RIPOTI YA MWAKA YA MDHIBITI NA MKAGUZI MKUU WA HESABU ZA SERIKALI

RIPOTI YA MWAKA YA MDHIBITI NA MKAGUZI MKUU WA 

HESABU ZA SERIKALI 

KUHUSU UKAGUZI WA TAARIFA ZA FEDHA ZA MAMLAKA 

ZA SERIKALI ZA MITAA KWA MWAKA WA 

FEDHA ULIOISHIA 30 JUNI, 2008

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA 

OFISI YA TAIFA YA UKAGUZI 

Simu ya Upepo: “Ukaguzi" 

D’Salaam 

Simu: 255(022)2115157/8 

Nukishi: 255(022)2117527 

Tovuti: ocag@nao.go.tz 

Tovuti: www.nao.go.tz 

Unapojibu tafadhali taja 

Kumb. EA.103/2007/2008 

na tarehe 

Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa 

Hesabu za Serikali, 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi, 

Barabara ya Samora /Ohio, 

S.L.P. 9080, 

DAR ES SALAAM. 

26 Machi, 2009 

Mh. Dk. Jakaya Mrisho Kikwete, 

Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, 

Ikulu, 

S.L.P 9120, 

Dar es Salaam. 

Yah : KUWASILISHA RIPOTI YA MWAKA YA UKAGUZI WA 

HESABU ZA MAMLAKA ZA SERIKALI ZA MITAA KWA 

MWAKA 2007/08 

Kwa mujibu wa Ibara ya 143 (4) ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano 

wa Tanzania ya mwaka 1977 (iliyorekebishwa 2005) na kifungu 

cha 45 cha Sheria ya Fedha ya Mamlaka ya Serikali za Mitaa Na.9 

ya mwaka 1982 (iliyorekebishwa 2000), pamoja na kifungu cha 

10(1) cha Sheria ya Ukaguzi wa Umma Na.11 ya mwaka 2008 

ninawasilisha kwako ripoti tajwa hapo juu. 

Nawasilisha, 

Ludovick S.L. Utouh 

MDHIBITI NA MKAGUZI MKUU WA HESABU ZA SERIKALI 

Ofisi ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali 

Ripoti kuhusu ukaguzi wa taarifa 

za fedha za Mamlaka za Serikali 

za Mitaa 2007/08 

iii





iv

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi 

Imeanzishwa kwa mujibu wa Ibara namba 143 ya Katiba ya 

Jamhuri ya Muungano wa Tanzania 

Kazi na wajibu wa Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali 

zimeainishwa katika Ibara ya 143 ya Katiba ya Jamhuri ya 

Muungano wa Tanzania ya mwaka 1977 (iliyorekebishwa 2005) 

kama ilivyofafanuliwa zaidi na vifungu Na. 45 na 48 vya sheria ya 

Fedha za Serikali za Mitaa Na. 9 ya mwaka 1982 (ilivyorekebishwa 

2000) na kifungu Na.10(1) cha Sheria ya Ukaguzi wa Umma ya 

mwaka 2008. 

Dira ya Ofisi 

Kuwa kituo cha ubora katika ukaguzi wa hesabu katika sekta za 

umma. 

Lengo la Ofisi 

Kutoa huduma bora za ukaguzi zenye kuleta tija kwa nia ya 

kuimarisha uwajibikaji na thamani ya fedha katika kukusanya na 

kutumia rasilimali za umma. 

Katika kutoa huduma zenye ubora unaostahili, Ofisi inaongozwa 

na vigezo vya msingi vifuatavyo: 

Kutopendelea Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi ni taasisi 

isiyopendelea, inayotoa huduma kwa wateja 

wake kwa haki. 

Ubora 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi ni ya kitaalamu 

inayotoa huduma bora za ukaguzi wa hesabu 

kwa kuzingatia viwango vya kitaaluma. 

Uadilifu Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi inazingatia na 

kudumisha haki kwa kiwango cha juu na 

kuheshimu sheria. 

Ubunifu Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi ni taasisi bunifu 

ambayo wakati wote inaimarisha na kukaribisha 

mawazo mapya ya kimaendeleo toka ndani na 

nje ya taasisi. 





v

Matumizi bora ya 

rasilimali za 

umma 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi ni taasisi 

inayozingatia matumizi bora ya rasilimali 

zilizokabidhiwa kwake. 

© Taarifa hii ni kwa ajili ya matumizi ya Mamlaka za Serikali za Mitaa. 

Hata hivyo, baada ya taarifa kuwalishwa Bungeni, taarifa hii 

inakuwa ni kumbukumbu ya umma na usambazaji wake hautakuwa 

na kikomo. 





vi

Dibaji 

Ninapenda kuchukua fursa hii kuwashukuru wadau mbalimbali 

ambao nimefanya nao kazi katika zoezi zima la ukaguzi wa hesabu 

na uandaaji wa taarifa hii. Wadau hawa wamenipa heshima kubwa 

kwa kuchangia katika taaluma ya ukaguzi na kufanya Ofisi ya Taifa 

ya Ukaguzi kutimiza malengo yake kwa kuzingatia Dira ya Ofisi. 

Nina imani kuwa sifa za msingi za ofisi zitaainishwa kwa taarifa za 

ukaguzi wa hesabu ambazo zinaboreshwa kila mara. Matumaini ni 

kwamba, taarifa hizi zitakuwa ni za thamani kwa wadau wetu 

katika kuboresha utekelezaji wa majukumu mbalimbali ya msingi. 

Ninawashukuru wafanyakazi wa Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi wa 

Hesabu. Kama ilivyo ndani ya taarifa hii, wafanyakazi hawa katika 

kufanya kazi za Ukaguzi na kutoa taarifa muhimu wameendelea 

kudumisha mahusiano mazuri na wakaguliwa bila kuathiri uhuru 

wa kitaalamu. Pamoja na kwamba Mamlaka ya Ofisi ya Taifa ya 

Ukaguzi hufanya ukaguzi kwa mujibu wa Katiba ya Jamhuri ya 

Muungano wa Tanzania ya mwaka 1977 (ilivyorekebishwa 2005), 

Mamlaka hii haitakuwa na nguvu kama kuaminika kwa Ofisi 

hakutakuwepo. Ukaguzi wa hesabu umekuwa ukifanyika bila woga 

wala upendeleo na mchango wa ofisi katika uwajibikaji umekuwa 

ukiongezeka ndani na nje ya nchi. Ninachukua fursa hii 

kuwashukuru sana wafanyakazi wa Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi kwa 

mara nyingine kufanikiwa kukamilisha taarifa ya 2007/08 ikiwa ni 

mwaka wa nne mfululizo. 

Pia napenda kuchukua fursa hii kumshukuru Rais wa Jamhuri ya 

Muungano wa Tanzania Mheshimiwa, Daktari Jakaya Mrisho 

Kikwete, Spika wa Bunge la Jamhuri ya Muungano wa Tanzania 

Mheshimiwa Samwel Sitta (Mb), kamati tatu za kudumu za hesabu 

za bunge ambazo ni PAC, LAAC, na POAC, waheshimiwa wabunge 

wote na wadau wa maendeleo kwa kuunga mkono kazi 

zinazofanywa na Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi. 

Michango yao na uzito walioipa taarifa yangu ya ukaguzi kwa 

lengo la kuleta ufanisi katika matumizi, uwazi na uwajibikaji bora 

na katika kusimamia vyema fedha za umma. Ni matumaini yangu 

kuwa nguvu hizi za pamoja zitaimarisha usimamizi bora wa fedha 





vii

za umma katika kuchangia na pia kutimiza malengo ya MKUKUTA 

na ya Milenia (MDG). 

Kama Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali ninao 

wajibu wa kutoa taarifa kuhusu Taasisi za umma katika hali 

ambayo siyo rahisi. Kwanza kabisa, mahusiano mazuri kati ya 

Mkaguzi na Mkaguliwa ni muhimu sana ili kudumisha na kuleta 

maelewano. Hata hivyo uhusiano huu ni muhimu kwa kuzingatia 

kwamba yanayotolewa taarifa tayari yanaeleweka na umma, hivyo 

taarifa za fedha zinatoa taswira ya hali halisi. Kwa upande wa 

ukaguzi, hati yenye mashaka ikitolewa inaweza kuleta matokeo 

hasi kwa taasisi na uongozi wa taasisi hiyo. Hali hii pekee yaweza 

kuleta msuguano na chuki kati ya wadau na jamii. Hata hivyo ni 

ukweli kwamba hata kwa Mkaguzi mwangalifu wakati mwingine 

kutolewa kwa hati yenye mashaka hakuepukiki kwa sababu ya 

sheria imara zinazosimamia ukaguzi na viwango vya uhasibu 

vilivyoridhiwa. 

Kwa Afisa masuuli ambaye atakuwa na muono chanya kuhusu 

taarifa za ukaguzi, taarifa hizi zinaweza kuleta maboresho ndani 

ya taasisi husika. Kwa hali hiyo kushirikisha uongozi wa juu katika 

mchakato mzima wa Ukaguzi ni suala muhimu sana katika 

mchakato mzima wa ukaguzi na vilevile katika usimamizi 

madhubuti wa fedha na pia kuimarisha usimamizi wa ndani wa 

fedha za umma unaotarajiwa na wadau. Kwa ujumla nimepata 

ushirikiano mzuri wakati wa ukaguzi wangu, kwa hiyo ninawaomba 

maafisa masuuli wote kuendelea kujenga uwezo ili kuweza kutoa 

huduma kwa umma kama inavyo tegemewa. 

Wanahabari, ni kundi jingine muhimu sana ambalo ninapenda 

kulishukuru. Wanahabari wamekuwa ni wana taaluma ambao 

wanawezesha kufikisha taarifa za Ukaguzi kwa watanzania walio 

wengi kama inavyohitajika baada ya kuwa imewasilishwa bungeni. 

Kwa kufanya hivyo, wadau wengi wanapata taarifa ya nini 

kilichomo ndani ya taarifa ya ukaguzi. 

Napenda vile vile, kuwashukuru watumishi wa umma wote ndani 

ya Mamlaka za Serikali za Mitaa na Serikali Kuu. Michango yao 

madhubuti, hata kama ni ya kukosoa au kupongeza yote 





viii

inachukuliwa kwa uzito unaostahili. Ni mategemeo yangu 

kwamba michango yao yote imejumuishwa ndani ya taarifa 

ambayo wanaweza kuiona na kukubali kwamba Ofisi yangu 

inajitahidi sana katika kuleta mabadiliko katika nchi yetu na 

ulimwengu kwa ujumla. 

Kundi lingine ni umma wa watanzania kwa michango mbali mbali 

wanayotoa ili kuongeza uwajibikaji, ninawaomba waendelee 

kuhakikisha kuna uwajibikaji mkubwa katika kukusanya na 

kutumia rasilimali na fedha za umma unakuwepo kwa kiwango cha 

hali ya juu. 

Mwisho hata hivyo ni muhimu, kwa maoni yangu binafsi na kwa 

maoni ya wanataaluma wote kwamba taarifa ya ukaguzi ni 

nyaraka ‘inayoishi’. Hivyo inatakiwa kutoa taswira, kwa namna 

inavyowezekana kwa mwelekeo wa sasa kuhusu masuala 

yanayohusu taratibu za ukaguzi na matokeo yake. Kwa hiyo 

taarifa hii ni kioo cha kuonyesha ni jinsi gani taasisi ya ukaguzi 

inavyoweza kutumiwa kama chombo cha kuleta mabadiliko na 

mwelekeo mzuri. 

Ludovick S. L. Utouh 

MDHIBITI NA MKAGUZI MKUU WA HESABU ZA SERIKALI 

_______________________________________ 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi, 

Dar es Salaam, 

26 Machi, 2009 





ix





x

Shukrani 

Napenda kutoa shukrani kwa wote waliotengeneza mazingira ya 

kuniwesha kutekeleza majukumu yangu ya kikatiba na hivyo 

kukamilisha taarifa hii ya ukaguzi na kuitoa kwa wakati. 

Katika hali hii ninawiwa kutoa shukrani zangu kwa Bunge kupitia 

kamati za kudumu kwa kujituma kwao katika kuleta uwajibikaji 

katika matumizi na menejimenti ya usimamizi mzuri wa rasilimali 

za umma kwa njia ya majadiliano na kufikia maazimio kuhusiana 

na taarifa za ukaguzi. Ni imani yangu kwamba kwa kuwa taarifa 

hii inatolewa kwa wakati itachochea majadiliano ya kamati za 

kudumu za Bunge kwa wakati muafaka ili kazi ya usimamizi 

iendane na wakati. 

Katika kutekeleza majukumu yake Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa 

Hesabu za Serikali inahitaji taasisi madhubuti yenye vifaa vya 

kutosha na teknolojia za kisasa, na watumishi wenye utaalam na 

uwezo huku wakiungwa mkono na uwepo wa sheria madhubuti. 

Katika hali hiyo, Sheria ya Ukaguzi wa Umma Na.11 ya mwaka 

2008 ilipitishwa na Bunge la Jamhuri ya Muungano wa Tanzania na 

kuanza kutumika rasmi tarehe 1 Julai, 2008. Naishukuru Serikali 

na Bunge kwa ujumla katika kufanikisha mchakato mzima wa 

kuwepo kwa sheria hii. 

Aidha, napenda kutoa shukrani kwa wadau wa maendeleo na hasa 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi ya Sweden (SNAO), Serikali ya Sweden, 

Benki ya Dunia kupitia Mpango wa Maboresho katika Usimamizi wa 

Fedha za Umma (PFMRP), Muungano wa Asasi Kuu za Ukaguzi 

katika nchi za Afrika zinazotumia Kiingereza (AFROSAI-E) na pia 

wale wote waliochangia kwa namna moja au nyingine katika 

kuiwezesha Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi kuwa ya kisasa. 

Hali kadhalika, ninawashukuru wadau wengine akiwemo Katibu 

Mkuu ambaye pia ni Mlipaji Mkuu, Hazina pamoja na Maafisa 

Masuuli wa Mamlaka za Serikali za Mitaa kwa kuunga mkono kazi 





xi

za ukaguzi na uhusiano mzuri katika kutoa taarifa zilizonisaidia 

katika uandaaji wa taarifa za ukaguzi. Vile vile namshukuru Mpiga 

Chapa Mkuu wa Serikali kwa kuharakisha uchapishaji wa taarifa hii 

na hivyo kuniwezesha kuiwasilisha kwa wakati. 

Mwisho, ninapenda kuwashukuru wafanyakazi wote wa Ofisi ya 

Taifa ya Ukaguzi waliofanya kazi hii kwa juhudi bila kuchoka na 

kuwezesha taarifa hii kutoka kwa wakati. Kujitolea kwao na 

kujituma imekuwa ni kwa manufaa makubwa. Nawasihi wote 

kuendelea na moyo huu waliouonyesha na uendelee katika siku 

zijazo. 





xii

VIFUPISHO 

AFROSAI-E Muungano wa Asasi Kuu za Ukaguzi katika nchi za 

Afrika zinazotumia Kiingereza 

BoQ Mchanganuo wa gharama za kazi 

CIDA Shirika la Kimatifa la maendeleo la Canada 

EU Jumuiya ya Nchi za Ulaya 

GAAP Viwango kubalifu vya uhasibu 

GFS Takwimu za Serikali katika masuala ya fedha 

H/W Halmashauri ya Wilaya 

HSDP Mpango Mkakati wa Sekta ya Afya 

IFAC Shirikisho la Kimataifa la Wahasibu 

IFMS Mfumo funganifu wa usimamizi wa fedha 

IFRS Viwango vya kimataifa vya utoaji wa taarifa za fedha 

INTOSAI Shirika la kimataifa la Asasi kuu za ukaguzi 

IPSAs Viwango vya kimataifa vya uhasibu kwa sekta ya 

umma 

ISA Viwango vya kimataifa vya uhasibu 

JICA Shirika la Maendeleo la Japan 

KfW Wahisani wa Kijerumani 

LAAC Kamati ya Bunge ya Hesabu za Mamlaka za Serikali za 

Mitaa 

LAAM Muongozo wa uaandaaji hesabu za Serikali za mitaa 

LAFM Memoranda ya fedha za Serikali za mitaa, 1997 

LAPF Mfuko wa akiba ya Wafanyakazi wa Serikali za Mitaa 

LGAs Mamlaka ya Serikali za Mitaa 

LGCDG Ruzuku ya Miradi ya Maendeleo ya Serikali za Mitaa 





xiii

LGLB 

MDG 

MKUKUTA 

MSD 

MTEF 

PAA 

PAC 

PFM 

PFMRP 

POC 

SNAO 

TACAIDS 

TAMISEMI 

TASAF 

TEMESA 

TSRP 

VEO 

WEO 

Mfuko wa Mikopo wa Serikali za Mitaa 

Malengo ya Milenia 

Mkakati wa Kukuza Uchumi Na Kupunguza Umaskini 

Tanzania 

Bohari Kuu ya Madawa 

Mpango wa kati wa matumizi ya fedha za umma 

Sheria ya Ukaguzi wa Umma 

Kamati ya Bunge ya Hesabu za Serikali 

Mradi Shirikishi wa Uhifadhi Misitu 

Mpango wa maboresho katika usimamizi wa fedha za 

Umma 

Kamati ya Bunge ya Hesabu za Mashirika ya Umma 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi ya Sweden 

Mfuko wa Ukimwi 

Ofisi ya Waziri Mkuu - Tawala za Mikoa na Serikali za 

Mitaa 

Mfuko wa Maendeleo ya Jamii Tanzania 

Wakala wa ufundi na Umeme Tanzania 

Mwongozo wa Kihasibu Unaopendekezwa Tanzania 

Maafisa tendaji wa Vijiji 

Maafisa tendaji wa Kata 





xiv

YALIYOMO 

Dibaji .....................................................................................vii 

Shukrani .................................................................................... xi 

VIFUPISHO .................................................................................xiii 

Muhtasari wa taarifa ya Ukaguzi...................................................... xvii 

SURA YA KWANZA ......................................................................... 1 

UTANGULIZI NA MAMBO YA JUMLA .................................................... 1 

1.1 Msingi wa Kisheria unaomwongoza Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa 

Hesabu za Serikali kuhusu ukaguzi wa Mamlaka za Serikali za 

Mitaa ............................................................................... 1 

1.2 Taratibu za kutoa taarifa ....................................................... 4 

1.3 Mpangilio wa kazi za Ukaguzi wa Mamlaka ya Serikali za Mitaa .......... 4 

1.4 Mawanda na viwango vya Ukaguzi ............................................. 5 

1.5 Majukumu ya Mamlaka za Serikali za Mitaa .................................. 6 

SURA YA PILI................................................................................ 9 

AINA, VIGEZO NA MWELEKEO WA HATI ZA UKAGUZI .............................. 9 

2.1 Vigezo vya hati za ukaguzi zilizotolewa ...................................... 9 

2.2 Hati za Ukaguzi ................................................................... 9 

2.3 Misingi ya kutoa hati zaidi ya hati inayoridhisha ..........................10 

2.4 Mchanganuo wa hati za ukaguzi katika Halmashauri ......................14 

SURA YA TATU ............................................................................19 

UWASILISHAJI WA TAARIFA ZA FEDHA NA MATOKEO YA UKAGUZI .............19 

3.1 Mamlaka za Serikali za Mitaa zenye hati inayoridhisha ...................19 

3.2 Halmashauri zilizopata hati zinazoridhisha na masuala ya 

msisitizo ..........................................................................19 

3.3 Halmashauri zilizopata Hati zenye shaka....................................45 

3.4 Mchakato wa Utayarishaji wa Taarifa za Fedha ............................81 

3.5 Tathmini ya Udhibiti wa Teknolojia ya Mawasiliano katika 

Mamlaka za Serikali za Mitaa..................................................97 

SURA YA NNE ............................................................................ 103 

USIMAMIZI WA FEDHA NA MALI ZA KUDUMU KATIKA MAMLAKA YA 

SERIKALI ZA MITAA ........................................................... 103 

4.1 Ufuatiliaji wa utekelezaji wa maoni ya ukaguzi kwa miaka 

iliyopita katika Halmashauri ................................................ 103 

4.2 Usimamizi wa Fedha .......................................................... 104 

4.3 Usimamizi wa mali za Halmashauri......................................... 108 

4.4 Wadaiwa wasiolipa............................................................ 118 

4.5 Wadai wasiolipwa ............................................................. 119 

4.6 Masurufu yasiyorejeshwa ................................................... 119 

4.7 Vitabu vya mapato ambavyo havikuwasilishwa kwa ukaguzi ........... 121 





xv

4.8 Kutokuwasilishwa kwa maduhuli ya Mamlaka ya Serikali za Mitaa 

yaliyokusanywa na mawakala ............................................... 122 

4.9 Malipo yenye nyaraka pungufu .............................................. 123 

4.10 Matumizi yasiyokuwa na hati za malipo .................................. 124 

4.11 Ruzuku kutoka Serikali Kuu isiyotumika ................................... 125 

4.12 Ukaguzi wa Mishahara........................................................ 129 

4.13 Masuala ya Utawala bora na Mfumo wa udhibiti wa ndani ............. 131 

4.14 Uchambuzi wa ugharimiaji.................................................. 140 

4.15 Ukaguzi wa Bajeti ............................................................. 143 

SURA YA TANO 

UCHAMBUZI WA MCHAKATO WA MANUNUZI KATIKA MAMLAKA ZA 

SERIKALI ZA MITAA ......................................................... 149 

5.1 Utangulizi ....................................................................... 149 

5.2 Uimarishwaji wa Kitengo cha Usimamizi wa Manunuzi .................. 150 

5.3 Upembuzi wa manunuzi ya bidhaa, kazi za ujenzi na huduma 

katika Serikali za Mitaa...................................................... 157 

5.4 Usimamiaji wa Mikataba na kukidhi matakwa ya Sheria ya Manunuzi 161 

SURA YA SITA............................................................................ 165 

6.0 MATOKEO YA KAGUZI MAALUM .............................................. 165 

6.1 Matokeo kwa ufupi ya kaguzi maalum zilizofanyika katika mwaka 

huu wa fedha. ................................................................. 165 

SURA YA SABA.......................................................................... 177 

UKAGUZI WA MIRADI ILIYOPATA FEDHA TOKA KWA WAHISANI................ 177 

7.1 Utangulizi....................................................................... 177 

7.2 Fedha zilizowekwa kwenye Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma za 

Afya (Basket Fund) ............................................................ 177 

7.3 Mpango wa uendelezaji wa sekta ya kilimo (ASDP) ...................... 184 

7.4 Mradi wa Mfuko wa kupambana na VVU/Ukimwi, Kifua kikuu na 

Malaria .......................................................................... 188 

7.5 Mpango wa Sekta ya Maendeleo ya Maji................................... 190 

7.6 Matokeo ya ukaguzi wa Mfuko wa Jamii Tanzania (TASAF)............. 197 

7.7 Mradi wa mfuko wa barabara katika Halmashauri za wilaya ........... 211 

SURA YA NANE .......................................................................... 215 

TATHMINI YA UFANISI WA MIRADI YA HALMASHAURI ............................ 215 

8.1 Tathmini ya ufanisi kwa ujumla............................................. 215 

SURA YA TISA............................................................................229 

MAJUMUISHO NA MAPENDEKEZO .................................................... 229 

9.1 Majumuisho..................................................................... 229 

9.2 Mapendekezo .................................................................. 236 

VIAMBATISHO ............................................................................ 243 





xvi

Muhtasari wa taarifa ya Ukaguzi 

Taarifa hii inatoa majumuisho ya matokeo ya ukaguzi wa taarifa 

za fedha za Mamlaka za Serikali za Mitaa kwa mwaka wa fedha 

ulioishia tarehe 30 Juni, 2008. 

Kama itakavyoonekana, matokeo ya ukaguzi ya Mamlaka ya 

Serikali za Mitaa kwa ya mwaka 2007/08 yameshuka ukilinganisha 

na matokeo ya mwaka 2006/07. Sababu za kushuka kwa matokeo 

haya zimesababishwa na mambo makubwa yafuatayo:- 

• Kutolewa kwa miongozo iliyokinzana kuhusu utayarishaji wa 

hesabu katika Mamlaka za Serikali za mitaa kwa mwaka wa 

fedha 2007/08. 

• Taarifa za fedha zilizowasilishwa kwa ajili ya ukaguzi 

hazikuainisha mambo muhimu kwa mujibu wa matakwa ya 

viwango vya kimataifa kuhusu uandaaji wa hesabu (IPSAs) 

hivyo kuleta ugumu katika kutathmini utendaji wa Mamlaka 

za Serikali za Mitaa. 

