprawnych,
z informacji od osób niepełnosprawnych. Także środowiska działające na rzecz ww. osób zgłaszały
potrzebę realizacji takiego wsparcia, jakie zaoferowaliśmy w projekcie.
Cel projektu....
Projekt „Lepsze perspektywy — aktywizacja osób niepełnosprawnych” to odpowiedź na problem wykluczenia
społeczno-zawodowego osób niepełnosprawnych. Problematyka osób niepełnosprawnych na
rynku pracy to temat trudny, dlatego chcieliśmy się go podjąć w projekcie EFS. Celem projektu była aktywizacja
społeczno-zawodowa 90 osób niepełnosprawnych pozostających bez zatrudnienia (w tym 54 kobiet)
poprzez dostarczenie im kompleksowego wsparcia doradczo-szkoleniowo-reintegracyjnego. Uczestnikami
projektu byli mieszkańcy powiatu grudziądzkiego i miasta Grudziądza.
Adresaci projektu....
Projekt skierowany był do osób niepełnosprawnych pozostających bez zatrudnienia (w tym zarejestrowanych
jako bezrobotne lub poszukujące pracy w powiatowym urzędzie pracy), zamieszkujących powiat
grudziądzki (grodzki i ziemski). Dzięki sprawnej promocji projektu (prasa, plakaty, ulotki, strona WWW,
spotkania informacyjne z potencjalnymi beneficjentami) oraz aktywnej pracy ambasadorów zatrudnionych
w celu dotarcia do przyszłych Beneficjentów i motywowania ich do udziału w projekcie nasz projekt
spotkał się z dużym zainteresowaniem — informuje pani Marzanna Królewicz, koordynator projektu.
Formy wsparcia ...
Projekt oferował następującą pomoc:
•
Doradztwo zawodowe — każdy uczestnik projektu odbył indywidualne sesje z doradcą zawodowym
(od 3 do 5 godzin) zawierające moduły: analiza potrzeb, rynek pracy i edukacja, samopoznanie oraz
indywidualna ocena zawodowa, opracowanie Indywidualnego Planu Działania. Z uwagi na niepełnosprawność
uczestników projektu spotkania z doradcą zawodowym odbywały się w ich domach lub innych
dogodnych miejscach.
10

•
•
•
•
•
•
Warsztaty poszukiwania pracy — 3-dniowe szkolenia, na których
uczestnicy zapoznali się z tematyką rynku pracy, źródłami informacji
o ofertach pracy, metodami aktywnego poszukiwania zatrudnienia.
Uczestnicy nauczyli się również jak przygotować dokumenty aplikacyjne
(Curriculum Vitae, list motywacyjny, portfolio zawodowe)
oraz dowiedzieli się co należy zrobić, aby dobrze zaprezentować się
podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Wśród tematów poruszanych na
warsztatach znalazły się zagadnienia z zakresu skutecznej autoprezentacji,
motywacji i asertywności w procesie poszukiwania pracy.
Indywidualne poradnictwo psychologiczne — skierowane było do
uczestników projektu, którzy zgłosili potrzebę skorzystania z takiego
wsparcia (średnio 3 godziny na osobę, przeznaczone łącznie dla
30 osób). Konsultacje prowadzone przez psychologa miały na celu
diagnozę specyficznych barier psychologicznych danej osoby oraz
pomoc w radzeniu sobie z tymi problemami.
Zajęcia komputerowe — 4-dniowe szkolenie z zakresu obsługi programów
pakietu Microsoft Office poprzedzone diagnozą kompetencji
IT.
Szkolenia zawodowe:
•
•
•
„Nowoczesny sekretariat — kurs pracownika sekretariatu”,
„Nowoczesna firma w Internecie — zarządzanie firmowymi stronami
internetowymi”,
„Sprostać wymaganiom klienta — kurs telemarketingu”,
„Najnowsze sposoby wykańczania budynków”,
„Mistrz układania kwiatów — kurs florystyczny”,
„Zadbane dłonie — kurs stylizacji paznokci”,
•
• Staże/praktyki pozwalające nabyć/podwyższyć praktyczne umiejętności
w danym zawodzie (dla 15 osób).
Ponadto uczestnicy szkoleń zawodowych i staży otrzymywali zwrot
kosztów dojazdu, a uczestnicy szkoleń — stypendium.
Największym zainteresowaniem cieszyły się szkolenia komputero-
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Spotkania z doradcą zawodowym w ramach projektu
„Lepsze perspektywy — aktywizacja osób niepełnosprawnych”.
we. Dla części beneficjentów był to pierwszy kontakt z komputerem internetem
— informuje pani Marzanna Królewicz. Dzięki szkoleniu jego
uczestnicy zyskali podstawowe umiejętności z zakresu obsługi komputera,
pracy w programach typu MS Word, MS Excel, cyfrowej obróbki
zdjęć, obsługi poczty elektronicznej, wyszukiwania w internecie informacji,
dokonywania płatności przez Internet. Znaczna część beneficjentów
skorzystała z dodatkowych konsultacji IT w celu uzupełnienia wiedzy
informatycznej — dodaje pani Marzanna.
11

Rezultaty projektu...
W projekcie osiągnięto następujące rezultaty:
•
•
•
•
•
•
•
•
103 osoby zostały objęte wsparciem aktywizacyjnym,
100 osób ukończyło projekt zgodnie z zaplanowaną ścieżką,
103 osoby uaktualniły lub utworzyły swój Indywidualny Plan Działania,
92 osoby podniosły swoje umiejętności poszukiwania pracy i kompetencje
społeczne poprzez udział w warsztatach poszukiwania pracy,
92 osoby podniosły swoje umiejętności komputerowe poprzez
udział w zajęciach komputerowych (na początku uczestników objęto
diagnozą kompetencji IT oraz konsultacjami w tym zakresie),
87 osób podniosło swoje kwalifikacje dzięki szkoleniom zawodowym,
15 osób podniosło swoje kwalifikacje zawodowe oraz zdobyło doświadczenie
zawodowe dzięki stażom,
20 osób podjęło pracę.
Sukcesy projektu....
Uczestniczki projektu podzcas szkolenia zawodowego
„Mistrz układania kwiatów — kurs florystyczny”.
Doradca zawodowy wręcza
Indywidualny Plan Działania
uczestniczce projektu.
Największym sukcesem było podjęcie pracy przez 20 naszych beneficjentów.
Doradca ds. karier osób niepełnosprawnych, pani Karolina
Maj, przez cały okres trwania projektu podejmowała działania zmierzające
do pozyskiwania ofert pracy, nawiązała kontakty z pracodawcami
oraz motywowała uczestników projektu do aktywnego poszukiwania
zatrudnienia i pomagała im w budowaniu wizerunku na rynku pracy.
Ponadto organizowała spotkania z pracodawcami, analizowała lokalny
rynek pracy pod kątem podjęcia zatrudnienia, pomagała osobom niepełnosprawnym
w rozmowach kwalifikacyjnych z pracodawcami. To
właśnie dzięki pracy doradcy ds. karier osób niepełnosprawnych udało
nam się osiągnąć tak wysoki współczynnik zatrudnienia — dodaje pani
Marzanna Królewicz.
12
Na udział w projekcie zdecydowałem się od razu. Już po kilku dniach

spotkałem się z panią psycholog, która zakwalifikowała mnie do uczestnictwa
w projekcie. Doradca zawodowy, z którym miałem przyjemność
pracować, pomógł mi wyznaczyć nowe cele w życiu, które do dziś skutecznie
realizuję. Aktywny udział w zajęciach sprawił, iż podjąłem decyzję
o powrocie do życia zawodowego. Natychmiast skorzystałem
z następnej formy wsparcia, jaką była diagnoza umiejętności komputerowych
oraz szkolenie komputerowe. Kurs zawodowy „Sprostać wymaganiom
klienta — kurs telemarketingu” wyposażył mnie w dodatkowe,
ważne umiejętności kontaktu z klientem. Przez cały okres udziału w projekcie
doradca ds. karier osób niepełnosprawnych był ze mną w ciągłym
kontakcie. Wspólnie analizowaliśmy grudziądzki rynek pracy, śledziliśmy
oferty pracy i składaliśmy dokumenty aplikacyjne do różnych firm.
W końcu doczekałem się! Pierwszy dzień stażu zawodowego w dużej
firmie. Dostałem swoje miejsce, własne biurko, zadania i to wszystko
sprawiło, że każdego dnia chciało mi się wstać z łóżka i wyjść z domu.
Trzy miesiące w nowej firmie to czas zmian na lepsze, czas poznawania
nowych ludzi, uczenia się czegoś nowego. Pod koniec stażu zostałem poproszony
na rozmowę do przełożonego, otrzymałem propozycję pracy.
Radość, euforia, łzy, szczęście i powracające jak mantra jedno pytanie
„czy chcesz zmienić swoje dotychczasowe życie?” — opowiada jeden
z uczestników projektu, pan Marcin Skrzeczkowski.
Nigdy wcześniej nie słyszałam o możliwości wzięcia udziału w takich
darmowych szkoleniach. Szczerze mówiąc, z początku trochę się obawiałam,
że będę musiała za te szkolenia zapłacić. Jednak wszelkie moje
obawy zostały rozwiane. Zapisałam się, bo stwierdziłam, że nadszedł
czas na zmiany w moim życiu, że moja choroba nie musi zamykać mi
drzwi do kariery, być powodem nierównego traktowania czy społecznych
uprzedzeń. Chciałam w końcu chwycić życie w swoje ręce, a udział
w projekcie wydał mi się doskonałym początkiem. Rozpoczęłam naukę
w liceum wieczorowym po to, aby uzupełnić swoje dotychczasowe wykształcenie,
a zaraz po zakończonym stażu przeszłam pozytywnie rozmowę
kwalifikacyjną i zostałam zatrudniona. Udział w projekcie dał
mi nowe umiejętności, pomógł odbudować wiarę w siebie, a przede
13
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
wszystkim umożliwił mi wyjście z domu, opuszczenie tzw. swojego świata,
co w przypadku mojej choroby ma ogromne znaczenie. Poznałam
mnóstwo wspaniałych ludzi, którzy otoczyli wszystkich uczestników fachową
pomocą i ciepłem. Zostałam zaakceptowana taką, jaką jestem,
znów poczułam się ważna i potrzebna, coraz częściej zaczęłam myśleć
o powrocie do pracy. Projekt sprawił, iż stałam się inną osobą, a moje
życie nabrało sensu. Projekty unijne pozwalają człowiekowi zmienić
swoje dotychczasowe życie, pozwalają znaleźć się ponownie w miejscu,
z którego zabrała nas choroba. Uczestnictwo w projekcie daje siłę i wolę
do walki. Jestem bardzo zadowolona i szczęśliwa, że w porę otrzymałam
ulotkę i garść informacji dotyczących realizowanego w naszym powiecie
projektu. Wydaje mi się, że jestem dziś inną osobą, potrafię nawiązać
normalne relacje z ludźmi, jestem silna i wytrwała w dążeniu do
celu. Dzisiaj pracuję, uczę się w liceum wieczorowym, uśmiecham się,
chce mi się po prostu żyć!” — opowiada jedna z uczestniczek projektu,
pani Ramona Zygmunt.
Uczestniczka kursu florystycznego prezentuje swój bukiet.

Grupa w komplecie. Kurs florystyczny - Mistrz układania kwiatów.
14

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Zajęcia z asertywnych zachowań.
Pan Michał Polenik dzieki projektowi znalazł pracę w myjni samochodowej.
15

nowa strona
Poddziałanie 6.1.1
Projektodawca: CISTOR Stowarzyszenie Partnerstwo Społeczne
Projekt: „Wracamy II”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Wracamy II – program aktywizacji zawodowej
kobiet wychowujących dzieci”
Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia
oraz wspieranie aktywności zawodowej
w regionie,
Poddziałanie 6.1.1 Wsparcie osób pozostających
bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy.
Liczba osób objęta wsparciem
30
Obszar realizacji/Zasięg projektu
gmina miasto Toruń, Chełmża – miasto, gmina
Chełmża, Gmina Czernikowo, gmina Lubicz,
gmina Łubianka, gmina Łysomice, gmina
Obrowo, gmina Wielka Nieszawka, gmina
Zławieś Wielka
Okres realizacji
01.12.2010–31.12.2011
Wartość dofinansowania
714 102,92 zł
Projektodawca
CISTOR Stowarzyszenie Partnerstwo Społeczne
Dane kontaktowe
ul. Stokrotkowa 22, 87–100 Toruń
tel./fax 56 654 92 79, tel. 56 654 69 61
cistor@cistor.pl
www
www.cistor.pl
Pomysł na projekt....
Projekt „Wracamy II” jest kontynuacją projektu „Wracamy” realizowanego przez CISTOR Stowarzyszenie
Partnerstwo Społeczne w latach 2009–2010. Pomysł pojawił się po przeanalizowaniu statystyk dotyczących
bezrobocia w naszym województwie. Zwróciliśmy uwagę na fakt, że niezależnie od tego, czy
ogólna stopa bezrobocia rosła czy spadała, w kategorii bezrobotnych kobiet, które nie powróciły na rynek
pracy po przerwie na macierzyństwo, statystyka stale się pogarszała. Uznaliśmy, że w kobietach tych tkwi
ogromny potencjał, który warto uwolnić mówi Pan Michał Siromski, koordynator projektu.
Cel projektu...
Aktywizacja zawodowa kobiet pragnących powrócić na rynek pracy po przerwie związanej z macierzyństwem.
Adresaci projektu...
Grupę docelową stanowiło 30 mieszkanek Torunia oraz powiatu toruńskiego (podzielonych na dwie
edycje po 15 osób), które po urodzeniu dziecka nie podjęły zatrudnienia.
Formy wsparcia ...
Uczestnictwo w projekcie trwało 8 miesięcy. Pierwsze 2 miesiące to warsztaty kompetencji kluczowych,
czyli codzienne zajęcia grupowe mające na celu podniesienie poziomu kompetencji przydatnych
w pracy i nie tylko. W programie warsztatów zawodowych były takie zajęcia jak: trening interpersonalny,
Klub Pracy, trening przedsiębiorczości, ale także zajęcia z wizażu, kurs udzielania pierwszej pomocy, szkoła
kreatywnej mamy, warsztaty obywatelskie i kulturalne oraz kurs samoobrony dla kobiet. Szkolenia realizowane
były przez specjalistów z danej dziedziny, w większości odbywały się w siedzibie CISTOR w Toruniu,
choć staraliśmy się też dbać o różnorodność (np. zajęcia z wizażu odbywały się salonie urody, zaś warsztaty
kulturalne w Teatrze „Baj Pomorski” w Toruniu).
16

