RACE NAUKOWE

Nr 1023
RACE NAUKOWE
Akademii Ekonomicznej
im. Oskara Langego we Wrocławiu
Gospodarka lokalna
i regionalna
w teorii i praktyce
Redaktor naukowy
Ryszard Broi
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej
im . Oskara Langego we Wrocławiu
Wrocław 2004
(@

Komitet Redakcyjny
Andrzej Matysiak (przewodniczący),
Tadeusz Borys, Andrzej Gospodarowicz, Jan Lichtarski, Adam Nowicki,
Walenty Ostasiewicz, Zdzisław Pisz, Teresa Znamierowska
\
Recenzenci
Krystian Heffner, Jerzy Rutkawski
Opracowanie redakcyjne
Anna Grzybowska, Joanna Szyna!
Korekta
Barbara Łopusiewicz,
Aleksandra Śliwka, Joanna Świrska
Projekt okładki
Beata Dębska
Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie
wymaga pisemnej zgody Wydawcy
© Copyright by Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu
Wrocław 2004
PL ISSN 0324-8445
Druk i oprawa: Zakład Graficzny AE we Wrocławiu . Zam. 469/2004

SPIS TREŚCI
Słowo wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
I. Gospodarka lokalna
Piotr Bury: Skutki zmian w podatkach dla budżetów wybranych gmin ... ... .. . 17
Magdalena Miszczuk: Czynniki różnicujące potencjał finansowy gmin -
próba typologii na przykładzie województwa lubelskiego ........................ 27
Arkadiusz Babczuk: Dług samorządowy w Polsce- doświadczenia i perspektywy
..................................... .................................. .............................. 36
Ewa Markowska-Bzducha: Samodzielność finansowa polskich gmin w
latach 1991-2000..... ......... .. ......................................................................... 52
Piotr Laskowski: Obligacje komunalne jako alternatywny sposób zasilania
finansowego gmin polskich ..................................... ................................... 62
Sławomir Antkiewicz: Obligacje samorządowe w gospodarce lokalnej ... ..... 73
Dariusz Głuszczuk: Prawne i ekonomiczne podstawy wyboru banku usługodawcy
jednostki samorządu terytorialnego ............................................. 83
Andrzej Sztando: Progospodarcza polityka infrastrukturalna gmin ... .... .. ...... 95
Alicja Zakrzewska-Półtorak: Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w
gminie Wrocław............................. . .... . ...... ... ................... . ........ .. ..... . .... . . . . . . 104
Artur Myna: Poblemy gospodarki odpadami komunalnymi w latach 2001-
-2002 ····· ··············· ························· ·· ··················································· ········
Arkadiusz Piotrowski: Kierunki przekształceń w gospodarce komunalnej...
115
124
Marian Maciejuk: Zmiany w organizacji i finansowaniu drogownictwa w
Polsce po czterech latach reformy .... .. ... .. .. .. .. .. ... ............. .. .. .. .. .. .. .. ..... .. .. ... . 137
Jan Kaźmierski: Praktyczne aspekty wykorzystania logistyki w gospodarce
lokalnej (miasta, aglomeracji)....................... .............................................. 147
Jerzy Kisiel: Ekonomiczne aspekty gospodarowania nieruchomościami w
warunkach transformacji systemowej......................................................... 158
Małgorzata Wojtkowiak: O niektórych społecznych problemach gminy
Wałbrzych .................................. .................................. .............................. 169
Magdalena Kalisiak-Mędelska : Łódzki rynek pracy. Wybrane problemy ... 179
Małgorzata Januszewska: Konkurencyjność gmin uzdrowiskowych ..... .. .. .. 188
Justyna Dobrodziej: Planowanie strategiczne w gminie ............................... 201
Krzysztof Krokowski: Lokalne czynniki wspomagające rozwój gmin wiejskich
(na przykładzie wybranych gmin województwa warmińsko-
-mazurskiego) ........................................................ ............... .. ..... ........ .. .. ... 208
Maria Dobrodziej: Analiza wybranych technik i narzędzi promocji jednostek
samorządu terytorialnego .................................... ............................... 215
Grażyna Kozuń-Cieślak: Wspieranie rozwoju lokalnego- specjalne strefy
ekonomiczne ............................... ............................................................... 220
5

PRACE NAUKOWE AKADEMII EKONOMICZNEJ WE WROCŁAWIU
~1003 2~
Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce
Andrzej Sztando
Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu
PROGOSPODARCZA POLITYKA
INFRASTRUKTURALNA GMIN
Uzależnienie procesów gospodarczych od infrastruktury 1 jest ogromne i nie
wymaga przedstawiania dowodów w niniejszej pracy. Funkcję tę już dawno spełniły
liczne obserwacje i analizy oraz oparte na nich publikacje. Warto natomiast
wskazać konsekwencje wynikające z tego uzależnienia dla rozwoju gospodarczego
gmin oraz dla zbioru zadań realizowanych przez samorządy lokalne za pomocą
instrumentów infrastrukturalnego pobudzania rozwoju lokalnej przedsiębiorczo-
, ·2
SCI .