• Menejimenti za Halmashauri husika kutosimamia 

utekelezaji wa miradi ya maendeleo. Halmashuri zilipeleka 

fedha katika kata na vijiji pasipo ufuatiliaji. 

• Kupanuka kwa mawanda ya ukaguzi na kujumuisha ukaguzi 

kuhusu thamani ya fedha, mishahara na mifumo ndani ya 

mamlaka ya Serikali za mitaa. 

• Kuongezeka kwa kiwango cha fedha zinazokwenda 

halmashauri kwa utaratibu wa kupeleka madaraka ngazi za 

chini (D by D), ambao unahitaji uwepo wa uwezo wa 

kusimamia fedha na rasilimali za Halmashauri katika ngazi 

hizo za utawala. 

Muhtasari wa matokeo ya Ukaguzi na mambo yanayohusiana 

nayo 

Kwa mujibu wa Ibara ya 143 (4) ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano 

wa Tanzania ya mwaka 1977 (iliyorekebishwa 2005) na kifungu 

cha 45 cha Sheria ya Fedha ya Mamlaka ya Serikali za Mitaa Na.9 

ya mwaka 1982 (iliyorekebishwa 2000), pamoja na kifungu cha 





xvii

10(1) cha Sheria ya Ukaguzi wa Umma Na.11 ya mwaka 2008, 

Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali ndiye mwenye 

dhamana ya kukagua hesabu za Mamlaka za Serikali za Mitaa. 

Matokeo ya ukaguzi kwa kina katika taarifa hii yamewasilishwa 

kwa menejimenti za kila Mamlaka za Serikali za Mitaa. 

Ufuatao ni muhtasari wa matokeo muhimu ya ukaguzi kama 

yalivyojitokeza katika taarifa mbali mbali za Halmashauri husika:- 

Mchanganuo linganifu wa hati za ukaguzi zilizotolewa kwa 

mwaka 2006/07 na 2007/2008 

Hati zinazoridhisha 

Hati zenye shaka 

Hati 

zisizoridhisha 

Jumla 

2006/07 2007/2008 2006/07 2007/08 2006/07 2007/08 2006/07 2007/08 

Halmashauri 

Halmashauri 

za Jiji 

5 3 - 1 - - 5 4 

Halmashauri 

13 7 3 10 - - 16 17 

za 

Manispaa 

Halmashauri 

3 4 1 2 - - 4 6 

za Miji 

Halmashauri 

79 58 20 48 - - 99 106 

za 

Wilaya 

Jumla 100 72 24 61 - - 124 133 

Asilimia 81% 54% 19% 46% - - 

Sura ya 

kwanza 

Utangulizi na mambo ya jumla 

Sura hii inatoa maelezo ya kina kuhusu sheria 

zinazosimamia utoaji wa taarifa za fedha katika 

Mamlaka za Serikali za Mitaa ambazo ni pamoja 

na Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania 





xviii

Sura ya pili 

ya mwaka 1977 (iliyorekebishwa 2005), Sheria 

ya Fedha za Serikali za Mitaa Na.9 ya mwaka 

1982 (iliyorekebishwa 2000) na Sheria ya 

Ukaguzi wa Umma Na.11 ya mwaka 2008. 

Masuala mengine yaliyopo katika sura hii ni 

pamoja na majukumu ya Ofisi ya Taifa ya 

Ukaguzi na jinsi taarifa ilivyoandaliwa, 

mawanda ya ukaguzi, viwango vinavyotumika 

kukagua Hesabu za Halmashauri nchini, wajibu 

wa Halmashauri na wadau wengine, mfumo wa 

udhibiti wa ndani wa Serikali za Mitaa na 

uwasilishaji wa taarifa za fedha kwa ajili ya 

ukaguzi. 

Aina, vigezo na mwelekeo wa hati za ukaguzi 

Sura hii inatoa maelezo kwa undani na tafsiri za 

aina mbalimbali za hati za ukaguzi, ambazo 

Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu anatoa kuhusiana na 

Hesabu za Fedha za Mamlaka ya Serikali za 

Mitaa, kama vile hati zinazoridhisha, hati zenye 

shaka, hati zisizoridhisha na hati mbaya. Pia 

aina ya hati za Ukaguzi zilizotolewa katika 

mwaka wa fedha 2006/07 na 2007/08 

zimeainishwa katika sura hii kwa ajili ya 

ulinganisho. 

Sura ya tatu Uwasilishaji wa taarifa za fedha na 

mchanganuo wa matokeo ya ukaguzi 

Mchanganuo wa kina wa matokeo ya ukaguzi wa 

hesabu za Serikali za Mitaa kwa mwaka 2007/08 

umetolewa katika sura hii. Pia inachanganua 

sababu zilizosababisha kutolewa kwa aina ya 

hati iliyotolewa kwa mwaka huu kwa kila 

Halmashauri. Matokeo ya mchanganuo huu 

yameonyesha kati ya Halmashauri 133 

zilizokaguliwa, ni Halmashauri 72 sawa na 

asilimia hamsini na nne (54%) zimepata hati 

zinazoridhisha, Halmashauri 61 sawa na asilimia 

arobaini na sita (46%) zimepata hati zenye 





xix

shaka. Hakuna Halmashauri hata moja 

iliyopata Hati isiyoridhisha. 

Sura ya nne 

Sura ya tano 

Sura ya sita 

Usimamizi wa fedha na mali, utawala bora na 

udhibiti wa ndani katika Mamlaka za Serikali 

za Mitaa 

Sura hii inatoa kwa ufupi mapungufu na udhaifu 

uliojitokeza katika usimamizi wa fedha na mali 

za Halmashauri. Sura hii pia inatoa taarifa ya 

utekelezaji wa maoni ya ukaguzi yaliyotolewa 

katika taarifa za ukaguzi kwa miaka iliyopita. 

Pia, sura hii inatoa mchanganuo wa usimamizi 

wa fedha na mali za Halmashauri. Masuala 

mengine katika sura hii ni tathmini ya utawala 

bora na udhibiti wa ndani katika Mamlaka za 

Serikali za Mitaa. 

Mapitio ya mikataba na taratibu za manunuzi 

katika Halmashauri 

Sura hii inahusika na tathmini ya uzingatiaji wa 

Sheria ya Manunuzi Na.21 ya mwaka 2004 

pamoja na Kanuni husianifu, taratibu za 

manunuzi ya bidhaa, kazi za ujenzi na utoaji wa 

huduma katika Halmashauri pamoja na 

mapungufu yanayohusiana na manunuzi 

yaliyoonekana wakati wa ukaguzi. 

Matokeo ya ukaguzi maalum 

Sura hii inaonyesha nia na madhumuni ya 

Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali 

kufanya ukaguzi maalum. 

Katika ukaguzi wa mwaka 2007/08 kaguzi 

maalum saba (7) zimefanyika kwa kuzingatia 

hadidu za rejea zilizotolewa na matokeo 

kuwasilishwa kwa menejimenti za Halmashauri 

husika kwa ajili ya kuchukua hatua 

zinazostahili. 





xx

Sura ya saba 

Sura ya nane 

Sura ya tisa 

Matokeo ya ukaguzi wa miradi iliyofadhiliwa 

na wadau wa maendeleo 

Sura hii inaonyesha matokeo ya ukaguzi kwa 

ufupi kuhusu usimamizi na utekelezaji wa 

miradi katika Halmashauri husika. 

Matokeo ya ukaguzi wa miradi iliyotekelezwa 

chini ya ruzuku ya Miradi ya Maendeleo ya 

Serikali za Mitaa (LGCDG) 

Sura hii inahusika na tathmini ya masuala 

muhimu katika miradi michache iliyochaguliwa 

ambayo ni: Afya, Shule na ujenzi wa barabara. 

Majumuisho na mapendekezo 

Sura hii inatoa majumuisho na mapendekezo ya 

ukaguzi wa Hesabu za Halmashauri na jinsi ya 

kuboresha usimamizi wa fedha na mali za 

Halmashauri. 





xxi

SURA YA KWANZA 

UTANGULIZI NA MAMBO YA JUMLA 

1.1 Msingi wa Kisheria unaomwongoza Mdhibiti na Mkaguzi 

Mkuu wa Hesabu za Serikali kuhusu ukaguzi wa Mamlaka 

za Serikali za Mitaa 

Taarifa hii ya ukaguzi inatolewa kwa mujibu wa Ibara ya 

143 (4) ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ya 

mwaka 1977 (iliyorekebishwa 2005) pamoja na kifungu cha 

10(1) cha Sheria ya Ukaguzi wa Umma Na.11 ya mwaka 

2008. 

Taarifa hii inajumuisha matokeo ya ukaguzi wa fedha za 

Mamlaka za Serikali za Mitaa kwa mwaka wa fedha ulioishia 

tarehe 30 Juni, 2008. 

Kwa mujibu wa Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa 

Tanzania, Ibara 143 (2) (c), ninawajibika, angalau mara 

moja kila mwaka kufanya ukaguzi na kutoa taarifa juu ya 

ukaguzi wa hesabu za Serikali ya Jamhuri ya Muungano, 

hesabu zinazosimamiwa na watumishi wote wa Serikali ya 

Jamhuri ya Muungano na hesabu za Mahakama zote za 

Jamhuri ya Muungano na hesabu zinazosimamiwa na Katibu 

wa Bunge. 

Kwa upande mwingine, kifungu 45 (1) cha Sheria ya fedha 

ya Serikali za Mitaa Na.9 ya mwaka 1982 (iliyorekebishwa 

2000) kinatamka “hesabu za kila Halmashauri ya Wilaya, 

Mamlaka za Miji zinapaswa kukaguliwa na Mkaguzi wa Ndani 

aliyeajiriwa na Mamlaka husika, ukaguzi wa nje wa 

Mamlaka hizo unapaswa kufanywa na Mdhibiti na Mkaguzi 

Mkuu wa Hesabu za Serikali”. 





1

Kifungu cha 45 (4) cha Sheria ya Fedha za Mamlaka za 

Serikali za Mitaa ya mwaka 1982 (iliyorekebishwa 2000) kwa 

upande mwingine kinabainisha kwamba “mara tu baada ya 

kufunga mwaka wa fedha wa Mamlaka ya Serikali za Mitaa, 

Mamlaka husika itawasilisha hesabu za fedha kwa wakaguzi 

ambao watakamilisha ukaguzi katika kipindi cha miezi sita 

baada ya kufunga mwaka wa fedha”. 

Kifungu cha 45 (5) cha Sheria ya Fedha za Serikali za Mitaa 

ya Na.9 ya mwaka 1982 (iliyorekebishwa 2000) kinafafanua 

zaidi kwamba “Kila Mamlaka itamruhusu mkaguzi kukagua 

fedha, vitega uchumi au rasilimali nyingine ambazo 

zinamilikiwa au zilizo chini ya udhibiti wao na wakaguzi 

wawe na fursa ya kukagua hesabu, vitabu, hati za malipo 

na nyaraka zote zinazohusiana”. 

Aidha, kifungu cha 48 (1), (2) na (4) cha Sheria ya Fedha ya 

Serikali za Mitaa ya mwaka 1982 kinabainisha kwamba 

“Mkaguzi ataandaa na kuweka saini katika ripoti ya ukaguzi 

wa Mamlaka ya Serikali za Mitaa kuhusu hesabu na mizania 

ya mwaka na taarifa nyingine zinazohusiana nazo, nakala 

moja ya kila ripoti pamoja na mizania na taarifa nyingine 

zinazo husiana nazo zitapelekwa kwa Waziri, Mkuu wa Mkoa 

na Mkurugenzi ambaye ataziwasilisha kwa Baraza la 

Madiwani”. 

Kifungu hiki aidha kinanitaka kufanya yafuatayo:- 

(a) 

(b) 

(c) 

kubainisha kila kipengele cha matumizi ambacho 

kimefanyika bila kuidhinishwa na sheria au ambacho 

hakikuruhusiwa na Mamlaka za Serikali za Mitaa. 

Kubainisha mapungufu au hasara ambayo imetokea 

aidha kwa uzembe au mtu yeyote aliyeshindwa kutoa 

taarifa ya matumizi ya fedha alizokabidhiwa; 

Kuthibitisha kiasi cha matumizi batili, upungufu, au 

hasara ambayo haijaonyeshwa vitabuni; 





2

(d) 

Kuwasilisha nakala ya ripoti ya ukaguzi kwa Waziri 

mwenye dhamana ya Serikali za Mitaa, Bunge, 

Wakuu wa Mikoa na Wakurugenzi Watendaji wa 

Mamlaka za Halmashauri. 

Kifungu cha 49 cha Sheria ya Serikali za Mitaa ya mwaka 1982 

(iliyorekebishwa 2000) kinabainisha kwamba “Kila Mamlaka ya 

Serikali za Mitaa katika ofisi zake au kwa maagizo yatakayotolewa 

na Mkuu wa Mkoa, itaweka bayana katika maeneo yake: 

(a) 

(b) 

Mizania ya hesabu na taarifa ambatanifu 

Ripoti yoyote kuhusu hesabu iliyotayarishwa na kutiwa saini 

na Mkaguzi, ndani ya kipindi cha miezi sita baada ya 

kufungwa kwa mwaka wa fedha unaohusika na hesabu hizo 

au ndani ya miezi sita ya kupokelewa ripoti ya wakaguzi, 

kutegemea hali itakavyokuwa” 

Agizo Na.90 la Memoranda ya Fedha za Serikali za Mitaa ya mwaka 

1997 pia linaitaka Halmashauri kutangaza katika ofisi zake na 

katika gazeti la eneo lake yafuatayo:- 

(i) 

(ii) 

Mizania jumuifu iliyokaguliwa na taarifa ya mapato na 

matumizi (muhtasari wa hesabu) na 

Ripoti yoyote iliyotiwa saini na mkaguzi 

Kuridhia na kuchapishwa hesabu na ripoti za ukaguzi wa Mamlaka 

za Serikali za Mitaa ni fursa nyingine kwa Mamlaka za Serikali za 

Mitaa kuhimiza mawasiliano mapana zaidi na mazungumzo na 

wakazi wao, kuhusu mafanikio yao na mustakabali wao. 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi ni asasi kuu ya Ukaguzi wa hesabu 

ambayo ina wajibu pekee wa kuhakikisha kwamba kuna 

uwajibikaji, nidhamu ya fedha na uwazi katika Serikali ya Jamhuri 

ya Muungano wa Tazania. Aidha, Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi ina 

jukumu pekee la kutoa ripoti za ukaguzi kwa kiwango bora na 

kuhakikisha kwamba ripoti hizo zinatolewa kwa wakati. Ripoti 





3

hizi zinaonyesha kwa kina matokeo ya ukaguzi wa mapato na 

matumizi na masuala ya utawala bora katika Mamlaka za Serikali 

za Mitaa. 

1.2 Taratibu za kutoa taarifa 

Kama mwanachama wa Shirika la Kimataifa la Asasi za 

Ukaguzi (INTOSAI), Ofisi yangu inawajibika kufanya ukaguzi 

wa taarifa za fedha za Mamlaka za Serikali za Mitaa kwa 

mujibu wa viwango vya INTOSAI na Viwango vya Kimataifa 

vya Ukaguzi (ISA). 

Wakati wa ukaguzi tulichunguza na kuhakiki taarifa za 

fedha pamoja na nyaraka ili kuhakikisha uhalali wake katika 

matumzi ya Halmashauri. Mwisho wa ukaguzi, maoni 

mbalimbali ya ukaguzi yametolewa kuhusu taarifa za fedha 

kwa msingi wa matokeo. 

Ili kukidhi matakwa ya Ibara 143 (4) ya Katiba ya Jamhuri 

ya Muungano wa Tanzania ya mwaka 1977 (iliyorekebishwa 

2005) ripoti hii imewasilishwa kwa Mheshimiwa Rais. 

Ripoti za ukaguzi za kila Halmashauri zimewasilishwa kwa 

Wenyeviti wa Halmashauri husika ambao watawajibika 

kuziwasilisha ripoti hizo katika Baraza la Madiwani. 

1.3 Mpangilio wa kazi za Ukaguzi wa Mamlaka ya Serikali za 

Mitaa 

Ripoti inatoa muhtasari wa matokeo ya mwisho ya shughuli 

ya ukaguzi uliofanywa na Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi nchini 

kote katika kipindi chote cha mwaka 2007/08. Ili Ofisi 

yangu iweze kushughulikia kazi hii kubwa ya kukagua 

Mamlaka za Serikali za Mitaa zote nchini, kiutawala 

imefungua Ofisi katika mikoa yote ishirini na moja (21) ya 

Tanzania Bara. Ofisi hizi za Mikoa ziko chini ya usimamizi 

wa Wakaguzi Wakazi wanaowajibika kwa Wakaguzi wa 

Kanda. 





4

Aidha, Ofisi za Ukaguzi Mikoani zimegawanyika katika 

kanda tano (5) chini ya usimamizi wa Wakaguzi wa Kanda 

walioko Makao Makuu ya Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi 

wanawajibika kwa Mkaguzi Mkuu Msaidizi. Mgawanyiko huu 

ni kama ifuatavyo:- 

Mdhibiti na 

Mkaguzi Mkuu 

Msaidizi Mkaguzi 

Mkuu (Mikoa) 

Kanda ya 

Mashariki 

Makao Makuu ni 

Dar es Salaam 

Kanda ya Kati 


Dodoma 

Kanda ya Ziwa 


Mwanza 

Kanda ya Kusini 


Mbeya 

Kanda ya 

Kaskazini 


Arusha 

Dar es Salaam 

Mtwara 

Lindi 

Pwani 

Dodoma 

Singida 

Tabora 

Kigoma 

Morogoro 

Mwanza 

Kagera 

Mara 

Shinyanga 

Mbeya 

Ruvuma 

Iringa 

Sumbawanga 

Arusha 

Kilimanjaro 

Tanga 

Manyara 

1.4 Mawanda na viwango vya Ukaguzi 

1.4.1 Mawanda ya Ukaguzi 

Mawanda ya ukaguzi ni shughuli zinazokamilishwa wakati 

wa ukaguzi. Mawanda ya ukaguzi ni pamoja na malengo ya 

ukaguzi, aina, maeneo na taratibu zilizotumika wakati wa 

ukaguzi, kipindi kilichohusika wakati wa ukaguzi na 

shughuli husianifu ambazo hazikukaguliwa ili kuweka 

mipaka ya ukaguzi. 

Madhumuni ya kufanya ukaguzi ni kumwezesha Mdhibiti na 

Mkaguzi Mkuu kutoa maoni huru ya kitaalam katika taarifa 





5

za fedha za Mamlaka za Serikali za Mitaa kwa kipindi 

kilichoishia 30 Juni, 2008. Ukaguzi ulihusu tathmini ya 

ubora wa mfumo wa utunzaji hesabu na udhibiti wa ndani 

wa shughuli za Halmashauri, ukaguzi na uhakiki wa taarifa 

zinazoambatana na taarifa za fedha, taarifa za utendaji na 

taratibu nyingine zilizoonekana muhimu kutokana na 

mazingira yaliyojitokeza katika kutoa maoni katika hesabu 

za fedha. Ukaguzi ulifanywa kwa misingi ya sampuli kwa 

hiyo matokeo ya ukaguzi yamejikita katika kiwango 

ambacho kilipatikana kwa nyaraka na taarifa zilizoombwa 

kwa madhumuni ya ukaguzi. 

1.4.2 Viwango vilivyotumika wakati wa ukaguzi 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi ni mwanachama wa Shirika la 

Kimataifa la Asasi za Ukaguzi (INTOSAI), ni Mwanachama wa 

Shirika la Afrika la Asasi Kuu za Ukaguzi (AFROSAI), ni 

Mwanachama wa Shirika la Afrika la Asasi Kuu za Ukaguzi 

zinazotumia lugha ya Kiingereza (AFROSAI-E). Kwa hiyo 

ninawajibika kutumia viwango vya ukaguzi vilivyotolewa 

na INTOSAI na viwango vya Kimataifa vya Ukaguzi (ISA) 

kama vilivyotolewa na Shirikisho la Wahasibu la Kimataifa 

(IFAC). 

1.5 Majukumu ya Mamlaka za Serikali za Mitaa 

Jukumu la kutayarisha taarifa za fedha kwa madhumuni ya 

ukaguzi ni la kila Halmashauri. Kifungu 40 (1) cha Sheria ya 

Fedha za Serikali za Mitaa Na.9 ya mwaka 1982 kinatamka 

kuwa “Kwa mujibu wa masharti ya kifungu hiki, kila 

Mamlaka ya Serikali za Mitaa itasababisha kupatikana, 

kuweka na kutunzwa kwa vitabu vya hesabu za fedha na 

nyaraka kuhusu:- 

(a) Mapato na matumizi ya fedha na miamala mingine ya 

fedha ya Mamlaka 

(b) Mali na dhima za Mamlaka, na kutayarishwa kila 

mwaka wa fedha, mizania inayoonyesha maelezo ya 





6

mapato na matumizi ya mamlaka na mali zake zote na 

dhima. 

Kwa hiyo, utayarishaji na uwasilishaji wa hesabu za 

Mamlaka za Serikali za Mitaa ni sharti la kisheria kwa 

mujibu wa Sheria ya Fedha za Serikali za Mitaa Na. 9 ya 

Mwaka 1982 (iliyorekebishwa 2000). Menejimeti za 

Mamlaka za Serikali za Mitaa inapaswa kufuata Sheria hii. 

Ripoti za mwezi za Mamlaka za Serikali za Mitaa zinatoa 

taarifa itakayowasaidia wananchi kupima utendaji wao na 

kuwawajibisha kwa utendaji huo. Utoaji taarifa kwa 

wakati ni muhimu ili hali hiyo itokee. Hiki ndicho kiini cha 

uwajibikaji katika matumizi ya rasilimali za umma. 

Uchapishaji wa taarifa za fedha zilizokaguliwa utafanywa 

ndani ya miezi sita baada ya kupokewa kwa ripoti ya 

mkaguzi kwa mujibu wa masharti ya kifungu cha 49 cha 

Sheria ya Fedha za Serikali za Mitaa, Na. 9 ya 1982 

(Iliyorekebishwa 2000). 

Mamlaka za Serikali za Mitaa nchini zinatarajiwa kuwa na 

utaratibu mzuri wa utoaji wa taarifa za fedha zinazohimiza 

taratibu za utayarishaji wa taarifa za fedha ukiwemo 

utambuaji na utatuzi wa masuala yanayogusa taarifa za 

fedha zenyewe. Matokeo ya ukaguzi wangu mwaka huu, 

yameonyesha kuwa zile Mamlaka za Serikali za Mitaa 

zinazotekeleza ufuataji wa michakato ya utoaji taarifa zao 

za fedha kila mwisho wa mwaka kwa mifumo ya udhibiti wa 

ndani inayofaa, mgawanyo wa kazi katika Idara ya Fedha, 

malinganisho ya benki ya kila mwezi, utunzaji kwa usalama 

wa nyaraka zote muhimu, n.k zimefanikiwa katika kutimiza 

tarehe za kuwasilisha hesabu zilizo bora kwa madhumuni ya 

ukaguzi, kuliko zile ambazo hazikufuata taratibu hizo. 





7





8

SURA YA PILI 

AINA, VIGEZO NA MWELEKEO WA HATI ZA UKAGUZI 

2.1 Vigezo vya hati za ukaguzi zilizotolewa 

Katika kutekeleza matakwa ya Kisheria, ninawajibika kutoa 

uhakika kwa wadau wa Halmashauri kwamba taarifa za 

fedha zilizotayarishwa na Halmashauri zinatoa picha halisi 

ya matokeo ya shughuli zilizofanyika, mtiririko wa fedha 

pia mali na dhima za Halmashauri kwa mwaka ulioishia 

tarehe 30 Juni, 2008. Maoni ya ukaguzi yanatolewa kwa 

mtumiaji kama uhakikisho wa usahihi wa hesabu za fedha 

za Halmashauri pamoja na uzingatiaji matakwa husika. 

Kufuatana na viwango vya Ki-mataifa vya Ukaguzi (ISA) na 

(INTOSAI) hati za ukaguzi zifuatazo zinatolewa kama kipimo 

cha kutathmini usahihi wa hesabu za fedha. Hati hizi ni; 

hati zisizo na shaka, hati zenye shaka, hati chafu na hati 

mbaya. 

2.2 Hati za Ukaguzi 

2.2.1 Maana ya Hati za Ukaguzi 

Hati za ukaguzi ni maoni yaliyomo katika ripoti ya 

wakaguzi. Maoni hayo yanaeleza iwapo taarifa za fedha 

zilizokaguliwa zimetayarishwa kwa kutumia sera za hesabu 

za fedha kwa mujibu wa sheria zinazohusika, kanuni au 

viwango/misingi ya hesabu za fedha vinavyotumika. 