Ćwiczenia w ramach treningu asertywności.
Kolejne 6 miesięcy to realizacja stażu zawodowego. Każda z uczestniczek
została skierowana do indywidualnie dobranego (zgodnie
z wcześniejszą diagnozą predyspozycji i preferencji) pracodawcy. Każdy
staż uzupełniony był ponadto indywidualnym szkoleniem zawodowym
dopasowanym do specyfiki stanowiska pracy oraz danego pracodawcy.
Pracodawca nie ponosił w trakcie stażu żadnych kosztów, w zamian miał
obowiązek zatrudnić uczestniczkę po jego zakończeniu.
Zainteresowanie projektem okazało się ogromne: w jednej z edycji
liczba kandydatek przekroczyła 8-krotnie liczbę miejsc w projekcie.
Odebraliśmy wiele telefonów oraz e-maili od kobiet z innych rejonów
Polski z pytaniami, czy będziemy realizować ten projekt również w ich
miejscowości. To pokazuje z jednej strony, jak duża jest potrzeba wspierania
kobiet-matek w powrocie na rynek pracy, z drugiej zaś, że projekt
„Wracamy II” jest wyjątkowym przedsięwzięciem.
17
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Z badań ankietowych uczestniczek wynika, że szczególne znaczenie
miały dla nich: udział w treningu interpersonalnym (możliwość wzmocnienia
psychicznego i przedefiniowania swoich celów życiowych), staż
zawodowy (możliwość ponownego wejścia na rynek pracy w bezpiecznych
warunkach) oraz kontakt z innymi kobietami o podobnych problemach
(możliwość wymiany doświadczeń i wspierania się).
W projekcie postawiono na kompleksowość. Główne działania projektu
uzupełnione były przez dodatkowe wsparcie w postaci: biletów
MZK oraz PKS na dojazdy na zajęcia oraz do miejsc realizacji stażu, refundacji
kosztów opieki nad dzieckiem, bezpłatnego poradnictwa psychologicznego
i prawnego.
Dostałam ulotkę dotyczącą projektu „Wracamy II” w Dziecięcej Akademii
Artystycznej (klub maluszka), gdzie chwalono poprzednią edycję
projektu — mówi pani Justyna Zielińska, uczestniczka projektu ”Wracamy
II”. Ponieważ byłam w trakcie poszukiwania pracy, miałam nadzieję,
że projekt mi to ułatwi. W trakcie mojego udziału w projekcie skorzystałam
ze szkoleń i sześciomiesięcznego stażu. Moim zdaniem wsparcie,
które uzyskałam, było jak najbardziej satysfakcjonujące. W szczególności
przydatne były zajęcia w Klubie Pracy, warsztaty przedsiębiorczości,
trening interpersonalny oraz możliwość odbycia stażu zawodowego
— informuje pani Justyna.
Rezultaty projektu...
Spośród 30 uczestniczek projektu 26 podjęło zatrudnienie. Jako rezultaty
realizowanego projektu wskazać można również wzrost samooceny
uczestniczek, poprawę ich sytuacji życiowej i zawodowej, wzrost
kompetencji społecznych.
Kontakt z osobami będącymi w podobnej sytuacji, poznanie nowych
ludzi, wsparcie z ich strony, wsparcie ze strony prowadzących warsztaty
i organizatorów, podniesienie samooceny, ale również możliwość zbliżenia
się do danej placówki dzięki stażowi zawodowemu — te elementy
były szczególnie ciekawe. Biorąc udział w projekcie, nabrałam większej

pewności siebie, wiary we własne możliwości. Wcześniej brakowało mi
tego. Spędziłam 2 lata w domu, wychowując dziecko. Uważałam, że nie
mam zbyt dużych szans na znalezienie satysfakcjonującej mnie pracy po
tak długiej przerwie. Po zakończeniu projektu mam pracę i możliwość
doskonalenia zawodowego oraz awansu. W przyszłości chciałabym skorzystać
z uczestnictwa w innych projektach unijnych — informuje pani
Justyna Zielińska. Powinno być więcej tego typu projektów skierowanych
do konkretnej grupy społecznej, z konkretnym problemem. Informacje
o planowanych projektach powinny być bardziej rozpowszechnione.
Nauka samoobrony pod nadzorem mistrzyni karate.
18
Sukcesy projektu...
Zdaniem Pana Michała Siromskiego, koordynatora projektu „Wracamy
II”, największy sukces projektu to skala pozytywnych zmian
w uczestniczkach, które przełożyły się na bardzo wysoki wskaźnik zatrudnienia
po projekcie. Największym pozytywnym zaskoczeniem było
duże zainteresowanie firm współpracujących z nami przy realizacji
staży. Okazało się, że obok sporej liczby firm, które traktują przyszłe
mamy oraz kobiety powracające po urlopie macierzyńskim w sposób
częstokroć dyskryminujący, istnieje spora grupa pracodawców, dla których
przyjazne traktowanie takich właśnie kobiet jest czymś zupełnie
naturalnym. To ogromna wartość dodana tego projektu — stwierdza
pan Michał Siromski.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Uczesniczka projektu w trakcie
stażu w dziale księgowości.
Warsztaty wizażu.
Reanimacja pod okiem instruktora pierwszej pomocy.
Rady dla początkujących wnioskodawców...
Żeby projekt był skuteczny, musi, moim zdaniem, oferować kompleksowe
wsparcie. A żeby to było możliwe, warto włożyć dużo wysiłku
w staranną diagnozę problemów i barier grupy osób, które mają zostać
nim objęte — informuje pan Michał.
Plany Beneficjenta na przyszłość...
CISTOR Stowarzyszenie Partnerstwo Społeczne realizuje wiele projektów
obejmujących wsparciem różnorodne grupy osób potrzebujących
pomocy i działalność w tym obszarze będzie z pewnością kontynuowana.
Ze względu na duże zainteresowanie będziemy starali się
również realizować kolejne edycje projektu „Wracamy”.
19
Zajęcia treningu interpersonalnego.

nowa strona
Poddziałanie 6.1.1
Projektodawca: Kujawsko-Pomorski Zarząd Wojewódzki Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej
Projekt: „Powrót II”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Powrót II”
Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia
oraz wspieranie aktywności zawodowej
w regionie,
Poddziałanie 6.1.1 Wsparcie osób pozostających
bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy.
Liczba osób objęta wsparciem
30
Obszar realizacji/Zasięg projektu
Miasto Bydgoszcz
Okres realizacji
01.10.2010–30.09.2011
Wartość dofinansowania
458 565,00 zł
Projektodawca
Kujawsko-Pomorski Zarząd Wojewódzki
Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej
Dane kontaktowe
ul. Fordońska 422
85–790 Bydgoszcz
tel./fax (52) 343 93 40
www
www.pkps.org.pl
Pomysł na projekt...
Kujawsko-Pomorski Zarząd Wojewódzki Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej — Beneficjent projektu
„Powrót II” jest stowarzyszeniem działającym w obszarze pomocy społecznej. W 2009 roku powołaliśmy
do życia Klub Integracji Społecznej (KIS) działający przy Centrum Pomocy dla Bezdomnych Kobiet i Matek
z Dziećmi, przy ul. Polanka 9 w Bydgoszczy. Początkowo program aktywizacyjny realizowany w KIS kierowaliśmy
do osób bezdomnych zamieszkujących w prowadzonych przez nas schroniskach. W 2010 roku z ofertą
uczestnictwa w KIS wyszliśmy do podopiecznych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bydgoszczy,
realizując w tym samym roku „zajęcia miękkie” dla 150 osób. Podczas wywiadów z uczestnikami KIS oraz
na podstawie przeprowadzonych ankiet stwierdziliśmy, że odczuwają oni niedosyt wsparcia. Uczestnicy
jako główny powód swojej zależności od świadczeń pomocy społecznej wskazywali brak zatrudnienia,
a także brak ofert pracy czy aktywizacji z PUP w Bydgoszczy. Wspólnie doszliśmy do wniosku, że zasadnym
byłoby objęcie uczestników szerszym wsparciem — głównie w formie szkoleń zawodowych i staży
u pracodawców. Udział w takim projekcie stwarzałby uczestnikom możliwość nabycia nowych kwalifikacji
i umiejętności zawodowych, co znacznie podniosłoby szansę na uzyskanie zatrudnienia.
Kiedy Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu ogłosił konkursy na projekty aktywizujące dla osób pozostających
bez zatrudnienia, złożyliśmy wniosek i otrzymaliśmy dofinansowanie na realizację projektu „Powrót
II” – informuje pani Beata Zielińska – koordynator projektu.
Cel projektu...
Celem projektu było wyrównanie szans na rynku pracy uczestników Klubu Integracji Społecznej, osób
w wieku 45+, poprzez umożliwienie im nabycia kompetencji kluczowych, nowych kwalifikacji oraz umiejętności
zawodowych. Koncepcja projektu ”Powrót II” bazowała na stworzeniu oferty uzupełniającej
w stosunku do wsparcia oferowanego w Klubie Integracji Społecznej. Jako wsparcie wiodące zaplanowano
szkolenia zawodowe i staże dla wszystkich uczestników.
20

Adresaci projektu...
Adresatami projektu było 30 osób w wieku powyżej 45 lat, pozostających
bez zatrudnienia. Osoby te posiadały deficyty w zakresie umiejętności
kluczowych, kwalifikacji i umiejętności zawodowych, w związku
z czym stanowiły grupę niezbyt atrakcyjną dla potencjalnych pracodawców.
Wszystkie zależne były od wsparcia instytucji pomocy społecznej.
Zainteresowanie udziałem w projekcie było bardzo duże, toteż już
w pierwszej fazie jego realizacji zdecydowaliśmy o zwiększeniu grupy
docelowej z 30 do 38 osób. Kryteria rekrutacyjne uwzględniały pierwszeństwo
udziału w projekcie osób w najtrudniejszym położeniu na rynku
pracy — stąd wśród 38 uczestników znalazło się 31 osób w wieku 50
+ oraz 8 osób niepełnosprawnych (20% ogółu uczestników) – informuje
Pani Beata.
Byłam uczestniczką Klubu Integracji Społecznej. Klub ten działa przy
Kujawsko-Pomorskim Zarządzie Wojewódzkim Polskiego Komitetu Pomocy
Społecznej — informuje jedna z pań biorących udział w projekcie
„Powrót II”. Byliśmy poinformowani, że PKPS napisał projekt dla uczestników
KIS i że będzie można odbyć szkolenia zawodowe oraz staże. Kiedy
projekt „Powrót II” otrzymał dofinansowanie, zostałam zaproszona
do udziału. Od bardzo długiego czasu nie miałam pracy. Mam ponad
50 lat, takim osobom bardzo trudno podjąć zatrudnienie. Czułam się
nieprzydatna i musiałam korzystać ze świadczeń pomocy społecznej.
Liczyłam, że udział w projekcie pomoże mi w podjęciu pracy — mówi
uczestniczka. Bardzo ważne było dla mnie to, że projekt zapewniał 5-
ciomiesięczne staże. Pomyślałam sobie, że nawet jeśli nie znajdę pracy,
to przez te 5 miesięcy sama się utrzymam. Jestem osobą samotną
i muszę sama troszczyć się o byt.
21
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Staż zawodowy uczestnika.
Formy wsparcia...
Projekt obejmował diagnozę potencjału zawodowego uczestników
oraz opracowanie dla nich Indywidualnych Planów Działania. Warsztaty
efektywnego uczenia się, kurs komputerowy, szkolenia zawodowe oraz
5-ciomiesięczne staże zawodowe u pracodawców. Diagnoza potencjału
zawodowego umożliwiła najlepsze dopasowanie szkoleń zawodowych
do każdego z uczestników. Warsztaty efektywnego uczenia się i kurs
komputerowy miały za zadanie wyposażyć uczestników w kompetencje
kluczowe przydatne na rynku pracy. Szkolenia zawodowe (uczestnicy
wybrali aż 11 różnych profili szkoleń) dały uczestnikom w nowe kwalifikacje
zawodowe, natomiast staże zawodowe u pracodawców umożliwiły
nabycie umiejętności zawodowych.

Uczestniczka projektu odbywająca staż zawodowy.
Diagnoza potencjału zawodowego obejmowała 10 godzin warsztatowych
w grupach, sporządzono Indywidualnie Plany Działań dla każdego
z uczestników. Do realizacji tego modułu wsparcia zaangażowano
licencjonowanego doradcę zawodowego z kilkunastoletnim doświadczeniem.
Warsztaty efektywnego uczenia się przeprowadzone przez
psychologa trwały 15 godzin. 60-ciogodzinny kurs komputerowy oraz
200-stugodzinne szkolenia zawodowe obejmujące część teoretyczną
i praktyczną zrealizowały firmy szkoleniowe. Staże zawodowe trwały 5
miesięcy i realizowane były indywidualnie, w bydgoskich zakładach pracy.
Każdemu stażyście zapewniono wsparcie 2 opiekunów stażu: jednego
ze strony pracodawcy oraz jednego ze strony realizatora projektu.
22
Zainteresowanie projektem było ogromne. Zgłosiło się około 100
osób chętnych do wzięcia udziału w projekcie i spełniających wymogi
formalne. Oprócz uczestników KIS zgłaszały się do nas również osoby
bezrobotne — podopieczni PUP w Bydgoszczy (umieściliśmy w PUP
nasze plakaty informacyjne). Chętni do udziału zgłaszali się praktycznie
przez cały okres realizacji projektu, a nawet po jego zakończeniu. Mogę
śmiało powiedzieć, że obecnie nie mamy żadnego aktywnego projektu,
natomiast „obsadę” potencjalnych uczestników — na co najmniej dwa
spore projekty — stwierdza koordynator projektu, pani Beata Zielińska.
Projekt „Powrót II” uwzględniał objęcie wszystkich uczestników każdą
z zaplanowanych form wsparcia (warsztatami, szkoleniami i stażem).
Beneficjenci najwyżej oceniali uczestnictwo w szkoleniach zawodowych
i stażach u pracodawców. Traktowali je jako wiodące. Nie bez znaczenia
był fakt, iż uczestnicy otrzymywali stypendium szkoleniowe i stażowe.
Uczestnicy naszego projektu byli osobami znajdującymi się w trudnej
sytuacji finansowej. Mogliśmy im zagwarantować dodatkowe wsparcie,
w znaczącym stopniu ułatwiające uczestnictwo w projekcie: otrzymywali
bilety MZK na przejazdy w związku z uczestnictwem w kursie
komputerowym i szkoleniach zawodowych. Otrzymali również bilety na
przejazdy na pierwszy miesiąc odbywania stażu — do czasu uzyskania
pierwszego stypendium. W trakcie odbywania szkoleń uczestnikom zapewniliśmy
gorące posiłki, co przekładało się na większy komfort przyswajania
wiedzy. Sfinansowaliśmy im też niezbędne badania lekarskie
i odzież BHP.
W projekcie „Powrót II” uczestniczyliśmy w zajęciach efektywnego
uczenia się, kursie komputerowym, mieliśmy też spotkania z doradcą
zawodowym. Później były szkolenia zawodowe i staże — informuje
uczestniczka projektu. Najważniejsze były dla mnie szkolenie zawodowe
i staż. Na szkoleniu zawodowym nauczyłam się podstaw teoretycznych
i praktycznych zawodu. Na stażu zdobyłam szersze umiejętności zawodowe
i poznałam relacje panujące w zakładzie pracy. Przez okres szko-

leń i stażu mogłam już samodzielnie się utrzymać, ponieważ otrzymałam
stypendium szkoleniowe i stażowe. Po stażu dostałam propozycję
zatrudnienia od firmy, w której odbywałam staż. Z tego co mi wiadomo,
wielu uczestników podjęło pracę po projekcie — dodaje uczestniczka.
Bardzo ważne dla mnie było to, że otrzymałam w projekcie „Powrót II”
dodatkowe wsparcie. Na szkoleniach otrzymaliśmy bilety na dojazdy.
Zapewniono nam też możliwość zakupienia biletów na pierwszy miesiąc
stażu. Nie posiadałam żadnego dochodu i zanim otrzymałam pierwsze
stypendium, nie miałabym za co sfinansować sobie dojazdu. Musiałabym
chodzić pieszo, a staż odbywał się w systemie zmianowym. Organizatorzy
projektu zadbali również o obiady dla wszystkich uczestników
szkoleń.
Rezultaty projektu...
Rezultaty projektu zostały osiągnięte na poziomie ponad 100%. Projekt
zakładał początkowo uczestnictwo 30 osób, a zgodnie z zaplanowaną
ścieżką zakończyły go 34 osoby. Najważniejszym rezultatem było
podjęcie zatrudnienia przez 21 uczestników naszego projektu.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Wolontariusz podczas rozmowy z pracodawcą.
Sukcesy projektu....
Największym sukcesem projektu było pojawienie się nadziei. Nadziei,
że się uda, że przecież rynek pracy może być otwarty dla wszystkich,
potrzeba tylko trochę wsparcia, jakiś pomysł. Rezultaty naszego
projektu tylko to potwierdzają — informuje pani Beata Zielińska.
Wsparcie oceniam bardzo pozytywnie. Projekt dużo zmienił w moim
życiu. Uzyskałam samodzielność finansową, uwierzyłam, że jestem
jeszcze potrzebna i przydatna. Udział w projekcie zakończył się dla mnie
podjęciem zatrudnienia. Myślę, że dzięki odbywaniu stażu u mojego
pracodawcy, mógł on mnie poznać. Bardzo się starałam. Miałam okazję
pokazać pracodawcy, że jestem sumienna, odpowiedzialna i pracowita.
Szkolenie pozwoliło mi poznać specyfikę zawodu. Mieliśmy sporo zajęć
praktycznych — dodaje uczestniczka projektu „Powrót II”.
23
Rady dla początkujących wnioskodawców...
Na etapie przygotowania i wdrażania projektu najważniejsza jest
znajomość specyfiki grupy docelowej. To w największym stopniu pozwala
trafnie dobrać wsparcie, zaplanować i osiągnąć rezultaty.
Plany Beneficjenta na przyszłość...
W Poddziałaniu 6.1.1 przygotowałam i doprowadziłam do szczęśliwego
zakończenia 3 projekty: „Powrót”, „Powrót bis” i „Powrót II”
— mówi pani Beata Zielińska. Na ocenę oczekuje projekt „Powrót III”.
Zajęcia w Klubie Integracji Społecznej kończą kolejni podopieczni i bardzo
liczą na udział w szkoleniach zawodowych i stażach. W dalszej perspektywie
jest więc kolejny „Powrót” — złożony w kolejnym konkursie
ogłoszonym przez WUP w Toruniu.