Infrastruktura stanowi podstawowy składnik struktury korzyści zewnętrznych
oferowanych zewnętrznym podmiotom gospodarczym. Jest inwestycyjną zachętą i
ofertą warunków niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Dla
podmiotów miejscowych jest warunkiem istnienia, a czasem źródłem przewagi
konkurencyjnej. Jest również czynnikiem rozszerzającym , a nawet rozwijającym
popyt na dobra i usługi wytwarzane na terenie danej gminy. Bywa, że jej minimalny
stan ilościowy lub jakościowy warunkuje istnienie tego popytu na poziomie
zapewniającym zwrot kosztów 3 • Kompleks zależności działalności gospodarczej od
infrastruktury jest tak ewidentny i szeroki, że niejednokrotnie ujmowany był przez
naukowców w formie systemowej. Jako przykład można tu podać model wzrostu
1
Począwszy od tego miejsca, infrastruktura techniczna, zwana niekiedy gospodarczą, będzie w skrócie nazywana
infrastrukturą. Zastrzeżenie to ma na celu uniknięcie możliwych pomyłek , ponieważ w literaturze przedmiotu
wyróżnia się także infrastrukturę społeczną oraz infrastrukturę otoczenia biznesu.
2
Szerzej na temat infrastrukturalnych oraz pozostałych , gminnych instrumentów wspierania rozwoju przedsiębiorczości
lokalnej w [7].
~ Dzieje się tak np. wtedy, gdy górska miejscowość turystyczna musi mieć w czasie zimy stale przejezdną drogę
dojazdową lub wtedy, gdy nowe podmioty gospodarcze muszą mieć nowe linie telefoniczne.
95

gospodarczego oparty na infrastrukturze, stworzony w Instytucie Nauk Społecznych
w Bazylei [2].
Z kolei rozwój działalności gospodarczej stymuluje rozwój infrastruktury.
Rozwijające się przedsiębiorstwa zwiększają zapotrzebowanie lub modyfikują
konstrukcję zapotrzebowania na usługi infrastrukturalne. Częstokroć współfinansują
realizację inwestycji infrastrukturalnych, a nawet zaspokajają potrzeby infrastrukturalne
we własnym zakresie. Część podmiotów gospodarczych przejmuje na
siebie rolę promotorów nowoczesnych rozwiązań infrastrukturalnych. Dzieje się
tak, gdy są twórcami lub dystrybutorami nowych technologii, a także wtedy, gdy
zamierzają z nowych technologii skorzystać. Relacje te są aktualne na wszystkich
płaszczyznach rozwoju terytorialnego, w tym również na płaszczyźnie lokalnej.
Wynika z tego, że działania samorządu gminy w obrębie infrastruktury technicznej
wywierają znaczący wpływ na rozwój podmiotów gospodarczych. Związek
ten umacnia fakt, iż działalność samorządowa może wykraczać poza przestrzei1
infrastruktury publicznej oraz poza przestrzei1 infrastruktury lokalnej. Z drugiej
strony okazuje się że w procesie kształtowania tej infrastruktury samorząd może
liczyć na współpracę podmiotów gospodarczych.