Maoni hayo hayana budi kuonyesha iwapo kuna uwazi wa 

kutosha wa taarifa zinazohusika kuwezesha kuelewa vizuri 

taarifa za fedha au hapana. 

Kwa madhumuni ya uwajibikaji na uwazi kwa Bunge, bila ya 

kujali aina ya maoni yaliyotolewa kwa taarifa husika za 

ukaguzi, matokeo ya ukaguzi yameelezwa pamoja na athari 





9

zake, mapendekezo, jibu la mteja na maoni ya wakaguzi. 

Naamini kwamba mtindo huu wa uwasilishaji wa matokeo 

ya ukaguzi na utoaji ripoti, unakuza majukumu 

aliyokabidhiwa Afisa Masuuli na Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu 

wa Hesabu za Serikali. 

2.2.2 Aina za Hati 

2.2.2.1 Hati zinazoridhisha 

Hati inayoridhisha kwa maana nyingine inatafsiriwa 

kama hati safi. Hati ya aina hii inatolewa wakati taarifa 

za fedha zilizowasilishwa ukaguzi hazina makosa na 

zimetengenezwa kwa mujibu wa kanuni za uhasibu, 

ambayo inamaanisha kuwa hali ya fedha na shughuli za 

Halmashauri kama zilivyoonyeshwa katika hesabu 

zilizowasilishwa ni sahihi. 

Hata hivyo, utoaji wa hati inayoridhisha haina maana 

kwamba Halmashauri ina mfumo safi kabisa wa udhibiti 

wa ndani, bali aina hii ya hati ina maana kwamba 

hakuna jambo lolote nililoliona ambalo lingesababisha 

kutolewa kwa hati yenye shaka. Kila Halmashauri 

iliyopata aina hii ya hati imeandikiwa taarifa nyingine 

kwa ajili ya menejimenti inayoeleza masuala ambayo 

yasipoangaliwa, yanaweza kuisababishia Halmashauri 

kupata hati yenye shaka miaka inayofuatia. 

2.3 Misingi ya kutoa hati zaidi ya hati inayoridhisha 

2.3.1 Hati inayoridhisha na yenye msisitizo wa masuala 

Katika baadhi ya mazingira, ripoti ya ukaguzi inaweza 

kurekebishwa kwa kuongeza msisitizo wa aya inayotaja 

masuala yanayoathiri taarifa za fedha. Kuongeza huko 

kwa aya ya msisitizo wa masuala hakuwezi kuathiri 

maoni ya ukaguzi. Kwa kawaida aya hiyo inaongezwa 





10

aada ya maoni na kwamba hati iliyotolewa si yenye 

shaka. 

Aya ya msisitizo wa masuala inaambatisha kwa kila hali 

maelezo ya uzingativu wa haraka kwa Ofisa Masuuli kwa 

kumhadharisha kuhusu masuala hayo yanayohitaji 

kushughulikiwa haraka na kushindwa kufanya hivyo 

kutaweza kusababisha kutolewa kwa hati yenye shaka 

katika ukaguzi utakaofuata. Hata hivyo lengo kuu la 

msisitizo wa suala ni kuleta karibu uelewa wa hali hiyo 

ndani ya asasi iliyokaguliwa ingawa kumetolewa hati 

inayoridhisha. 

2.3.2 Hati yenye shaka 

Hati yenye shaka inatolewa iwapo ninaridhika kuwa hati 

inayoridhisha haiwezi kutolewa lakini kutokana na 

kutokubaliana na menejimenti au kukwazwa kwa 

mawanda ambapo athari yake ni kubwa lakini si muhimu 

katika usahihi wa taarifa ya fedha. Maneno 

yanayotumika katika hati yenye shaka hayatofautiani 

sana na yale yaliyo katika hati isiyo na shaka, lakini aya 

inaongezewa kuelezea sababu za kutolewa kwa hati 

yenye shaka. Kwa hali hiyo, inaonyesha kwamba taarifa 

za fedha zilizotolewa zinaonyesha hali halisi isipokuwa 

kwa mambo maalum yaliyoonekana katika ukaguzi. 

2.3.3 Hati Isiyoridhisha 

Hati isiyoridhisha inatolewa pale ambapo taarifa za 

fedha za Halmashauri kwa ujumla wake zina mapungufu 

makubwa kwa ujumla na hazikubaliani na kanuni za 

uhasibu. Hati hii ni kinyume cha hati inayoridhisha. 

Kimsingi inaeleza kwamba taarifa zilizopo kwa kiwango 

kikubwa zina makosa, haziaminiki na si sahihi katika 

kupima hali ya kifedha na matokeo ya shughuli zake. 

Maneno yanayotumika katika hati hii yanaeleza wazi 

kuwa taarifa za fedha hazikubaliani na kanuni kubalifu 





11

za fedha kwa maana kwamba kwa ujumla wake 

hazikubaliki, si sahihi na hazionyeshi hali halisi ya 

kifedha na shughuli za Halmashauri husika. 

2.3.4 Hati mbaya 

Hati mbaya hutolewa wakati ninaposhindwa kupata 

uthibitisho wa ukaguzi wa kutosha na hivyo kushindwa 

kutoa maoni juu ya taarifa za fedha zilizowasilishwa. 

Hali hiyo hutokea wakati ninaposhindwa kukagua au 

kumaliza ukaguzi kwa sababu mbalimbali hivyo 

kupelekea kutotoa hati. Mazingira ambayo hati hii 

hutolewa ni pale ambapo mkaguzi hana uhuru katika 

kufanya kazi ya ukaguzi au, kukwazwa kwa mawanda 

ambako ni muhimu na pia ni kuficha taarifa muhimu 

kwa makusudi kunako nizuia kufuata taratibu za ukaguzi 

nilizopanga. 

2.3.5 Mambo yanayosababisha kutolewa kwa Hati zenye 

Dosari 

Mambo yanayosababisha kutolewa kwa hati za ukaguzi 

zenye dosari kwa ujumla yapo katika makundi mawili:- 

(a) Kukwazwa kwa mawanda kunakomzuia mkaguzi 

kutoa maoni 

Pale ambapo nashindwa kupata taarifa za kutosha 

zinazohusiana na uandaaji wa taarifa za fedha au 

nyaraka, au kukwazwa kwa mawanda ya kaguzi 

kiasi kwamba nashindwa kutoa maoni, yafuatayo ni 

baadhi ya mambo yanayojitokeza:- 

• Malipo kufanywa bila hati za malipo; 

• Vifaa au huduma kununuliwa bila kuwa na 

viambatisho kama 

hati za mapokezi, hivyo kukosekana kwa 

uthibitisho wa upokeaji wa vifaa au huduma 

hizo; 





12

• Malipo kufanywa bila kuwa na viambatisho 

sahihi; 

• Vitabu vya kukusanyia maduhuli kutowasilishwa 

kwa ajili ya ukaguzi; 

• Mali inayomilikiwa au iliyonunuliwa 

kutokuingizwa vitabuni. Hii inaleta shaka 

kuwepo kwa mali hizo; 

• Kutopatikana kwa ushahidi kwa fedha iliyolipwa 

toka kwa mlipwaji. Kukosekana kwa stakabadhi 

kutoka kwa mlipwaji kunaashiria ubadhirifu wa 

fedha kwa maana hiyo kuna kukwazwa kwa 

mawanda ya ukaguzi. 

(b) Kutokubaliana katika namna bora ya utunzaji wa 

kumbukumbu na kutokuzingatia sheria na kanuni 

Agizo Na.9 hadi 16 la Memoranda ya Fedha ya 

Mamlaka ya Serikali za Mitaa (1997) linaagiza 

Halmashauri kuanzisha udhibiti wa ndani ulio 

madhubuti. Agizo Na.53 linaeleza jukumu la 

menejimenti za Halmashauri katika kuzingatia kanuni 

kubalifu za uhasibu kwa kufuata Sheria, Kanuni, 

Maagizo yanayotolewa na Waziri mwenye dhamana ya 

Mamlaka ya Serikali za Mitaa na Memoranda ya Fedha 

ya Serikali za Mitaa. 

Kutokubaliana na menejimenti kuhusu kanuni bora za 

utunzaji wa kumbukumbu, kuzingatia sheria kunaweza 

kutokea katika hali zifuatazo:- 

• Mali zinazomilikiwa na Halmashauri kutoingizwa 

Katika rejista ya mali za kudumu 

• Vifaa vilivyonunuliwa na kulipiwa kutoingizwa 

kwenye leja na hivyo utoaji na utumiaji hauwezi 

kuhakikishwa; 





13

• Kutoonyeshwa masalio ya benki katika vitabu vya 

hesabu; 

• Kuachwa kwa kukosewa na kutokamilika kwa 

kumbukumbu za hesabu; 

• Kutoonyeshwa kwa ukamilifu sera za utunzaji 

hesabu za fedha na, 

• Halmashauri inapotumia mfumo wa hesabu usio 

sahihi kama kutumia kiwango kisicho sahihi cha 

uchakavu. 

• Manunuzi ya mali, ujenzi na huduma haukuzingatia 

sheria ya manunuzi Na.21 ya mwaka 2004 na 

kanuni zake. 

2.4 Mchanganuo wa hati za ukaguzi katika Halmashauri 

Sehemu hii inakusudia kuonyesha mwelekeo wa hati za 

ukaguzi zilizotolewa kwa miaka miwili 2006/07 na 2007/08. 

Mantiki ya taarifa hii ni kulinganisha hali ya kiutendaji 

kifedha katika Halmashauri kwa kipindi cha miaka miwili. 

Mchanganuo wa aina ya hati za ukaguzi zilizotolewa katika 

mwaka wa fedha 2006/07 na 2007/08 umeonyesha kwamba 

ukaguzi wa Mamlaka za Serikali za Mitaa 133 ulikamilika. 

Kati ya Halmashauri 133 zilizokaguliwa, 72 sawa na 

asilimia hamsini na nne (54%) zilipata hati inayoridhisha 

ambapo katika mwaka wa fedha 2006/07, Hamashauri 100 

sawa na asilimia themanini na moja (81%) ndizo zilizopata 

hati zinazoridhisha. Aidha, kati ya 133 Halmashauri 

zilizokaguliwa 61 sawa na asilimia arobaini na sita (46%) 

zilipata hati zenye shaka katika mwaka 2007/08 

ukilinganisha na Halmashauri 24 sawa na asilimia kumi na 

tisa (19%) katika mwaka 2006/07. 

Sababu za kushuka kwa matokea haya zimesababishwa na 

mambo makubwa yafuatayo: 





14

• Kutolewa kwa miongozo iliyokinzana kuhusu utayarishaji 

wa hesabu katika Mamlaka za serikali za mitaa kwa 

mwaka wa fedha 2007/08. 

• Taarifa za fedha zilizowasilishwa kwa ajili ya ukaguzi 

hazikuainisha mambo muhimu kwa mujibu wa matakwa 

ya viwango vya kimataifa kuhusu uandaaji wa hesabu 

(IPSAs) hivyo kuleta ugumu katika kutathmini utendaji 

wa Mamlaka za Serikali za Mitaa. 

• Menejimenti ya Halmashauri husika kutosimamia 

utekelezaji wa miradi ya maendeleo. Halmashuri 

zilipeleka fedha katika kata na vijiji pasipo ufuatiliaji. 

• Kupanuka kwa mawanda ya ukaguzi na kujumuisha 

ukaguzi kuhusu thamani ya fedha, mishahara na mifumo 

ndani ya mamlaka ya serikali za mitaa. 

• Kuongezeka kwa kiwango cha fedha zinazokwenda 

Halmashauri kwa utaratibu wa kupeleka madaraka ngazi 

za chini (D by D), ambao unahitaji uwepo wa uwezo wa 

kusimamia fedha na rasilimali za Halmashauri. 

Kwa kuzingatia mchanganuo hapo juu, tunaweza kufanya 

majumuisho yafuatayo: 

(a) Kwa ujumla idadi ya hati zinazoridhisha zimepungua 

kutoka 100 sawa na asilimia themanini na moja (81%) 

katika mwaka 2006/07 hadi kufikia 72 sawa na asilimia 

hamsini na nne (54%) kwa mwaka 2007/08 

(b) Kwa ujumla idadi ya hati zenye shaka zimeongezeka 

kutoka 24 sawa na asilimia kumi na tisa (19%) mwaka 

2006/07 hadi kufikia 61 sawa na asilimia arobaini na 

sita (46%) mwaka 2007/08. Mambo makubwa 

yaliyosabisha kutolewa kwa hati 61 zenye shaka ni 

haya yafuatayo:- 

• Mambo yanayohusu ulinganisho wa kibenki yasiyo 

shughulikiwa 

• Udhaifu katika usimamiaji wa mali 

• Mishahara isiyorejeshwa kutokufutwa kutoka 

orodha ya mishahara inayo pitia katika mtandao wa 





15

Kompyuta wala kurejeshwa Hazina kwa mujibu wa 

maagizo. 

• Maduhuli kutowasilishwa na wakala wa ukusanyaji 

• Uwasilishwaji wa taarifa za fedha usio sahihi 

• Masurufu yasiyorejeshwa 

• Kutoandaliwa kwa muhtasari wa matumizi katika 

upatikanaji wa mali za kudumu na vyanzo vyake 

vya mapato 

• Vitabu vya kukusanyia maduhuli kutopatikana 

• Maduhuli kutowasilishwa katika akaunti za 

Halmashauri 

• Malipo yenye nyaraka pungufu 

• Kukosekana kwa hati za malipo 

• Kutotumika kwa ruzuku za serikali kuu 

Kwa mwaka 2007/08 hakuna Halmashauri iliyopata hati 

chafu. 

Matokeo ya ukaguzi kwa mwaka 2007/08 yanaweza 

kuchanganuliwa kama ilivyo katika jedwali hapa chini: 

Halmash 

auri 

Hati zinazoridhisha Hati zenye shaka Hati zisizoridhisha Jumla 

2006/07 2007/2008 2006/07 2007/08 2006/07 2007/08 2006/07 2007/08 

Halmashauri 

5 3 - 1 - - 5 4 

za 

Jiji 

Halmashauri 

13 7 3 10 - - 16 17 

za 

Manispaa 

Halmashauri 

3 4 1 2 - - 4 6 

za 

Miji 

Halmashauri 

79 58 20 48 - - 99 106 

za 

Wilaya 

Jumla 100 72 24 61 - - 124 133 

Asilimia 81% 54% 19% 46% - - 





16

Mchanganuo huu unaweza kuonyeshwa katika jedwali la mhimili 

kama ifuatavyo:- 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

Hati zinazoridhisha 

Hati zenye shaka 

Jiji 

Manisapaa 

Miji 

Wilaya 

Mchanganuo wa kina wa orodha za Mamlaka ya Serikali za Mitaa 

na aina ya hati zilizotolewa kwa mwaka 2006/07 na 2007/08 uko 

katika Kiambatisho Na.1. 





17





18

SURA YA TATU 

UWASILISHAJI WA TAARIFA ZA FEDHA NA MATOKEO YA UKAGUZI 

3.1 Mamlaka za Serikali za Mitaa zenye hati inayoridhisha 

Katika mwaka 2007/08 hakuna Halmashauri iliyopata hati 

inayoridhisha bila masuala ya msisitizo. 

3.2 Halmashauri zilizopata hati zinazoridhisha na masuala ya 

msisitizo 

Zifuatazo ni Halmashauri 72 ambazo zimepata hati 

zinazoridhisha na masuala ya msisitizo:- 

1. Halmashauri ya Wilaya ya Kilwa 

• Vifaa visivyo ingizwa vitabuni Sh.6,376,825.60 

• Risasi zisizo pokelewa Sh.3,300,000. 

• Matumizi yenye nyaraka pungufu Sh.42,380,107. 

• Matumizi yasiyokuwa na nyaraka Sh.33,534,055. 

• Kukosekana kwa mkataba wa ujenzi wa tanki la maji 

Sh.18,903,675 

2. Halmashauri ya Wilaya ya Kisarawe 

• Vifaa visivyoingizwa vitabuni Sh.2,143,200 

• Vifaa vyenye thamani ya Sh.6,986,700 vimenunuliwa 

bila kufuata taratibu za zabuni. 

• Kiasi cha Sh.3,500,000 zimelipwa kwa watoa 

huduma bila vifaa kupokelewa. 

• Samani zilizonunuliwa bila utaratibu wa zabuni 

Sh.60,000,000. 

• Halmashauri ilionesha mapato ya Sh.2,720,290 bila 

kuwa na nyaraka za mauzo ya mazao. 

• Matumizi yenye shaka Sh.3,524,000 

• Walimu walilipwa zaidi ya madai yao Sh.3,964,160 

• Kiasi cha Sh.8,990,258 kilikopwa bila kurudishwa 

katika akauti husika. 





19

• Mishahara ya kiasi cha Sh.9,793,367 ilichukuliwa 

zaidi 

• Malipo ya mishahara yenye shaka Sh.2,415,919 

3. Halmashauri ya Wilaya ya Mbarali 

• Halmashauri ilinunua vifaa vya thamani ya 

Sh.2,986,500 kwa kutumia masurufu. 

• Matumizi ya mafuta ya kiasi cha Sh.7,750,000 

hayakutolewa hesabu yake. 

• Kiasi cha Sh.3,600,000 kimelipwa kutoka akaunti ya 

amana bila kuwepo na nyaraka za uthibitisho. 

• Mishahara isiyolipwa ambayo haikuingizwa katika 

rejista Sh.4,595,112. 

• Makato ya Sh.1,311,840 hayakutunzwa pamoja na 

mishahara isiyolipwa. 

• Magari mawili STJ 9184 na STK 3925 hayakuwa katika 

daftari la mali za kudumu. 

4. Halmashauri ya Jiji la Mbeya 

• Kukosekana kwa mpango wa manunuzi 

• Vifaa visivyoorodheshwa daftarini Sh.8,961,600. 

• Mapato ya Sh.3,300,000 hayakutolewa stakabadhi 

• Kukosekana kwa hati za malipo Sh.47, 516,500 

• Malipo ya mishahara yasiyo suruhishwa ya 

Sh.71,531,982 

• Halmashauri haikurudisha Hazina kiasi cha 

Sh.9,113,553 kinyume na taratibu. 

• Halmashauri ililipa kiasi cha Sh.28,251,971 kwa 

Mkandarasi bila kuwa na hati ya kukamilika kwa kazi 

kutoka kwa Mhandisi. 

• Halmashauri ilikuwa na albaki MSD kiasi ya 

Sh.16,083,634 kwa ajili ya madawa, kiasi hiki 

hakikuonekana katika vitabu vya Halmashauri. 

• Halmashauri ilionyesha zaidi kiasi cha Sh.2,772,000. 

kwa wadaiwa. 





20

5. Halmashauri ya Wilaya ya Mbeya 

• Halmashauri imenunua vifaa vyenye thamani ya 

Sh.2,914,000 bila kuviingiza vitabuni. 

• Kufikia mwisho wa mwaka Halmashauri ilikuwa na 

bakaa ya Sh.23,530,581 kwenye akaunti ya MSD kwa 

ajili madawa ambayo bado kupokelewa. 

• Halmashauri imelipa kiasi cha Sh.9, 759,695 kwa ajili 

ya semina ambayo ukaguzi umeshindwa kuthibitisha 

uhalali wake kwa kukosa nyaraka muhimu. 

• Stakabadhi za mapokezi ya mapato ya Sh.385,700 

hazikuonyeshwa wakati wa ukaguzi. 

• Ukaguzi haukuweza kuthibitisha uhalali wa malipo ya 

Sh.15,750,500 kwa kukosekana kwa viambatisho 

muhimu. 

• Hati za malipo za Sh.3,069,390 hazikuonekana 

wakati wa ukaguzi. 

• Halmashauri ililipa kiasi cha Sh.12,279,784 kwa ajili 

ya madeni ya miaka ya nyuma ambayo 

hayakuinguzwa vitabuni. 

• Pikipiki kumi na nane (18) hazikuingizwa katika 

daftari la mali za kudumu. 

• Halmashauri ilionyesha wadaiwa pungufu kiasi cha 

Sh.7,858,789 

6. Halmashauri ya Wilaya ya Mbozi 

• Fidia kwa ajili ya kutozingatia masharti ya mkataba 

Sh.3,219,360 bado kulipwa kutoka kwa Mkandarasi. 

• Vitabu viwili vya kukusanyia mapato havikuonekana 

wakati wa ukauzi. Kiasi kilichokusanywa kwa 

kutumia vitabu hivi haikuweza kujulikana. 

• Magari mawili hayakuingizwa kwenye jedwali la mali 

za kudumu, hivyo kusababisha upungufu wa mali 

kwenye taarifa za fedha. 

• Magari yenye thamani ya Sh.119,741,702 

hayakuingizwa katika daftari la mali za kudumu, 

hivyo dhamani halisi ya magari ya Halmashauri 





21

kutofahamika. 

• Wadaiwa kiasi cha Sh. 9,978,894 kuhusiana na 

akaunti ya MSD hawakuonyeshwa katika taarifa za 

fedha. 

7. Halmashauri ya Wilaya ya Musoma 

• Matumizi ya kiasi cha Sh.37,277,242 yalifanyika bila 

nyaraka muhimu. 

• Halmashauri ililipa kiasi cha Sh.21,959,200 zaidi ya 

bajeti kwa ajili ya ujenzi wa madaraja. 

• Kazi ya ukarabati wa kiasi cha Sh.1,524,000 ndani ya 

mkataba wa Sh.54,621,000 kililipwa kwa kazi ambayo 

ilichelewa kukamilika. 

• Halmashauri ilikuwa na masurufu yasiyorejeshwa 

kiasi cha Sh.16,283,594, wadaiwa Sh.1,754,080 na 

wadai Sh.50,991,685. 

• Vile vile, Halmashauri haijatatua tofauti iliyopo kati 

ya taarifa za benki na daftari la hesabu kiasi cha 

Sh.1,017,000. 

8. Halmashauri ya Wilaya ya Nachingwea 

• Malipo yasiyokuwa na viambatanisho sahihi 

Sh.10,291,963. 

• Mapato kutokana na vyanzo vya ndani yalitolewa 

taarifa pungufu kwa kiasi cha Sh.3,357,999 katika 

taarifa ya mapato na matumizi. 

• Vitabu vitatu (3) vya kukusanyia mapato 

havikuonekana wakati wa ukaguzi. 

• Halmashauri ilikuwa haina daftari la mali za kudumu. 

9. Halmashauri ya Wilaya ya Tarime 

• Vifaa vyenye thamani ya Sh. 4,450,000 vilinunuliwa 

bila kuingizwa daftarini. 

• Mapato ya Sh.3,170,000 yalikuwa hayajawasilishwa 

kutoka kwa wakala wa kukusanya mapato. 

• Malipo yenye nyaraka pungufu Sh.150,356,420 

• Kukosekana kwa nyaraka muhimu za mikataba/ 

miradi Sh.37,800,000. 





22

10. Halmashauri ya Wilaya ya Karatu 

• Kitabu kimoja (1) cha kukusanyia mapato 

hakikuwasilishwa wakati wa ukaguzi. 

• Mapato kiasi cha Sh.3,122,500 hayajathibitishwa 

kupelekwa benki. 

• Mapato pungufu ya kiasi cha Sh.7,406,000 

hayakuwasilishwa na wakala. Vilevile hayakuonekana 

katika hesabu ya wadaiwa. 

• Hati za malipo kiasi cha Sh.9,903,858 hazikuwalishwa 


• Ujenzi wa madarasa katika Sekondari ya Gyekrum 

Lambo Uligharimu Sh.14,301,355 kuliko kiwango 

kilichokadiriwa na Mhandisi wa ujenzi cha 

Sh.7,000,000. 

• Mishahara isiyolipwa kiasi cha Sh.19,223,098 

haikuthibitishwa kurudishwa Hazina. 

• Kiasi cha Sh.6,056,891 cha mishahara kililipwa kwa 

watumishi ambao hawapo katika ajira. 

11. Halmashauri ya Wilaya ya Kondoa 

• Kiasi cha Sh.107,686,555 kililipwa kwa ajili ununuzi 

wa magari ambayo bado kupokelewa. 

• Malipo yasiyoidhinishwa kwa ajili ya ununuzi wa vifaa 

vya ofisi (shajara) vya Sh.18,576,360. 

• Wafanyakazi waliostaafu ambao hawajafutwa katika 

orodha hati za mishahara ya Sh.18,037,502. 