nowa strona
Poddziałanie 6.1.3
Projektodawca: Powiatowy Urząd Pracy w Bydgoszczy
Projekt: „Uczymy się, pracujemy, zostajemy”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Uczymy się, pracujemy, zostajemy”,
Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia
oraz wspieranie aktywności zawodowej
w regionie,
Poddziałanie 6.1.3 Poprawa zdolności do
zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu
aktywności
zawodowej osób bezrobotnych.
Liczba osób objęta wsparciem
4514
Obszar realizacji/Zasięg projektu
Miasto Bydgoszcz, powiat bydgoski.
Okres realizacji
01.01.2008–31.12.2013
Wartość dofinansowania
28 046 011,13 zł
Projektodawca
Powiatowy Urząd Pracy w Bydgoszczy
Dane kontaktowe
ul. Toruńska 147
85–950 Bydgoszcz
Tel. 52 360–43–00
fax 52 360–43–41
www
pup.bydgoszcz.pl
Pomysł na projekt...
Projekt „Uczymy się, pracujemy, zostajemy” był odpowiedzią na problemy bydgoskiego rynku pracy
oraz oczekiwania osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP Bydgoszcz oraz Filiach w Koronowie i Solcu
Kujawskim.
Cel projektu...
Celem projektu było podniesienie poziomu efektywności zawodowej oraz zdolności do podjęcia pracy
osób pozostających bez zatrudnienia w PUP Bydgoszcz i w Filiach w Koronowie i Solcu Kujawskim oraz
stworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości.
Adresaci projektu...
Projekt adresowany był do osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP Bydgoszczy oraz w Filiach, ze
szczególnym uwzględnieniem grup: kobiet, osób do 24 roku życia, osób długotrwale bezrobotnych, osób
niepełnosprawnych, jak również osób zamieszkałych na wsi oraz osób powyżej 45 roku życia.
Pani Paulina Maślankowska, uczestniczka projektu, o możliwości przystąpienia do projektu „Uczymy
się pracujemy, zostajemy” dowiedziała się od pracownika powiatowego urzędu pracy w Bydgoszczy. Była
to w tamtej chwili jedyna możliwość pracy w zawodzie. Przed przystąpieniem do projektu „Uczymy się,
pracujemy, zostajemy” nie posiadałam doświadczenia zawodowego, o które pytano mnie na rozmowach
kwalifikacyjnych — mówi rozmówczyni. Po zakończeniu projektu zdobyłam nie tylko doświadczenie, ale
również stałą pracę, w wyuczonym zawodzie.
Formy wsparcia ...
Projekt systemowy „Uczymy się, pracujemy, zostajemy” oferował usługi pośrednictwa pracy, poradnictwa
zawodowego, szkolenia, staże, przygotowanie zawodowe, prace interwencyjne. W ramach projektu
przyznawano również dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej.
Umowy na realizację stażu/przygotowania zawodowego zawierane były z pracodawcami z Bydgoszczy
i powiatu bydgoskiego najwyżej na 6 miesięcy.
24

Największym zainteresowaniem cieszyły się staże (szczególnie wśród
osób młodych) oraz środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej —
informuje pani Beata Boruta-Łapacz, koordynator projektu. W ramach
projektu nie stosowaliśmy żadnych dodatkowych form wsparcia. Zwrot
kosztów dojazdu oraz zwrot poniesionych wydatków na badania lekarskie
finansowany był poza projektem.
Zaproponowano mi staż w placówce, na stanowisku nauczyciela
wychowania przedszkolnego — informuje pani Paulina Maślankowska.
Podczas trwania sześciomiesięcznego stażu otrzymałam wsparcie finansowe
w postaci comiesięcznego stypendium. Pracodawca stworzył
dla mnie miejsce pracy, również dzięki wsparciu finansowemu z tego
projektu.
Rezultaty projektu...
W okresie realizacji projektu w latach 2008–2010 w projekcie osiągnięto
następujące rezultaty:
•
•
•
•
•
•
•
podniosło swoje kwalifikacje zawodowe 1250 osób,
poprzez udział w stażach, doświadczenie zawodowe zdobyły 1703
osoby,
poprzez udział w przygotowaniu zawodowym doświadczenie zawodowe
zdobyły 132 osoby,
dzięki środkom na rozpoczęcie działalności gospodarczej własną firmę
otworzyło 648 osób,
w ramach prac interwencyjnych zatrudnienie znalazły 33 osoby,
poradnictwem zawodowym objęto 3852 osoby,
pośrednictwem pracy objęto 3147 osób.
Efektywność zatrudnieniowa:
• 2008 r.: osiągnięto 58,22%, zakładano 40%,
• 2009 r.: osiągnięto 55,76%, zakładano 45%,
• 2010 r.: osiągnięto 55,38%, zakładano 40%.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Sukcesy projektu...
Sukcesem projektu „Uczymy się, pracujemy, zostajemy" realizowanego
w ramach Poddziałania 6.1.3 było utrzymanie na wysokim poziomie
efektywności zatrudnieniowej, mierzonej w okresie do 6 miesięcy
od zakończenia udziału w projekcie.
W latach 2008–2010 efektywność mierzona bezpośrednio po zakończeniu
udziału w projekcie kształtowała się na poziomie 60%.
Ponadto w ramach utworzonych działalności gospodarczych w latach
2008–2010 wygenerowano dodatkowe miejsca pracy.
Stałe zatrudnienie po zakończeniu stażu jest największą korzyścią
— to szczególnie ważny element projektu powiatowego urzędu pracy
w Bydgoszczy, w którym uczestniczyłam —
mówi pani Paulina.
Oprócz uzyskanego wsparcia — zajęć,
kursów, z których skorzystałam — to właśnie
uzyskanie stałego zatrudnienia było dla mnie
najważniejsze. W przyszłości, gdy planować
będę swoją dalszą karierę zawodową i, co za
tym idzie, własną działalność gospodarczą,
na pewno zwrócę się o pomoc do Urzędu Pracy,
zapiszę się na proponowane kursy, szkolenia.
Uważam, że staż jako forma wsparcia
młodych osób rozpoczynających dorosłe
życie, wkraczających na rynek pracy, daje
duże szanse znalezienia pracy w zawodzie.
W moim przypadku staż w Niepublicznym
Pani Paulina Maślankowska,
uczestniczka projektu
„Uczymy się, pracujemy,
zostajemy”
Przedszkolu Anglojęzycznym „Tęczowa Kraina” w Niemczu przyniósł zamierzone
rezultaty.
Otrzymałam środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej — mówi
pani Dorota Proch, kolejna uczestniczka projektu. Wsparcie, które otrzymałam
jest nieocenione, bez wsparcia finansowego nie miałabym
25
szans

na otwarcie własnej działalności. Dzięki umożliwieniu mi przeznaczenia
części środków na kosmetyki, których potrzebowałam do wykonywania
masażu, mogłam od pierwszego dnia działalności oferować klientom
szeroki zakres usług bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Wartością
szczególną, którą chciałabym wskazać, było nawiązanie nowych znajomości
oraz uzyskanie wsparcia od ludzi uczestniczących razem ze mną
w projekcie. Wszystkim bezrobotnym polecam uczestnictwo w takich
projektach. Jest to na pewno forma rozwoju. Udział w projekcie może
pomóc im w znalezieniu pracy albo otwarciu własnej firmy.
Rady dla początkujących wnioskodawców...
– właściwa diagnoza,
– szczegółowe uzasadnienie potrzeby realizacji projektu,
– przemyślany i dobrze przygotowany harmonogram realizacji projektu,
który, o ile jest przestrzegany, umożliwia wyeliminowanie
wszystkich problemów,
– kadra zaangażowana w realizację projektu,
– szybka reakcja osób zaangażowanych oraz osoby nadzorującej projekt,
który pozwala, nawet w przypadku wahań w harmonogramie,
zrealizować projekt z sukcesem,
– stały monitoring realizacji w trakcie projektu, umożliwiający
wprowadzenie ewentualnych modyfikacji w formach wsparcia,
adekwatnych do potrzeb jego uczestników oraz oczekiwań pracodawców.
Plany Beneficjenta na przyszłość...
Projekt systemowy jest nadal realizowany. W przyszłości zamierzamy
aplikować o środki z EFS w ramach innych konkursów np. w ramach
Poddziałania 6.1.1.
Uczestniczka projektu w trakcie stażu na stanowisku fryzjer.
26
Zajęcia w ramach kursu „Księgowość komputerowa”.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Staż w aptece.
Krzysztof Rudnicki we własnej firmie.
Uczestniczka szkolenia „Florysta”.
27
Pani Aneta Stefaniak-Jelińska - otrzymała dotację na otwarcie
sklepu meblowego.

nowa strona
Poddziałanie 6.1.3
Projektodawca: Powiatowy Urząd Pracy w Golubiu-Dobrzyniu
Projekt: „Moja praca — moją szansą”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Moja praca – moją szansą”,
Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia
oraz wspieranie aktywności zawodowej
w regionie,
Poddziałanie 6.1.3 Poprawa zdolności do
zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu
aktywności
zawodowej osób bezrobotnych.
Liczba osób objęta wsparciem
1275
Obszar realizacji/Zasięg projektu
Powiat golubsko-dobrzyński
Okres realizacji
01.01.2008–31.12.2013
Wartość dofinansowania
7 399 240,36 zł
Projektodawca
Powiatowy Urząd Pracy w Golubiu-Dobrzyniu
Dane kontaktowe
ul. Szosa Rypińska 26
87–400 Golub-Dobrzyń
tel./ fax 056 683 52 30, 31, 32, 33
e-mail: sekretariat@pupcgd.drl.pl
www
www.pup-golub-dobrzyn.pl
Pomysł na projekt...
Od momentu, kiedy istnieje możliwość pozyskiwania środków EFS, zawsze się o nie ubiegaliśmy — informuje
pani Ewelina Sulińska, koordynator projektu. — Nasze kilkuletnie doświadczenia wskazują, że
kompleksowe podejście do klienta urzędu pracy jest o wiele skuteczniejsze niż objęcie go tylko jedną formą
wsparcia. Projekty z EFS dają właśnie taką możliwość. Poza tym jest to szansa na pozyskanie dodatkowych
środków i zaktywizowanie większej grupy bezrobotnych, trudno byłoby, moim zdaniem, z niej nie
skorzystać — dodaje pani Ewelina.
Cel projektu...
Celem projektu była aktywizacja osób bezrobotnych będących w szczególnie trudnej sytuacji na rynku
pracy poprzez prowadzenie aktywnej polityki rynku pracy. Aktywizacja realizowana była poprzez opracowanie
dla uczestników Indywidualnych Planów Działania, objęcie wsparciem takim jak poradnictwo zawodowe,
pośrednictwo pracy, a później skierowanie danego uczestnika na określone szkolenia, staże, czy
udzielenie dotacji na podjęcie własnej działalności gospodarczej.
Adresaci projektu...
Nasz projekt skierowaliśmy do bezrobotnych mieszkańców powiatu golubsko-dobrzyńskiego, a w szczególności
do osób starszych, między 50 a 64 rokiem życia oraz niepełnosprawnych. Wsparciem objęliśmy
również kobiety oraz osoby znajdujące się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy — osoby młode,
długotrwale bezrobotne oraz osoby z terenów wiejskich.
Uczestnictwo w projekcie było dla mnie szansą, żeby nie posiadając własnych środków, zakupić sprzęt
i rozpocząć swój biznes. Bez dofinansowania nie byłoby to możliwe, a miałam pomysł, który chciałam
zrealizować — mówi pani Sandra Capar, jedna z uczestniczek projektu „Moja praca — moją szansą”.
O projekcie dowiedziałam się w Powiatowym Urzędzie Pracy w Golubiu-Dobrzyniu, a także od mojego
ojca, który wcześniej również otrzymał dotację na otwarcie własnej firmy, również z urzędu pracy. Jestem
osobą młodą i dopiero zaczynam swoją przygodę na rynku pracy — dodaje. Obecnie alternatywą dla
trudności ze znalezieniem pracy na etacie jest rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej. Możliwość
otrzymania zastrzyku gotówki
28
na starcie umożliwia wielu młodym ludziom, takim jak ja, realizację swoich
planów z tym związanych.

Formy wsparcia...
Uczestnikom zaoferowaliśmy: staże, szkolenia zawodowe, szkolenia
z zakresu umiejętności aktywnego poszukiwania pracy („Szukam
pracy”), środki na podjęcie działalności gospodarczej, a także pośrednictwo
pracy i poradnictwo zawodowe. W ramach wsparcia zwracaliśmy
również koszty dojazdu na szkolenia.
Średni czas trwania stażu to 6 miesięcy. Organizatorami staży były
podmioty gospodarcze, a także instytucje publiczne, głównie z terenu
powiatu golubsko-dobrzyńskiego. Wybieraliśmy partnerów, którzy deklarowali
zatrudnienie osób bezrobotnych po zakończeniu stażu. Zwracaliśmy
również uwagę na dotychczasową współpracę i wywiązywanie
się z wcześniej zawartych umów.
Szkolenia, w zależności od tematyki, trwały od 100 do 200 godzin.
Instytucje szkoleniowe do przeprowadzenia kursów wybieraliśmy w trybie
przetargu nieograniczonego, w oparciu o ustawę „Prawo zamówień
publicznych”. Szkolenia organizowane były głównie na terenie miasta
Golubia-Dobrzynia, ale również w Brodnicy, Toruniu, Płocku i Grudziądzu.
W procesie rekrutacji uczestników do naszego projektu uwzględnialiśmy
zasadę równości szans, w tym równości płci, gwarantując równy
dostęp do oferowanych działań. Zwracamy szczególną uwagę, aby
działania pracowników zajmujących się rekrutacją nie miały charakteru
dyskryminującego. Ponadto na naszej stronie internetowej funkcjonuje
podstrona dotycząca polityki równości płci.
Zainteresowanie projektem było bardzo duże zarówno wśród bezrobotnych,
jak i pracodawców. Niezależnie od wysokości środków przewidzianych
na projekt w danym roku liczba chętnych zawsze przekraczała
ilość przewidzianych miejsc.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Najpopularniejszą formą wsparcia były staże z uwagi na to, że dają
możliwość osobie bezrobotnej zdobycia doświadczenia zawodowego.
Staże dają również szanse na pracę, a pracodawcom umożliwiają poznanie
ewentualnego kandydata do pracy bez ponoszenia kosztów.
W ramach wsparcia towarzyszącego projekt oferował zwrot kosztów
szkolenia bądź zakwaterowanie na czas szkolenia.
O projekcie dowiedziałam się
od pracodawcy, u którego później,
w trakcie projektu, byłam na stażu.
Pracodawca, o którym mowa,
otrzymał informację o możliwości
zorganizowania stażu dla osoby
bezrobotnej w Powiatowym
Urzędzie Pracy w Golubiu-Dobrzyniu
— mówi pani Małgorzata
Boniecka, uczestniczka projektu.
Odbycie stażu dało mi możliwość
powrotu na rynek pracy po długiej
przerwie w zarabianiu pieniędzy.
Poza tym pracodawca gwarantował
mi zatrudnienie po odbyciu
sześciomiesięcznego stażu. Dodatkowym
plusem jest fakt, że do
miejsca, gdzie odbywałam staż,
a niebawem podejmę pracę, mam
bardzo blisko, mieszkam w tej samej
miejscowości.
Pani Monika Boniecka
- uczestniczka projektu „Moja
praca — moją szansą”.
Pan Piotr Sikorski o projekcie dowiedział się od pracownika Urzędu
Pracy w Golubiu-Dobrzyniu. Głównym motywem mojego uczestnictwa
w projekcie była chęć nabycia uprawnień operatora koparko-ładowarki
— dodaje.
29

Pan Piotr Sikorski - uczestnik projektu „Moja praca — moją szansą”.
Pani Sandra Capar - uczestniczka projektu „Moja praca — moją szansą”.
Rezultaty projektu...
Do tej pory wsparciem objęliśmy ponad 1 200 osób, w tym 25% to
osoby długotrwale bezrobotne. Ponad 600 osób zamieszkiwało tereny
wiejskie, a 40 osób posiadało orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.
Pomogliśmy też ponad 700 osobom młodym, do 24 roku życia i ponad
170 osobom po 45 roku życia. Wszystkie osoby, które przystąpiły do projektu,
zostały objęte pośrednictwem pracy oraz poradnictwem zawodowym.
Ponad 830 osób skorzystało ze stażu, ponad 270 osób ze szkoleń,
a blisko 100 osób z przygotowania zawodowego w miejscu pracy.
30
Uważam, że osoby, które zajmowały się projektem, były kompetentne
i bardzo pomocne. Zasady były jasne, a w razie pytań i wątpliwości
zawsze służyły pomocą — informuje pani Sandra Capar.
Sukcesy projektu...
Za sukces projektu „Moja praca — moją szansą” uznać można na
pewno wysoką efektywność w podejmowaniu zatrudnienia, wynoszącą
około 40%. Oznacza to, że więcej niż co trzeci uczestnik podjął zatrudnienie
po zakończeniu udziału w projekcie. Za sukces uważamy także
pozytywne opinie uczestników szkoleń i staży oraz objętych innymi
formami wsparcia.