Współczesne , polskie władze lokalne zdająjuż sobie sprawę z roli infrastruktury
technicznej w rozwoju lokalnym. Potwierdzają to badania przeprowadzone
przez niektóre ośrodki naukowe. Problemy pojawiają się jednak niemalże na
wszystkich etapach procesu jej kształtowania, począwszy od wyboru, jaka inwestycja
ma być realizowana, poprzez lokalizację i źródła finansowania, aż do zasad
eksploatacji. Trudności te wynikają głównie z niedostatków finansowych gmin. W
takich warunkach znaczenia nabierają wszelkie informacje optymalizujące dokonywane
wybory. Część z nich to informacje o charakterze diagnostycznym, czyli
informacje o właściwościach układu lokalnego, natomiast część druga to informacje
na temat metod i kryteriów kształtowania infrastruktury. Informacje związane
ze stymulowaniem rozwoju przedsiębiorczości, a jednocześnie należące do grupy
drugiej stanowią dalszą część niniejszego artykułu.
Pojawienie się na terenie gminy nowego podmiotu gospodarczego zawsze wymaga
zaangażowania w jego obsługę części zasobów infrastrukturalnych. Ten
oczywisty warunek oznacza, iż układ lokalny, który ma stać się miejscem nowych
inwestycji o charakterze gospodarczym, musi posiadać rezerwy infrastrukturalne.
Nie mogą one jednak mieć charakteru monostrukturalnego. Aby mógł wystąpić
tzw. efekt potencjału, polegający na przyśpieszeniu rozwoju przedsiębiorczości
lokalnej za pomocą zapasu zdolności wytwórczych i dystrybucyjnych produktów i
usług infrastrukturalnych, zapas ten musi mieć charakter kompleksowy. Podmioty
gospodarcze nie korzystają przecież z jednego rodzaju infrastruktury. Siła grawitacji
gospodarczej danego układu lokalnego zależeć będzie zatem m.in. od dostosowania
do potrzeb inwestorów struktury nadwyżki oraz - z poczynionymi dalej
96

zastrzeżeniami - od rozmiarów nadwyżki infrastrukturalne{ Ilościowy rozmiar
nadwyżki w miarę wzrostu oddziałuje na coraz większe inwestycje, albowiem
prawie zawsze wraz ze wzrostem rozmiarów inwestycji rosnąjej wymagania infrastrukturalne.
Z kolei warunek struktury oznacza, że nie istnieje jeden optymalny, z
punktu widzenia stymulacji rozwoju przedsiębiorczości, układ nadwyżki infrastrukturalnej.
Infrastrukturalna nadwyżka jako część zagospodarowania gminy
musi odpowiadać strategicznym kierunkom rozwoju gospodarczych funkcji gminy.
Innej bowiem infrastruktury wymagają np. gminy o dominujących funkcjach
uzdrowiskowych, innej o zróżnicowanych funkcjach przemysłowych, a innej gminy
przygraniczne stanowiące główne węzły komunikacyjno-tranzytowoprzeładunkowe.
Kompleksowość nadwyżki ma zatem znaczenie stymulacyjne. Średnie i duże -
z punktu widzenia potencjału gospodarczego gminy - inwestycje gospodarcze,
pojawiające się mimo jej braku, skutkują utratą tzw. równowagi infrastrukturalnej.