• Madawa kiasi cha Sh.56,883,840 hayakuingizwa 

vitabuni. 

• Malipo kiasi cha sh.12,860,000 kililipwa kwa wauzaji 

wasio idhinishwa. 

12. Halmashauri ya Wilaya ya Mpwapwa 

• Mapato kiasi cha Sh.5,848,100 hayakupelekwa benki 

• Salio ishia kiasi cha Sh.240,894,308 katika mwaka 

2006/07 halikuonyeshwa kama salio anzia kwa 

mwaka 2007/08 kwenye akaunti ya fedha za 

maendeleo. 





23

• Halmashauri haikuonyesha wadaiwa kiasi cha 

Sh.22,315,018 na wadai kiasi cha Sh.29,610,611 

kikihusiana na huduma ya madawa kutoka MSD. 

• Ruzuku ya kiasi cha Sh.169,537,359 kutoka Serikali 

kuu hakikutumika. 


haikurudishwa Hazina. 

13. Halmashauri ya Jiji la Dar es Salaam 

• Maoni ya ukaguzi kuhusiana na Sh.189,797,787 kwa 

miaka ya nyuma hayajatekelezwa. 

• Kamati ya Fedha ya Halmashauri haijaweka kiwango 

cha juu kwa ajili ya fedha taslimu inayotakiwa 

kuwepo kwa mtunza fedha wa Halmashauri. 

• Wadaiwa walionyeshwa zaidi ya Sh.45,542,464. 

• Daftari ya amana haikuwasilishwa kwa ajili ya 

ukaguzi. 

• Manunuzi yaliyofanyika bila zabuni Sh.27,979,900. 

• Manunuzi yalifanywa kwa msingi wa nukuu ya bei 

Sh.6,208,200. 

• Manunuzi yalifanywa zaidi ya kiwango 

kilichoidhinishwa Sh.30,119,330. 

• Manunuzi yalifanywa bila idhini ya Bodi ya Zabuni 

Sh.9,008,000. 

• Gari zilipiwa bado kupokelewa Sh.225,000,000. 

14. Halmashauri ya Wilaya ya Biharamulo 

• Masuala ya miaka ya nyuma yasiyotatuliwa kuhusiana 

na mauzo ya magari Sh.81,755,125. 

• Malipo ya Sh.15,195,067 yalifanywa bila viambatisho 

sahihi. 

• Masurufu kiasi cha Sh.8,020,000 yalitolewa kwa 

maafisa wa Halmashauri, bado hayajareshwa. 


haijarudishwa Hazina. 

• Mkataba kwa ajili ya ukarabati wa kituo cha Afya 





24

haukutolewa kwa ajili ya ukaguzi. 

15 Halmashauri ya Wilaya ya Karagwe 

• Masuala ya miaka ya nyuma kiasi cha Sh.104,176,999 

bado hayajatatuliwa na Halmashauri kinyume na 

agizo Na.4 (f) la Memoranda ya Fedha za Serikali za 

Mitaa, 1977. 

• Masurufu kiasi cha Sh.5,696,046 hayajarejeshwa. 

• Mishahara isiyolipwa kiasi Sh. 10,844,637 bado 

haijarejeshwa Hazina. 

16. Halmashauri ya Manispaa ya Moshi 

• Vifaa vilivyonunuliwa na kulipiwa bado kuthibitishwa 

matumizi yake Sh.13,043,250. 

• Uchakavu ulionyeshwa pungufu kwa kiasi cha 

Sh.47,216,817. 

• Mapungufu katika ukarabati wa barabara ya 

Khambaita yenye urefu wa kilomita 2 hivyo thamani 

ya fedha haikufikiwa. 

• Bakaa ya mali iliyojitokeza katika mizania ya hesabu 

bado kuthibitika Sh.46,474,959. 

• Gharama za bidhaa na huduma kugharimiwa bila 

kidondoa au nukuu ya bei Sh.19,617,110. 

17. Halmashauri ya Wilaya ya Siha 

• Mapato yasiyokusanywa kwa wakala ya kukusanya 

mapato Sh.5,384,000. 

• Kukosekana kwa stakabadhi ya mapato na muhtasari 

wa matumizi kiasi cha Sh.19,164,357. 

• Malipo ya fidia yanayotokana na kandarasi 

hayakutolewa risiti ya kukiri mapokezi 

Sh.11,818,803. 

• Makusanyo yasiyopokelewa kutokana na mauzo ya 

chakula cha msaada wakati wa njaa Sh.1,388,000. 

• Kukosekana kwa umri wa wadaiwa Sh.5,434,895 na 

wadai Sh.8,394,823. 

• Kukosekana kwa sera ya kudhibiti wadai na wadaiwa. 





25

18. Halmashauri ya Wilaya ya Rombo 

• Mali iliyohesabiwa mwisho wa mwaka ya dhamani ya 

Sh.46,474,959 haikuweza kuthibitishwa wakati wa 

ukaguzi. 

• Bidhaa na huduma vilivyonunuliwa bila zabuni wala 

nukuu ya bei Sh.19,617,110. 

19. Halmashauri ya Wilaya ya Kongwa 

• Manunuzi yaliyofanyika bila ushindanishi 

Sh.28,136,000. 

• Fedha kiasi cha Sh.43,260,000 hazikutumika kwa ajili 

ya ununuzi wa vivunge vya sayansi, vibao vya 

kuandikia pamoja na madawati. 

• Vifaa vya umeme wa jua vilinunuliwa bila kufungwa 

na kutumika Sh.2,640,000. 

• Ucheleweshwaji katika ukamilishaji wa miradi ya 

maendeleo Sh.48,481,200. 

• Mapato yasiyokusanywa Sh.5,979, 000. 


haikurejeshwa Hazina kinyume na taratibu. 

20. Halmashauri ya Wilaya ya Mtwara 

• Vitabu vinne (4) vya kukusanyia mapato 


• Malipo yenye nyaraka pungufu Sh.24,069,882. 

• Mishahara kwa waajiriwa wa muda bila kuingizwa 

katika orodha ya mishahara kwa muda mrefu 

Sh.5,33,992. 

• Mapato yanayotokana mauzo ya Korosho 

yasiyowasilishwa Halmashauri Sh.412,123,669. 

• Matengenezo ya magari yaliyofanyika kinyume na 

Kanuni za manunuzi Sh.9,28,090. 

21. Halmashauri ya Wilaya ya Newala 

• Masuala ya miaka ya nyuma yasiyotatuliwa ya kiasi 

cha Sh.156,899,419. 





26

• Vitabu vitatu (3) vya mapato vyenye viwango maalum 

havikuwasilishwa wakati wa ukaguzi Sh.7,331,209. 


• Mishahara kwa waajiriwa wa muda bila kuingizwa 

katika orodha ya mishahara kwa muda mrefu 

Sh.6,440,731. 

• Mapato yanayotokana mauzo ya Korosho 

yasiyowasilishwa Halmashauri Sh.46,797,631. 

• Halmashauri iligharamia matengenezo ya gari 

iliyopata ajali Sh.4,173,978, ambayo ilikuwa 

igharimiwa na Shirika la Bima la Taifa. Shirika la 

Bima halijarejesha fedha hizo. 

• Halmashauri haukutoza fidia ya kiasi cha Sh. 

15,801,129 toka kwa wakandarasi kwa kuchelewesha 

kukamilisha kazi kama ilivyo katika Mkataba. 

22. Halmashauri ya Wilaya ya Sengerema 

• Halmashauri haikukusanya mapato ya Sh.4,018,000 

kutoka kwa wakala. 

• Matumizi ambayo hayamo katika bajeti 

Sh.10,800,000. 

• Mishahara isiyolipwa ambayo haaikurejeshwa Hazina 

Sh.17,505,254. 

• Kiasi cha Sh.30,935,000 kililipwa kwa ajili ya ununuzi 

wa gari ambalo halijapokelewa. 

• Vitabu vitatu vitatu (3) vya kukusanyia mapato 


23. Halmashauri ya Mji wa Mpanda 

• Kiasi cha Sh.5,400.000 kililipiwa katika akauti ya 

Elimu badala ya akaunti ya jumla. 

• Ukarabati wa Ofisi ya Mweka Hazina, na ujenzi wa 

nyumba mbili za walimu na madarasa katika Shule 

ya Msingi ya Shanwe, Nselemulwa na Kasimba, 

ulikuwa bado haujaanza wakati wa ukaguzi. 

24. Halmashauri ya Wilaya ya Nkasi 

• Kutotekelezwa kwa miradi ya pamoja 





27

Sh.411,600,000. 

• Pikipiki zilizonunuliwa kwa gharama ya Sh.9,200,000 

bado kupokelewa. 

• Fedha ya tahadhari kiasi cha Sh.4,263,202 bado 

kulipwa kwa wakandarasi. 

• Wadaiwa Sh.45,317,369 na wadai Sh.11,591,668 

walionekana katika mizania ya hesabu bila umri. 

• Masuala yasiyosuluhishwa katika usuluhishi wa benki 

Sh.60,199,414.39. 

25. Halmashauri ya Wilaya ya Sumbawanga 

• Marejeo ya Mkataba yaliyofanyika kinyume na 

mchanganuo wa gharama za bei (BOQ) 

Sh.43,146,720. 

• Kulikuwa na ucheleweshaji wa miradi ya maendeleo 

ya kiasi cha Sh.97,696,500. 

• Kutowasilishwa mishahara isiyolipwa Hazina 

Sh.7,654,959. 

• Karadha zisizorejeshwa Halmashauri Sh.14,436,541. 

26. Halmashauri ya Manispaa ya Sumbawanga 

• Matumizi yasiyokuwa na nyaraka za kutosha 

Sh.2,850,880. 

• Ucheleweshaji wa miradi ya maendeleo 

Sh.27,164,000. 

• Wadaiwa wa muda mrefu Sh.22,746,925. 

27. Halmashauri ya Wilaya ya Kilolo 

• Stakabadhi zisizotumika zimenyofolewa kutoka 

vitabuni. 

• Vifaa kutolewa bila kuwa na kumbukumbu za kutosha 

Sh.12,036,920. 

• Ucheleweshaji katika kukamilisha kazi ya ujenzi 

Sh.39,650,000. 

• Mapungufu katika kutekeleza mikataba 

Sh.23,999,004. 

• Wadaiwa hawajalipa mapato kwa Halmashauri 





28

Sh.18,592,833. 

• Wadai hawajalipwa na Halmashauri Sh.21,697,347. 

28 Halmashauri ya Mji wa Njombe 

• Mishahara isiyolipwa haijadhibitika kupokelewa 

Sh.5,890,289. 

• Mapato ya maendeleo yamelipwa pungufu 

Sh.24,418,537. 

• Wadaiwa hawajalipa mapato kwa Halmashauri 

Sh.5,912,000. 

• Wadai hawajalipwa na Halmashauri Sh.4,859,850. 

29 Halmashauri ya Wilaya ya Mufindi 

• Wadaiwa wa miaka ya nyuma hawajailipa 

Halmashauri mapato ya Sh.11,918,336 wakisubiri 

uamuzi wa Mahakama. 

• Halmashauri imelipa Sh.46,660,000 kwa ajili ya 

ununuzi wa gari ambalo bado kupokelewa. 

• Mishahara isiyolipwa ya Sh.3,177,373 bado 

kurejeshwa Hazina. 

30. Halmashauri ya Wilaya ya Kiteto 

• Bidhaa na huduma za Sh.7,329,000 zilinunuliwa 

kupita viwango vilivyowekwa. 

• Kutofanyika marejesho ya stakabadhi zilizotumika 

kila mwezi. 

• Mapato ambayo bado kukusanywa Sh.14,810,000. 



• Katika mwaka huu wa ukaguzi Halmashauri imefanya 

malipo zaidi ya bajeti Sh.18,594,200. 

• Mishahara isiyolipwa ya Sh.11,932,530 bado 


• Uongozi wa Halmashauri unatakiwa kuweka mikakati 

ya kukabiliana na uwezekano wa kutokea hatari 

inayoweza kuathiri utekelezaji wa majukumu ya 

kutoa huduma. 





29

31. Halmashauri ya Wilaya ya Mbulu 

• Uongozi wa Halmashauri unatakiwa kuweka mikakati 

ya kukabiliana na uwezekano wa kutokea hatari 

inayoweza kuathiri utekelezaji wa majukumu ya 

kutoa huduma. 

• Upotevu wa shs. 31,098,894 uliochangiwa na 

kuingia na kutekeleza mikataba yenye mapungufu. 

• Vitabu 10 vya kukusanyia mapato havikuonekana 

wakati wa ukaguzi kinyume na Agizo Na.101 la 

Memoranda ya Fedha za Serikali za Mitaa, 1997. 

• Halmashauri kwa ukamilifu programu ya Kompyuta ya 

uhasibu EPICOR, taarifa zinaandaliwa nje ya mfumo 

wa Kompyuta. 

32. Halmashauri ya Wilaya ya Singida 

• Masuala ya miaka ya nyuma yasiyotekelezwa 

Sh.8,820,000. 

• Wadaiwa hawajailipa Halmashauri Sh.6,036,000. 

• Wadai wasiolipwa na Halmashauri Sh.165,186,742. 

33. Halmashauri ya Wilaya ya Mpanda 

• Mikataba ya kazi yenye thamani ya Sh.119,451,597. 

ihusuyo miradi haikuingizwa kwenye mpango wa 

manunuzi wa Halmashauri. 

• Ucheleweshaji katika kukamilisha miradi 

inayoendelea Sh.47,260,360. 

• Malipo yaliyofanywa bila viambatanisho Sh. 3,187,000. 

• Masuala yasiyosuluhishwa katika usuluhisho wa benki 

hadi kufikia Juni, 2008 Sh.8,767,600.18. 

34. Halmashauri ya Wilaya ya Sikonge 

• Mali ghalani yenye thamani ya Sh.19,534,500 

haikuingizwa katika nyaraka yenye orodha ya mali 

iliyohesabiwa. 

• Makusanyo ya kiasi cha Sh.1,561,800 hayakupelekwa 

benki. 

• Akiba iliyowekezwa ya Sh.10,000,000 haikuwa na 

ushahidi wa makubaliano ya uwekezaji. 





30

• Amana za Sh.49,468,320 zilizoko MSD 

hazikuonyeshwa katika vitabu vya Halmashauri. 

• Mali za muda zilionyeshwa pungufu kwa kiasi cha 

Sh.1,144,287.47 katika mizania ya hesabu. 

• Kulikuwa na makosa ya tarakimu katika mtiririko wa 

fedha. 

• Mali ya kiasi cha Sh.14,690,800 bado kupokelewa na 

Halmashauri. 

35. Halmashauri ya Wilaya ya Urambo 

• Vitabu (HW5) sita (6) vya kukusanyia mapato 


• Akiba iliyowekezwa ya Sh. 118,418,100 haikuingizwa 

katika rejista na shahada ya uwekezaji haikuonekana 


• Ruzuku ya Sh. 38,833,000 iliyotolewa na Serikali Kuu 

kwa mwaka 2007/08 bado kupokelewa na 

Halmashauri ya Urambo. 

• Mapato ya Sh. 11,524,205 hayakuingizwa katika 

akaunti ya benki ya Halmashauri. 

• Mapato ya Sh. 3,665,000 kutoka kwa wakala wa 

kukusanya mapato hayajapokelewa na Halmashauri. 

• Matumizi ya Sh. 30,385,346 ya mwaka 2006/07 

yalilipwa mwaka 2007/08. 

36. Halmashauri ya Wilaya ya Tunduru 

• Vyakula vyenye thamani ya Sh. 25,231,900 

vilipelekwa Hospitalini bila kuwepo mkataba. 

• Nyaraka kama ankra, hati ya kupokelea vifaa, orodha 

ya malipo na daftari la mahudhurio havikuonyeshwa 

wakati wa ukaguzi Sh. 66,278,999. 

• Malipo yahusuyo miaka ya nyuma Sh. 16,880,049 

yamelipwa mwaka 2007/08 bila kuwepo katika 

bajeti. 

• Hati ya kuwekeza katika LGLB ya Sh. 15,435,400 

haikuonekena wakati wa ukaguzi. 

• Mafuta ya Sh. 52,020,830 matumizi yake 





31

hayakuthitishwa wakati wa ukaguzi kutokana na 

kutokuwepo kwa rejea za magari husika. 

37. Halmashauri ya Wilaya ya Mbinga 

• Masuala ya Sh.26,541,886 yaliyopo katika taarifa 

za ukaguzi za miaka ya nyuma hayajashughulikiwa. 

• Malipo yenye nyaraka pungufu ya Sh.5,878,066. 

• Malipo yaliyofanywa kwa kutumia ankara kifani 

Sh.5,840,000. 

• Malipo ya Sh.6,054,731 yalilipwa kwa taasisi 

mbalimbali bila kutolewa risiti. 

• Matumizi ya kiasi cha Sh.1,800,000 yalilipwa kutoka 

katika akaunti isiyo sahihi. 

• Magari na Pikipiki yenye thamani ya Sh.69,900,000 

bado kupokelewa na Halmashauri. 

• Taarifa zilionyesha wadaiwa kiasi cha 

Sh.116,946,664 na wadai kiasi cha Sh.512,941,300. 

• Hati za kuthibitisha akiba iliyowekezwa ya 

Sh.146,020,348 hazikuonekana wakati wa ukaguzi. 

• Vitabu saba (7) vya kukusanyia mapato 


38. Halmashauri ya Wilaya ya Kibondo 

• Wadaiwa kiasi cha Sh.40,340,133 hawakuonyeshwa 

katika mizania ya hesabu. 

• Kiasi cha Sh.28,203,363 ikiwa ni bakaa katika Bohari 

ya Madawa haikuonyeshwa katika vitabu vya 

Halmashauri. 


haijarejeshwa Hazina. 

• Kiasi cha Sh.3,519,400 kililipwa ziadi katika ujenzi 

wa mifereji. 

• Hati za malipo hazikuonekana wakati wa ukaguzi 

Sh.13,382,628. 

39. Halmashauri ya Wilaya ya Kigoma 

• Mapato ya Sh.16,112,000 yamekusanywa na 

mawakala bila kupelekwa Halmashauri. 





32

• Vitabu (15) vya kukusanyia mapato vilipelekwa kwa 

mawakala havikuonekana wakati wa ukaguzi 

• Wadaiwa kiasi cha Sh.192,100,702 waionyeshwa bila 

umri. 

• Wadai kiasi cha Sh.56,923,612 hawakuingizwa katika 

taarifa za hesabu za Halmashauri. 

• Matengenezo ya magari kiasi cha Sh.11,775,120 

yalifanyika bila idhini ya mkaguzi wa magari. 

• Mishahara isiyolipwa ya kiasi cha Sh.33,890,614 bado 


40. Halmashauri ya Wilaya ya Manyoni 

• Wadaiwa waliolipa Sh.6,597,372. 

• Wadai waliolipwa Sh.202,531,517. 

• Malipo yasiyo na faida Sh.18,657,473. 

• Mishahara iliyolipwa kwa wastaafu/waliofariki 

Sh.1,839,661. 

• Halmashauri haikutengeneza mpango wa manunuzi 

wa mwaka. 

• Manunuzi ya kiasi cha Sh.32,675,614 

hayakuidhinishwa na Bodi ya Zabuni. 

• Kiasi cha Sh.8,396,471 kililipwa zaidi katika ununuzi 

wa gari. 

41. Halmashauri ya Wilaya ya Rorya 

• Makusanyo ya Sh.4,469,900 hayakuwasilishwa 

Halmashauri toka kwa mawakala wa kukusanywa 

mapato. 

• Malipo ya Sh.13,642,527 yalifanywa bila viambatisho 

sahihi. 



• Masurufu ya Sh.5,921,000 hayajarejeshwa. 

• Mapato katika benki ambayo hayajaingizwa katika 

vitabu vya Halmashauri Sh.52,345,556.58. 





33

• Mapato yalionekana katika vitabu vya Halmashauri 

lakini hayakupelekwa benki Sh.750,461 

42. Halmashauri ya Wilaya ya Serengeti 

• Malipo yenye nyaraka pungufu ya Sh.30,490,804 

• Kiasi cha Sh.3,552,350 kutoka akaunti ya Airport 

kwenda akaunti ya jumla na pia kiasi cha Sh.930,000 

kilihamishwa kutoka akaunti ya Elimu kwenda 

akaunti ya Maji bila kurejeshwa. 

• Makato ya kisheria ya Sh.3,085,016 yalilipwa bila 

ushahidi wa kupokelewa na taasisi husika. 

43. Halmashauri ya Wilaya ya Bagamoyo 

• Manunuzi bila nukuu ya bei Sh.3,634,080. 

• Kukosekana kwa ushahidi wa vifaa vilivyopokelewa 

vyenye thamani ya Sh.9,397,200. 

• Marekebisho ya hesabu za mwaka uliopita ya 

Sh.158,918,053 yalifanyika bila ya viambatisho. 

44. Halmashauri ya Mji wa Lindi 

• Manunuzi bila ushindani wa Sh.5,895,100. 


• Malipo yalifanyika bila kuzingatia bajeti 

Sh.20,641,600. 

• Malipo ya ufukizaji yenye shaka Sh.3,413,190. 

• Kukosekana kwa shahada ya uwekezaji 

Sh.10,500,000. 

• Vifaa vya michezo vilivyouzwa havikutolewa hesabu 

yake Sh.3,300,000. 

45. Halmashauri ya Mji wa Kibaha 

• Vifaa vya Sh.1,650,000 havikuingizwa katika leja za 

Halmashauri. 

• Vifaa vya thamani ya Sh.10,924,000 havikuwa na 

nyaraka za kutolea vifaa. 

• Mikataba ya pango haikuonekana wakati wa ukaguzi 

Sh.1,500,000. 






34

• Halmashauri ililipa kiasi cha Sh.1,050,609 kama 

mishahara kwa wasiowatumishi. 



• Mapato ya Sh.127,915,000 hayakuwasilishwa 

Halmashauri kutoka kwa mawakala wawili wa 

kukusanya mapato. 

46 Halmashauri ya Manispaa ya Kinondoni 


Halmashauri kutoka kwa wakala. 

• Malipo ya zaidi ya kiasi cha Sh.9,600,000 yalilipwa 

kwa mkandarasi aliyepewa kazi ya kufanya usafi 

katika Hospitali ya Mwananyamala. 

• Madai ya bima ya Afya bado kurejeshwa 

Sh.27,152,901. 

• Kiasi cha Sh.76,000,000 kimelipwa kutoka akauti ya 

amana bila kufanya marejesho. 

• Madawa ya Sh.10,788,000 yaliyolipwa na 

Halmahauri hayakufika kwenye Zahanati husika. 

• Kiasi cha Sh.7,704,599 kilicholipwa kwa ajili ya 

madawati ambayo hayakupokelewa katika Shule za 

Misingi za Mapinduzi, Ukwamani na Ununio. 

47 Halmashauri ya Wilaya ya Chato 

• Hati za malipo na viambatisho vyake za 

Sh.62,948,230 havikuonekana wakati wa ukaguzi. 



48. Halmashauri ya Wilaya ya Misenyi 

• Vifaa na huduma vyenye thamani ya Sh.23,079,127 

vilinunuliwa bila idhini ya Bodi ya Zabuni. 

• Stakabadhi ya kukiri mapokezi haikuonekana wakati 

wa ukaguzi Sh.7,698,376.44. 

49. Halmashauri ya Wilaya ya Same 

• Manunuzi yenye nukuu za bei zenye mashaka 

Sh.11,721,950. 





35

• Kiasi cha Sh.13,500,000 kilitumika kulipia madeni ya 

nyuma ambayo hayakuonyeshwa katika hesabu za 

wadai. 

• Matumizi ya kiasi cha Sh.2,172,800 hayakuzingatia 

bajeti. 


50. Halmashauri ya Wilaya ya Arusha 

• Hati za malipo hazikuonekana wakati wa ukaguzi 

Sh.1,160,000. 


• Utoaji wa mafuta wenye shaka Sh.11,681,192.60. 

• Mali za kudumu ambazo hazikuwekewa namba za 

utambuzi Shs. 47,746,000 

51. Halmashauri ya Wilaya ya Mafia 

• Halmashauri ililipia manunuzi kiasi cha 

Sh.6,000,000 bila ushindani. 

• Malipo ya Sh.29,119,000 yalifanywa kama fidia bila 

kuwepo orodha ya majina husika. 

• Malipo ya Sh.7,156,450 yalifanyika bila 

viambatanisho sahihi. 

• Akaunti ya amana ilionyeshwa zaidi kwa kiasi cha 

Sh.21,083,945. 