Korzyścią, z mojego punktu widzenia, na pewno jest możliwość kontaktu
z ludźmi, nawiązywanie nowych znajomości, a także nabranie
pewności siebie. W przyszłości chciałabym skorzystać ze szkolenia, ale
przeznaczonego już dla osób pracujących. Mogłoby to być np. szkolenie
językowe — mówi pani Małgorzata Boniecka.
Po uzyskaniu uprawnień, jakie zdobyłem podczas udziału w projekcie,
mam możliwość zatrudnienia na stanowisku operatora koparko
– ładowarki — informuje pan Piotr Sikorski. Szkolenie na pewno daje mi
możliwość podjęcia w niedalekiej przyszłości zatrudnienia. Dodatkowo
udział w projekcie podniósł moją samoocenę, umiejętności komunikacyjne
i umiejętność pracy w zespole.
Jako główną korzyść, z mojego punktu widzenia, wskazałabym możliwość
sprawdzenia się jako „własny szef” — mówi pani Sandra Capar.
Założenie własnej firmy dało mi pewność siebie i oczywiście samodzielność
finansową — dodaje. Przede wszystkim zmieniła się moja sytuacja
finansowa, sama zarabiam pieniądze na własne utrzymanie, wcześniej
utrzymywali mnie rodzice. Wykonuję też pracę, która mnie pasjonuje.
W przyszłości chciałabym skorzystać ze środków na rozwój własnej
firmy, ewentualnie z pomocy finansowej na zatrudnienie pracownika,
a także ze szkoleń o tematyce, która mnie interesuje, tzn. reklama, marketing,
zarządzanie przedsiębiorstwem. Myślę, że mój przykład może
pokazać innym, że dotacje na własny biznes to bardzo dobry pomysł
pomocy osobom bez pracy.
Rady dla początkujących wnioskodawców...
Przede wszystkim w trakcie przygotowania projektu podstawą jest
bardzo dokładne zapoznanie się z dokumentacją konkursową. Należy
również poznać środowisko, do którego kierujemy projekt, jego adresatów.
W trakcie realizacji projektu najważniejsza jest dobra organizacja
pracy w zespole, właściwy podział zadań między personel projektu.
Równie ważna jest bieżąca współpraca z Instytucją Wdrażającą.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Zyskałam możliwość „przypomnienia sobie” pod okiem profesjonalistów
mojego zawodu i nabycia nowych kwalifikacji w branży odzieżowej.
Od czasu, kiedy przestałam pracować, nie miałam kontaktu z pracą
w branży, a wiele się zmieniło. Teraz mogę zarabiać pieniądze pracując
w branży i będąc zatrudnioną w firmie — informuje pani Małgorzata
Boniecka.
Plany Beneficjenta na przyszłość...
Projekt systemowy w dalszym ciągu jest realizowany. W przyszłości
zamierzamy aplikować o środki z EFS w ramach innych konkursów
np. w Poddziałaniu 6.1.1 PO KL.
Zajęcia w ramach Klubu Pracy.
31

Klub Pracy w ramach
32
projektu „Moja praca — moją szansą”.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Efekty kursu florystyka.
Szkolenie z zakresu florystyki.
33

nowa strona
Poddziałanie 6.1.3
Projektodawca: Powiatowy Urząd Pracy w Radziejowie
Projekt: „Zaplanuj swoją przyszłość”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Zaplanuj swoją przyszłość”
Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia
oraz wspieranie aktywności zawodowej
w regionie,
Poddziałanie 6.1.3 Poprawa zdolności do
zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu
aktywności zawodowej osób bezrobotnych.
Liczba osób objęta wsparciem
1 283
Obszar realizacji/Zasięg projektu
powiat radziejowski
Okres realizacji
01.01.2008–31.12.2013
Wartość dofinansowania
8 950 323,02 zł
Projektodawca
Powiat Radziejowski — PUP Radziejów
Dane kontaktowe
ul. Kościuszki 20/22
88–200 Radziejów
tel.: (054) 285 29 91 (sekretariat)
fax.: (054) 285 29 91
www
www.pup.radziejow.samorzady.pl
Pomysł na projekt...
Pomysł na projekt narodził się z dotychczasowych doświadczeń pracowników PUP w aktywizacji osób
bezrobotnych — informuje pani Małgorzata Jeryś, koordynator projektu.
Cel projektu...
Celem projektu było podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz podniesienie zdolności do zatrudnienia
osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radziejowie.
Adresaci projektu...
Projekt adresowany był do osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP Radziejów, ze szczególnym
uwzględnieniem osób znajdujących się w trudnej sytuacji na rynku pracy, tj.: bezrobotnych do 25 roku życia,
długotrwale bezrobotnych, bezrobotnych powyżej 45 roku życia, bezrobotnych zamieszkałych na wsi,
niepełnosprawnych i kobiet.
Zdecydowałam się na udział w tym projekcie, ponieważ chciałam podnieść swoje kwalifikacje — informuje
pani Aleksandra Grabkowska.
Formy wsparcia ...
W ramach projektu realizowaliśmy szeroki wachlarz działań: staże zawodowe, szkolenia, jednorazowe
środki na podjęcie działalności gospodarczej — mówi pani Małgorzata Jeryś. Staże zawodowe były organizowane
u pracodawców, głównie z terenu powiatu radziejowskiego, na okres 6 miesięcy.
Szkolenia prowadzone były przez jednostki szkoleniowe wyłonione w trybie przetargu. Zorganizowaliśmy
4 szkolenia: projektowanie ogrodów, profesjonalny sprzedawca, operator koparko-ładowarki oraz
operator wózków widłowych.
W projekcie zaplanowano zwrot kosztów dojazdu na staż. W odniesieniu do szkoleń obowiązek zwrotu
kosztów dojazdu bądź zapewnienia transportu uczestnikom był obowiązkiem jednostki szkolącej.
34

Dwukrotnie uczestniczyłam w stażu organizowanym w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego. Podczas stażu otrzymywałam też
zwrot kosztów dojazdu. Przed rozpoczęciem stażu, a także po jego zakończeniu,
brałam udział w rozmowach z doradcą zawodowym- mówi
uczestniczka projektu pani Paulina Świderska.
W ramach projektu skorzystałam ze szkolenia i doradztwa zawodowego
— informuje pani Aleksandra Grabkowska, która również uczestniczyła
w projekcie.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Pani Aleksandra Grabkowska
podczas zajęć praktycznych.
Rezultaty projektu....
W 2010 roku z 470 osób (245 kobiet), które zakończyły udział w projekcie,
zatrudnienie znalazło ponad 58% uczestników.
Przed uczestnictwem w projekcie byłam bezrobotna, nie miałam
wiedzy jak i gdzie szukać pracy — mówi pani Aleksandra Grabkowska.
Uczestnicząc w szkoleniu z florystyki, zdobyłam wiedzę z zakresu układania
kwiatów. Obecnie nadal jestem bezrobotna, ale wierzę, że wkrótce
znajdę pracę. Projekt na pewno pomógł mi podnieść moją wartość
w oczach przyszłych pracodawców.
35
Pani Paulina Świderska,
Uczestniczka projektu
podczas odbywania stażu.
Sukcesy projektu....
Moim zdaniem największym sukcesem była możliwość wsparcia tak
wielu osób, które przez bardzo długi czas bezskutecznie poszukiwały zatrudnienia.
Dzięki realizacji projektu podniosła się również efektywność
zatrudnieniowa.
Formy wsparcia były przydatne, np. stypendium umożliwiło mi kontynuację
nauki. Doradca zawodowy poradził jak przygotowywać się
do rozmowy kwalifikacyjnej i wyjaśnił jak poprawnie pisać dokumenty
aplikacyjne. Po zakończeniu uczestnictwa w projekcie stałam się osobą
bardziej komunikatywną i otwartą. Podwyższyłam swoje kwalifikacje
zawodowe oraz nabyłam różne nowe umiejętności przydatne w pracy
i nie tylko — informuje pani Paulina Świderska.

Rady dla początkujących wnioskodawców...
Najważniejsze, moim zdaniem, jest dokładne przemyślenie planowanych
działań, zwłaszcza pod kątem realności planów — stwierdza
pani Małgorzata Jeryś. Należy wziąć pod uwagę wszystko, co może się
nie udać i mieć na to środki zaradcze. W trakcie realizacji projektu należy
bardzo czuwać nad jego przebiegiem i szybko reagować w przypadku
trudności.
Plany Beneficjenta na przyszłość...
Korzystając ze zdobytego doświadczenia, planujemy realizację kolejnych
projektów — informuje pani Małgorzata Jeryś. Podejmowanie
prób złagodzenia skutków bezrobocia jest nadal koniecznością. Im bardziej
przemyślane działania będą podejmowane, tym większa szansa na
powodzenie.
Pani Aleksandra Grabkowska, uczestniczka szkolenia z florystyki.
Kurs „koparko-ładowarka”.
36

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Uczestnicy projektu podczas szkolenia z florystyki.
37

nowa strona
Poddziałanie 6.1.3
Projektodawca: Powiatowy Urząd Pracy w Sępólnie Krajeńskim
Projekt: „Aktywność krokiem do podjęcia pracy”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Aktywność krokiem do podjęcia pracy”
Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia
oraz wspieranie aktywności zawodowej
w regionie,
Poddziałanie 6.1.3 Poprawa zdolności do
zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu
aktywności zawodowej osób bezrobotnych.
Liczba osób objęta wsparciem
1218
Obszar realizacji/Zasięg projektu
powiat sępoleński
Okres realizacji
01.01.2008–31.12.2013
Wartość dofinansowania
8 413 592,10 zł
Projektodawca
Powiatowy Urząd Pracy w Sępólnie Krajeńskim
Dane kontaktowe
e-mail: tose@praca.gov.pl
www
www.pup.sepolno.pl
Pomysł na projekt...
Powiatowy Urząd Pracy w Sępólnie Krajeńskim od początku funkcjonowania programów współfinansowanych
ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego aktywnie uczestniczył w ich realizacji, pozyskując
środki na rzecz aktywizacji osób bezrobotnych. Projekt „Aktywność krokiem do podjęcia pracy”
stanowi swego rodzaju kontynuację programów realizowanych w latach 2004–2007 w ramach Działania
1.2 i 1.3 Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich. Projekt stanowi odpowiedź na
najbardziej nurtujące problemy sępoleńskiego rynku pracy, przy jednoczesnym uwzględnieniu indywidualnych
potrzeb osób napotykających na bariery w dostępie do zatrudnienia.
Z założenia projekt miał mieć charakter kompleksowy i skierowany został w głównej mierze do osób
znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na lokalnym rynku pracy. Miał stworzyć realne szanse na
zmianę sytuacji społeczno-zawodowej osób, które objęte zostaną wsparciem.
Cel projektu...
Projekt wdrażany jest od 2008 roku i realizowany będzie do końca roku 2013. Co roku cele projektu
są przeformułowywane tak, aby dostosować je do aktualnie panującej sytuacji na lokalnym rynku pracy.
Zasadniczo jednak celem projektu jest podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do
zatrudnienia osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Sępólnie Krajeńskim.
Adresaci projektu...
Do końca 2011 roku pomocą objęto 1218 osób, w tym 639 kobiet. Projekt skierowany jest do osób bezrobotnych
z powiatu sępoleńskiego, w tym głównie do osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji
na rynku pracy, tzn. do bezrobotnych kobiet, osób długotrwale bezrobotnych, osób z terenów wiejskich,
osób młodych w wieku 18–24 lata, osób powyżej 50 roku życia, osób niepełnosprawnych. Wytypowane
grupy zidentyfikowane zostały jako szczególnie defaworyzowane na lokalnym rynku pracy, mające najbardziej
utrudniony dostęp do zatrudnienia.
38

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Pan Waldemar Piekut, otrzymał środki na rozpoczęcie
własnej działalności gospodarczej.
Dzięki uczestnictwu w projekcie moja sytuacja uległa znacznej poprawie
— mówi pan Waldemar Piekut. Udział w projekcie pozwolił mi
na realizację planów związanych z uruchomieniem własnej firmy.
Przed otrzymaniem wsparcia było mi ciężko, nie miałam kontaktu
z ludźmi, nigdzie nie jeździłam, siedziałam w domu, po jego uzyskaniu
stałam się inną osobą, otwartą na ludzi, podniosła się moja wartość
— informuje pani Barbara Senske.
Wcześniej myślałam, że mi się nie uda, że nie dam rady, czułam lęk
i miałam obawy czy dostanę pracę. Ale teraz stwierdzam, że nabrałam
„obycie”, a co najważniejsze — zdobyłam pracę — mówi pani Regina
Wysocka, która po ukończeniu stażu w projekcie otrzymała zatrudnienie.
39
Pani Regina Wysocka, uczestniczka
projektu, podczas odbywania stażu.
Formy wsparcia ...
W ramach projektu zrealizowano dotychczas następujące formy
wsparcia: opracowano Indywidualny Plan Działania dla 797 osób
(w tym 398 kobiet), pośrednictwem pracy objęto 797 osób (w tym 398
kobiet), poradnictwa zawodowego udzielono 797 osobom (w tym 398
kobietom). Staż odbyło 918 osób (w tym 504 kobiety).
O możliwości wsparcia w ramach projektu dowiedziałem się z urzędu
pracy — mówi pan Józef Rękiewicz, uczestnik projektu. W ramach
projektu skorzystałem z usług doradcy zawodowego oraz otrzymałem
jednorazowe środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Formy
wsparcia oceniam bardzo dobrze, przydały mi się jednorazowe środki,
bez których trudno byłoby mi uruchomić własną firmę.
Również otrzymałem pieniądze na otwarcie działalności gospodarczej
— informuje pan Waldemar Piekut. Formy wsparcia w projekcie
oceniam bardzo dobrze, bardzo przydało mi się dofinansowanie — dodaje
pan Waldemar. Dotacja, w moim przypadku, umożliwiła rozruch
mojego przedsiębiorstwa świadczącego usługi gastronomiczne. Skorzystałem
również z usług doradcy zawodowego.