Równowaga infrastrukturalna jest kategorią wciąż jeszcze rzadko spotykaną w
literaturze przedmiotu, a jednym z jej aktywnych promotorów jest E. Zeman­
-Miszewska, według której przez stan równowagi infrastrukturalnej należy rozumieć
"sytuację, w której łączne obciążenia związane z industrializacją określonego
terenu nie zakłócają wewnętrznych związków między elementami infrastruktury
technicznej występującej na tym terenie poprzez nadmierne obciążenie jednego lub
więcej elementów składowych" [11, s. 76]. Przykładem utraty równowagi infrastrukturalnej
jest przeciążenie układu komunikacyjnego, łączącego część mieszkalną
gminy z częścią przemysłową. W takich sytuacjach bilans gminnych korzyści i
kosztów rozwoju przedsiębiorczości może być znacznie niższy od oczekiwanego, a
w skrajnych przypadkach nawet ujemny. Miniona, ,Jedynie słuszna" forma industrializacji
bardzo często prowadziła do pozbawienia układów lokalnych równowagi
infrastrukturalnej, czego skutki niejednokrotnie widoczne są do dziś . Przyczyny
zakłócenia proporcji między elementami infrastruktury technicznej pozostały jednak
niezmienne. Warto o tym pamiętać, szczególnie, gdy władze danej gminy prowadzą
szeroką kampanię na rzecz pozyskania dużego inwestora zewnętrznego.
Rozwój infrastruktury powinien więc wyprzedzać rozwój przedsiębiorczośd.
Powinien zostać oparty na prognozach i strategicznych zamierzeniach gospodarczych.
W innym wypadku infrastruktura, zamiast stanowić czynnik lokalnego rozwoju
gospodarczego, może się stać jego hamulcem, a nawet jego barierą. Sytuacja
taka nieraz miała i nadal ma miejsce w Polsce, a wynika ona najczęściej z wieloletnich
zaniedbań infrastrukturalnych, będących konsekwencją ekstensywnego,
industrialnego modelu wzrostu gospodarczego, charakterystycznego dla minionego
ustroju polityczno-gospodarczego.
4
Por. efekt potencjału [6, s. 92).
5
Rozwój infrastruktury powinien równiet wyprzedzać rozwój społeczny .

Nadwyżki infrastrukturalne mogą mieć charakter bezwzględny łub względny.
Nadwyżką bezwzględną możemy określić sytuację przewyższenia popytu przez
zdolności produkcji dóbr lub usług dystrybuowanych za pomocą infrastruktury, a
także istnienie niewykorzystanych sieciowych urządzeń infrastrukturalnych 6 . W
pierwszym wypadku mamy do czynienia z bezwzględną nadwyżką o powszechnym
-w skali lokalnej- charakterze, co oznacza, że nadwyżka ta występuje wszędzie
tam, gdzie znajdują się urządzenia infrastrukturalne danego typu 7 • W przypadku
drugim bezwzględna nadwyżka dystrybucyjna ma wyłącznie przestrzenny charakter
punktowy lub liniowy. O względnej nadwyżce infrastrukturalnej danej gminy
możemy mówić wtedy, gdy jej zdolności produkcji dóbr i usług infrastrukturalnych
są większe niż analogiczne zdolności innych gmin. Względną, interlokalną nadwyżką
określić można również identyczną różnicę, lecz dotyczącą zdolności dystrybucyjnych.
Łatwo przy tym zauważyć, że nadwyżka względna może istnieć
nawet w sytuacji braku nadwyżki bezwzględnej, co oznacza, iż dana gmina charakteryzuje
się mniejszym bezwzględnym niedoborem infrastrukturalnym.
