Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Društvo<br />
Bosanske jezičke kontroverze<br />
Maćehinsko ‘glačanje’ maternjeg jezika<br />
Zato javno izticanje gornjeg<br />
stava docentice Nakaš, kao<br />
zvaničnog stručnog stava,<br />
povodom Međunarodnog<br />
dana maternjeg jezika, toliko<br />
je antimaterinski da je ravan<br />
pozivu majci na odricanje od<br />
djece, jer otvoreno nagovara<br />
djecu da iz majkinog krila<br />
uskoče pod maćehino<br />
okrilje, da ne uče materin,<br />
nego maćehin jezik<br />
Piše: Safet Kadić<br />
Jezik<br />
J<br />
kojem vas poučava škola<br />
nije istovjetan jeziku koji<br />
ste učili od majke ili u svojoj<br />
porodici. Kada bi bilo drugačije,<br />
standardizacija ne bi ni postojala”, a<br />
podučava javnost docentica na Odsjeku<br />
za bosanski, hrvatski i srpski jezik Filozofskog<br />
fakulteta Univerziteta u Sarajevu,<br />
Lejla Nakaš u intervju FENI povodom<br />
21. februara, Međunarodnog dana<br />
maternjeg jezika, i poentira da “škola<br />
uvijek učini da taj jezik ‘izglačamo’”.<br />
Nasuprot tome, jedan mladi kantautor<br />
baš zato što sam piše svoje pjesme na<br />
maternjem jeziku, izjavio je na Federalnoj<br />
televiziji prije četiri godine: “Najbolje<br />
se osjećam u svom jeziku, a ne onom<br />
što smo učili u školi.”<br />
Prije otvaranja kritičkog dijaloga sa<br />
gornjim stavom docentice Nakaš, podastrimo<br />
dvije opazke. Prva je teorijska<br />
postavka da je tzv. standardizacija najveći<br />
neprijatelj maternjeg jezika i njegovog<br />
nesputanog razvoja, jer standardnojezička<br />
norma ne samo da sputava<br />
nesmetan prirodni razvoj jezika nego<br />
znatno utiče na unutarjezičke procese i<br />
ponekad presudno na opće tokove njegova<br />
razvoja. Druga je da Englezi, na<br />
primjer, nemaju ni ustava ni pravopisa,<br />
a postali su jedan od najmoćnijih naroda<br />
zapadne civilizacije i njeni glavni<br />
nosioci, a njihov jezik, na kojem oni<br />
bez pravopisa stvaraju više od hiljadu<br />
godina, postao je jezik cijele zemaljske<br />
kugle u ovoj eri globalizacije. Bez<br />
pravopisa i standardnojezičke norme<br />
stvarali su i Bošnjaci tokom povijesti<br />
svoje pismenosti nakon usvajanja starocrkvenoslavenskog<br />
kao zajedničkog<br />
književnog jezika svih Slavena<br />
u 9. vijeku, bilo da su pisali<br />
bosan(č)icom, latinicom<br />
ili arebicom i bili u srednjem<br />
vijeku najrespektabilniji balkanski<br />
narod, subjekti historije<br />
i rame uz rame uz narode<br />
nosioce tadašnje kulture i<br />
civilizacije, sve do tzv. Vukove<br />
reforme jezika, pisma i<br />
pravopisa u 19. stoljeću. Pisali<br />
su upravo onako kako<br />
su govorili i svi su se dobro<br />
razumili. Ta reforma bila je<br />
potrebna onim narodima,<br />
preciznije njihovoj buržoaziji,<br />
koji nisu imali pismeni<br />
kontinuitet stvaralaštva na<br />
narodnom jeziku, kao što su<br />
Srbi, na primjer.<br />
Srednjojužnoslavenski<br />
dijasistem<br />
Zato javno izticanje gornjeg<br />
stava docentice Nakaš,<br />
kao zvaničnog stručnog stava,<br />
povodom Međunarodnog<br />
dana maternjeg jezika,<br />
toliko je antimaterinski da<br />
je ravan pozivu majci na<br />
odricanje od djece, jer otvoreno<br />
nagovara djecu da iz<br />
majkinog krila uskoče pod<br />