W ramach projektu skorzystałam ze stażu oraz usług doradcy zawodowego
— mówi pani Barbara Senske. Na stażu nauczyłam się szycia,
pakowania, krojenia, zdobyłam szereg nowych umiejętności, które
mogę wykorzystać także w życiu prywatnym — dodaje. Najważniejszym
efektem mojego uczestnictwa w projekcie było uzyskanie zatrudnienia.
Podobne zdanie ma pani Regina Wysocka, kolejna uczestniczka projektu
„Aktywność krokiem do podjęcia pracy”. Jako krawcowa nauczyłam
się obsługi bardziej nowoczesnych maszyn do szycia, a także pakowania,
czyszczenia, krojenia — informuje pani Regina.
Rezultaty projektu...
Z uwagi na charakter projektu, którego efektem końcowym ma być
podjęcie zatrudnienia prze osoby bezrobotne z powiatu sępoleńskiego,
z satysfakcją odnotowaliśmy, że 527 osób po zakończeniu w nim udziału
podjęło pracę, a 213 osób uruchomiło własną działalność gospodarczą.
Efektywność zatrudnieniowa projektu jest zatem więcej niż zadowalająca,
ponieważ oscyluje wokół 69%.
Jeśli chodzi o rezultaty miękkie projektu, to z zadowoleniem możemy
stwierdzić, że u około 70% uczestników projektu odnotowaliśmy
wzrost poziomu: motywacji do poszukiwania pracy, samooceny czy też
umiejętności: komunikacyjnych, pracy w zespole, w zakresie autoprezentacji,
przygotowania CV i pozostałych dokumentów niezbędnych do
poszukiwania pracy.
Sukcesy projektu...
Największym atutem projektu jest trwałość jego rezultatów. Niewielki
odsetek osób, które zakończyły w nim udział, ponownie zgłasza
potrzebę dodatkowego wsparcia w ramach projektu — informuje pan
Tomasz Żywicki, koordynator projektu „Aktywność krokiem do podjęcia
pracy”. Niewiele jest również osób, które otrzymały pomoc na rozpoczęcie
działalności gospodarczej i którym nie udało się utrzymać własnego
biznesu dłużej niż 12 miesięcy.
40
Pani Anna Jelińska, uczestniczka projektu, podczas odbywania stażu.
Założenie nowej firmy moim zdaniem otwiera przede mną nowe
perspektywy rozwoju — podkreśla pan Józef. W przyszłości chciałbym
pozyskać dodatkowe środki finansowe na rozwój mojej firmy. Chciałbym
również wziąć udział w szkoleniach wspomagających moje przedsiębiorstwo.
Mam plan, który pozwoli mi na dalszy rozwój firmy, ale to
w przyszłości.
Informację o możliwości zapisania się do projektu uzyskałam od koleżanki
— informuje pani Anna Jelińska, uczestniczka projektu. W ramach
projektu skorzystałam ze stażu, byłam też u doradcy zawodowego.
Na stażu nauczyłam się obsługiwać kasy fiskalne, poznałam zasady
pracy w sklepie oraz współpracy z innymi ludźmi — dodaje pani Anna.
Po stażu zdobyłam pracę i z tego się bardzo cieszę.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Rady dla początkujących wnioskodawców...
Coraz więcej instytucji, czy też jednostek, wyspecjalizowało się
w pozyskiwaniu środków z Unii Europejskiej. Dzisiaj w odpowiedzi na
ogłoszony konkurs składanych jest często po kilkadziesiąt wniosków
o dofinansowanie projektu — mówi pan Tomasz Żywicki. Konkurencja
jest zatem duża. Dofinansowanie otrzymują te podmioty, które gwarantują
uczestnikom projektu kompleksowe wsparcie oraz zapewniają
możliwość wyboru różnych narzędzi wsparcia. Projektodawca ponadto
musi zapewnić w projekcie realizację zasady równości szans kobiet
i mężczyzn i nie rzadko wykazać się innowacyjnym podejściem przy rozwiązywaniu
problemów. Procedury związane z aplikowaniem o środki,
a następnie z realizacją projektu zostały w pewnym stopniu uproszczone
w stosunku do tych, które obowiązywały jeszcze kilka lat temu — dodaje
pan Tomasz. Jednak system związany z rozliczaniem wydatków czy
też przygotowywaniem sprawozdań z realizacji projektu nadal pozostaje
zbyt skomplikowany.
Pan Sebastian Goryński, uczestnik projektu, który uzyskał środki
na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej.
Pani Anna Kuzara, uczestniczka projektu, która otrzymała środki
na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej.
41

Plany Beneficjenta na przyszłość...
Projekt realizowany będzie do końca 2013 roku. Jak wiadomo lata
2014–2020 to nowy okres programowania w Unii Europejskiej. Program
Operacyjny Kapitał Ludzki jest największym narzędziem, za pomocą
którego wydatkowano środki z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Mamy świadomość, że kolejne lata mogą nie być tak obfite w środki
na aktywizację osób bezrobotnych, jak miało to miejsce dotychczas.
Wiemy również, że na rynku pracy pozostaje grupa osób bezrobotnych
znajdująca się w szczególnie trudnej sytuacji, czy też grupa osób zagrożonych
wykluczeniem społecznym, która nie poradzi sobie bez wsparcia
z zewnątrz. Jeśli więc pojawi się możliwość pozyskania środków na aktywizację
zawodową bezrobotnych, nie omieszkamy z niej skorzystać.
Zwiększenie szans zatrudnienia dla osób po 45 roku życia, a w szczególności
dla kobiet oraz stworzenie im większych możliwości, to moim
zdaniem ważne zadanie dla organizacji piszących projekty unijne — informuje
pani Barbara Senske, uczestniczka projektu.
Pani Anna Pawlikowska, uczestniczka projektu, podczas odbywania stażu.
42

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Pan Józef Rękiewicz, uczestnik projektu, który uzyskał środki
na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej.
Pani Gabriela Sokulska, otrzymała środki na rozpoczęcie
własnej działalności gospodarczej.
43

nowa strona
Poddziałanie 6.2
Projektodawca: Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
Projekt: „Masz pomysł — załóż firmę”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Masz pomysł – załóż firmę”
Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja
przedsiębiorczości i samozatrudnienia
Liczba osób objęta wsparciem
420 (w tym udzielonych dotacji – 362)
Obszar realizacji/Zasięg projektu
województwo kujawsko-pomorskie
Okres realizacji
01.10.2010–30.09.2012
Wartość dofinansowania
16 184 223,32 zł
Projektodawca
Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
Dane kontaktowe
ul. Włocławska 16
87–100 Toruń
tel.: (56) 621–04–21
fax: (56) 654–88–24
ul. Kopernika 4
87–100 Toruń
tel.: (56) 657–60–78
fax: (56) 622–28–99
www
www.tarr.org.pl
Pomysł na projekt...
Pomysł realizacji projektu „Masz pomysł — załóż firmę” wynikał z wcześniejszych doświadczeń Toruńskiej
Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. związanych z zakończoną sukcesem realizacją projektu „Zostań
swoim szefem” — informuje pani Agnieszka Dzięcioł, koordynator projektu. Ogromne zainteresowanie
udziałem w projekcie potwierdziło słuszność i potrzebę realizowania zakładanych przez nas form wsparcia
skierowanych do osób zainteresowanych otworzeniem własnego biznesu.
Cel projektu...
Cel projektu był zgodny z celem Działania 6.2 wynikającym z zapisów Szczegółowego Opisu Priorytetów
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki: wspieranie postaw przedsiębiorczych zmierzających do utworzenia
nowych miejsc pracy poprzez zakładanie własnej działalności gospodarczej.
Adresaci projektu...
Projekt skierowany był do osób zamieszkujących województwo kujawsko-pomorskie, które na 12 miesięcy
przed przystąpieniem do udziału w projekcie nie miały zarejestrowanej działalności gospodarczej, ze
szczególnym uwzględnieniem grup priorytetowych Działania 6.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Realizacja projektu w praktyce...
Wsparcie oferowane w ramach projektu miało charakter kompleksowy, obejmowało szkolenia i doradztwo,
jak również przekazywanie dotacji finansowych na uruchomienie własnego biznesu. Blok szkoleniowo-doradczy
składał się z 30 godzin szkoleń związanych z praktycznymi aspektami prowadzenia
działalności gospodarczej, np. podstawami rachunkowości, rozliczeniami z US i ZUS, podstawami prawa
cywilnego. Doradztwo oferowane w projekcie miało charakter indywidualnych spotkań z doradcą, ułatwiających
sporządzenie biznesplanu przedsięwzięcia. Projekt oferował również udzielanie dotacji w wysokości
maksymalnie 40 000 zł przeznaczonej na zakup sprzętu i wyposażenia niezbędnego do uruchomienia firmy.
Drugim rodzajem wsparcia materialnego było tzw. podstawowe wsparcie pomostowe w wysokości ok
700 zł, przekazywane co miesiąc przez 6 miesięcy od dnia zawarcia umowy finansowej. Ten rodzaj wsparcia
był przeznaczony z kolei
44
na opłaty związane z bieżącym funkcjonowaniem firmy np. składki ZUS, usługi
księgowe, opłaty eksploatacyjne.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Pan Łukasz Szcześniak podczas pracy.
Przykład dobrego pomysłu na firmę - tor gokartowy.
O dotacji dowiedziałem się z lokalnej prasy oraz plakatów, które widziałem
w autobusach MZK w Toruniu — informuje pan Łukasz Szcześniak,
uczestnik projektu „Masz pomysł — załóż firmę”.
Przyznawanie dotacji finansowych było procesem bardzo złożonym.
Można powiedzieć, że rozpoczynało się od złożenia formularza rekrutacyjnego,
pozytywnego przejścia rozmowy kwalifikacyjnej do projektu,
następnie skorzystania z bloku szkoleniowo-doradczego, podczas którego
sporządzany był biznesplan przedsięwzięcia. Ostatecznym etapem
tego procesu była pozytywna ocena złożonego wniosku wraz z biznesplanem
przez Komisję Oceny Wniosków oraz podpisanie umowy finansowej,
po której następowało wypłacenie dotacji. Posiadanie wykształcenia
lub doświadczenia zawodowego zbieżnego z profilem planowanej
firmy było jednym z elementów oceny aplikacji i miało bardzo istotny
45
wpływ na uzyskanie wsparcia finansowego.

„Antyalergiczne pranie kanapy” w wykonaniu Pana Łukasza Szcześniaka,
właściciela formu LUKSTOR.
Większość dotacji przekazywanych w ramach projektu dotyczyła zakupu
podstawowego wyposażenia i urządzeń niezbędnych do świadczenia
planowanych usługi i zależała od charakteru planowanej firmy oraz
branży. Nieodłącznym elementem prawie każdego biznesu był komputer/laptop
oraz specjalistyczne oprogramowanie. Najbardziej oryginalnym
zakupem w ramach obecnego projektu był niewątpliwie zakup lekkiego
samolotu do świadczenia różnego rodzaju usług lotniczych.
Z uwagi na relatywnie dość niewielką wysokość oferowanego wsparcia
pomysły na biznes koncentrują się przede wszystkim wokół różnego
rodzaju działalności usługowych, takich jak: usługi budowlano-remontowe,
fryzjerskie, kosmetyczne, gastronomiczne, doradcze, księgowe,
IT, reklamowe, dydaktyczne itp.
46
Otrzymane środki przeznaczyłem na zakup urządzeń do mojej firmy
sprzątającej. Wsparcie pomostowe ułatwiło mi organizację i promocję
przedsiębiorstwa w pierwszych 6 miesiącach jego działania — informuje
pan Łukasz Szcześniak. Otrzymana dotacja częściowo pokryła wydatki
niezbędne na uruchomienie firmy. Mogłem zakupić materiały niezbędne
do prowadzenia przedsiębiorstwa, takie jak np. środki chemiczne, materiały
biurowe, itp. Mój projekt oparłem jednak na szerszej specjalizacji,
do której urządzenia musiałem zakupić sam, co na początku działalności
było zadaniem dość trudnym.
Nie preferowaliśmy konkretnych typów działalności gospodarczych
— informuje pani Agnieszka Dzięcioł. W regulaminie projektu
wskazane były jedynie typy działalności, na które nie można uzyskać
wsparcia (a wykluczenia te wynikały z nadrzędnych dokumentów programowych),
np. działalność w sektorach rybołówstwa i akwakultury,
działalność w dziedzinie produkcji podstawowej, przetwarzania i wprowadzania
do obrotu produktów rolnych wymienionych w załączniku nr I
do Traktatu Wspólnot Europejskich.
Ocena wniosków odbywała się zgodnie z zatwierdzonym przez WUP
Toruń regulaminem, dostępnym na stronie www.tarr.org.pl. Ogólnie ujmując,
ocena dokonywana była przez dwóch członków Komisji Oceny
Wniosków na podstawie karty oceny merytorycznej, stanowiącej załącznik
do ww. regulaminu.
Wnioski na otrzymanie wsparcia finansowego które po ocenie pod
względem merytorycznym otrzymały od każdego z oceniających co
najmniej 60% ogólnej sumy punktów, zaś w poszczególnych punktach
oceny merytorycznej uzyskały od każdego z oceniających przynajmniej
50% punktów, umieszczano na wstępnej liście rankingowej projektów
rekomendowanych do dofinansowania.
Z uwagi na różnorodność branż oraz specyficzny charakter poszczególnych
pomysłów na biznes podjęliśmy decyzję, aby maksymalnie
zindywidualizować i dopasować wsparcie kierowane do uczestników
projektu. W związku z powyższym w projekcie nie prowadziliśmy gru-

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
finansowy, usługi szkoleniowo-doradcze były na satysfakcjonującym
poziomie. Również bardzo pomocna i dobrze zorganizowana okazała
się kadra szkoleniowców pomagających tworzyć biznesplan — dodaje
pan Łukasz. Do skorzystania z możliwości uzyskania pieniędzy na otwarcie
własnej firmy zachęcam również inne osoby — na moim przykładzie
można zaobserwować, że takie rozwiązania działają.
Uczestnicy projektu „Masz pomysł - załóż firmę” podczas szkolenia.
powych warsztatów obejmujących naukę pisania biznesplanów, lecz
oferowaliśmy indywidualne doradztwo w tym zakresie.
W ramach projektu zawarto łącznie 362 umowy finansowe, w tym
146 z kobietami, 216 z mężczyznami. Wśród 362 osób, z którymi zawarto
umowy finansowe, 28 osób mieściło się w przedziale wiekowym
15–24 lata i 29 osób w przedziale 50–64 lata. Średni czas oczekiwania
na otrzymanie dotacji od dnia przystąpienia do udziału w projekcie wyniósł
5–6 miesięcy.
Szkolenie dotyczące przedsiębiorczości trwało, w moim przypadku,
2 tygodnie, łącznie 35 godzin, czyli planowo — mówi pan Łukasz Szcześniak.
Wsparcie otrzymane w projekcie oceniam jako bardzo przydatne.
Bez wsparcia zarówno szkoleniowo-doradczego, finansowego, jak i pomostowego
nie otworzyłbym własnej działalności. Pomijając kontekst
47
Kowalstwo artystyczne - kolejny pomysł na własną firmę.