52. Halmashauri ya Wilaya ya Kishapu 

• Taarifa za fedha za Halmashauri 

hazikuambatanishwa na dondoo za majedwali ya 

ufafanuzi wa taarifa za fedha. 

• Taarifa za fedha zilionyesha matumizi ya ziada ya 

Sh.101,238,687. 

• Halmashauri ilipitisha gharama za matengenezo ya 

magari ya Sh.20,783,664 bila kupitia TAMESA. 

• Kazi za ujenzi wa barabara na majengo za thamani 

ya Sh.161,660,000 hazikumalizika kwa wakati. 

• Kompyuta nne ndogo za thamani ya Sh.10,500,000 

zilotolewa bila kufuata utaratibu. 





36

53. Halmashauri ya Manispaa ya Shinyanga 

• Masuala yanayohusiana na miaka ya nyuma ambayo 

bado hayajasuluhishwa Sh.417,869,580. 


Halmashauri kutoka kwa mawakala wa kukusanya. 


• Malipo ya Sh.2,610,000 yalifanyika kutoka katika 

akaunti isiyo sahihi. 

• Malipo ya thamani ya Sh.1,399,895 hayakuidhinishwa 

na kamati ya fedha. 

• Kuwepo na masuala mawili yasiyo suluhishwa katika 

usuluhisho wa benki. 

• Hundi ambazo hazikuwasilishwa benki 

Sh.248,068,611. 

• Fedha ambazo hazikupelekwa benki Sh.10,338,392. 

54. Halmashauri ya Wilaya ya Meatu 

• Mishahara isiyolipwa ya Sh.2,934,899 haikurejeshwa 

Hazina kinyume na taratibu. 


• Wadaiwa wasiolipa Sh.41,650,039 na wadai 

Sh.107,985,513. 

• Masuala yasiyosuluhishwa katika usuluhishi wa benki: 

- Hundi zisizopelekwa benki Sh.8,656,000. 

- Fedha zisizopelekwa benki Sh.10,166,074. 

• Mambo ya miaka ya nyuma ambayo hayajapatiwa 

ufumbuzi Sh.122,496,538. 

55. Halmashauri ya Wilaya ya Kahama 

• Mambo ya miaka ya nyuma ambayo hayajapatiwa 

ufumbuzi: 

- Mapato yasiyopokelewa Sh.4,860,000 kutoka 

kwa mawakala wa kukusanya mapato. 

- Vifaa vilivyoagizwa na kulipiwa bila kupokelewa 

Sh.2,642,000. 

• Kiasi cha Sh.10,630,000 kilikusanywa na mawakala 

wa kukusanya mapato bila kuwasilishwa 





37

Halmashauri. 


• Mishahara iliyolipwa kwa wasio watumishi ambao ni 

waliofariki, waliostaafu, waliofukuzwa kazi na 

waliotoroka kazini Sh.30,012,020. 

• Malipo ya fidia ya Sh.15,330,000 hayakulipwa kutoka 

kwa watoa huduma. 

• Ununuzi wa dawa wa kiasi cha Sh.8,600,000 

ulifanyika bila kupitia MSD. 

• Mizania ya hesabu imeonyesha orodha ya wadaiwa 

kiasi cha Sh.64,733,890 na wadai kiasi cha 

Sh.46,024,312 bila kuonyesha umri. 

56. Halmashauri ya Wilaya ya Maswa 

• Mapato ya Sh.1,121,000 yaliyopokelewa na mtunza 

fedha hayakuthibitishwa kupelekwa benki. 

• Halmashauri ililipa zaidi kiasi cha Sh.1,702,819 kama 

posho ya usumbufu wakati wa uhamisho kwa 

watumishi. 


• Mapato yaliyoingizwa vitabuni bila kupelekwa benki 

Sh.28,360,100. 

57. Halmashauri ya Wilaya ya Geita 

• Vifaa vilivyonunuliwa ambavyo havikuingizwa katika 

leja Sh.53,235,000. 

• Halmashauri ilifanya manunuzi bila nukuu ya bei 

Sh.116,848,500. 

• Nyaraka za mkataba wa ujenzi wa uzio katika Ofisi 

kuu ya Halmashauri na Vyoo kwa ajili ya matumizi ya 

umma havikuonekana wakati wa ukaguzi. 

• Ripoti za tathmini kuhusu mradi wa ujenzi wa kituo 

cha mabasi na Ofisi ya Elimu havikuonekana wakati 

wa ukaguzi. 


• Mishahara ya kiasi cha Sh.2,889,052.28 kwa 





38

watumishi waliostaafu au kufariki. 

• Halmashauri ilikuwa na orodha ya wadaiwa kiasi cha 

Sh.14,117,340 ikiwa ni madeni kutoka vikundi vya 

akina mama. 

58. Halmashauri ya Wilaya ya Misungwi 

• Kitengo cha manunuzi kilikuwa hakifanyi kazi kwa 

ufanisi kwa kuwa hakuna taarifa ya manunuzi 

iliyowahi kuandaliwa pia Mkuu wa kitengo hakuwa 

katibu wa Bodi ya Zabuni kwa mujibu wa sheria ya 

manunuzi. 

• Halmashauri haikuandaa mpango wa manunuzi wa 

mwaka. 

• Vifaa vya Bohari kiasi cha Sh.12,866,330 

havikuingizwa katika leja. 

• Vitabu 3 vya stakabadhi za mapato havikuonekana 


• Hati za malipo zenye thamani ya Sh.23,028,306 

hazikuonekena wakati wa ukaguzi. 

• Uhamisho wa fedha Sh.41,831,214 bila idhini wala 

hesabu ya matumizi kutolewa. 

• Mishahara kiasi cha Sh.33,739,445 isiyolipwa 

haikupelekwa Hazina kinyume na taratibu. 

• Fedha zilizoingizwa vitabuni lakini hazimo katika 

taarifa ya benki Sh.40,425,817. 

59. Halmashauri ya Manispaa ya Morogoro 

• Mishahara kiasi cha Sh.2,295,060 zililipwa kwa 

wasio watumishi. 

• Dondoo kuhusu taarifa za fedha hazikuonekana 


• Mtiririko wa fedha ulionyesha pungufu kiasi cha 

Sh.423,975,540 katika shughuli za ugharimiaji. 

60. Halmashauri ya Wilaya ya Ulanga 

• Kiasi cha Sh.51,123,512 kutoka kwa mawakala wa 

kukusanya mapato hakikupokelewa Halmashauri. 

• Hakuna ushahidi wa kuthibitisha kiasi cha 





39

Sh.24,026,463 kilichokusanywa na mawakala na 

kupokelewa na mtunza fedha hatimaye kupelekwa 

benki. 


• Mishahara isiyolipwa Sh.31,686,716 haikurejeshwa 

Hazina kinyume na utaratibu. 

• Kiasi cha Sh.5,003,030 Kilicholipwa kama karadha 

hakikuingizwa vitabuni wala kurejeshwa. 

• Mapato ya Sh.2,374,729 yalionekana vitabuni lakini 

hayakuonekana katika taarifa za benki. 

61 Halmashauri ya Wilaya ya Kyela 


hazikuonekana wakati wa ukaguzi. 

• Kiasi cha Sh.9,600,025 kililipwa na Halmashauri kwa 

ajili ya kulipia madeni ya nyuma ambayo 

hayakuonyeshwa katika hesabu. 


Hazina. 

• Wadai walionyeshwa pungufu kwa kiasi cha 

Sh.36,675,701 ikiwa ni mishahara ya watendaji wa 

Kata na Vijiji. 

62. Halmashauri ya Wilaya ya Chunya 

• Kazi za ujenzi zimelipwa bila kumalizika 

Sh.14,000,000. 

• Fidia ya ucheleweshaji bado kulipwa Sh.5,320,930 

Tofauti ya mishahara iliyopokelewa toka Hazina na 

iliyolipwa kutoka akaunti ya amana Sh.14,038,202. 

• Tofauti ya kiasi kilichopokelewa katika akaunti ya 

Amana na kilicholipwa kwenda katika akaunti ya 

Elimu na Afya Sh.13,337,648. 

• Mishahara na makato ya kisheria ambayo haikubakia 





40

kama mishahara isiyolipwa Sh.2,134,974. 

• Magari 3 hayakuorodheshwa katika rejista ya mali za 

kudumu. 

63. Halmashauri ya Manispaa ya Musoma 

• Makusanyo ya mapato toka kwa mawakala ambayo 

hajawasilishwa Halmashauri Sh.11,220,000. 

• Malipo yenye nyaraka pungufu Sh. 3,264,221. 

• Tofauti isiyofafanuliwa ya Sh. 18,096,427 kati ya 

taarifa ya mapato na matumizi na mchanganuo wa 

mapato na matumizi. 

• Jumla ya wadaiwa wa Halmashauri wameonyeshwa 

pungufu katika mizania ya hesabu kwa 

Sh.45,360,912.05. 

• Mishahara isiyolipwa Sh.5,957,240 haijarejeshwa 

Hazina. 

• Sh.16,434,349 zilionekana katika vitabu vya 

Halmashauri lakini hajapelekwa Benki. 

• Hundi zilizochacha kiasi cha Sh.10,246,785. 

64 Halmashauri ya Wilaya ya Handeni 

• Kiasi cha Sh.224,749,488 kililipwa MSD na Wizara ya 

Afya kwa niaba ya Halmashauri bila kuonyeshwa 

kwenye vitabu vya Halmashauri. 

• Bakaa iliyopo katika taarifa za benki 

Sh.1,263,245,980 inatofautiana na taarifa zilizoko 

katika vitabu vya Halmashuri Sh. 1,262,534,280. 

• Mapato yaliyomo katika vitabu vya Halmashauri 

lakini hayakuonekana katika taarifa ya benki 

Sh.1,025,071. 

65 Halmashauri ya Wilaya ya Mkinga 

• Vitabu vya kukusanyia mapato 17 (HW5) na vitabu 8 

vya ushuru wa soko vilitolewa kwa wakusanyaji wa 

mapato na havikuonekana wakati wa ukaguzi. 

• Mapato ya Sh.1,756,775 toka vyanzo mbalimbali 

hayakuwasilishwa kwa mtunza fedha wa 

Halmashauri. 

• Mishahara kiasi cha Sh.1,242,661 ikihusiana na 





41

watumishi waliostaafu, waliofariki na wengine 

ambao hawapo kazini haijafutwa katika orodha ya 

mishahara. 

• Uchakavu umeonyeshwa pungufu kwa Sh.11,270,311 

kutokana na kutumia kiwango cha 20% badala ya 

25%. 

• Mizania ya Hesabu imeonyesha wadaiwa kiasi cha 

Sh.18,017,284 bila kuonyesha umri. 

66. Halmashauri ya Wilaya ya Pangani 

• Manunuzi ya bidhaa na huduma bila nukuu ya bei 

Sh.1,085,000 


67. Halmashauri ya Jiji la Tanga 

• Masuala ya miaka ya nyuma yanayohusiana na 

marejesho kutoka kwa wadaiwa ambayo hayajalipwa 

yakisubiri uamuzi wa mahakama 

• Kutokutengenezwa kwa Mizania ya Hesabu na taarifa 

zake ambatanifu za kila idara. 

• Mishahara isiyolipwa Sh.39,190,909 ikiwahusisha 

watumishi waliostaafu, waliofariki na waliotoroka 

kazini bila kufutwa kwenye orodha ya mishahara. 

• Kiasi cha Sh.890,820 kililipwa zaidi kutokana na 

kutumia bei iliyotofauti na iliyoko katika nukuu za 

bei 

68. Halmashauri ya Wilaya ya Bunda 

• Malipo ya Sh.37,582,380 yalifanyika bila kuwa na 


• Bidhaa zenye thamani ya Sh.38,455,000 zililipiwa 

lakini zimepokelewa pungufu na nyingine 

kutopokelewa kabisa 

• Vifaa vyenye thamani ya Sh.14,255,450 viliagizwa na 

kulipiwa lakini havijaingizwa vitabuni. 

69. Halmashauri ya Wilaya ya Kwimba 

• Vifaa vya Ofisi na Samani vilinunuliwa kwa kutumia 





42

masurufu Sh.11,400,000 

• Vifaa vya Sh.29,950,000 vilinunuliwa bila ushindani 

wa bei 

• Vitabu 22 vya kukusanyia mapato (HW5) 

havikuonekana wakati wa Ukaguzi. 

• Mishahara isiyolipwa Sh.3,979,099 haijarejeshwa 

Hazina kinyume na taratibu 

• Mapato yaliyoonyeshwa katika vitabu vya 

Halmashauri lakini hayamo katika taarifa za Benki 

Sh.7,413,860 

70 Halmashauri ya Wilaya ya Hanang 

• Mikataba pamoja na shahada ya mhandisi za kuthibitisha 

kukamilika kwa kazi hazikuonekana wakati wa ukaguzi 

Sh.29,743,000 

• Hati za malipo za Sh.2,071,000 hazikuonekana wakati wa 

ukaguzi. 

• Mishahara isiyolipwa ya Sh. 24,690,200 inayowahusu 

watumishi ambao hawapo katika ajira, haijarejesha 

Hazina kinyume na taratibu 

• Kuongezeka kwa nakisi katika taarifa ya mtiririko wa 

fedha ya Sh.320,143,674 kwenye kipengere cha 

ugharimiaji hakikuweza kuhakikiwa wakati wa ukaguzi 

kutokana na kutokuwepo kwa mchanganuo wake. 

71. Halmashauri ya Manispaa ya Tabora 

• Manunuzi yaliyofanyika nje ya mipango wa 

manunuzi Sh.26,691,881 

• Vifaa vilivyolipiwa bila kupokelewa Sh.6,155,200 

• Utoaji wa vifaa bila kuwepo uthibitisho wa 

ugawaji Sh.15,035,200 

• Kitabu kimoja cha mapato (HW5. 434131 – 

434250) kilichotolewa kwa mkusanya mapato 

bado kurudishwa Halmashauri 

• Makusanyo pungufu yaliyotokana na ushuru wa 





43

mauzo ya Tumbaku Sh.13,484,405 

• Kukosekana kwa ushahidi wa kupokelewa kwa 

Sh.182,074,000 kutoka kwa RAS kwa ajili ya miradi 

ya maendeleo. 

• Madawa na vifaa tiba vilivyolipiwa MSD na Wizara 

ya Afya kwa niaba ya Halmashauri Sh.73,500,000 

havikuingizwa katika hesabu za Halmashauri. 



haijarejeshwa Hazina kinyume na utaratibu 

• Kukosekana kwa shahada ya kuthibitisha fedha 

zilizowekezwa Sh.15,604,258 

• Madawa yaliyobakia mwisho wa mwaka 

hayakuonyeshwa katika Mizania ya Hesabu 

72. Halmashauri ya Wilaya ya Songea 

• Manunuzi ya vipuri vya magari na matengenezo 

yalifanyika kwa njia ya kutoa masurufu kinyume na 

taratibu Sh.9,142,280 

• Manunuzi ya bidhaa Sh.12,331,000 yalifanyika bila 

nukuu ya bei. 


• Vitabu 13 vya wazi vya kukusanyia mapato 


• Posho ya kiasi cha Sh.25,367,000 kililipwa kwa 

watumishi bila uthibitisho wa orodha ya 

mahudhurio, na viwango vilivyotumika. 

• Hati za malipo ya Sh.1,407,483 hazikuonekana 


• Mishahara isiyolipwa ya Sh.21,000,723 


• Fedha zilizowekezwa katika taasisi mbalimbali 

hazikuthibitishwa kutokana na kukosekana kwa 

shahada za kuwekeza Sh.11,423,600. 





44

3.3 Halmashauri zilizopata Hati zenye shaka 

Zifuatazo ni Halmshauri 61 ambazo zimepata hati zenye 

shaka pamoja na sababu zake. 

1. Halmashauri ya Wilaya ya Iringa 

• Taarifa ya matumizi ya fedha za maendeleo na 

ugharimiaji wake haikuwasilishwa wakati wa 

ukaguzi kinyume na Agizo Na.84 la Memoranda ya 

Fedha za Serikali za Mitaa ya mwaka 1997 

• Madai ya walimu ya kiasi cha Sh.265,805,946 

hayakuonyeshwa kama wadai wa Halmashauri. 

• Mishahara Sh.7,466,885 isiyolipwa haikurudishwa 


• Hisa zenye thamani ya Sh.209,967,627 iliyowekezwa 

katika taasisi mbalimbali hazikuonekana wakati wa 

ukaguzi. 

• Vitabu vya mapato 36 vyenye thamani ya 

Sh.12,000,000 vinavyohusu mfuko wa Afya ya 

Jumuiya havikuonekana wakati wa ukaguzi. 

2. Halmashauri ya Manispaa ya Iringa 


ugharimiaji wake haikuwasilishwa wakati wa ukaguzi 

kinyume na Agizo Na.84 la Memoranda ya Fedha za 

Serikali za Mitaa ya mwaka 1997. 


hayakuonyeshwa kama wadai wa Halmashauri 

• Mishahara Sh.28,520,614 isiyolipwa haikurudishwa 


• Mtiririko wa fedha ulionyesha kiasi cha 

Sh.299,047,082 katika shughuli za uwekevu bila 

kuwa na mchanganuo wake. 

• Kiasi cha Sh.6,622,718 kilitumika zaidi kutoka 

katika Akaunti ya Amana. 

3. Halmashauri ya Wilaya ya Makete 


ugharimiaji wake haikuwasilishwa wakati wa 





45

ukaguzi kinyume na Agizo Na.84 la Memoranda ya 

Fedha za Serikali za Mitaa ya mwaka 1997. 



• Vifaa vya ujenzi vya Sh.7,076,000 vilinunuliwa bila 

kutolewa hesabu. 





• Malipo ya Sh.107,226,670 hayakuwa na maelezo ya 

matumizi. 

4. Halmashauri ya Wilaya ya Njombe 



• Bakaa ya akaunti ya Amana imetofautiana na bakaa 

iliyoonyeshwa katika vitabu vya Halmashauri wakati 

wa usuluhisho wa benki Sh.6,384,644. 

• Ruzuku ya maendeleo isiyotumika ya 

Sh.872,163,182 iliingizwa kimakosa katika mtiririko 

wa fedha. 

• Mali iliyoghalani yenye thamani ya Sh.62,757,490 

iliyoonyeshwa katika mizania ya hesabu usahihi 

wake haukuweza kuthibitishwa kutokana na 

kutokuwepo kwa nyaraka za kuhesabia mali hiyo. 





46

5. Halmashauri ya Wilaya ya Ludewa 


ugharimiaji wake ilionyesha salio ishia la 

Sh.104,614,781 kwa mwaka 2006/07, halikuonekana 

kama salio anzia katika mwaka 2007/08. 

• Fedha kutoka akaunti ya Amana zilitumika kulipia 

matumizi ya kawaida hazikurejeshwa katika akaunti 

ya Amana Sh.5,661,000. 

• Mishahara isiyolipwa ya Sh.20,150,541 inayowahusu 

watumishi walifariki, waliostaafu na waliotoroka 

kazini haikurejeshwa Hazina. 


hayakuonyeshwa katika taarifa za fedha kama wadai 

6. Halmashauri ya Wilaya ya Babati 

• Vitabu vitatu (3) vya kukusanyia mapato (HW 5) 

vilivyotolewa kwa makusanyaji wa mapato 

havikuonekana wakati wa Ukaguzi. 

• Malipo ya Sh.35,664,462 katika akaunti ya Afya kwa 

ajili ya vibarua waliofanya kazi katika zahanati za 

Magugu, Merry na Hospitali ya Mlala 

hayakuidhinishwa. 

• Malipo ya miaka ya nyuma Sh.15,152,500 yalilipwa 

mwaka 2007/08 kinyume na Agizo Na. 46 la 

Memoranda ya Fedha za Serikali za Mitaa 1997. 

• Ukaguzi katika taarifa za fedha umegundua kwamba 

taarifa ya mapato iliyoonyeshwa inatofautiana na 

mapato yaliyopo katika leja kuu kwa Sh.954,946,373. 

7. Halmashauri ya Mji wa Babati 

• Mapato yaliyokusanywa kutokana na kodi ya Ardhi 

hayakuwasilishwa Sh.56,361,781. 

• Vifaa vya kilimo vya thamani ya Sh.3,000,000 

vililipiwa na havikuthibitika kupokelewa na 

Halmashauri. 

• Mishahara isiyolipwa ya Sh.4,902,796 haikurejeshwa 

Hazina. 





47

• Ruzuku Sh.1,040,428,552 ikiwa ni fedha za maendeleo 

zilionyeshwa katika taarifa ya mapato na matumizi ya 

kawaida kinyume na taratibu. 

• Fedha kwa ajili ya shughuli za uwekezaji ilionyeshwa 

pungufu kwa kiasi cha Sh.691,649,483 katika taarifa 

ya mtiririko wa fedha. 

8. Halmashauri ya Wilaya ya Simanjiro 

• Ruzuku ya fedha za maendeleo ya Sh.1,876,573,286 

ilionyeshwa katika taarifa ya mapato na matumizi 

kinyume na utaratibu. 

• Kiasi cha Sh.742,325,266 ikiwa ni matumizi ya fedha 

za maendeleo yalionyeshwa katika taarifa ya mapato 

na matumizi ya kawaida hivyo taarifa ya mapato na 

matumizi na mtiririko wa fedha ilipotoshwa. 

• Malipo yaliyofanyika bila stakabadhi ya kukiri 

mapokezi Sh.4,561,500. 

• Kuongezeka/kupungua kwa wadaiwa Sh.4,856,250 na 

wadai Sh.29,982,021 haikuonyeshwa kwa usahihi 

katika mtiririko wa fedha. 

• Madawa yaliyokwisha muda wake yalionekana katika 

bakaa ya mali iliyo ghalani Sh.747,900. 

• Malipo zaidi yaliyofanyika kwa mkandarasi Sh.500,000. 

9. Halmashauri ya Wilaya ya Iramba 

• Kwa ujumla Halmashauri ilitumia zaidi kwa kiasi cha 

Sh.311,914,505 zaidi ya mapato. 

• Halmashauri ilikuwa haina sera dhidi ya wadaiwa waka 

hivyo kusababisha mrundikano wa mapato ambayo 

hauajakusanywa kwa kiasi cha Sh.8,358,024. 



• Bakaa ya kiasi cha Sh.8,393,828 ilisalia katika akauti 

ya MSD haikuonyeshwa katika mizania ya hesabu za 

Halmashauri. 





48

10. Halmashauri ya Manispaa ya Singinda 

• Kwa ujumla Halmashauri ilitumia zaidi kwa kiasi cha 

Sh.196,161,516 zaidi ya mapato. 



• Malimbikizo ya mapato kutoka kwa wadaiwa yamekaa 

muda mredu bila kukusanywa Sh.52,546,351. 

• Halmashauri ilikuwa na orodha ya wadai ya kiasi cha 

Sh.342,447,469 bila kuonyeshwa umri. 



11. Halmashauri ya Wilaya ya Igunga 





• Manunuzi yenye thamani ya Sh.5,498,097 yamefanyika 

nje ya mpango wa manunuzi. 

• Vitabu 26 vya mapato vyenye thamani ya Sh.900,000 

havijarejeshwa na wakusanya mapato baada ya 

matumizi. 

• Mgao wa fedha kutoka Serikali Kuu ya kiasi cha 

Sh.45,750,000 haukuonyeshwa katika vitabu vya 

Halmashauri. 

• Malipo ya kiasi cha Sh.138,338,843 yalihusu madeni ya 

miaka ya nyuma ambayo Halmashauri ilikuwa 

haijayatengea fedha. 

12. Halmashauri ya Wilaya ya Nzega 

• Kulikuwa na orodha ya wadaiwa kiasi cha 

Sh.23,489,320 na wadai kiasi cha Sh.417,804,129 bila 

kuonyesha mchanganuo wa umri. 

• Mzania ya hesabu haukuonyesha uwekezaji wa kiasi 

cha Sh.18,352,724 kama kiwango cha chini cha 

mchango kama miliki ya Halmashauri. 

• Mali iliyo ghalani ya kiasi cha Sh.103,688,567 





49

iliyoonekana katika mizania ya hesabu haikuweza 

kuthibitishwa kwa kukosekana orodha iliyotumika 

kuhesabia mali hiyo. 

• Hati za malipo za Sh.5,321,100 Hazikuonekana 


• Vitabu viwili (2) vya kukusanyia mapato 


• Mishahara isiyolipwa kiasi cha Sh. 15,890,788 

haikurejeshwa Hazina kinyume cha utaratibu. 