maćehino okrilje, da ne uče<br />
materin, nego maćehin jezik.<br />
Takva praksa je dovela<br />
do toga da ovdi već odavno<br />
i matere govore maćehinskim<br />
jezikom. Ovo nikako ne može<br />
biti stav jednog slobodoumnog bos(a)<br />
niste, nego nekog fosiliziranog panslaviste<br />
zarobljenog uma. Upravo da bi se<br />
spriječila ovakva praksa i da bi se promovirala<br />
jezička i kulturna raznolikost<br />
te multilingvizam, UNESCO je 1970.<br />
godine donio dokument, u kojem se<br />
kaže: “Maternji jezik označava put<br />
ljudskog bića i pomoću njega ono ulazi<br />
u društvo, čini svojom kulturu grupe<br />
kojoj pripada i postavlja temelje razvoju<br />
svojih intelektualnih sposobnosti.”<br />
U Deklaraciji o kulturnoj različitosti iz<br />
2001. godine se kaže: “Svakoj se osobi<br />
Obilježavanje<br />
Međunarodnog<br />
dana maternjeg<br />
jezika, 21.<br />
februara,<br />
prošlo je skoro<br />
nezabilježeno<br />
u dejtonskim<br />
medijima<br />
i gluho u<br />
javnosti Bosne<br />
i Hercegovine,<br />
gotovo<br />
nezapaženo<br />
iako bi se,<br />
s obzirom<br />
na sociolingvističku<br />
situaciju,<br />
očekivalo<br />
značajne<br />
manifestacije.<br />
mora omogućiti izražavanje i stvaranje<br />
djela na jeziku koji izabere, posebno<br />
na maternjem jeziku.” Generalna<br />
skupština UNESCO-a proglasila je<br />
1999. godine 21. februar kao<br />
Međunarodni dan maternjeg<br />
jezika (engl. International<br />
Mother Language Day), u<br />
znak sjećanja na bengalske<br />
studente koji su 21. februara<br />
1952. ubijeni u glavnom gradu<br />
Bangladeša, Daki, tada<br />
Istočnom Pakistanu, jer su<br />
protestirali zato što njihov<br />
maternji jezik nije proglašen<br />
za zvanični. Od tada se svake<br />
godine obilježava u svijetu<br />
kao jedan od zajedničkih<br />
simbola ravnopravnosti svih<br />
naroda. Generalna skupština<br />
Ujedinjenih naroda<br />
priznala je rezolucijom ovaj<br />
praznik i odredila 2008. godinu<br />
za međunarodnu godinu<br />
jezika, a vijeće Evrope<br />
proglasilo je 26. septembar<br />
kao Evropski dan jezika.<br />
U Bosni teče obrnut<br />
proces. Drugim riječima,<br />
od jednog prirodnog jezika<br />
(maternjeg) prave se tri vještačka<br />
(maćehinska). “Na<br />
Odsjeku za bosanski, hrvatski<br />
i srpski jezik Filozofskog<br />
fakulteta Univerziteta<br />
u Sarajevu poučavamo studente<br />
da ta tri jezika predstavljaju<br />
tri standardizirane<br />
forme jednog prirodnog<br />
jezika<br />
nedavno imenova-<br />
nog neutralnim imenom<br />
kao srednjojužnoslavenski<br />
dijasistem”, obrazlaže docentica Nakaš.<br />
Takvo poučavanje za jednog njenog<br />
kolegu sa Odsjeka za književnost<br />
je obična “proizvodnja neznanstvenoga<br />
znanja”. Možda i zato naše današnje<br />
univerzitetate ovaj Lejlin kolega često<br />
naziva uniZVERitetima, a sveučilišta<br />
sveMUČIlištima. Za bosanski organski<br />
jezik odavno se u serbokroatistici<br />
koriste eufemizmi, kao što su štokavski<br />
dijalekat, srednjojužnoslavenski dijasistem,<br />
štokavski idiom. “Srednjojužnoslavenski<br />
dijasistem” je slavistička,<br />
tačnije rečeno serbokroatistička terminoložka<br />
egzibicija i čisti eufemizam<br />
8. mart - 26. rebiu-l-ahir<br />
24
Change language