Jak pisze M. Sadowy "rzeczywiste lub nawet względne nadwyżki wyposażenia
w infrastrukturę stanowią zachętę dla podmiotów gospodarczych do podejmowania
na tym terenie działalności" [6, s. 92]. Nie kwestionując tego trafnego stwierdzenia,
warto je rozszerzyć. Bezwzględna nadwyżka dystrybucyjna ma znaczenie dla
potencjalnego inwestora tylko wtedy, gdy jej lokalizacja przestrzenna jest zgodna z
jego możliwościami i pragnieniami lokalizacyjnymi. Względna łub bezwzględna
nadwyżka produkcyjna jest czynnikiem grawitacji gospodarczej o sile zależnej od
rozmiarów i przestrzennej lokalizacji nadwyżki dystrybucyjnej. Cóż z tego, że
zdolności wytwórcze dóbr i usług infrastrukturalnych są większe od potrzeb łub
relatywnie większe niż w innych gminach, skoro nie można z nich skorzystać z
powodu braku sieciowych urządzeń infrastruktury zlokalizowanych na terenach
przeznaczonych pod gospodarcze inwestycje? Z punktu widzenia inwestora grunty
takie będą wymagać inwestycji infrastrukturalnych poprzedzających inwestycję
właściwą, co odracza termin ukończenia tej drugiej, a jak powszechnie wiadomo,
w biznesie czas to pieniądz. Niejednokrotnie tereny przeznaczone pod inwestycje
gospodarcze są infrastrukturalnie niedoposażone, ponieważ koszt doprowadzenia
danej infrastruktury jest tak duży, że zrealizowanie inwestycji infrastrukturalnej
przekracza możliwości i wybiega poza priorytety podmiotów komunalnych i budżetu
gminy. Inwestor musi wtedy inwestycję finansować samodzielnie łub co
najmniej współfinansować, ponosząc oprócz kosztów ryzyko inwestycyjne. Oczywiście,
grunty kompleksowo uzbrojone kosztowałyby go drożej, lecz krańcowy
koszt samodzielnego dozbrajania może okazać się wyższy niż krańcowy koszt
zakupu lepiej uzbrojonej działki, co wcale nie musi oznaczać, że gdyby uzbrojenia
6
Mogą być to np. nie wykorzystane urządzenia zlokalizowane na uzbrojonych działkach komunalnych przeznaczonych
do sprzedary lub dzierżawy.
7
Przy zało:l:eniu dostatecznej "przepustowości" wszystkich głównych magistrali.
98

dokonała gmina, poniosłaby wymierną stratę, uzyskując cenę za grunt mniejszą niż
jego wartość przed uzbrojeniem plus koszty uzbrojenia. Niekiedy przedstawiciele
władz lokalnych stoją na stanowisku, że kompleksowe wyposażenie infrastrukturalne
inwestycyjnych działek tak dalece podniesie ich wartość, że nie znajdą one
nabywcy. Inwestor "skuszony" niską ceną niedoposażonego gruntu podejmuje
inwestycje infrastrukturalne i dopiero po ich zakończeniu zdyskontowan/ bilans
jego wydatków okazuje się wyższy niż cena alternatywnego, kompleksowo uzbrojonego
gruntu. Zaistnieć może jednak i taka sytuacja, w której częściowo uzbrojony
teren będzie z tego powodu atrakcyjniejszy niż teren w pełni uzbrojony. Stać się
tak może np. wtedy, gdy inwestor zgłasza niestandardowe wymagania infrastrukturalne,
przez co któryś z typowych składników infrastruktury będzie dla niego bardziej
składnikiem kosztów zakupu nieruchomości niż jej walorem.
Zależność między nadwyżką dystrybucyjną a produkcyjną ma również charakter
przeciwny. Względna łub bezwzględna nadwyżka dystrybucyjna ma znaczenie
gospodarcze jedynie w sytuacji istnienia co najmniej względnej nadwyżki produkcyjnej.
W tym miejscu chwilę uwagi należy poświęcić roli nadwyżek względnych i
bezwzględnych . Z nadwyżką względną będziemy mieć do czynienia zarówno w
sytuacji równoległego istnienia nadwyżki bezwzględnej, jak i w sytuacji, gdy nadwyżka
bezwzględna nie istnieje. Opieranie stymulowania rozwoju przedsiębiorczości
wyłącznie na nadwyżkach względnych, którym towarzyszą bezwzględne niedobory,
jest działaniem tylko częściowo korzystnym, a już na pewno krótkowzrocznym.
Pojawianie się nowych podmiotów gospodarczych będzie oznaczać
pogorszenie obsługi pozostałych (oraz ludności), co na pewno nie będzie sprzyjać
ich rozwojowi. Sytuacja taka ma często miejsce np. w zakresie komunikacji samochodowej
dużych miast, poza tym taka względna nadwyżka może w każdej chwili
przestać istnieć. Dzieje się tak wtedy, gdy w innej gminie, stanowiącej, z punktu
widzenia przedsiebiorcy-inwestora, konkurencyjne miejsce lokalizacji inwestycji,
zdolności produkcji i dystrybucji dóbr oraz usług infrastrukturalnych ulegną poprawie.