Rezultaty projektu...
Głównym rezultatem projektu jest, jak wyżej wspomniano, założenie
własnej działalności gospodarczej przez 362 uczestników projektu.
Sukcesy projektu...
Sukcesem realizowanego projektu jest osiągnięcie głównego celu,
jakim było założenie własnej działalności gospodarczej przez uczestników
Projektu na poziomie 107%, przy niezwiększonym budżecie na to
zadanie.
Działalność gospodarczą rozpocząłem 1 sierpnia 2011 r. Obserwuję
tendencję wzrostową przychodów z każdym miesiącem — mówi pan
Łukasz Szcześniak. Jednak rynek województwa kujawsko-pomorskiego
uważam za trudny.
projektu. Dziś bez dobrej reklamy — przysłowiowej dźwigni handlu —
praktycznie nie istnieje się na rynku, a pozyskiwanie klientów „z polecenia”
wymaga czasu — dodaje.
Plany Beneficjenta na przyszłość...
Z uwagi na fakt, iż jednym z głównych celów statutowych TARR S.A.
jest wspieranie regionalnej przedsiębiorczości, doświadczenia zdobyte
podczas realizacji projektu „Masz pomysł — załóż firmę” oraz wypracowane
w nim metody działania/dobre praktyki z pewnością zostaną
wykorzystane w przyszłości.
Rady dla początkujących wnioskodawców...
Najistotniejszą kwestią, która wpływa na zarządzanie i sprawną realizację
projektu w ramach Działania 6.2 PO KL, jest jego dobre przygotowanie,
tj. poprzedzone pogłębioną analizą ryzyka zdarzeń, które mogą
zakłócić jego realizację, dobranie realnych do osiągnięcia wskaźników.
W kontekście odpowiedzialności za utrzymanie 12-miesięcznej trwałości
powstałych przedsiębiorstw ważnym elementem jest położenie
dużego nacisku na proces rekrutacji uczestników projektu oraz ocenę
biznesplanów. Równie istotne jest umiejętne planowanie harmonogramu
płatności i jego bieżąca aktualizacja, która wpływa na możliwość
utrzymania płynności finansowej operatora i zapewnia sprawną wypłatę
dotacji uczestnikom projektu.
Uważam, że wsparcie doradcze mogłoby trwać równorzędnie ze
wsparciem pomostowym, które, moim zdaniem, można by wydłużyć do
12 miesięcy — z takiej możliwości korzysta wielu beneficjentów innych
projektów tego rodzaju — informuje pan Łukasz. Wnioskowałem także
o środki na reklamę. Uważam, że brak możliwości przeznaczenia choćby
5% dofinansowania na cele reklamy, było poważnym mankamentem
48
Maszyny Pani Violety Szulc
w nowej pracowni.
Pracownia artystyczna jednego
z uczestników projektu „Masz pomysl
- załóż firmę”.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Grupa uczestników projektu po szkoleniu.
49

nowa strona
Działanie 6.2
Projektodawca: Stowarzyszenie Wspierania Rozwoju Gospodarczego Ziemi Świeckiej „Inkubator Przedsiębiorczości”
Projekt: Wiejskie Mini Inkubatory Przedsiębiorczości — I i II edycja
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Wiejskie Mini Inkubatory Przedsiębiorczości”,
Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja
przedsiębiorczości i samozatrudnienia
Liczba osób objęta wsparciem
Edycja I: 45
Edycja II: 50
Obszar realizacji/Zasięg projektu
Powiat świecki
Okres realizacji
Edycja I: 01.01.2009–21.01.2011
Edycja II: 01.07.2010–31.08.2012
Wartość dofinansowania
Edycja I: 1 198 047,80 zł
Edycja II: 1 981 092,24 zł
Łącznie 3 179 140,04 zł
Projektodawca
Stowarzyszenie Wspierania Rozwoju
Gospodarczego Ziemi Świeckiej „Inkubator
Przedsiębiorczości”
Dane kontaktowe
ul. Chmielniki 2b, 86–100 Świecie
tel. (52) 33–02–536
tel./fax (52) 33–12–868
tel. kom 0–501–162–715, 0–501–162–697
Pomysł na projekt...
Pomysł zrodził się z potrzeby dotarcia do mieszkańców obszarów wiejskich powiatu świeckiego z zamiarem
przyczynienia się do zwiększenia mobilności w podejmowaniu działalności gospodarczej, co wynika
ze statutu Stowarzyszenia.
Cel projektu...
Celem głównym I i II edycji projektu była promocja oraz budowa postaw kreatywnych, służących rozwojowi
przedsiębiorczości i samozatrudnienia oraz powstanie nowych firm na terenie powiatu świeckiego.
Osiągnięciu celu służyło przeprowadzenie szkolenia z zakresu podstaw przedsiębiorczości dla osób zamieszkałych
tereny wiejskie i pozostających bez zatrudnienia.
•
•
•
•
•
Celami szczegółowymi były:
zwiększenie udziału kobiet w podejmowaniu działalności gospodarczej,
zwiększenie równomiernego dostępu do informacji dla osób chcących podjąć działalność gospodarczą
na terenach wiejskich,
kompleksowe wyposażenie uczestników projektu w umiejętności niezbędne do prowadzenia działalności
gospodarczej,
wsparcie finansowe na rozwój przedsiębiorczości dla tych osób,
zwiększenie świadomości na temat istniejących stereotypów płci.
Adresaci projektu...
Projekty skierowane były wyłącznie do osób pozostających bez zatrudnienia, zamieszkujących w gminach
wiejskich, miejsko-wiejskich oraz miastach do 25 tys. mieszkańców powiatu świeckiego, chcących
założyć pozarolniczą działalność gospodarczą.
www
www.swrgzsip.webd.pl
50

Formy wsparcia ...
Główne działania projektów i formy wsparcia realizowane w ramach
projektu to:
Spotkania informacyjno-promocyjne w powiecie świeckim — przyczyniły
się do rozpowszechnienia informacji o założeniach i zasadach
udziału w projekcie, zwiększenia poziomu zainteresowania przedsiębiorczością,
świadomości na temat zasad równości płci, w tym funkcjonujących
stereotypów. Spotkania zorganizowano w każdej gminie powiatu
świeckiego, w placówkach Wiejskich Mini Inkubatorów Przedsiębiorczości
(WMIP), które utworzono w ramach realizacji I edycji projektu
z Działania 6.2 PO KL. Działalność WMIP trwa nadal, placówki usytuowane
są w Gminnych Centrach Informacji, Urzędach Gmin, Gminnych
Ośrodkach Kultury, co zapewnia równomierny dostęp do świadczonych
usług w każdej gminie, wzmacnia zakres działalności prowadzonej przez
te instytucje i pozwala wykorzystać ich potencjał. Działalność WMIP jest
niezastąpiona z uwagi na ich dostępność i bliskość dla uczestników projektu
i osób zainteresowanych Działaniem 6.2 PO KL.
Rekrutacja do projektu — odbywała się na podstawie formularzy
rekrutacyjnych złożonych przez osoby zainteresowane udziałem w projekcie,
mających konkretny i dobrze przemyślany pomysł na firmę, która
ma szansę zaistnieć na rynku.
Podstawowe wsparcie szkoleniowo-doradcze — umożliwiło uczestnikom
projektu nabycie konkretnej wiedzy z zakresu przedsiębiorczości
oraz zasad prawidłowego opracowania biznesplanów. Zakres tematyczny
szkoleń zapewnił uczestnikom zwiększenie zdolności motywacyjnych,
interpersonalnych, organizacyjnych i analitycznych oraz znacznie
podwyższył ich osobiste i zawodowe aspiracje. Dodatkowo, wsparcie
doradcze utrwaliło nabytą w trakcie szkoleń wiedzę i zapewniło przygotowanie
przez uczestników projektu dobrze przemyślanych biznesplanów.
51
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Katarzyna Ossowska „startuje” z firmą Albatros.
Przyznanie środków finansowych na rozwój przedsiębiorczości
– środki finansowe na rozwój przedsiębiorczości przyznawane były
na podstawie oceny biznesplanów dokonywanej przez Komisję Oceny
Wniosków, której prace oparte były o założenia Regulaminu przyznawania
środków finansowych na rozwój przedsiębiorczości. O możliwości
przyznania danemu uczestnikowi środków finansowych na rozwój
przedsiębiorczości decydowało uzyskanie przez opracowany przez niego
biznesplan wymaganego minimum punktowego. Wsparcie finansowe
zapewniło uczestnikom projektu zakup niezbędnych towarów i usług
oraz rozpoczęcie funkcjonowania na rynku.
Specjalistyczne wsparcie doradcze — przyznawane było uczestnikom
projektu, którzy założyli działalność gospodarczą. Zapewniło ono
doskonałą pomoc dla „raczkujących” przedsiębiorców, którzy niekiedy
muszą stawiać czoła licznym problemom związanym z prowadzeniem
własnej firmy.

Zdjęcia widokowe w wykonanku Pani Katarzyny Ossowskiej.
Przyznanie podstawowego wsparcia pomostowego — z podstawowego
wsparcia pomostowego korzystać mogli uczestnicy projektu,
którzy założyli działalność gospodarczą. Wsparcie to pozwalało „świeżym
przedsiębiorcom” sfinansować bieżące zobowiązania w pierwszych
miesiącach prowadzenia działalności gospodarczej.
Konferencja podsumowująca projekt — pozwoliła na efektowne
zakończenie realizacji projektu oraz przedstawienie osiągniętych w jego
toku rezultatów i sukcesów.
Pani Katarzyna Ossowska podczas udziału w projekcie skorzystała
ze szkolenia, doradztwa oraz wsparcia finansowego. Wg mnie najważniejszym
elementem projektu było szkolenie, podczas którego nabyłam
52
Pani Katarzyna Ossowska - przygotowuje paralotnię.
Otrzymała dotację na otwarcie własnej firmy „Albatros”.

wiedzę niezbędną w prowadzeniu firmy — podkreśla pani Katarzyna Ossowska,
dodając: wsparcie i wiadomości pozyskane podczas uczestnictwa
w projekcie były dla mnie bardzo przydatne, wszelkie wątpliwości
były natychmiast rozwiewane przez osoby prowadzące szkolenie, a także
przez osoby pracujące w Inkubatorze Przedsiębiorczości w Świeciu.
Poczułam się bardziej pewna siebie, bo moja wiedza wzbogaciła się
o informacje niezbędne podczas prowadzenia działalności, a wsparcie
finansowe umożliwiło mi start.
Formy wsparcia podczas uczestnictwa w projekcie były bardzo ważnymi
czynnikami przekładającymi się na jego końcowy efekt uczestnictwa
w projekcie. Dla mnie wszystkie formy wsparcia były bardzo przydatne,
przyczyniły się do tego, aby nasz udział w projekcie zakończył się
sukcesem — wskazuje kolejny uczestnik projektu, pan Krzysztof Bock.
Kolejna firma założona dzięki Funduszom Europejskim.
Pan Krzysztof Bock - Ośrodek Szkolenia Kierowców „Zosia”.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Uważam, iż proponowane przez Inkubator Przedsiębiorczości formy
wsparcia dla osób pragnących rozpocząć własną działalność gospodarczą
były w wielkim stopniu pomocne. Pozwoliły nieco pewniej poczuć
się osobie, która przytłoczona jest ogromem biurokratycznych, nie do
końca jeszcze dla niej zrozumiałych spraw. Wsparcie finansowe umożliwiło
zrealizowanie marzeń związanych z prowadzeniem własnej działalności
bez konieczności wielkiego zadłużania się w bankach. W moim
przypadku szczególnie przydatne były wytyczne co do tego, jak samodzielnie
napisać biznesplan, jak również wyjaśnienie spraw związanych
z podatkami — mówi pani Patrycja Wójcik, która skorzystała ze wsparcia
finansowego oraz doradczo-szkoleniowego.
Wsparcie, które otrzymałem było konkretne, pomocne i celowe.
Szkolenia i doradztwo pomogły mi w napisaniu biznesplanu. Pokazały
mi również dobre i słabe strony prowadzenia własnej działalności.
Otrzymane środki finansowe wydatkowałem na niezbędne zakupy,
które pozwoliły mi na otwarcie działalności gospodarczej. Wsparcie pomostowe
przeznaczyłem na bieżące zobowiązania firmy w pierwszych
miesiącach jej funkcjonowania. Moim zdaniem najbardziej przydatnym
elementem była pomoc w napisaniu biznesplanu. Oprócz pisania w nim
o pomyśle na biznes i o jego dobrych stronach, wymagane było również
wykazanie słabych stron planowanego przedsięwzięcia, co wymagało
dobrej analizy rynku — wskazuje inny uczestnik projektu, pan Szymon
Śpica.
Realizacja I i II edycji projektu odbywała się zgodnie z zasadami polityki
równości szans, w tym równości płci. Hasło odnoszące się do tychże
zasad zamieszczone było na materiałach informacyjno-promocyjnych.
Dodatkowe informacje na temat równości szans opublikowano na stronie
internetowej Stowarzyszenia.
W zorganizowanych w ramach projektów spotkaniach informacyjnych
w gminach powiatu świeckiego udział wzięło łącznie 347 osób.
Ponadto na podstawie przygotowanych przez wszystkich opiekunów
Wiejskich Mini Inkubatorów Przedsiębiorczości ewidencji aktywności
53

Koordynator projektu „Wiejskie Mini Inkubatory Przedsiębiorczości
— I i II edycja” - z zespołem projektowym.
biura naliczono ponad 600 osobistych wizyt, kontaktów e-mailowych
i telefonicznych od kobiet i mężczyzn zainteresowanych informacjami
o projekcie realizowanym w ramach Działania 6.2 PO KL. W dalszym ciągu
pojawiają się w biurze projektu osoby pytające o możliwość wzięcia
udziału w projekcie.
O możliwości skorzystania z dotacji unijnej dowiedziałam się dzięki
ogłoszeniu zamieszczonemu w gazecie — informuje pani Katarzyna Ossowska.
54
Gabinet Instytutu Kosmetologii „DERMEDIQ”
- dofinansowany z dotacji w ramach projektu.

Po zakończeniu procedury wyboru biznesplanów spełniających
minimalne wymagania do uzyskania wsparcia z uczestnikami projektu
zawierane były umowy o udzielenie wsparcia finansowego.
Na temat procesu przyznawania środków na rozpoczęcie działalności
gospodarczej wypowiedzieli się również uczestnicy projektu:
Pani Katarzyna Ossowska: Do samego końca praktycznie nie byłam
pewna czy zostaną mi przyznane środki na otwarcie działalności gospodarczej.
Musiałam przejść wiele etapów, aby uzyskać dofinansowanie.
Na pewno nie było to łatwe, ale mój upór i cierpliwość opłaciły się.
Pan Krzysztof Bock: Udział w projekcie nie gwarantował przyznania
środków unijnych. Nie wszyscy otrzymali wsparcie w formie dotacji.
Trzeba było wykazać się pełnym zaangażowaniem oraz dobrym pomysłem
na sukces.
Pani Patrycja Wójcik: Sam udział w projekcie nie gwarantował przyznania
środków unijnych. Należało wykazać się ogromną determinacją,
gotowością rozwiązywania problemów już na tym etapie i wiarą we
własny pomysł, niemalże „zarazić” nim osoby oceniające biznesplan. Pomysł
na działalność musiał być innowacyjny i perspektywiczny, osadzony
w rzeczywistości rynku, na który się wchodziło. Konkurencja wśród
osób ubiegających się o dotację była pierwszym z wielu sprawdzianów,
jakie przyjdzie zdawać młodemu przedsiębiorcy. Muszę przyznać, że nie
było to proste, ale w moim przypadku marzenie o własnej firmie było
dużo silniejsze niż przeszkody do pokonania, by zdobyć pieniądze na jej
uruchomienie.
Pan Szymon Śpica: Biorąc udziału w projekcie, należało wykazać
się dobrym pomysłem, być przekonanym do tego, że warto się starać
o środki finansowe z Europejskiego Funduszu Społecznego i te swoje pomysły
przełożyć na dobrze napisany biznesplan. Dowodem na to może
być fakt, że część osób, która uczestniczyła w projekcie, nie otrzymała
wsparcia finansowego.
55
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Pani Patrycja Wójcik spełniła swoje marzenia i otworzyła własną firmę.
Karta oceny merytorycznej biznesplanu przewidywała punktację za
potencjał i wykształcenie uczestnika projektu związane z profilem planowanej
przez niego działalności gospodarczej. Kryteriami decydującymi
jednak, za które można było uzyskać najwyższą liczbę punktów, były
pomysł na biznes oraz niezbędność i racjonalność finansowa zakupów
towaru lub usług.