• Mapato kiasi cha Sh.47,900,876 yaliyotokana na 

ushuru wa mazao hayakuweza kuthibitishwa kama 

ndiyo hayo yaliyotakiwa kukusanywa, kutokana na 

kutokuwepo kwa rejista ya makusanyo. 

13. Halmashauri ya Wilaya ya Namtumbo 

• Kiasi cha Sh.112,706,550 kwa kampuni ya Toyota 

Tanzania Ltd kwa ajili ya ununuzi wa gari ambalo 

hadi February 2009 lilikuwa bado halijapokelewa. 

• Vifaa vyenye thamani ya Sh.4,740,700 vilikuwa 

havijaingizwa vitabuni. 

• Mizania ya Hesabu ilionyesha wadaiwa kiasi cha 

Sh.58,306,792 na wadai kiasi cha Sh.92,900,403 bila 

kuonyesha mchanganuo wa umri. 

• Mannunuzi ya Kiasi cha Sh.5,546,944 yalilipwa bila 

nukuu ya bei. 

• Hati za malipo kiasi cha Sh.6,345,000 hazikuonekana 


14. Halmashauri ya Manispaa ya Songea 

• Vitabu 13 (HW 5) vya kukusanyia mapato 

vilivyotolewa kwa wakusanya mapato havikuonekana 

wakati wa Ukaguzi. 

• Stakabadhi ya kukiri mapokezi ya kiasi cha 

Sh.6,896,268 

yaliyolipwa katika taasisi mbali mbali hazikuonekana 





50



• Hati za malipo ambazo hazikuonekana wakati wa 

ukaguzi Sh.32,509,983 

• Matumizi yaliyoonyeshwa katika akaunti isiyo sahihi 

ya Sh.8,514,000 

• Mishahara isiyolipwa ya kiasi cha Sh.15,231,907 


• Malipo yalifanyika kwa kutumia ankara vifani 

Sh.1,814,500 

• Manunuzi ya kiasi cha Sh.19,112,800 yalifanyika bila 

ushindani. 

• Vifaa vyenye thamani ya Sh.1,362,000 havikuingizwa 

vitabuni. 

15. Halmashauri ya Manispaa ya Kigoma Ujiji 

• Mishahara ililipwa kwa wafanyakazi wa muda bila 

kuwa na mkataba Sh.73,146,900 

• Mapato ya kiasi cha Sh.71,795,410 hayakurejeshwa 

kwa Halmashauri kutoka kwa wakala wa kukusanya 

mapato. 


• Masurufu ya kiasi cha Sh. 14,515,600 hayakuingizwa 

katika rejista ya masurufu. 

• Rejista ya mali za kudumu haijahuishwa tangu 

mwaka 2002 Sh.3,713,314,983. 

• Mtaji wa Sh.4,137,351,399 ulionyeshwa katika 

taarifa za fedha haukuchanganuliwa. 

• Wadaiwa wa kiasi cha Sh.66,588,086 

hawakuonyeshwa umri. 

• Masuala yasiyosuluhishwa katika usuluhishi wa benki 

‣ Mapato katika taarifa za benki ambayo hayapo 

katika vitabu vya Halmashauri Sh.44,763,199. 

‣ Mapato katika vitabu vya Halmashauri ambayo 

hayakupelekwa benki Sh.16,859,536. 





51

‣ Mapato katika taarifa za benki ambayo hayapo 

katika vitabu vya Halmashauri Sh.62,640,183. 

• Matengenezo ya magari yaliyofanyika bila 

kukaguliwa kabla na baada ya matengenezo 

Sh.29,020,890. 

16. Halmashauri ya Wilaya ya Kasulu 

• Kukosekana kwa hesabu ya matumizi ya vifaa vya 

Sh.15,344,170. 

• Mapato ya kiasi cha Sh. 5,994,500 hayakupokelewa 

na mtunza fedha wa Halmashauri. 

• Gharama za semina kiasi cha Sh. 62,473,650 

hazikuthibitishwa uhalali wake kutokana na 

kukosekana kwa nyaraka zilizohusu matumizi ya 

fedha hizo. 

• Mikopo ya Sh.13,640,410 iliyotolewa kwa vikundi 

vya akina mama na vijana haijarudishwa 

Halmashauri. 

• Mishahara isiyolipwa ya Sh.20,365,200 haijarejeshwa 

Hazina. 

• Vitabu 31 vya kukusanyia mapato havikuoneka 

wakati wa Ukaguzi. 

• Madeni ya muda mfupi yalionyeshwa pungufu kwa 

Sh.216,387,852 

• Makato ya kisheria ya Sh. 1,312,197 hayakupelekwa 

kwa taasisi husika. 

17. Halmashauri ya Wilaya ya Tabora Uyui 





• Halmashauri ilinunua bidhaa na huduma kiasi cha 

Sh. 285,389,328 zaidi ya kiwango kilichopo katika 

mpango wa manunuzi wa mwaka ulioidhinishwa 

uliokuwa na kiasi cha Sh.153,686,675. 

• Kiasi cha Sh.732,000 kilichokusanywa na wakusanya 





52

mapato hakikuwasilishwa kwa mtunza fedha wa 

Halmashauri. 

• Mikopo ya Sh.24,865,000 iliyotolewa kwa vikundi vya 

akina mama na watoto haikuingizwa katika rejista. 

Hivyo marejesho yake hayajulikani. 

• Wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii ililipa 

Sh.120,057,674 MSD kwa niaba ya Halmashauri kwa 

ajili ya kununua dawa na vifaa. Kiasi hiki 

hakikuonyeshwa katika vitabu vya Halmashauri. 

18. Halmashauri ya Wilaya ya Mkuranga 

• Matumizi ya mafuta Sh.8,113,500 yasiyothibitishwa 

• Vitabu 50 (HW5) vya kukusanyia mapato 


• Kiasi cha Sh. 6,288,000 kililipwa kwa ajili ya kuagiza 

vitabu vya kukusanyia mapato, hakuna ushahidi wa 

kupokelewa kwa vitabu vilivyoagizwa. 

• Makato ya kisheria kutoka mishahara ya wafanyakazi 

ya Sh.1,883,070 hayakuthibitishwa kupokelewa na 

taasisi husika. 

• Kiasi cha Sh.100,594,122 kilitumika zaidi katika 

akaunti zifuatazo; akaunti ya Jumla, Amana na 

Elimu. 

• Kiasi cha Sh. 10,043,900 kikihusiana na matumizi ya 

mwaka 2004/2005 na 2006/2007 kililipwa mwaka 

2007/08 bila kuwepo bajeti. 

• Mishahara isiyolipwa ya kiasi cha Sh.22,131,095.73 

ilihamishiwa akaunti ya amana badala ya kupelekwa 

katika Akaunti ya RAS – Pwani kwa ajili ya 

kuhamishiwa Hazina. 

• Ununuzi wa Kompyuta bila kufuata viwango vya 

kitaalam. 

• Magari mawili yamezuiliwa katika gereji binafsi 

tangu mwaka 2000 kufuatia kwa Halmashauri 

kushindwa kulipia gharama za matengenezo. 





53

Masuala yatokanayo na ukaguzi maalum 

• Matumizi ya mafuta Sh. 40,626,450 

yasiyothibitishwa 

• Hati za malipo zenye thamani ya Sh. 346,310,809 


• Mapato yaliwasilishwa pungufu kwa kiasi cha 

Sh.25,200,000. 

• Upotevu wa mabati 426 yenye thamani ya 

Sh.5,226,385 yaliyokuwa yatumike kwa ajili ya 

ujenzi wa shule za Sekondari. 

• Malipo yaliyolipwa zaidi ya Sh.4,624,916 kwa watoa 

huduma. 

• Ununuzi wa bidhaa na huduma wa Sh.4,237,000 bila 

kutumia zabuni. 

• Deni linalotegemewa la Sh.145,026,157 linahusiana 

na mashitaka halikuonyeshwa katika taarifa za 

fedha za mwaka 2007/08. 

19. Halmashauri ya Wilaya ya Rungwe 

• Vitabu nane (8) - HW.5, vya kukusanyia mapato 


• Vitabu 16 HW5 vilivyotolewa kwa mawakala wa 

kukusanya mapato, mikataba husika haikuonekana 

wakati wa ukaguzi 




haikupelekwa Hazina. 

• Sh.11,920,920 zililipwa zaidi kwa ajili ya kandarasi 

bila idhini ya bodi ya zabuni. 

• Tofauti ya Sh.7,507,980 iliyotokea katika kandarasi 

haikuidhinishwa na bodi ya zabuni. 

• Mapato ya Sh.2,583,000 yaliyokusanywa na 

wakusanya mapato hayakuwasilishwa kwa mtunza 

fedha wa Halmashauri 

• Kiasi cha Sh. 840,000 kililipwa bila kuwa 





54

viambatisho vya kutosha 

• Kiasi cha Sh.27,941,533 zililipwa ikiwa matumizi ya 

miaka ya nyuma, kiasi hiki hakikuonekana katika 

taarifa za fedha kama wadai. 



• Makato ya kisheria yaliyolipwa katika taasisi 

mbalimbali kwa ajili ya watumishi walio acha kazi 

ya umma ya kiasi cha Sh. 2,418,571 hayakubakizwa 

katika akaunti ya amana ya Halmashauri pamoja na 

mishahara yao. 

• Halmashauri imetumia kiasi cha Sh.248,211,788 kwa 

ajili ya miradi ya maendeleo katika mwaka wa 

fedha 2007/08. Matumizi hayo yaliingizwa katika 

taarifa ya matumizi ya kawaida badala ya kuingizwa 

katika taarifa ya matumizi ya maendeleo katika 

vitabu vya Halmashauri. 

• Matumizi ya Sh.9,169,746 hayakuingizwa katika 

taarifa za hesabu za mwisho wa mwaka. 

• Matumizi ya Sh.13,000,000 yalilipwa kama posho ya 

madiwani kutoka katika fedha za miradi ya 

maendeleo. 

• Kiasi cha Sh.16,927,531 kilibakia MSD, 

hawakuonyeshwa kama wadaiwa katika hesabu za 

Halmashauri. 

20. Halmashauri ya Manispaa ya Arusha 

• Kiasi cha Sh. 23,100,000 kililipwa kwa ajili ya 

kununulia vifaa vya ujenzi wa madarasa katika 

shule ya Sorenyi, mchanganuo wa vifaa 

vilivyonunuliwa na mgawanyo wake haukuonekana 


• Matumizi ya Sh.25,336,000 kutoka akaunti ya amana 

yalifanyika bila kuwa na viambatanisho. 

• Halmashauri ililipa Sh.10,000,000 kwa ajili ya 

kununua hisa kutoka “Arusha Community Bank” 





55

shahada za ununuzi wa hisa hizo hazikuonekana 






• Halmashauri ililipa Sh.11,616,660 kwa ajili ya 

safari ya waheshimiwa madiwani wawili kwenda 

Athens, Ugiriki na Washington - DC. Hakuna 

ushahidi unaoonyesha matumizi haya yalikuwa 

katika bajeti na hata kuidhinishwa na Kamati ya 

Fedha na mipango. 

• Halmashauri imeonyesha kuwekeza Sh.386,535,200 

kama ilivyo katika mizania ya hesabu, hakuna 

uthibitisho uliotolewa wakati wa ukaguzi 

kuthibitisha uwekezaji huu. 

• Kiasi cha Sh.11,525,000 kililipwa kwa ajili ya 

ukarabati wa ofisi ya uhasibu, matumizi haya 

hayakuwa katika bajeti. 

• Bakaa ya fedha iliyoonekana katika mizania ya 

hesabu kwa akaunti ya jumla inatofautiana kwa 

Sh.2,000,000 na taarifa iliyoko katika Daftari la 

fedha. 

• Malipo ya Sh.17,799,240 yalifanyika kutoka katika 

akaunti ya matumizi kama masurufu kwa 

wafanyakazi mbalimbali kwa ajili ya siku ya Serikali 

za Mitaa, malipo haya hayakuwa katika bajeti na 

marejesho yake hayakuonekana wakati wa ukaguzi. 


Hazina. 

• Mishahara kiasi cha Sh. 10,661,374 kililipwa moja 

kwa moja katika akaunti za benki za watumishi 

waliostaafu. 

• Malipo ya Sh.5,688,048 hayakuingizwa katika 

daftari la fedha la akaunti ya Elimu. 





56

• Masurufu ya Sh.22,431,490 yalitolewa kwa 

watumishi, bado hayajatolewa hesabu. 

• Halmashauri ilionyesha wadaiwa kiasi 

Sh.127,590,024 bila kujumuisha kiasi cha 

Sh.9,088,285 zilizobaki MSD. 

• Halmashauri iliwasilisha orodha ya vifaa vilivyo 

ghalani, ambavyo vilionyeshwa zaidi kwa kiasi cha 

Sh.3,114,600. 

• Wadai walionyeshwa kiasi cha Sh.19,305,432 bila 

kujumuisha wadai kiasi cha Sh. 22,179,551 MSD 

• Sh.44,154,124 zililipwa kwa ajili ya wadai wa 

miaka ya nyuma ambao hawakuonyeshwa katika 

hesabu. 

21 Halmashauri ya Wilaya ya Longido 

• Leja zilizoingiza vifaa vya Sh.12,065,000 


• Vitabu 6 ya kukusanyia mapato havikuonekana wakati 

wa ukaguzi. 



• Mtunza fedha hakurejesha Sh.12,767,000 kwa miezi 

miwili baada ya semina kuahirishwa. 

• Magari 15 hayakuonyeshwa katika mizania ya hesabu 

iliyotengenezwa mwisho wa mwaka. 

• Kiasi cha Sh.61,377,542 kilihamishwa kutoka katika 

akaunti ya amana kwenda katika akaunti mbali mbali 

kwa ajili ya kulipia matumizi ya kawaida. 

• Kiasi cha Sh.46,554,600 kilihamishwa kutoka akaunti 

moja kwenda akaunti nyingine bila kurejeshwa. 

22. Halmashauri ya Wilaya ya Monduli 

• Vifaa vya Sh.5,010,000 havikuingizwa katika leja. 







57



• Malipo ya Sh.25,072,559 hayakuwa na viambatanisho 

sahihi. 

• Stakabadhi ya kukiri mapokezi ya Sh.72,105,231 


• Malipo ya Sh.21,963,700 kutoka akaunti ya amana 

hayakuambatanishwa na nyaraka sahihi. 

• Malipo ya posho ya kiasi cha Sh.4,358,000 yenye 

nyaraka pungufu. 


haikurejeshwa Hazina. 

• Mishahara ya kiasi cha Sh.7,875,630 ililipwa kwa 

watumishi waliostaafu. 

• Kiasi cha Sh.4,848,160 kilionyeshwa pungufu katika 

jumla ya wadai. 

• Sh.104,746,360 zililipwa zaidi kutoka katika akaunti 

ya amana 

• Malipo ya miaka ya nyuma kiasi cha Sh.12,435,840 

yalilipwa mwaka 2007/08 

23. Halmashauri ya Wilaya ya Ngorongoro 

• Kiasi cha Sh.17,318,650 kililipwa kama masurufu kwa 

dereva katika vipindi tofauti kwa ajili ya 

matengenezo ya gari. 

• Hati za malipo za Sh.9,190,000 hazikuonekana wakati 

wa ukaguzi. 



• Kiasi cha Sh.122,021,167 kililipwa kwa taasisi 

mbalimbali kwa ajili ya huduma walizotoa. 

Stakabadhi za kukiri malipo haya hazikuonekana 



haikurejeshwa Hazina kinyume na utaratibu. 

• Uchakavu wa kiasi cha Sh.453,143,946 haukuoneshwa 





58

katika taarifa jumuifu ya mapato na matumizi. 

• Kazi zinazoendelea zenye thamani ya Sh.97,609,750 

zilionyeshwa kwa makosa kama fedha za maendeleo 

ambazo hazijatumika. 

• Malipo ya miaka ya nyuma yenye thamani ya Sh. 

41,440,539 yalilipwa mwaka 2007/08. 

24. Halmashauri ya Wilaya ya Muleba 

• Malipo ya manunuzi ya Sh.57,135,500 yalifanyika 

bila ushindani. 

• Mapato ya Sh. 22,084,000 yaliyokusanywa na 

wakusanyaji mapato hayakuwasilishwa Halmashauri. 

• Malipo yenye nyaraka pungufu Sh. 23,806,200 

• Kiasi cha Sh. 355,974,129 kililipwa zaidi ya kiasi cha 

kilichoidhinishwa katika bajeti, bila kibali toka 

mamlaka zinazohusika. 

25. Halmashauri ya Wilaya ya Bukoba 

• Manunuzi yasiyozingatia ushindani Sh.7,136,500 

• Maduhuli toka kwa mawakala wa ukusanyaji 

hayakuwasilishwa Sh.7,385,000 

• Uwasilishwaji usiokuwa sahihi wa taarifa ya mapato 

na matumizi ya fedha za maendeleo –Sh.913,285,806 

• Umri wa wadaiwa haukuoneshwa Sh.34,920,810 

• Samani za ofisi zilizolipiwa lakini bado kuletwa toka 

kwa mzabuni Sh.2,877,500. 

26. Halmashauri ya Wilaya ya Ngara 

• Uwasilishwaji usiokuwa sahihi wa taarifa ya mapato 

na matumizi ya fedha za maendeleo –Sh.860,432,712 

• Miradi ya maendeleo yenye thamani ya 

Sh.998,307,744 ikiwemo ya ujenzi, majengo ya ofisi 

na shule imeingizwa kama matumizi katika Taarifa ya 

Mapato na Matumizi. 

• Kukosekana kwa nyaraka mbalimbali kama vile 

mikataba, rejista za mikataba, michanganuo ya 





59

thamani na vyeti vya malipo Sh.62,971,520. 

• Matumizi ya fedha za maendeleo kiasi cha 

Sh.913,285,806 zikijumuisha kazi za ujenzi wa ofisi 

na shule zilionyeshwa katika hesabu za matumizi ya 

kawaida badala ya kuonyeshwa katika hesabu za 

matumizi ya maendeleo. 

• Umri wa wadaiwa haukuonyeshwa Sh.13,890,000 


• Mishahara isiyorejeshwa Hazina Sh.7,043,970. 

27. Halmashauri ya Wilaya ya Bahi 

• Wadai wasiolipwa hawakuoneshwa kwenye hesabu 

Sh.573,828,765 

• Mishahara isiyorejeshwa Hazina Sh.16,750,916 

• Gharama za uchakavu zisizothibitishwa Sh.22,754,665 

28. Halmashauri ya Manispaa ya Dodoma 

• Magari yaliyolipiwa bado kuletwa katika Halmashauri 

Sh.70,500,000 

• Vifaa vilivyonunuliwa toka kwa wasambazaji wasio 

wazabuni wa Halmashauri Sh.37,151,050 


hayakuwasilishwa Sh.70,589,000 

• Maduhuli yatokanayo na ada za matangazo 

hayajakusanywa Sh.57,193,600 

• Makato ya karadha yasiyothitishwa kurejeshwa 

Sh.6,499,958 

• Wastaafu hawakuondolewa katika orodha ya 

mishahara Sh.5,622,596. 

• Mishahara isiolipwa haikurejeshwa Hazina Sh.22,684,123. 





60

29. Halmashauri ya Wilaya ya Hai 

• Matumizi yaliyozidi bajeti iliyoidhinishwa 

Sh.60,704,016 

• Matumizi yenye nyaraka pungufu Sh.128,852,888 

• Malipo rujua ambayo hayakuthitishwa kuwemo katika 

Hesabu za Halmashauri Sh.12,428,447 

• Mishahara isiolipwa haikurejeshwa Hazina Sh 21,610,261 

• Vifaa havikuingizwa vitabuni Sh.5,065,000 

• Malipo ya thamani ya Sh.3,296,250 yaliyofanyika kwa 

kutumia ankara kifani kinyume na taratibu . 

30. Halmashauri ya Wilaya ya Moshi 

• Malipo ya thamani ya Sh.13,609,500 yaliyofanyika 

kwa kutumia ankara kifani kinyume na taratibu . 

• Mchanganuao wa umri wa wadai Sh.5,184,004 na 

wadaiwa Sh.91,822,222 haukuonyeshwa kwenye 

majedwali. 

• Makadirio ya ununuzi wa magari kiasi cha 

Sh.85,000,000 , ununuzi wa pikipiki Sh.15,500,000 na 

ufungaji wa huduma ya tovuti yalihamishwa toka 

Akaunti ya Mfuko Mkuu kwenda Akaunti ya Amana 

bila idhini. 

31. Halmashauri ya Wilaya ya Masasi 

• Malipo yasiyo na faida kwa Halmashauri baada ya 

kushindwa kesi Sh.5,364,120. 

• Manunuzi yaliyofanywa bila kuzingatia mpango wa 

manunuzi wa mwaka Sh.26,964,000 

• Ununuzi wa mashine ya kurudufu bila kupata ushauri 

wa kitalaam toka Wizara husika Sh.15,976,000 

• Maduhuli hayakupelekwa benki Sh.7,767,158 





61

• Maduhuli hayakuingizwa katika Daftari la fedha 

Sh.1,326,887 

• Kutotayarishwa kwa taarifa ya upotevu wa 

redio/simu ya upepo ya Zahanati ya Mkululu Sh. 

2,054,000 

• Matumizi yasiyokuwa na hati za malipo Sh.26,514,600 


• Malipo yaliyopitwa na muda Sh.69,178,192 

• Karadha zisizorejeshwa Sh.77,000,000 

• Mikopo ya mishahara bado kurejeshwa Sh.2,180,520 

• Mishahara iliyolipwa kwa makosa wa watu ambao si 

watumishi wa Halmashauri Sh. 7,408,441. 

32. Halmashauri ya Manispaa Mtwara Mikindani 


• Kodi ya huduma ambayo hayakuambatanishwa na 

nyaraka za Kodi ya Ongezeko la Thamani 

Sh.86,233,873 

• Bakaa ya Mali yenye thamani ya Sh.467,870,155 

iliyoonyeshwa kwenye taarifa ya mtiririko halisi wa 

fedha imeongezwa kwa kiasi kama hicho. 

• Malipo ya ziada kwa mkandarasi bila kuwa na kibali 

cha kazi ya ziada Sh.456,509 

• Kutofuatwa kwa taratibu za mkataba wa ukusanyaji 

wa maduhuli ya soko Sh.12,020,000 

• Halmashauri haikutayarisha taarifa ya matumizi na 

mapato ya miradi ya maendeleo. 

33. Halmashauri ya Wilaya ya Tandahimba 

• Lita 881 za madawa ya aina ya Bayfidan yenye 





62

thamani Sh.102,526,900 yaliyo agizwa toka M/s 

Bytrade Tanzania Ltd na kufanyiwa malipo kabla ya 

mapokezi ya mali bado kuletwa. 

• Gharama ya Sh.4,200,000 kwa ajili ya ununuzi wa 

gea boksi ilizidi kiwango kilichoidhinishwa kwa Afisa 

Masuuli. 

• Malipo ya Sh.2,847,125 yasiyo na faida kwa 

Halmashauri yalilipwa kwa mwenye gereji iitwayo 

Amars ikiwa ni tozo la asilimia 10 kwa kushindwa 

kulipa gharama za matengenezo kwa wakati. 


• Malipo yaliyopitwa na wakati Sh.29,995,311 

• Malipo ya mishahara kwa watumishi waliofanya kazi 

kama vibarua kwa muda mrefu bila kuingizwa 

kwenye orodha ya malipo ya mishahara kwa 

kompyuta kinyume na Kanuni za Kudumu za Utumishi 

Sh.23,926,712 

• Bakaa ya mali haikuambatanishwa na nyaraka za 

uhakiki mali Sh.23,926,712 

• Mishahara isiolipwa haikurejeshwa Hazina 

Sh.2,332,309 

• Matumizi kiasi cha Sh.24,933,131 ya fedha za 

maendeleo yasiyotumika mwaka 2006/07 

hayakuonyeshwa katika taarifa ya hesabu za mapato 

na matumizi ya maendeleo za mwaka 2007/2008. 

34. Halmashauri ya Wilaya ya Magu 


• Madawa yaliyolipiwa bado kupokelewa Sh.62,396,200 

• Vitabu vitano (5) vya kukusanyia maduhuli 

havikupatikana 

• Maduhuli yaliyo kusanywa hayakuingizwa vtabuni 

Sh.2,838,000 





63

• Malipo yasiyokuwa na nyaraka na yenye nyaraka 

pungufu Sh.48,324,463 

• Malipo ya ziada ya posho ya usumbufu na kujikimu 

Sh.813,576 

• Malipo yaliyofanyika mara mbili Sh.3,879,000 kwa 

shughuli moja. 