Z punktu widzenia rozwoju przedsiębiorczości stanem idealnym sąjednoczesne
nadwyżki względne i bezwzględne, choć zdarza się, że infrastruktura przyciąga
podmioty gospodarcze jedynie przez sam fakt istnienia .
Szczególne znaczenie dla infrastrukturalnego pobudzania rozwoju przedsiębiorczości
ma teoria progów sformułowana przez B. Malisza [5], zgodnie z którą prawidłowy
rozwój miast wymaga okresowej realizacji znacznych inwestycji infrastrukturalnych
umożliwiających pokonanie barier rozwojowych. Barierą taką mogą
być również negatywne skutki rozwoju gospodarczego, takie jak np. zanieczyszczenie
środowiska czy przekroczenie wydolności układu komunikacyjnego. Oznacza
to, że niektóre inwestycje infrastrukturalne mają charakter nie tylko stymulujący
rozwój gospodarczy, ale również go warunkujący. Niedostrzeżenie przez władze
lokalne zbliżania się układu lokalnego do progu rozwojowego i zaniechanie
8
Chodzi tu o zapewnienie porównywalności, mających miejsce w różnych okresach czasu, przepływów pieniężnych.
99

ealizacji takich inwestycji może sprawić, że rozwój gospodarczy zostanie wstrzymany
(lub włączy się jego "wsteczny bieg"), a mówić będzie można najwyżej o
gospodarczym wzroście.
Łącząc wszystkie powyższe uwagi z ograniczonymi zdolnościami finansowymi
gmin, łatwo dojść do wniosku, że władze lokalne, pragnąc aktywnie wpływać na
rozwój gospodarczy, stoją przed poważnymi dylematami. Z jednej strony - im
większa inwestycja infrastrukturalna, tym mniejsze jednostkowe koszty produkcji i
obsługi oraz większa nadwyżka, a z drugiej - większe globalne koszty inwestycyjne
i większe prawdopodobieństwo utraty kompleksowości nadwyżki. Tę nieprostą
przecież sytuację dodatkowo komplikuje potrzeba realizacji dużych inwestycji
"progowych". Uzbrajanie terenów, które mają być udostępnione podmiotom gospodarczym,
pociąga za sobą koszty, a przecież nigdy nie wiadomo dokładnie,
kiedy i za jaką kwotę tereny te zostaną udostępnione. Zamrażanie w ten sposób
środków finansowych kłóci się z niedoborami infrastruktury zgłaszanymi prawie
zawsze przez istniejące już podmioty gospodarcze i przez mieszkańców gminyszczególnie
na terenach wiejskich. Brak oferty takich terenów oznaczałby jednak,
że gmina znacznie ogranicza swoje szanse na pozyskanie inwestorów zewnętrznych
i nowe inwestycje podmiotów wewnętrznych. Władze gminne muszą zatem
poszukiwać rozwiązań wynikających z zasad omawianego już wcześniej rozwoju
zrównoważonego, przy czym w tym wypadku rozwój zrównoważony oznacza konieczność
jednoczesnego:
• ulokowania na terenie gminy urządzeń infrastrukturalnych o potencjale i
strukturze wyprzedzającej rozwój gospodarczy i pokonującej pojawiające się infrastrukturalne
bariery;
• poszukiwania takich rozwiązań infrastrukturalnych, które jednocześnie zaspokajają
potrzeby gospodarcze i społeczne;
• ponoszenia ryzyka inwestycyjnego, będącego skutkiem niepewności co do
przyszłego rozwoju gospodarczego gminy;
• podejmowania działań minimalizujących ryzyko, takich jak np. wprzęgnięcie
rozwoju infrastruktury w kompleksowy program stymulacji rozwoju przedsiębiorczości;
• poszukiwania takich rozwiązań infrastrukturalnych, które są zgodne z ideą
ekorozwoju, a przez to nie sprzyjają pojawianiu się części infrastrukturalnych barier
rozwojowych.