Gabinet Instytutu Kosmetologii „DERMEDIQ” - dotacja w ramach projektu.
Rodzaj zakupów przede wszystkim zależał od profilu działalności gospodarczej.
Uczestnicy projektu, którym przyznano wsparcie finansowe,
zawarli w biznesplanach niezbędne i racjonalne rodzaje wydatków, bez
których nie byliby w stanie rozpocząć działalności gospodarczej. Wśród
zakupów można wyróżnić konkretne maszyny i urządzenia do wykonywania
usług, materiały do produkcji i pierwszy towar dla sklepów czy
też meble i inne wyposażenie lokali.
Pan Krzysztof Bock, który w wyniku uczestnictwa w projekcie otworzył
Ośrodek Szkolenia Kierowców „ZOSIA”, otrzymane wsparcie finansowe
przeznaczył na zakup auta szkoleniowego do nauki jazdy.
Otworzona przeze mnie firma ma charakter innowacyjny. Jej specyficzny
charakter wymagał dostosowania lokalu zarówno pod wymogi
Sanepidu, jak i bardzo wymagającego klienta — wskazuje kolejny
uczestnik projektu, pani Patrycja Wójcik, właścicielka Instytutu Kosme-
56
tologii „DERMEDIQ”, która z otrzymanego wsparcia zakupiła wysokiej
klasy urządzenia i produkty kosmetyczne przeznaczone do pracy oraz
sprzedaży detalicznej.
Z kolei pan Szymon Śpica, właściciel biura turystycznego „KLUB PO-
DRÓŻNIKA” przyznane mu środki przeznaczył na zakup mebli i wyposażenia
do biura, ale także na sprzęt elektroniczny i opłaty agencyjne.
Najczęstszym pomysłem na firmę były usługi ogólnobudowlane oraz
mechanika samochodowa. W projektach nie ustalono konkretnych typów
działalności gospodarczych, na które można było uzyskać dofinansowanie.
Każdy mógł przedstawić w formularzu rekrutacyjnym dowolny
pomysł na pozarolniczą działalność gospodarczą.
Działalność rozpoczęłam 1 lipca 2011 roku. Wykonuję usługi fotograficzne
i loty widokowe paralotnią z napędem — informuje pani Katarzyna
Ossowska. Jako że moja działalność jest nowością na polskim rynku,
cieszy się zainteresowaniem klientów ze względu na swoją oryginalność.
Jestem bardzo szczęśliwa, że dano mi szansę na otwarcie działalności,
że uwierzono, iż uda mi się utrzymać na rynku i dzięki temu mogę realizować
się w tym, co jest moją pasją, i jeszcze zarabiać na tym. Wstaję
codziennie do pracy z uśmiechem na twarzy, bo robię to co kocham!!!
— podkreśla uczestniczka projektu, pani Katarzyna Ossowska.
Za największy sukces projektu uznać można spowodowanie zwiększonego
zainteresowania podejmowaniem działalności gospodarczej
na terenie powiatu świeckiego.

Rezultaty projektu....
Do końca września 2011 roku realizacja I i II edycji projektu w ramach
Działania 6.2 pozwoliła nam na osiągnięcie następujących rezultatów:
•
•
•
•
liczba osób, które rozpoczęły udział w projekcie — łącznie 95,
liczba osób, które zakończyły udział w projekcie — 66,
liczba osób, które uzyskały środki na podjęcie działalności gospodarczej
— 61,
liczba utworzonych miejsc pracy w ramach udzielonych z EFS środków
na podjęcie działalności gospodarczej — 61.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Plany Beneficjenta na przyszłość...
W przyszłości również planowane jest aplikowanie o środki Europejskiego
Funduszu Społecznego, które umożliwią udzielanie wsparcia
osobom chcącym założyć działalność gospodarczą lub chcącym pozyskać
wiedzę na temat przedsiębiorczości.
Uczestnicy szkolenia.
Spotkanie informacyjne w Gminie Świecie.
Pan Szymon Śpica w swoim własnym biurze podróży „Klub podróżnika”.
57

nowa strona
Działanie 6.3
Projektodawca: Lokalna Grupa Działania Dorzecze Zgłowiączki
Projekt: „Kobiety z Gminy Choceń zmieniają swoją przyszłość”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Kobiety z Gminy Choceń zmieniają swoją
przyszłość”
Działanie 6.3 Inicjatywy lokalne na rzecz
podnoszenia poziomu aktywności zawodowej
na obszarach wiejskich, POKL
Liczba osób objęta wsparciem
24
Obszar realizacji/Zasięg projektu
Gmina Choceń
Okres realizacji
03.01.2011–30.04.2011
Wartość dofinansowania
40 330,00 zł
Projektodawca
Lokalna Grupa Działania Dorzecze Zgłowiączki
Dane kontaktowe
ul. Sikorskiego 2
87–850 Choceń
tel. 54 284 66 69
www
www.kujawiaki.pl
Pomysł na projekt...
Pomysł na projekt „Kobiety z Gminy Choceń zmieniają swoją przyszłość” wyszedł z inicjatywy mieszkańców
gminy Choceń, w szczególności kobiet, które wyraziły potrzebę wzięcia udziału w przedsięwzięciu,
które mogłoby przyczynić się do polepszenia ich sytuacji, czegoś nauczyć, poprawić samopoczucie, zmienić
nastawienie do życia i pomóc dostrzec możliwości rozwojowe na terenie przez nich zamieszkiwanym — informuje
pani Magdalena Szychulska, pracownik biura projektu. Tak właśnie powstał projekt, który miał do
zaoferowania uczestnikom nie tylko nabycie umiejętności kulinarnych bądź ich poszerzenie, ale również
zapewnił udział w szkoleniu z zakresu prowadzenia gospodarstwa agroturystycznego, które miało na celu
uświadomienie jak można wykorzystać walory naturalne pobliskich terenów i co należy spełnić, by gospodarstwo
agroturystyczne mogło funkcjonować — dodaje pani Magdalena.
Cel projektu...
Celem projektu była aktywizacja zawodowa 22 kobiet i 2 mężczyzn z terenu gminy Choceń poprzez
zwiększenie wiedzy i umiejętności zawodowych, kształtowanie postaw sprzyjających aktywnemu działaniu
oraz podniesienie zdolności do zatrudnienia uczestników projektu.
Adresaci projektu...
Projekt „Kobiety z Gminy Choceń zmieniają swoją przyszłość” skierowany był do 24 osób z gminy Choceń
— osób aktywnych, jak i nieaktywnych zawodowo.
Zainteresowanie możliwością udziału w projekcie było duże.
O projekcie dowiedziałam się poprzez Biuro LGD Dorzecza Zgłowiączki. Na plakatach zwiastujących
realizację projektu przedstawiono główne założenia — informuje pani Ilona Walczak, uczestniczka projektu
„Kobiety z Gminy Choceń zmieniają swoją przyszłość”. Jestem osobą otwartą na wszelkiego rodzaju akcje
aktywizujące. W związku z tym, że udział w projekcie wiązał się ze zdobyciem dodatkowej wiedzy, postanowiłam
jej zaczerpnąć — dodaje pani Ilona.
58

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
sosy, które można sporządzić z dostępnych pod ręką składników, takich
jak boczek, pomidory, szpinak, zioła rosnące w przydomowym ogródku.
Prezentowano takie potrawy, które będą mogły być wykorzystane
przy prowadzeniu działalności agroturystycznej. Po zrealizowaniu zajęć
warsztatowych odbyło się szkolenie z agroturystyki, podczas którego
uczestnicy zdobyli wiedzę z zakresu zakładania i prowadzenia gospodarstwa
agroturystycznego.
W trakcie mojego uczestnictwa w projekcie skorzystałam z zajęć
z nauki gotowania i przygotowywania potraw, nauczyłam się również
nowych, ciekawych przepisów
— mówi pani Ilona Walczak.
Wzięłam też udział w szkoleniu
na temat agroturystyki — uzyskałam
niezbędne informacje
do założenia gospodarstwa
agroturystycznego.
Uczestnicy warsztatów kulinarnych.
Formy wsparcia ...
W ramach projektu zostały zorganizowane warsztaty kulinarne, prowadzone
pod okiem profesjonalnego kucharza. Uczestnicy przez sześć
tygodni brali udział w trzygodzinnych warsztatach. Na początku nauka
polegała na poznaniu technik profesjonalnego krojenia i obierania różnych
produktów, na uporządkowaniu wiedzy odnośnie przyprawiania
potraw oraz wartości produktów naturalnych wytwarzanych i produkowanych
w wiejskich gospodarstwach. Przywołano z pamięci dawne
przepisy, które pamiętali uczestnicy z kuchni swoich babć. Gotowano
m.in. żur kujawski z białą kiełbasą, pyzok, podpłomyki. Uczestnicy przypomnieli
sobie smak domowego makaronu, poznali przepisy na proste
59
Pani Ilona Walczak, uczestniczka projektu
„Kobiety z Gminy Choceń zmieniają
swoją przyszłość”.

Pani Agnieszka Ryniec, uczestniczka projektu „Kobiety z Gminy Choceń
zmieniają swoją przyszłość”.
60
Sukcesy projektu...
Realizacja projektu „Kobiety z Gminy Choceń zmieniają swoją przyszłość”
przebiegała bez większych problemów. Uczestnicy byli zadowoleni
z prowadzonych zajęć. Mamy nadzieję, iż uzyskana wiedza i porady
przyczynią się do powstania na terenie Gminy Choceń gospodarstw
agroturystycznych, które przyciągną turystów dobrą kuchnią.
W moim mniemaniu dodatkową korzyścią uczestniczenia w projekcie
na pewno były spotkania z innymi uczestnikami i wymiana poglądów,
zainteresowań itp. W trakcie zajęć miałam okazję poznać ciekawych
ludzi — informuje pani Ilona.
W życiu zawodowym umiejętności, które nabyłam w trakcie projektu
nie zmieniły może bardzo wiele, ale w życiu gospodyni domowej pozwoliły
na lepszą organizację pracy przy przygotowaniu posiłków — mówi
pani Agnieszka Ryniec, uczestniczka projektu. W trakcie zajęć nauczyłam
się także jak zagospodarować wszystkie produkty, które nie zostały
w pełni wykorzystane do dań podstawowych. Obecnie pracuję zawodowo,
ale nie wykluczam w przyszłości prowadzenia gospodarstwa agroturystycznego.
Z punktu widzenia mojego uczestnictwa w projekcie był
to czas spędzony w miłej atmosferze, czas integracji z mieszkankami naszej
gminy, nawiązywania nowych znajomości, nabycia chęci i motywacji
do działania — dodaje pani Agnieszka Ryniec. Wydaje mi się, że na
wsi powinno być organizowanych dużo takich przedsięwzięć ze względu
na to, że służą one integracji mieszkańców. Wspólnie rodzą się nowe
pomysły na wykorzystanie potencjału ziem, na których mieszkamy.
Rady dla początkujących wnioskodawców...
Najważniejsze jest, aby precyzyjnie określić grupę docelową projektu,
żeby ze wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego mogło
skorzystać jak najwięcej osób. Jeśli chodzi o wdrażanie, to należy ściśle
trzymać się zaplanowanych działań, a w razie pojawiających się trudności,
bo takiej sytuacji nie można wykluczyć, konsultować wszelkie wymagające
wyjaśnienia sprawy z opiekunem projektu. Uważam, że pro-

jekty szkoleniowe łatwiej się realizuje w krótkim czasie — do pół roku
— informuje pani Magdalena Szychulska, pracownik biura projektu.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Plany Beneficjenta na przyszłość...
Obecnie jesteśmy zaabsorbowani realizacją lokalnych strategii rozwoju
w ramach programów: „Program Rozwoju Obszarów Wiejskich
2007–2013”, „Programu Operacyjnego RYBY 2007–2013”. Jeśli będą
możliwości i zaistnieje taka potrzeba, będziemy aplikować również
o środki Europejskiego Funduszu Społecznego.
W przyszłości chciałabym skorzystać ze szkoleń w zakresie np. języka
angielskiego czy autoprezentacji — mówi pani Ilona. Uważam, że każdy,
kto ma możliwość skorzystania z projektów Europejskiego Funduszu
Społecznego, powinien to zrobić, ponieważ wiedzy nigdy za wiele
— podkreśla pani Walczak.
Uczestnicy projektu „Kobiety z Gminy Choceń zmieniają swoją przyszłość”
podczas zajęć.
61

nowa strona
Działanie 6.3
Projektodawca: Stowarzyszenie Mieszkańców i Miłośników Piły nad Brdą „BUKO”
Projekt: „Stare zawody szansą na nową pracę”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Stare zawody szansą na nową pracę”
Działanie 6.3 Inicjatywy lokalne na rzecz
podnoszenia poziomu aktywności zawodowej
na obszarach wiejskich, POKL.
Liczba osób objęta wsparciem
12
Obszar realizacji/Zasięg projektu
gmina Gostycyn
Okres realizacji
01.05.2011–31.12.2011
Wartość dofinansowania
48 369,20 zł
Projektodawca
Stowarzyszenie Mieszkańców i Miłośników Piły
nad Brdą „BUKO”
Dane kontaktowe
ul. Świerkowa 5
Piła, 89-–520 Gostycyn
tel.: (052) 334 64 33
tel. kom.: 602 61 74 79 (prezes Wojciech
Weyna)
e-mail: buko@las.pl
Pomysł na projekt...
www
www.buko.org.pl
Stowarzyszenie BUKO powołane zostało w celu zachowania od zapomnienia starej, zabytkowej kopalni
głębinowej węgla brunatnego — informuje koordynator projektu, pani Agnieszka Weyna. Okres świetności
kopalni przypada na przełom XIX i XX wieku, czyli na czas, kiedy lokalnie funkcjonowało wiele obecnie zapomnianych,
ale pięknych zawodów. Naturalnym dla mnie stało się wplecenie tej tematyki w projekt, tym
bardziej, że kulturowo i historycznie były one właśnie w naszej małej miejscowości wykonywane. W trakcie
opracowywania koncepcji wsi tematycznej Górnicza Wioska przeprowadziliśmy badanie zapotrzebowania
społeczności lokalnej, które wykazało, że istnieje potrzeba szkolenia w tradycyjnych zawodach, a zdobyta
wiedza będzie mogła być wykorzystana przy tworzeniu wioski tematycznej.
Cel projektu...
Głównym celem projektu było zaktywizowanie zawodowe nieaktywnych i bezrobotnych mieszkańców
w ramach utworzonej wsi tematycznej „Górnicza Wioska”, opierającej się na lokalnym dziedzictwie kulturowym
związanym z unikatową podziemną kopalnią węgla brunatnego w Polsce północnej. Zadaniem
projektu było również wykorzystanie pozyskanych przez beneficjentów umiejętności w świadczeniu usług
prezentacji tradycyjnych zawodów oraz prowadzenia szkoleń i zajęć praktycznych dla grup turystów oraz
dzieci i młodzieży szkolnej w trakcie wizyt studyjnych i wydarzeń kulturalnych odbywających się we wsi
tematycznej, gminie i powiecie. Założeniem projektu było również zdobycie przez uczestników umiejętności,
które zostaną wykorzystane przez nich w świadczeniu usług związanych z działalnością pozarolniczą
— produkcją wyrobów lokalnych dystrybuowanych indywidualnie przez beneficjentów oraz za pośrednictwem
wsi tematycznej, działającej w oparciu o założenia ekonomii społecznej.
Adresaci projektu...
Do projektu wybrano 12 nieaktywnych zawodowo i bezrobotnych mieszkańców gminy Gostycyn — 8
kobiet i 4 mężczyzn. Zainteresowanie projektem było duże i myślę, że przyczynił się do tego jego zróżnicowany
program oraz atrakcyjna tematyka form szkoleniowych.
62