• Masurufu hayakuingizwa vitabuni Sh.13,048,340 

35. Halmashauri ya Wilaya ya Kilombero 

• Matumizi zaidi ya mapato Sh.196,161,516 

• Malimbikizo ya wadaiwa na wadai yenye thamani ya 

Sh.24,358,217 na Sh.118,329,479 kwa mtiririko 

huo.Pia mchanganuo wa umri wa wadaiwa na wadai 

kiasi cha haukutolewa Sh.80,544,705 

• Malipo ya miaka ya nyuma Sh.18,661,256 

• Maduhuli yaliyo kusanywa hayakuthbitishwa 

kukusanywa na hayakupelekwa benki na mtunza 

fedha mkuu Sh.6,845,250 

• Malipo ya kodi ya mishahara hayakuambatanishwa na 

majedwali ya makato Sh.38,268,895. 

36. Halmashauri ya Wilaya ya Mvomero 

• Vifaa vilivyonunuliwa bila kupata michanganuo ya 

ushindani wa bei Sh.21,236,000 

• Manunuzi ya vifaa na huduma kutoka kwa 

wasambazaji na watoa huduma wasio idhinishwa 

Sh.35,031,070 

• Utoaji wa vifaa usiokuwa na saini ya mwombaji 

Sh.19,135,969 






64

• Umri wa wadaiwa haukuonyeshwa Sh.12,270,040 


hazikupatikana wakati wa ukaguzi. 

• Masuala ya ulinganisho wa kibenki ya muda mrefu 

yakiwemo fedha ambayo haijaingizwa katika vitabu 

vya Halmashauri Sh.10,581,945 na malipo 

yaliyofanywa na benki lakini hayamo kwenye daftari 

la fedha Sh.2,661,500 bado hayajashughulikiwa. 

• Malipo ya mishahara yaliyofanywa kwa watumishi 

waliostaafu na waliokufa kupitia Akaunti zao za 

benki bila uongozi wa Halmashauri kugundua 

Sh.9,283,798. 

37. Halimashauri ya Wilaya ya Shinyanga 



• Taarifa Jumuifu ya Mapato na Matumizi 

haikutayarishwa kulingana na maelekezo 

yaliyotolewa. 

• Vitabu ishirini (20) vya kukusanyia maduhuli 

havikupatikana. 

• Matengenezo ya magari ya Halmashauri yaliyofanywa 

bila idhini na kibali toka TEMESA Sh.19,141,500. 

• Kukosekana kwa michanganuo ya Wadaiwa Sh. 

68,866,006 na na Wadai Sh.244,608,639. 

38. Halmashauri ya Wilaya ya Kilosa 




• Malipo yasiyothibitishwa kupokelewa na walipwaji 





65

Sh.23,176,000. 

• Uhamishaji wa kiasi cha Sh.11,720,412 kutoka 

Akaunti za Maendeleo, Menejimenti Shirikishi ya 

Utunzaji wa Misitu (PFM) na Ujenzi kwa ajili ya 

matumizi ya kawaida bila idhini ya Waheshimiwa 

Madiwani. 

• Fedha zilizoingizwa moja kwa moja katika 

Akaunti ya MSD hazikuonyeshwa katika vitabu vya 

Halmashauri Sh.94,670,771. 

• Malipo ya manunuzi ya bidhaa na huduma bila 

kutengewa bajeti na kutokuwa na nyaraka za 

manunuzi Sh.8,566,259. 

• Matumizi yaliyozidi makisio ya bajeti 

Sh.194,804,613. 

• Malipo ya mishahara yaliyofanywa kwa watumishi 

wasiojulikana kupitia Akaunti zao za benki bila 

uongozi wa Halmashauri kugundua Sh.13,096,434. 


• Manunuzi bila idhini ya Bodi ya Zabuni na 

ushindanishi wa bei Sh.4,214,430. 

• Matumizi ya maendeleo yameonyeshwa kama 

matumizi ya kawaida na ya muda mfupi 

Sh.745,527,024. 

39. Halmashauri ya Wilaya ya Kibaha 

• Vifaa vyenye thamani ya Sh.28,096,264 

vilivyotolewa toka Stoo Kuu kwenda kwenye Idara 

mbalimbali matumizi yake hayakuonyeshwa kwa 

wakaguzi. 

• Mikataba na Hati za Mhandisi yenye thamani ya 

Sh.26,651,202 haikuletwa kwa wakaguzi kwa ajili 

ya kuhakikiwa. 

• Vitabu ishirini na nane (28) vya kukusanyia 





66

maduhuli vilivyo gawiwa kwa wakusanyaji 

maduhuli havikupatikana. 

• Michango ya muda mrefu kwa taasisi mbalimbali 

ya kiasi cha Sh.38,504,861 haikuonyeshwa 

kwenye Taarifa ya Mizania hivyo wadai 

wameonyeshwa pungufu kwa kiasi hicho. 

• Mishahara isiolipwa haikurejeshwa Hazina Sh.274,223 

• Madai ya mwaka uliopita wa 2006/2007 kiasi cha 

Sh.26,249,600 yamelipwa katika mwaka huu wa 

fedha bila kuwemo katika makadirio ya bajeti. 

• Mtiririko wa fedha kwa ajili ya shughuli za 

uwekezaji wa kiasi cha Sh.405,548,201 

umeonyeshwa katika Taarifa ya Mtiririko wa 

Fedha bila kuwa na maelezo 

• Mtiririko wa fedha kwa ajili ya masuala ya 

mapato wa kiasi cha Sh.24,013,506 umeonyeshwa 

katika Taarifa ya Mtiririko wa Fedha bila kuwa na 

maelezo ya kutosha. 

40. Halmashauri ya Wilaya ya Rufiji 

• Kuna tofauti ya kiasi cha Sh.33,969,896 kati ya 

kumbukumbu katika leja ya mafuta na Taarifa ya 

Mapato na Matumizi kuhusu manunuzi ya mafuta 

pia kuna kutokuwepo kwa ulinganifu kati ya Idara 

zinazotoa na kupokea mafuta. 

• Matumizi ya Lita 68,597 za mafuta zenye thamani 

ya Sh.107,904,481 hayakuweza kuhakikiwa kwa 

kukosekana kwa vitabu vya kumbukumbu za 

matumizi ya magari za kila siku. 

• Manunuzi ya thamani ya Sh.9,978,000 

yamefanyika bila kufuata taratibu za ushindani 

wa zabuni. 





67

• Kiasi cha Sh.30,909,461 kimekusanywa bila kuwa 

na uthibitisho wa mapokezi au nyaraka za 

upelekaji fedha benki. 



• Nyaraka za upelekaji fedha benki za makusanyo 

ya mapato ya ndani kiasi cha Sh.14,223,930 

hazikuweza kupatikana. 

• Matumizi yaliyofanywa bila kuwepo katika bajeti 

Sh.98,050,323. 

• Kukosekana kwa maelezo ya matumizi ya fedha 

Sh.16,000,000 

41. Halmashauri ya Wilaya ya Meru 


• Bidhaa zilizoagizwa na kulipiwa zimepokelewa 

pungufu Sh.1,800,000 




• Malipo kwa walipwaji mbalimbali 

hayakuthibitishwa kupokelewa Sh.243,609,944 

• Malipo ya posho yenye shaka Sh.8,065,000 

• Fedha zilizopelekwa MSD hazijaonyeshwa kwenye 

vitabu vya Halmashauri Sh.122,360,826 

• Thamani ya magari nane(8) haikuonyeshwa 

kwenye Taarifa za Fedha za Halmashauri 

• Kutotayarishwa kwa Rejista ya Madeni 

• Kukosekana kwa Sera ya achambuaji na uzuiaji wa 

madhara na majanga mbalimbali. 





68

42. Halmashauri ya Manispaa ya Ilala 

• Taarifa ya Mapato na Matumizi na Taarifa ya 

Matumizi ya Miradi ya Maendeleo zimeonyesha 

upungufu wa Sh.567,342,760. 

• Malipo ya ziada kwa mkandarasi bila kibali haali 

cha nyongeza Sh.12,186,000 

• Malipo ya ziada kwa Makandarasi bila idhini ya 

Bodi ya Zabuni Sh.90,670,243 

• Maduhuli yaliyo kusanywa toka kwenye vyanzo 

vya mapato vya vyoo vya kulipia na ushuru wa 

masoko hayakuthibitishwa kupelekwa 

Halmashauri Sh.81,720,000. 

• Fidia ya ucheweleshaji wa ujenzi haikukatwa toka 

kwa makandarasi waliochelewa kumaliza kazi 

kulinana na mikataba Sh.194,768,696. 

• Mishahara isiyolipwa inayohusu watumishi 

waliostaafu, kufariki na kuacha kazi 

Sh.49,710,048. 

43. Halmashauri ya Wilaya ya Ruangwa 

• Manunuzi bidhaa na huduma yaliyofanywa bila 

kuzingatia mpango wa manunuzi wa mwaka 

Sh.5,770,000 

• Manunuzi ya vifaa na huduma kutoka kwa 

wasambazaji na watoa huduma wasio idhinishwa 

Sh.29,139,880 




• Malipo ya miaka ya nyuma Sh.5,822,076. 





69

• Matengenezo ya magari yaliyofanywa kwenye 

gereji mbalimbali bila kufuata taratibu 

zinazotakiwa Sh.34,036,287 

• Mishahara isiolipwa haikurejeshwa Hazina Sh. 

6,590,765 

• Uwekezaji wa Sh. 9,100,000 umilikaji wake 

haukuweza kuthibitika kwa kukosekana kwa 

nyaraka za uwekezaji 

• Fedha taslim benki zimeonyeshwa pungufu kwa 

kiasi cha Sh.1,674,112 hivyo mali za muda mfupi 

pia zimeonyeshwa pungufu kwa kiasi hicho. 

44. Halmashauri ya Manispaa ya Temeke 


Sh.17,520,194 

• Malipo ya ziada kwa miradi isiyokamilika 

Sh.12,992,603 

• Taarifa ya mtiririko halisi wa fedha ilionyeshwa 

zaidi kwa Sh.11,272,000 

• Manunuzi yaliyofanywa bila kufuata mpango wa 

manunuzi wa mwaka Sh.278,325,007 

• Wadai wasioonyeshwa katika Taarifa za Hesabu za 

mwaka Sh.57,371,432 

• Kiasi kilichoonyeshwa kwenye Daftari la Fedha 

hakimo kwenye taarifa za benki Sh.139,227,395 

• Kiasi cha mali kilichooneshwa zaidi katika Mizania 

Sh.90,903,343 

• Malipo kwa mlipwaji asiyejulikana kwa kutumia 

hundi iliyo chacha Sh.42,621,500 

• Mali za kudumu zisizokuwepo zimeonyeshwa 

kwenye Mizania Sh.57,000,000 





70

• Ada za mabango ya matangazo na majengo 

hazikuonyeshwa kwenye vitabu vya Halmahauri 

Sh.405,874,022. 

45. Halmashauri ya Manispaa ya Bukoba 

• Manunuzi ya thamani ya Sh.4,300,000 

yamefanyika bila kutafuta nukuu za bei za 

ushindani. 


hayakuwasilishwa Halmashauri Sh.6,000,000 

• Fedha zilizotumika kutoka Mfuko wa pamoja 

hazikutolewa maelezo Sh.16,042,000 

• Fedha zilizokopwa kutoka Kapu la fedha la huduma 

ya afya kwa matumizi ya Akaunti ya Afya bado 

kurejeshwa Sh.4,737,000 

• Matengenezo ya magari yaliyolipiwa toka Akaunti ya 

Amana bila kuwepo kwa fungu hilo katika Akaunti hiyo 

Sh.2,000,000 

• Ripoti ya ukaguzi kuhusu kazi za kukarabati matenki 

ya maji haikutolewa Sh.64,346,180 

• Mali za muda mrefu zenye thamani ya 

Sh.266,576,250 hazikuonyeshwa katika Rejista ya 

mali za kudumu. 

46. Halmashauri ya Wilaya ya Chamwino 

• Bakaa ya bidhaa na vifaa haikuonyeshwa kwenye 

Mizania Jumuifu 

• Taarifa ya kuonyesha mapato na matumizi kwa 

kila kifungu na Urari hazikutayarishwa. 

• Gharama za uchakavu hazikuthibitishwa 

Sh.44,383,893 

• Malipo hayakuingizwa katika daftari la fedha 





71

Sh.331,122,302 

• Madeni ya muda mfupi hayakuonyeshwa kwenye 

taarifa za fedha Sh.575, 439,167 

• Magari na pikipiki zilizo kwisha lipiwa bado 

kuletwa Sh.152,400,000. 

• Manunuzi ya vifaa kutoka kwa wasambazaji wasio 

idhinishwa Sh.7,818,400. 

• Manunuzi yaliyofanywa bila kufuata taratibu za 

ushindani Sh.12,570,000. 

• Gharama ya madawa na vifaa tiba toka MSD 

hazikuonyeshwa kwenye vitabu vya Halmashauri 

Sh.76,281,694. 

• Hati za malipo za Akaunti ya Maendeleo zenye 

thamani ya Sh.65,006,033 hazikupatikana wakati 

wa ukaguzi. 

47. Halmashauri ya Wilaya ya Korogwe 

• Taarifa ya mapato na matumizi ya miradi ya 

maendeleo haikuletwa pamoja na Taarifa za 

Fedha za mwisho wa mwaka. 

• Maelezo ya kutosha kuhusu ufafanuzi wa masuala 

mbalimbali katika Taarifa za Fedha za mwisho wa 

mwaka hayakutolewa. 

• Matokeo ya utekelezaji wa bajeti ya Maduhuli na 

Matumizi katika mwaka huu wa fedha hauridhishi. 

Katika kulinganisha makisio ya maduhuli na 

makusanyo halisi kuna upungufu wa hadi asilimia 

ishirini na nane (28%). Kwa upande mwingine, 

matumizi yaliyofanywa kuhusu gharama za 

mitihani ya shule za msingi kiasi cha 

Sh.133,123,975(Kulingana na ukaguzi) 

ukilinganisha na makisio ya bajeti ya 





72

Sh.109,998,000 kupelekea kuwa na nyongeza ya 

matumizi ya Sh.23,125,975 au asilimia ishirini na 

moja (21%). Menejimenti inatakiwa kuzingatia 

vifungu Na.42 na 49 vya Memoranda ya Fedha 

kuhusu usimamizi wa bajeti. 

• Japokuwa Halmashauri inategemea ruzuku toka 

Serikalini kwa asilimia tisini na tisa (99%) , 

Halmashauri imeshindwa kukusanya madeni ya 

Sh.169,332,308 ikimaanisha kwamba hakuna sera 

madhubuti ya ukusanyaji wa madeni na vilevile 

urejeshwaji wa masurufu na karadha ya 

mishahara. 



• Vitabu 170 vikiwemo 66 vya wazi (HW5) na 104 

vya ushuru wa masoko vyenye thamani ya 

Sh.1,040,000 vya kukusanyia maduhuli vilivyo 

gawiwa kwa wakusanyaji maduhuli 

havikupatikana wakati wa ukaguzi. 

• Matumizi yasiyo na hati za malipo Sh.3,100,000 na 

yenye nyaraka pungufu Sh.17,331,450 

• Fidia ya kodi ya Sh.21,000,000 haikulipwa kwa 

Mamlaka ya Mji mdogo wa Mombo. 

• Vifaa vilivyonunuliwa vyenye thamani ya 

Sh.8,671,650 havikuingizwa vitabuni kinyume na 

Kifungu Na.223 cha Memoranda ya Fedha ya 

mwaka 1997. 

• Ukaguzi umeshindwa kuthibitisha mapokezi na 

matumizi ya vifaa vilivyonunuliwa vya thamani ya 

Sh.19,107,200 kwa kukosekana kwa nukuu za leja, 

nyaraka za mapokezi na vifaa vyenyewe. 





73

• Majedwali na taarifa za ulinganisho wa benki kwa 

Akaunti tano (5) hazikupatikana. 

48. Halmashauri ya Wilaya ya Lushoto 

• Mabomba yenye thamani ya Sh.4,175,000 

yaliyonunuliwa katika mwaka huu wa fedha 

hayakuingizwa vatabuni. 

• Malipo ya matengenezo ya magari ambayo 

hayakufaniwa ukaguzi na Mhandisi mitambo kabla na 

baada ya matengenezo Sh.17,413,800 

• Vifaa vilivyonunuliwa havikuingizwa vitabuni 

Sh.15,512,850 

• Mafuta ya magari yaliyonunuliwa toka kwa 

wasambazaji wasioidhinishwa Sh.80,872,649 

• Vifaa vilivyonunuliwa viliingizwa vitabuni kabla 

havijaletwa Halmashauri Sh.10,863,500 

• Vitabu mia moja na arobaini na tano (145) vya 

kukusanyia maduhuli havikupatikana. 

• Uingizwaji vitabuni wa maduhuli ya kiasi cha 

Sh.36,520,880 yaliyokusanywa katika mwaka 

husika haukuweza kuthibitishwa. 

• Maduhuli yaliyokusanywa na kuingizwa vitabuni 

mapokezi yake hayakuweza kuthibitishwa kwa 

kukosekana uthibitisho wa mapokezi Sh.65,120,275 

• Matumizi yasiyo na hati za malipo Sh.83,811,074 na 

yenye nyaraka pungufu Sh.515,134,358. 

• Mizania Jumuifu imeonyeshwa pungufu kwa kiasi cha 

Sh.5,126,010 kwa sababu ya kutokuonyesha bakaa 

ya vifaa inayohusu Idara ya Afya ya Sh.94,268,330 

iliyomo katika Taarifa ya Urari badala ya kiasi 

halisi cha Sh.99,394,340. 





74

49. Halmashauri ya Wilaya ya Muheza 

• Manunuzi ya kadi za wagonjwa wa nje 

hayakuidhinishwa na Bodi ya Zabuni 

Sh.12,000,000 

• Vyakula vilivyoletwa pungufu kwenye kituo cha 

afya cha Mkuzi Sh.4,235,500 




• Umri wa wadaiwa kiasi cha Sh.170,445,604 

haujaonyeshwa. 

50. Halmashauri ya Wilaya ya Kilindi 

• Hakuna uthibitisho wa mapokezi na matumizi ya 

vifaa vilivyonunuliwa Sh.76,685,400 

• Vifaa vilivyonunuliwa vyenye thamani ya 

Sh.12,686,600 havikuingizwa vitabuni 

• Matumizi yasiyo na hati za malipo Sh.52,719,312 

• Matumizi ya miaka ya nyuma yaliyolipwa mwaka 

huu wa fedha Sh.19,085,360 

• Kiasi cha Sh.46,367,011 kilichowekwa kwenye 

Akaunti ya Amana kwa ajili ya malipo ya posho za 

waalimu zimetumika kwa malipo mengine. 

• Mali za kudumu za maendeleo zimeonyeshwa 

pungufu katika Taarifa ya Mizania Sh.889,394,447 



51. Halmashauri ya Mji wa Korogwe 

• Vifaa vilivyo agizwa na kulipiwa havikuingizwa 

vitabuni Sh.10,814,000 





75

• Kumbukumbu za matumizi ya mafuta ya magari 

yenye thamani ya Sh.15,845,246 hazikutolewa 

kwa wakaguzi kwa ajili ya uhakiki. 

• Taarifa ya tathmini ya fidia ya viwanja kiasi cha 

Sh.8,589,071 haikutolewa kwa wakaguzi kwa ajili 

ya uhakiki. 


• Jedwali la mali za kudumu zenye thamani ya 

Sh.502,048,799 zilizoonyeshwa kwenye Mizania 

halikuletwa kwa wakaguzi kwa ajili ya uhakiki. 

• Vitabu vitatu (3) vya kukusanyia maduhuli 

havikuletwa kwa wakaguzi kwa ajili ya uhakiki. 


maendeleo haikutayarishwa na kuletwa kwa 

wakaguzi . 

52. Halmashauri ya Wilaya ya Liwale 

• Manunuzi ya Sh.9,833,650 yamefanywa bila 

kuzingatia mpango wa manunuzi wa mwaka 

ulioidhinishwa. 

• Vifaa vilivyo nunuliwa havikuingizwa vitabuni 

Sh.5,380,600 

• Malipo kwa ajili manunuzi ya bidhaa yamefanywa 

kwenye Akaunti aya mtu binafsi badal ya kampuni 

ya biashara Sh.31,000,000 

• Matumizi yasiyokuwa na hati za malipo 

Sh.20,191,052. 


• Kuonyeshwa zaidi kwa mapato jumuifu 

Sh.25,401,418 

• Kuonyeshwa zaidi kwa matumizi Sh.117,148,012 

• Kiasi cha mapato ya ndani, ruzuku na fedha za 

wahisani ni Sh.5,765,772 badala ya 5,790,487,189 





76

zilizoonyeshwa kwenye Taarifa ya Mtiririko Halisi 

wa Fedha. 

• Kiasi cha majengo, mitambo na mashine ni 

Sh.423,164,754 badala ya 410,964,754 

kilichoonyeshwa kwenye Taarifa ya Mtiririko 

Halisi wa Fedha. 

53. Halimashauri ya Wilaya ya Bariadi 

• Masuala yasiyo suluhishwa katika taarifa za 

ulinganisho za benki 

- Mapato bado kuingia vitabuni Sh.7,165,000 

- Makato yaliyofanywa na benki lakini hayamo kwenye 

Daftari la Fedha Sh.133,748,635 

• Kuonyeshwa pungufu kwa mtiririko wa fedha 

zinazotokana na uwekezaji Sh.2,892,538,829. 

54. Halmashauri ya Wilaya ya Bukombe 


haikutayarishwa kulingana na utaratibu 

unaotakiwa. Taarifa hiyo imeonyesha jedwali 

lenye maelezo mbalimbali yasiyo hitajika 

kuchapishwa kama Taarifa za Fedha za 

Halmashauri. Tarakimu za ulinganishi 

hazikuonyeshwa na wala tarakimu nyingine hazina 

maelezo. 


inaonyesha ziada ya matumizi ya Sh.683,761,201. 

• Matengenezo ya magari ya Halmashauri ya kiasi 

cha Sh.44,724,922 yameidhinishwa bila kupitia 

TEMESA. 

55. Halmashauri ya Wilaya ya Ukerewe 


hayakuwasilishwa Halmashauri Sh.106,508,000 





77

• Vitabu arobaini (40) vya kukusanyia maduhuli 


• Halmashauri haikutayarisha Taarifa ya mapato na 

matumizi ya miradi ya maendeleo. 

• Manunuzi ya vifaa vya maji vyenye thamani ya 

Sh.29,923,400 yamevuka kiasi manunuzi 

kinachotakiwa kufanywa na Afisa Masuuli. 

• Halmashauri haikutayarisha Taarifa ya ulinganisho 

wa benki, 

• Matumizi yaliyofanywa bila kuwa na fungu la makisio 

katika bajeti Sh.4,242,265. 

56. Halmashauri ya Jiji la Mwanza 

• Makubaliano ya kazi za ziada na hati ya 

uthibitisho ya mhandisi kwa kazi za nyongeza 

kuhusu ujenzi wa baraza ya ndani katika Ofisi kuu ya 

Halmashauri ya jiji la Mwanza havikuweza kuletwa 

kwa wakaguzi kwa uhakiki Sh.8,646,000. 

• Vitabu viwili (2) vya kukusanyia ushuru wa jumla 

na vile sita(6) vya ushuru wa majengo 


• Taarifa ya ushuru wa huduma kiasi cha 

Sh.1,144,363,800 haikutayarishwa. 

• Hundi zilizo chacha zenye thamani ya 

Sh.2,010,697 hazikuinizwa vitabuni. 

• Matumizi yenye nyaraka pungufu Sh. 41,168,900 


Sh.22,151,251 


maendeleo haikutayarishwa na kuletwa kwa 

wakaguzi. 

57. Halmashauri ya Wilaya ya Morogoro 

• Kiasi kilichotumika kwa matumizi ya miradi na 

kazi za maendeleo kimeonyeshwa kama matumizi 





78

ya kawaida Sh.453,954,092 


maendeleo haikutayarishwa na kuletwa pamoja 

na Taarifa za Fedha. 

• Masurufu ya Sh.49,920,055 na karadha za 

mishahara Sh.6,694,782 bado kurejeshwa. 

• Halmashauri inadaiwa kiasi cha Sh.129,015,734 na 

wadai mbalimbali. Pia wadaiwa wa kiasi cha 

Sh.85,511,272 umri wao haukuonyeshwa. 

• Kiasi cha Sh.41,117,076 kimekopwa toka Akaunti ya 

Amana na kutumika kwa matumizi ya kawaida bila 

idhini. 