Należy przy tym zaznaczyć, że wpływ samorządu gminy na infrastrukturę zależny
jest od rodzaju infrastruktury. Możemy bowiem wyróżnić:
• publiczną infrastrukturę lokalną, pozostającą, zgodnie z intencją art. 7
ust. l pkt 1-4 ustawy o samorządzie gminnym, w gestii władz lokalnych (np. urządzenia
kanalizacyjne);
100

• publiczną infrastrukturę interlokalną (międzynarodową, państwową, regionalną,
subregionalną) będącą we właściwości, zgodnie z zamysłem ustawodawcy
wyrażonym odpowiednio w:
- art. 4 ust. l pkt 6 i 12 ustawy o samorządzie powiatowym [9], władz powiatowych
(np. drogi publiczne);
- art. 11 ust. 2 pkt 2 oraz art. 14 ust. l pkt 9 i 1 O ustawy o samorządzie województwa
[10], samorządowej władzy wojewódzkiej;
- innych aktach prawnych, władz centralnych;
• prywatną infrastrukturę lokalną nie będącą państwową lub samorządową
własnością publiczną i funkcjonującą w skali lokalnej (np. lokalne sieci komputerowe9,
zakładowe oczyszczalnie ścieków);
• prywatną infrastrukturę interlokalną nie będącą państwową lub samorządową
własnością publiczną i funkcjonującą w skali ponadlokalnej (np. urządzenia
telefonii komórkowej).
Powyższy podział wskazuje, iż kompetencje władzy lokalnej koncentrują się
wokół publicznej infrastruktury lokalnej. Gmina zleca budowę urządzeń infrastrukturalnych
lub buduje urządzenia za pośrednictwem wyspecjalizowanych podmiotów
komunalnych. Inwestycja ta może być finansowana wyłącznie ze środków
komunalnych lub przy współudziale podmiotu gospodarczego, który z budowanych
urządzeń będzie korzystał. Władza lokalna posiada również pewien wpływ na
rozwój lokalnych fragmentów pozostałych rodzajów infrastruktury. Lobbying,
negocjacje oraz współpraca z samorządem powiatowym i wojewódzkim mogą
owocować pozyskaniem inwestycji, szczególnie w zakresie komunikacji drogowej.
Samorząd gminy jest również władny stymulować rozwój lokalnej infrastruktury
prywatnej oraz lokalnych fragmentów prywatnej infrastruktury interlokalnej. Użyteczne
w tym zakresie instrumenty należą do grupy narzędzi polityki udostępniania
zasobów oraz ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Możliwe
jest również pozafinansowe wsparcie realizacji prywatnych i publiczno­
-prywatnych przedsięwzięć infrastrukturalnych, korzystnych dla układu lokalnego.
Funkcjonując w warunkach decentralizacji i samodzielności, władze lokalne mogą
inicjować wspólne przedsięwzięcia, zwłaszcza w dziedzinie najkosztowniejszych
urządzeń infrastrukturalnych.
Na zakończenie omawiania problematyki gminnego kształtowania infrastruktury
technicznej pozostaje wspomnieć o popytowej funkcji procesów tworzenia infrastruktury.
Realizacja inwestycji infrastrukturalnych wiąże się z zamówieniami
publicznymi lub rozwojem zdolności inwestycyjnych podmiotów komunalnych. W
pierwszym przypadku gminne inwestycje infrastrukturalne stymulują rozwój podmiotów
prywatnych, oczywiście jeśli te wygrają przetargi, natomiast w drugim-
• To, czy dane urządzenie infrastrukturalne jest publiczne czy prywatne zależy oczywiście od tego, kto jest jego
właścicielem, a nie od technicznego rodzaju tego urządzenia. Mogą zatem istnieć np. publiczne lokalne sieci
komputerowe i prywatne urządzenia kanalizacyjne.
101

ozwój komunalnej sfery działalności gospodarczej. Związki te są podstawą, niejednokrotnie
pojawiających się w środkach masowego przekazu, postulatów organizowania
przez samorządy lokalne robót publicznych, mających stać się ważnym
sposobem redukcji bezrobocia. Koncepcje takie, osadzone w keynesowskiej teorii
mądrze kierowanego kapitalizmu [3], natrafiają jednak na podstawową barierę,
jakąjest słabość finansowa budżetów lokalnych.