Pani Aleksandra Karnowska,
uczestniczka projektu „Stare zawody
szansą na nową pracę”.
O projekcie dowiedziałem się
z gazety „Tygodnik Tucholski”. Był też
wywieszony baner, no i namówiła
mnie żona, która brała udział w innym
szkoleniu — informuje uczestnik
projektu, pan Jan Karnowski.
Otrzymałam zaproszenie do
udziału w projekcie. Wcześniej brałam
udział w innym projekcie organizowanym
przez stowarzyszenie
i postanowiłam wziąć udział w tym
i jeszcze męża namówić — informuje
pani Aleksandra Karnowska, uczestniczka
projektu. Chciałam sprawdzić
swoje umiejętności oraz nauczyć się
czegoś nowego, podjąć nowe wyzwania. Brałam udział w szkoleniach
teoretycznych na temat przedsiębiorczości społecznej, doradztwa oraz
szkoleń praktycznych z wykonywania wyrobów z wikliny, filcu i ozdób
z cukru — dodaje pani Aleksandra.
O projekcie dowiedziałam się z ogłoszeń w prasie lokalnej. Na udział
w nim zdecydowałam się, ponieważ podobał mi się program szkolenia
— informuje kolejna z uczestniczek projektu, pani Lidia Gumińska. Zawsze
się zastanawiałam jak wykonuje się niektóre z tych rzeczy, jak to
się robi? Teraz miałam okazję zobaczyć i spróbować sama. Bardzo spodobała
mi się wiklina, jest bardzo ciekawym materiałem, choć trochę
opornym. Trzeba włożyć w niego sporo wysiłku i pracy przy wyplataniu,
ale efekt końcowy jest wspaniały, zwłaszcza kiedy jeszcze trener i rodzina
pochwali — dodaje pani Lidia.
Do projektu przystąpiłam z ciekawości — mówi pani Jolanta Lew-Kiedrowska,
która również uczestniczyła w projekcie „Stare zawody szansą
na nową pracę”. Wszystkie zajęcia były bardzo przydatne i muszę się
pochwalić, że osłona na donicę, którą sama wykonałam, stanowi teraz
63
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
ozdobę w domu, którą wszyscy podziwiają — stwierdza pani Jolanta.
Miałam nawet ofertę jej sprzedaży, jednak to moje pierwsze dzieło, i to
udane, i ze względu na sentyment nie sprzedałam. Skoro mi tak wychodziło,
to może zajmę się tym na poważnie w przyszłości — dodaje.
Formy wsparcia ...
W ramach projektu przewidziano szkolenia teoretyczne dotyczące
ekonomii społecznej, szkolenia praktyczne w zakresie kowalstwa, wikliniarstwa,
tworzenia biżuterii i ozdób z filcu, a także ozdób z cukru
na torty i ciasta. Zaplanowano również jedno szkolenie, którego tematykę
uczestnicy mogli wybrać w celu pozyskania dodatkowej wiedzy
w związanej z tematyką odbytych już szkoleń. W projekcie zaplanowano
również doradztwo zawodowe, w ramach którego uczestnicy mogli
korzystać z indywidualnego wsparcia, dotyczącego wykorzystania pozy-
Szkolenia praktyczne w zakresie tworzenia ozdób z filcu.

skanych umiejętności w prowadzeniu działalności gospodarczej i świadczenia
usług w ramach wsi tematycznej.
Rezultaty realizacji projektu to wzrost wiedzy 12 bezrobotnych i nieaktywnych
zawodowo mieszkańców wsi na temat przedsiębiorczości
społecznej i możliwości jej implementacji oraz wzrost aktywności zawodowej
i zdobycie praktycznych umiejętności w zakresie tradycyjnych,
ginących już zawodów.
Moim zdaniem uczestnictwo w projekcie przyniosło mi nowe umiejętności.
Zajęcia były bardzo przydatne. Zwłaszcza podobały mi się te
praktyczne, w kuźni. Poznałem wiele technik kowalskich, o których
wcześniej nie miałem pojęcia — mówi pan Jan Karnowski.
Robię wieczorami robótki ręczne — wyszywanie i „sztrykowanie”,
czyli szydełkowanie — stwierdza pani Aleksandra Karnowska. Teraz
dowiedziałam się jak wykonywać ozdoby z materiałów takich jak wiklina
czy wełna i filc. Myślę, że wykorzystam je do urozmaicenia wykonywanych
elementów ozdobnych i pamiątek. Uczestnictwo w projekcie
było bardzo korzystne. Poszerzyłam własne umiejętności i odkryłam te,
o których wcześniej nie miałam pojęcia. Wszystkie formy wsparcia, które
były proponowane w projekcie były bardzo przydatne. Trenerzy byli
kompetentni, wnikliwie i wyczerpująco prezentowali techniki wyrobu
ozdób, zdradzali swoje „triki”, co było niezwykle interesujące — stwierdza
pani Aleksandra. Bardzo dużo się nauczyłam.
Praktyki szkolenia w zakresie kowalstwa.
Sukcesy projektu...
Myślę, że największym sukcesem projektu było prawdziwe zaktywizowanie
mieszkańców, tchnięcie w nich wiary we własne siły poprzez
odkrycie swych umiejętności — mówi pani Agnieszka Weyna. Kilka
osób nawiązało współpracę ze Stowarzyszeniem „BUKO” przy obsłudze
świadczonej przez Stowarzyszenie usługi pod nazwą „Borowiackie Wesele
Sztygara” i wspaniale się w tym realizują.
64

Pan Jan Karnowski - uczestnik
szkolenia w zakresie
kowalstwa.
Mój ojciec był kowalem, ale nie zdążyłem
się nauczyć tych technik. Chciałem
poznać stare metody kowalskie i tajniki
kowalstwa tradycyjnego. Była okazja do
zgłębienia techniki, więc i się zapisałem.
Chciałem też poznać innych ludzi, którzy,
tak jak ja, byli zafascynowani tą techniką
— informuje pan Jan Karnowski.
Mogę teraz wykorzystać zdobyte umiejętności w życiu codziennym,
w drobnych naprawach, gdzie trzeba cos przekuć. Zrobiłem też żonie
sporo ozdób kutych — liście ozdobne, haczyki, kwiaty i ozdobny krzyż.
Dzięki uczestnictwu w projekcie stałem się bardziej wszechstronny we
współpracy z innymi ludźmi. Mogę nie tylko nauczyć się od nich czegoś
nowego, ale też przekazać innym osobom swoje umiejętności. Przydałyby
się jeszcze narzędzia kowalskie do wykorzystania po zakończeniu
szkoleń. Chciałbym przenieść zdobytą wiedzę na swoje podwórko. Dzięki
narzędziom i wyposażeniu kuźni można byłoby świadczyć usługi — dodaje
pan Jan.
Oprócz wiedzy i umiejętności w projekcie ceniłam sobie kontakt
i pracę w grupie z innymi uczestnikami. Nauczyłam się pracować z innymi
ludźmi, dążąc do w osiągnięcia wspólnego celu. Nie lubię siedzieć
w domu. Chcę być aktywna. Na szkoleniach panowała wspaniała atmosfera
i miło spędzaliśmy czas. Poza tym zdobytą wiedzę można wykorzystać
w praktyce. Zachęcam innych do korzystania z takich form szkolenia.
Warto poświęcić trochę czasu wolnego, aby się spotkać z ludźmi
i zdobyć nowe umiejętności. Uczestnicząc w projekcie, można było poznać
lepiej innych mieszkańców, których na co dzień widuję w sklepie,
65
Pani Jolanta Lew-Kierdowska -
uczestniczka szkolenia teoretycznego
z ekonomii społecznej.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
wymienić się doświadczeniami, wspólnie czegoś się nauczyć i razem
popracować — stwierdza pani Aleksandra. Było to dla mnie cenne doświadczenie,
które uzmysłowiło mi, że zdolności, które posiadam, mogą
się bezpośrednio przełożyć na możliwości zarobkowania.
Coś, co jest na pewno warte
podkreślenia w projekcie, w którym
uczestniczyłam, to przede
wszystkim integracja z innymi
mieszkańcami mojej miejscowości
i ościennych wsi. Atmosfera była
wspaniała, a ludzie sympatyczni.
Wspieraliśmy się na szkoleniach
praktycznych i wymienialiśmy doświadczeniami.
Ważne było zatem
przebywanie i praca z innymi ludźmi
— mówi pani Jolanta Lew-Kiedrowska.
Projekt bardzo dużo mi
dał. Nie trzeba za szkolenia płacić,
a można się dużo nauczyć. Czas nie
był stracony, gdyż szkolenia były
bardzo dobre, a szkolący — na wysokim
poziomie. Udział w projekcie pozwolił mi poznać członków stowarzyszenia,
którzy organizowali projekt i dzięki temu mogłam się aktywnie
włączyć w tworzenie wsi tematycznej. Dzisiaj mogę już świadczyć
pracę w ramach usług naszej wsi tematycznej, takich jak „Wesele Sztygara”,
czy obsługę wizyt studyjnych. Możliwe, że pozyskane umiejętności
będę wykorzystywać również do szkolenia innych osób — podkreśla
pani Jolanta.

Rady dla początkujących wnioskodawców...
Moją radą dla osób chcących przystąpić do opracowywania koncepcji
projektu jest dokładne zbadanie potrzeb mieszkańców oraz ich
zainteresowań. Bez tego, przypuszczam, rekrutacja do projektu byłaby
bardzo trudna. Na etapie wdrażania projektu natomiast istotne jest
stałe monitorowanie zainteresowania projektem i „wsłuchiwania” się
w uczestników za pomocą różnego rodzaju narzędzi — takich jak obserwacja,
ankiety ewaluacyjne i najskuteczniejsze — rozmowy z beneficjentami.
Plany Beneficjenta na przyszłość...
Idealnym rozwiązaniem po zakończeniu realizacji projektu byłoby
wyposażenie uczestników, którzy się sprawdzili w realizacji zadań
praktycznych w projekcie, w narzędzia do świadczenia usług. Zdaję sobie
jednak sprawę, że działanie takie mogłoby nie przynieść efektów
w formie uruchomienia własnej działalności gospodarczej — stwierdza
pani Agnieszka Weyna. Jako organizacja realizująca projekt już na etapie
jego przygotowania myśleliśmy nad takim projektem, który będzie
odpowiadał zapotrzebowaniu społeczności lokalnej, a także przyniesie
naszej organizacji korzyści w postaci dobrze wyszkolonych przyszłych
pracowników wsi tematycznej „Górnicza Wioska”. Kapitał ludzki zgromadzony
w trakcie realizacji projektu wykorzystamy przygotowując
warunki techniczne chociażby do zorganizowania innych projektów,
np. LEADER+ (PROW), czy infrastruktury niezbędnej do świadczenia
usług z wykorzystaniem tematu starych zawodów. Marzyłoby się nam
wybudowanie starej kuźni, która byłaby centrum aktywizacji społeczności
lokalnej i miejscem realizacji przez nich usług w ramach wsi tematycznej
i pozyskanych w projekcie umiejętności. Ale to temat na następny
projekt...
Szkolenia praktyczne w zakresie wikliniarstwa.
Pani Lidia Gumińska, uczestniczka projektu
„Stare zawody szansą na nową pracę”.
66

Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Uczestniczki praktycznego szkolenia w zakresie wikliniarstwa.
67

nowa strona
Działanie 6.3
Projektodawca: Lokalna Grupa Działania „Vistula Terra Culmensis — Rozwój przez Tradycję”
Projekt: „Akademia sołtysów”
Metryczka projektu
Tytuł projektu i Działanie/Poddziałanie
„Akademia sołtysów”
Działanie 6.3 Inicjatywy lokalne na rzecz
podnoszenia poziomu aktywności zawodowej
na obszarach wiejskich, PO KL
Liczba osób objęta wsparciem
60
Obszar realizacji/Zasięg projektu
Gminy: Grudziądz, Chełmno, Lisewo, Stolno
Okres realizacji
01.12.2008–31.05.2009
Wartość dofinansowania
49 566,00 zł
Projektodawca
Lokalna Grupa Działania „Vistula-Terra
Culmensis – Rozwój przez Tradycję”
Dane kontaktowe
86–212 Stolno
tel. (56) 677 09 07
tel/fax. (56) 676 50 02
e-mail: sekretariat@lgdvistula.org
www
www.lgdvistula.org
Pomysł na projekt...
Projekt „Akademia sołtysów” to inicjatywa oddolna, zgłaszana podczas spotkań w świetlicach wiejskich,
w trakcie walnego zebrania członków Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Vistula Terra Culmensis
— Rozwój przez Tradycję” oraz podczas spotkań koordynatorów gminnych z mieszkańcami. Informacje
o potrzebie realizacji takiego projektu uzyskaliśmy również od społeczności lokalnych podczas festynów
oraz pikników – informuje Pani Ilona Figura, koordynator projektu.
Cel projektu...
Podniesienie poziomu wiedzy na temat dostępności i możliwości wykorzystania środków funduszy
unijnych, wzrost aktywności zawodowej mieszkańców wsi, przeciwdziałanie marginalizacji mieszkańców
wsi, zwiększenie świadomości z zakresu korzyści płynących z pozyskiwania środków z funduszy unijnych,
poprawa poziomu wykształcenia mieszkańców wsi oraz podniesienie poziomu aktywności zawodowej
skutkującej wzrostem zatrudnienia.
Adresaci projektu...
Projekt skierowany był do 60 sołtysów z Gminy Chełmno, Grudziądz, Lisewo i Stolno. Sołtysi, jako bezpośredni
odbiorcy projektu, nabytą wiedzę i umiejętności przekazali społeczności lokalnej w swoich sołectwach.
Ze względu na charakter projektu, w którym uczestnikami byli sołtysi z czterech gmin wchodzących
w skład naszej Lokalnej Grupy Działania, można określić, że zainteresowanie wyniosło 100%. W przypadku
braku możliwości uczestnictwa sołtysa wyznaczył on lidera swojej wsi. W projekcie uczestniczyło łącznie
60 osób.
O możliwości uczestnictwa w projekcie „Akademia sołtysów” dowiedziałem się ze strony internetowej
Lokalnej Grupy Działania. Ogłoszenia widziałem również w Urzędzie Gminy Stolno — informuje uczestnik.
Zapisując się do projektu, chciałem zdobyć wiedzę praktyczną i teoretyczną, by móc w przyszłości pozyskać
środki dla swojej wsi.
68

Formy wsparcia...
Projekt obejmował cykl szkoleń z zakresu pozyskiwania funduszy
unijnych.
W projekcie dowiedziałem się, w jaki sposób pozyskiwać fundusze
unijne i jak się o nie ubiegać. Podniosłem również swoje kwalifikacje
w zakresie obsługi komputera i programów, których znajomość w naszych
czasach jest niezbędna — informuje uczestnik projektu.
Zdobyte w projekcie umiejętności mogę wykorzystać w pracy na
rzecz sołectwa. Zawodowo jestem rolnikiem, ale umiem korzystać
z komputera i szukać informacji dla mojej wsi. Dzięki projektowi potrafię
teraz rozliczać otrzymane wsparcie, wiem, gdzie i do kogo udać się
po informacje, nie boję się pytać — mówi uczestnik projektu.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Omawianie „harmonogramu projektu” w praktyce.
Uczestnicy szkolenia z pozyskiwania funduszy unijnych
podczas zajęć teoretycznych.
Rezultaty projektu...
Rezultatem projektu jest fakt, że osoby biorące udział w szkoleniach
potrafią już same napisać wniosek aplikacyjny o środki EFS, wiedzą,
gdzie szukać informacji na temat dostępnych źródeł finansowania i do
kogo udać się po pomoc. Uczestnicy nabyli także umiejętność posługiwania
się fachowym nazewnictwem używanym podczas ubiegania się
o środki unijne. Dla większości były to wyrazy obce, niezrozumiałe. Zdobyta
wiedza dała im wiarę we własne
69
siły.

Sukces projektu....
Obserwując efekty projektu z perspektywy czasu, jaki minął od
jego realizacji, da się wyraźnie zauważyć zwiększoną aktywność w sołectwach.
Przejawia się to zarówno liczbą zrealizowanych inicjatyw
o charakterze kulturalnym oraz infrastrukturalnym, jak i obszarem,
w jakim działają sołtysi i społeczni liderzy, którzy byli beneficjentami
projektu. Osoby te często sięgają po środki na rozwój sołectwa i jego
mieszkańców już nie tylko z budżetu gminy, ale też z budżetów instytucji
zewnętrznych.
Szczególną wartością w trakcie realizacji projektu była dla mnie
możliwość poznania innych sołtysów, ich planów, zadań, jak również poznanie
sposobów pozyskiwania informacji i miejsc, gdzie można szukać
wsparcia, nabyłem więcej pewności do działania — wskazuje uczestnik
projektu.
Plany Beneficjenta na przyszłość...
Jako Lokalna Grupa Działania realizujemy również inne projekty
w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Projekty te mają na
celu zwiększanie jakości kapitału ludzkiego obszaru, na którym działamy.
Organizujemy kursy z zakresu księgowości komputerowej, rękodzieła
artystycznego, stylizacji paznokci, tańca i nauki języka angielskiego
dla uczniów szkół znajdujących się na naszym obszarze. Utworzyliśmy
także klub aktywnej kobiety, w którym raz w miesiącu odbywają się zajęcia
aktywizacyjne z zakresu treningu interpersonalnego, samoobrony
oraz warsztaty kosmetyczne, kulinarne i dbałości o zdrowie.
Sołtysi podczas szkolenia z zakresu pozyskiwania funduszy unijnych.
70