Podsumowując, można stwierdzić, że lokalna polityka infrastrukturalna prowadzona
przez władze gminne jest niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na
rozwój gospodarczy danego układu lokalnego. Składają się na nią narzędzia, metody
i kryteria ich stosowania służące do takiego kształtowania komunalnej i niekomunalnej
infrastruktury technicznej, które stymuluje rozwój lokalnej działalności
gospodarczej. Niestety, wciąż jeszcze wielu przedstawicieli władz lokalnych, a
także pracowników administracji samorządowej rozwija lokalną infrastrukturę
techniczną, zwracając niedostateczną uwagę na zagadnienia względnych i bezwzględnych
nadwyżek i równowagi infrastrukturalnej. Te samorządy, które posiadają
i dyskontują wiedzę na ten temat, charakteryzują się wysokim poziomem grawitacji
gospodarczej, niejednokrotnie znajdującym swoje odbicie w rankingach
atrakcyjności inwestycyjnej. Ponadto cechą ich jest wysokie tempo rozwoju gospodarczego,
co w sumie daje im istotną przewagę konkurencyjną nad pozostałymi
samorządami.
Literatura
[l J Broi R., Sztando A., Strategia rozwoju lokalnego. Projekt pilotażowy- Lądek Zdrój, Dolnośląskie
Centrum Szkolenia Samorządowego, Brytyjski Fundusz Know-How, Fundacja Rozwoju
Demokracji Lokalnej, Warszawa 1998.
[2] Frey R., Infrastruktur. Grundlagen der Planung Offentlicher lnvestitionen, Poligraphisher
Verlag A.G., ZUrich 1972.
[3) Keynes J.M., Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, PWN, Warszawa l 956.
[4] Kozarawicz H., Panasiewicz Z., Sztando A., Koncepcja współdziałania strategicznego specjalnej
strefy ekonomicznej i lokalnych instytucji jej otoczenia społeczno-gospodarczego, .,Samorząd
Terytorialny" 1998 nr 7-8.
[5] Malisz B., Ekonomika kształtowania miast. Biuletyn KPZK PAN. Studia T 4, KPZK PAN,
Warszawa 1969.
[6) Sadowy M., Elementy teorii i polityki rozwoju infrastruktury, [w]: Gospodarka miejska- część
II, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1995.
[7) Sztando A., Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych,
"Samorząd Terytorialny" 1999 nr 7-8.
[8] Sztando A., Lokalny interwencjonizm samorządowy, [w]: Studia regionalne i lokalne. Europejski
Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego UW, Warszawa 2000.
[9] Ustawa o samorządzie powiatowym z 5 czerwca 1998 r., DzU 1998 nr 91, poz. 578.
[l O) Ustawa o samorządzie wojewódzkim z 5 czerwca 1998 r., DzU 1998 nr 9 l, poz. 576.
[l I) Zeman-Miszewska E., Samodzielność ekonomiczna samorządów lokalnych. Założenia modelowe,
AE Katowice, Katowice 1996.
102

PRO-ECONOMIC INFRASTRUCTURAL POLICY OF COMMUNES
Summary
Taking into account the information, which has been presented in the subject literature many
times, as far as the relations between the technical infrastructure and economic development are
concerned, the author focuses on issues of moulding the infrastructure in the way that it maximizes
the pace of the development in Jocal areas. He presents the key issues for economic infrastructural
policy s uch as: the effect o f the potential, infrastructural surplus and infrastructural balance. However,
the study i s not only limited to describing the desirable authorities' actions in the sphere o f technical
infrastructure. lt also indudes an account of basie problems that accompany !ocal authorities and
conflicts that they must settle down by making the decisions as far as the infrastructure is concerned.
There are also same recommendations resulting from the author' s experience in the sphere of creating
and implementing parts of communes' development strategies directly connected with the technical
infrastructure. The artide is an element of a few parts' publication series devoted to the particular
areas of commune economic policy.