• Gari lenye thamani ya Sh.66,875,000 lililoagizwa na 

kulipiwa tokea mwezi Disemba 2007 bado kuletwa. 



• Upelekaji benki wa maduhuli yaliyokusanywa 

ulikuwa haufanyiki kila siku kwani ukaguzi umebaini 

kuwa maduhuli yaliyokusanywa kati ya kipindi cha 

tarehe 4 Machi, 2008 hadi tarehe 8 Septemba, 2008 

hayakupelekwa benki kwa muda wa kati ya siku 

ishirini na moja(21) hadi siku sitini na tano(65). 

58. Halmashauri ya Wilaya ya Nanyumbu 

• Manunuzi ya kompyuta yasiofuata taratibu za 

ushindani Sh.1,900,000 

• Malipo ya ziada kwa mkataba Sh.4,447,325. 

• Mkandarasi anayejenga jengo la utawala la 

Halmashauri ya Wilaya ya Nanyumbu amelipwa 

zaidi Sh.4,447,325 






79

• Mali za kudumu zenye thamani ya 

Sh.1,182,431,838 zilizohamishiwa toka 

Halmashauri ya Wilaya ya Masasi hazikuingizwa 

vitabuni. 

59. Halmashauri ya Wilaya ya Lindi 

• Kitabu kimoja(1) cha kukusanyia maduhuli 

hakikuletwa kwa wakaguzi kwa ajili ya uhakiki. 


• Manunuzi yaliyofanywa bila kuzingatia mpango wa 

manunuzi ulioidhinishwa. 

• Fidia/tozo ya ucheweleshaji wa ujenzi haikukatwa 

toka kwa malipo ya mkandarasi Sh.4,852,492 

• Matumizi ya miaka ya nyuma yaliyolipwa katika 

mwaka huu wa fedha Sh.2,172,360. 

60. Halmashauri ya Wilaya ya Mwanga 

• Malipo yasiyokuwa na viambatanisho vya matumizi 

kama vile ankara,kumbukumbu za kupokelea 

mali,orodha za walipwaji Sh.209,035,119 

• Vifaa vya ujenzi vilivyonunuliwa kwa kutumia 

masurufu maalum vimegawiwa kwa maafisa wa 

Halmashauri Sh.70,928,495 

• Hati za malipo zilizokesekana Sh.423,558,449 

• Manunuzi yaliyofanywa bila kufuata taratibu 

zinazotakiwa Sh.47,965,240 

• Masurufu yaliyotolewa kwa watumishi wa 

Halmashauri na taasisi nyingine bado kurejeshwa 

Sh.17,359,350 

• Kumbukumbu za matumizi ya vifaa 

vilivyonunuliwa hazikuweza kuthibitishwa 

Sh.46,888,636 

• Manunuzi yaliyofanywa bila nukuu za bei 





80

Sh.11,448,000 

• Malipo ya mishahara yasiyoambatanishwa na 

mchanganuo wa kompyuta Sh.139,886,671 

• Vitabu ishirini na tano (25) vya kukusanyia 

maduhuli havikuletwa kwa wakaguzi kwa ajili ya 

uhakiki. 

61. Halmashauri ya Wilaya ya Ileje 

• Hati za malipo zilikosekana Sh.54,338,939 

• Vitabu ishirini na tano (25) vya kukusanyia 

maduhuli havikuletwa kwa wakaguzi kwa ajili ya 

uhakiki. 

• Maduhuli ya kiasi cha Sh.2,393,740 hayakuingizwa 

kwenye vitabu vya Halmashauri. 

• Magari saba (7) ya Halmashauri hayakuingizwa 

kwenye jedwali la mali za kudumu. 

• Magari na pikipiki zenye thamani ya 

Sh.192,154,166 havikuweza kuonekana katika 

eneo la ofisi za Halmashauri wala kuelezwa na 

menejimenti mahali zilipo. 

• Vifungu vya matumizi kiasi cha Sh.21,231,250 

havikuonyeshwa kwenye Taarifa za Fedha za 

Halmashauri. 

• Ongezeko la mali za muda mfupi zilizoonyeshwa 

kwenye taarifa ya mtiririko halisi wa fedha 

zimeongezwa kwa kiasi cha Sh.22,608,290 

• Bakaa ya fedha za maendeleo kwenye Mizaniaya 

Sh.23,240,218 imeonyeshwa pungufu kwa kiasi 

cha Sh.108,380,848. 

3.4 Mchakato wa Utayarishaji wa Taarifa za Fedha 

3.4.1 Utangulizi 

Mambo muhimu katika mfumo wowote wa utawala bora na 

uwajibikaji katika Sekta ya Umma zikiwemo Serikali za 





81

Mitaa ni utayarishaji wa Taarifa za Fedha kulingana na 

Viwango vya Uhasibu vya Kimataifa vinavyoeleweka na 

kukubalika. 

Taarifa za Fedha ni muhimu katika kuonyesha ni vipi na 

kwa kiasi gani sekta ya Umma katika ngazi ya Taasisi 

mojamoja na Serikali yote kwa ujumla zinatimiza 

majukumu yao katika usimamizi wa masuala ya fedha. 

Mabadiliko ya hivi karibuni yameongeza mbinyo katika 

ratiba ya utayarishaji wa taarifa za fedha, kutumia kwa 

ukamilifu Viwango vya Kimatafia vya Ripoti ya Fedha (IFRS), 

Viwango vya Kimatafia vya Uhasibu katika Sekta ya Umma 

(IPSAs) na takwimu za Serikali katika masuala ya fedha 

(GFS) zinazotumiwa kutayarisha mchakato wa matumizi ya 

muda mfupi (MTEF). 

Mabadiliko haya ni miongoni mwa mambo muhimu 

yanayotambulika ulimwenguni yanayohitaji uimarishwaji wa 

usimamizi wa fedha na ubora wa taarifa za fedha kwenye 

sekta ya umma na sekta binafsi. 

Taaluma ya uhasibu nchini Tanzania, kwa kuungwa mkono 

na Serikali imefanya uamuzi mzito wa kutumia kwa 

ukamilifu Viwango vya Kimatafia vya Ripoti ya Fedha (IFRS) 

kuanzia 1 Julai, 2004. Agizo Na. 57 (iii) la Memoranda ya 

Fedha ya Serikali za mtaa ya mwaka 1997 linazitaka 

Mamlaka za Serikali za Mitaa kutayarisha hesabu kwa msingi 

wa limbikizo au ongezeko. Kwa hiyo ina maana kwamba 

taarifa za fedha za mamlaka za serikali za Mitaa hazina 

budi kutayarishwa kwa mujibu wa viwango kubalifu vya 

Kimataifa vya utayarishaji hesabu katika sekta ya umma 

vinavyoonyesha na kurekodi mapato katika vitabu vya fedha 

kabla fedha hazijapokelewa (Accrual basis). 

Katika ukaguzi huu tumebaini kuwa uwezo wa Halmashauri 

katika utayarishaji wa hesabu na taarifa zao za fedha 





82

kulingana na muda uliowekwa, kisheria na kisera 

unatofautiana kwa kiasi kikubwa. 

Kinyume na mahitaji tajwa hapo juu, ukaguzi wa taarifa za 

fedha za Mamlaka za Serikali za Mitaa katika mwaka 

2007/2008 ulibaini mapungufu na kuwepo mtiririko tofauti 

wa utayarishaji wa taarifa za fedha hali iliyochangia 

kuwapotosha wasomaji wa taarifa hizo. 

3.4.2 Utayarishaji na uwasilishaji wa taarifa za fedha toka 

Mamlaka za Serikali za Mitaa 

Memoranda ya Fedha ya Mamlaka ya Serikali za Mitaa 

(1997) inatoa jukumu kwa Menejimenti ya Halmashauri 

kutayarisha taarifa za fedha kwa kutumia kanuni kubalifu 

za Uhasibu na kuziwasilisha kwa Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu 

wa Hesabu za Serikali kupitia Kamati ya Fedha katika 

kipindi cha miezi mitatu mara baada ya kufungwa kwa 

mwaka wa fedha (30 Septemba). 

Halmashauri zote 133 sawa na asilimia mia moja (100%) 

ziliwasilisha taarifa za fedha za mwaka ilipofika 30 

Septemba, 2008 kisheria. Hata hivyo Halmashauri 15 kama 

zilivyoonyeshwa kwenye jedwali hapa chini ziliondoa 

taarifa zao na kuwasilisha taarifa za fedha zilizorekebishwa 

kati ya Novemba, 2008 na Februari, 2009 na kuacha 

Halmashauri 118 au asilimia themanini na tisa 89% 

zikizingatia uwasilishaji wa hesabu kwa mujibu wa Sheria. 

Idadi ya Halmashauri zilizoondoa taarifa zao za fedha na 

kuwasilisha taarifa zilizorekebishwa zilikuwa 15 katika 

mwaka uliopita (2006/2007) na mwaka huu unaofanywa 

tathmini (2007/2008) ni 14 kama ifuatavyo:- 





83

Na. Jina la Halmashauri Tarehe ya kuwasilisha 

taarifa za fedha 

zilizorekebishwa 

1. Halmashauri ya Wilaya 

ya Kisarawe 

2. Halmashauri ya Mji 

wa Kibaha 


ya Mafia 


ya Bagamoyo 


ya Kibaha 


ya Mufindi 


ya Ludewa 

8. Halmashauri ya Jiji la 

Mwanza 


ya Magu 

10. Halmashauri ya 

Manispaa ya 

Kigoma/Ujiji 


ya Kibondo 


ya Kasulu 

24 Disemba 2008 

16 Disemba 

10 Januari, 2009 

24 Disemba, 2008 


14 Januari, 2009 



13 Februari, 2009 

8 Novemba, 2008 







84


ya Mpanda 


Manispaa ya Kinondoni 



Mtiririko wa taarifa za fedha zilizorekebishwa kwa kipindi cha 

miaka mitatu mfululizo 

Mwaka wa 

Fedha 

Idadi ya 

Halmashauri 

zilizokaguli 

wa 

Idadi ya 

Halmashauri 

zilizoleta taarifa 

za fedha 

zilizorekebishwa 

Asilimia 

2005/2006 117 8 7 

2006/2007 124 15 12 

2007/2008 133 14 11 

(i) 

Kwa ujumla ukaguzi wa taarifa za fedha za 

Halmashauri umebaini mapungufu na kuwepo 

mtiririko tofauti wa utayarishaji wa taarifa za fedha 

kama ifuatavyo:- 

Miongozo miwili inayopingana kuhusu utayarishaji 

wa Taarifa za Fedha 

Katika ukaguzi wetu, tumebaini kuwepo kwa 

mwongozo/waraka kutoka kwa mtaalamu wa 

masuala ya fedha wa Mpango wa Maboresho wa 

Mamlaka za Serikali za Mitaa kanda ya Dar es Salaam 

wenye Kumb.Na. 2RT/DSM/FIN/169 wa tarehe 10 

Septemba, 2007 ambao unatoa maelekezo yasiyo 

sahihi kuhusu utayarishaji wa taarifa za fedha pia 

kuonyesha kimakosa kwamba ofisi yangu inahusika na 

waraka huo. Pia Ofisi ya Waziri Mkuu, Tawala za 

Mikoa na Serikali za Mitaa (TAMISEMI) imetoa Waraka 

Kumb.Na. CA.26/307/01 wa tarehe 23 Julai, 2008 





85

kuhusu taratibu za kufuatwa kuhusu ufungaji na 

utayarishaji wa Taarifa za Fedha za Mamlaka za 

Serikali za Mitaa. 

Miongozo hii miwili inapingana kuhusu yaliyomo, 

umbo na mwonekano wa taarifa za fedha 

zinavyotakiwa kutayarishwa na Mamlaka za Serikali 

za Mitaa. Matokeo yake baadhi ya Halmashauri 

taarifa zao za fedha zimepata hati zisizoridhisha 

kutokana na kutotayarishwa kulingana na Viwango 

kubalifu hivyo kuwapotosha watumiaji wa taarifa 

hizo. 

(ii) 

Kufuata Viwango kubalifu katika utayarishaji wa 

taarifa za fedha 

Karibu Mamlaka zote za serikali za Mitaa 

zimetayarisha taarifa zao za fedha kulingana na 

sehemu ya IV ya Sheria ya Fedha za Serikali za Mitaa 

Na. 9 ya mwaka 1982 (Iliyorekebishwa 2000) na Agizo 

Na.53 la Memoranda ya Fedha ya Serikali za Mitaa ya 

1997 ambayo ndiyo miongozo inayotumika . 

Hata hivyo miongozo hiyo imepitwa na wakati 

kutokana na kutangazwa kwa miongozo na viwango 

kubalifu vya Kimataifa kama vile “IFRS” na “IPSAS” 

ambavyo vilianza kutumika hapa Tanzania tangu 

Julai, 2004 

Taarifa za fedha zilizoletwa kwa ukaguzi zimekosa 

maelezo ya kutosheleza na hazikuwa na mwonekano 

unaotakiwa kwa sababu baadhi ya vipengele 

havikuonyeshwa kama inavyotakiwa na “IPSAS” 

zinazotambua mapato na matumizi pale 

yanapojitokeza na sio pale yanapopokelewa au 

yanapolipwa –(Accrual Basis) hivyo kuleta ugumu 

katika kupima utendaji/utekelezaji na kulinganisha 





86

kati ya kipengele na kipengele na baina ya 

Halmashauri na Halmashauri. 

Kutokana na Mamlaka za Serikali za Mitaa kuwa ni 

taasisi katika Sekta ya Umma, zinatakiwa kutumia 

Viwango vya Kimataifa vya Uhasibu katika Sekta ya 

Umma vinavyotambua mapato na matumizi pale 

yanapojitokeza (accrual basis). 

(iii) Uwasilishaji wa taarifa za fedha usio sahihi 

Taarifa za fedha za baadhi ya Halmashauri 

ziliwasilishwa bila kuonyesha hesabu linganifu 

hali iliyosababisha kushindwa kupata ulinganisho 

wenye maana wa mwaka uliopita. 

Kwa upande mwingine, taarifa za fedha nyingi 

zilizowasilishwa zimekuwa na makosa mengi ya 

msingi kama vile salio la kuanzia la mwaka 

2007/2008 kuwa tofauti na salio ishia la mwaka 

2006/2007 lililosababisha taarifa hizo kupotosha. 

(iv) 

(v) 

Hesabu zenye makosa zimeripotiwa katika taarifa 

jumuifu za fedha: 

Taarifa nyingi za fedha zilizowasilishwa na Mamlaka 

za Serikali za Mitaa kama mapato na matumizi na 

taarifa ya mtiririko wa fedha hazikuwa na 

majedwali na maelezo ya ufafanuzi. Katika hali 

hiyo, taarifa hizi za fedha zimeonekana 

kutokamilika. 

Utoaji taarifa usiosahihi wa thamani ya uchakavu. 

Taarifa za Fedha za Mamlaka za Serikali za Mitaa 

mbalimbali hazikujumuisha vipengele vya kupunguza 

uchakavu. 





87

(vi) 

Kutoonyeshwa kwa Rasilimali za Kudumu katika 

Mizania 

Taarifa za Fedha za Mamlaka nyingi za Serikali za 

Mitaa hazikujumuisha rasilimali za kudumu. Aidha 

Mamlaka za Serikali za Mitaa nyingi hazikuweka 

rejista za rasilimali za kudumu kwa mujibu wa Sheria 

na wakati mwingine pale ambapo rejista za rasilimali 

za kudumu zipo, hazikuwa za hivi karibuni na 

kuhuishwa pale inapobidi. 

(vii) Utoaji taarifa usiofaa na usiolingana na sera za 

utunzaji hesabu 

Agizo Na. 57 la Memoranda ya Fedha ya Mamlaka za 

Serikali za Mitaa (1997) linazitaka Mamlaka za 

Serikali za Mitaa kueleza sera za utunzaji hesabu 

walizotumia katika utayarishaji wa taarifa za fedha. 

Mamlaka za Serikali za Mitaa nyingi zilizotoa taarifa 

zimekiuka agizo hili. 

(viii) Utoaji taarifa zenye makosa za salio la fedha Benki 

Katika baadhi ya matukio, mizania za mamlaka za 

Serikali za Mitaa zimeonyesha madeni katika akaunti 

za benki hali iliyoashiria kuwa Mamlaka za Serikali za 

Mitaa zimetumia fedha zaidi ya walizoweka benki 

kinyume na Agizo Na.156 la Memoranda ya Fedha ya 

Serikali za Mtaa (1997). 

(ix) Kutoonyeshwa kwa masurufu yasiyorejeshwa 

katika Taarifa za Fedha 

Baadhi ya Mamlaka za Serikali za Mitaa zimekuwa na 

kiasi kikubwa cha masurufu yasiyorudishwa lakini 

hayakuonyeshwa katika Mizania hivyo masurufu 

yameonyeshwa pungufu. 

(x) Kuonyesha kwa makosa matumizi ya 

mtaji/maendeleo kama matumizi ya kawaida 

Wakati mwingine, matumizi ya mtaji yaliyofanywa 

na Mamlaka za Serikali za Mitaa yalifanywa kuwa 





88

Matumizi ya kawaida kwa makosa. Kwa hali hiyo, 

matumizi ya kawaida yaliongezwa na matokeo yake 

ni kwamba ziada zilizoripotiwa zilikuwa pungufu. 

(xi) 

Hesabu za taarifa za mtiririko halisi wa fedha 

Katika taarifa nyingi za fedha za Mamlaka za Serikali 

za Mitaa zilizokaguliwa, hesabu zilizoripotiwa katika 

taarifa za mtiririko halisi wa fedha hazikulinganishwa 

na hesabu katika Mizania ya hesabu na hivyo 

kufanya iwe vigumu kueleweka. 

(xii) Sera na kanuni zinazotumika katika utayarishaji 

wa Taarifa za Fedha 

Sera na kanuni zinazotumika katika utayarishaji wa 

taarifa za fedha za Mamlaka za Serikali za Mitaa 

zimefuata Viwango, Miongozo, Sheria za Serikali na 

Kanuni mbalimbali Halmashauri zenyewe 

zilivyoonyesha baadhi yake ni pamoja na:- 

(a) Sheria ya Fedha za Serikali za Mitaa Na. 9 ya 

mwaka 1982(Iliyorekebishwa 2000) Vifungu vya 

40 na 41(2) 

(b) Viwango vya Tanzania kuhusu utayarishaji wa 

mahesabu (TSSAP) vilivyotolewa na NBAA. 

(c) Mwongozo wa utayarishaji wa mahesabu 

Tanzania (TSAGs) uliotolewa na NBAA 

(d) Mwongozo wa Uhasibu wa Mamlaka za serikali 

za Mitaa (1992) uliotolewa na Ofisi ya Waziri 

Mkuu. 

(e) Memoranda ya Fedha ya Serikali za Mtaa (1997). 

(f) 

Viwango vya Kimataifa vya Ripoti ya Fedha 

(IFRS) 

(g) Viwango vya Uhasibu vya Tanzania (TFAS) 

(h) Sheria ya Fedha za Umma Na. 6 ya mwaka 

2001. 

(i) 

Viwango vya Kimataifa vya Uhasibu (IAS) 





89

(j) 

Viwango vya Kimataifa vya Uhasibu katika Sekta 

ya Umma (IPSAS) 

Baadhi ya mapungufu yaliyobainika katika taarifa za fedha 

Kutokana na tathmini ya sampuli tumebaini mapungufu yafuatayo 

katika utayarishaji wa taarifa za fedha za serikali za Mitaa kwa 

mwaka 2007/2008:- 

Na. 

Jina la 

Halmashauri 


Wilaya ya 

Kilombero 


Wilaya ya 

Hanang 


Wilaya ya Ileje 


Wilaya ya 

Mapungufu 

• Malimbikizo ya Wadai 

yasiyoonyeshwa katika hesabu za 

mwaka uliopita. 

• Kukosekana Kwa maelezo ya 

vipengele katika taarifa za fedha 

kinyume Na. 85 la LAFM, 1997. 

• Kuongezeka kwa nakisi hadi 

Sh.320,143,074 kumeonyeshwa 

katika shughuli za ugharamiaji 

kwenye taarifa ya mtiririko halisi wa 

fedha. 

• Matumizi ya mtaji/maendeleo kiasi 

cha Sh.761,636,007 yameonyeshwa 

kama matumizi ya kawaida badala ya 

kuyathaminisha kama mali za 

kudumu. 

• Ongezeko la mali za muda mfupi 

zimeonyeshwa zaidi kwa kiasi cha 

Sh.22,608,290 

• Kukosekana Kwa maelezo ya 

vipengele katika taarifa za fedha 

• Kuonyeshwa pungufu kwa ruzuku ya 

maendeleo isiyotumika kiasi cha 

Sh.108,380,848. 

• Wadai hawakuonyeshwa kwenye 

taarifa za fedha Sh.7,958,789. 





90

Mbeya • Kuonyeshwa pungufu kwa Wadaiwa 

kiasi cha Sh.23,530,380. 


Wilaya ya 

Mbarali 


Jiji la Mbeya 


Wilaya ya 

Rungwe 


Wilaya ya 

Morogoro 


Manispaa ya 

Arusha 


Mji wa Njombe 

• Magari yaliyotengwa kwa ajili ya 

kuuzwa hayakuonyeshwa katika 

taarifa za fedha Sh.105,000,000. 

• Kuonyeshwa zaidi kwa Wadaiwa 

mbalimbali Sh.2,772,000. 

• Matumizi ya maendeleo 

yameonyeshwa kama matumizi ya 

kawaida Sh.248,211,788. 

• Malipo kiasi cha Sh.9,169,746 

hayakuonyeshwa katika taarifa za 

fedha. 

• Kutotayarishwa kwa taarifa ya 

matumizi na mapato ya mtaji/miradi 

yamaendeleo. 

• Kuonyeshwa pungufu kwa matumizi 

Shs.5,703,048. 

• Kuonyeshwa zaidi kwa bakaa ya 

bidhaa Sh.3,114,600. 

• Kuonyeshwa pungufu kwa Wadaiwa 


• Kuonyeshwa pungufu kwa Wadai 


• Tofauti zilizoonekana katika bakaa 

au nakisi. 

• Kuonyeshwa pungufu kwa mapato ya 

miradi ya maendeleo isiyotumika 

Sh.242,322,641. 

• Madai ya Waalimu hayakuonyeshwa 

kwenye taarifa ya fedha kiasi cha 

Sh.33,723,787. 





91


Wilaya ya 

Ukerewe 


Wilaya ya Magu 


Wilaya ya 

Sengerema 


Wilaya ya 

Sumbawanga 

15. Halmashauri 

ya Wilaya ya 

Mkinga 


hya Wilaya ya 

Bai 

• Kutotayarishwa kwa taarifa ya 

matumizi na mapato ya mtaji/miradi 

ya maendeleo. 

• Uwekezaji kiasi cha Sh.14,332,516 

haukuonyeshwa kwenye taarifa za 

fedha. 

• Taarifa ya matumizi na mapato ya 

mtaji/miradi ya maendeleo 

imetayarishwa bila na kuwa na 

taarifa muhimu kama vile : - 

1. Bakaa ya kuanzia ya mwaka. 

2. Mapato ya mtaji/miradi ya 

maendeleo yaliyopatikana katika 

mwaka 2007/2008. 

3. Jumla ya mapato ya maendeleo 

yasiyotumika hadi kufikia tarehe 

30 Juni, 2008 kwa kila mradi. 



haikutayarishwa. 

• Kuonyeshwa zaidi kwa mali za muda 

mfupi katika taarifa ya mtiririko 

halisi wa fedha Sh.3,578,424 (Mali za 

kudumu hazikuonyeshwa kwenye 

mizania). 

• Kuonyeshwa pungufu Akaunti ya 

uchakavu wa mali kwa kiasi cha 

Sh.11,270,311 kwa sababu ya 

kutumia viwango vya uchakavu 

visivyo sahihi. 

• Kutoonyeshwa kwa madeni ya muda 

mfupi kiasi cha Sh.573,828,765. 





92


Wilaya ya 

Mpwapwa 


ya Manispaa 

ya Dodoma 


ya Wilaya ya 

Kondoa 


ya Wilaya ya 

Iringa 


ya Wilaya ya 

Makete 


ya Manispaa 

ya Bukoba 


ya Wilaya ya 

Ludewa 

• Mapato ya mtaji/maendeleo kiasi 

cha Sh.240,894,308 toka mwaka 

uliopita 2006/2007 hayakuonyeshwa 

kwenye Taarifa ya matumizi na 

mapato ya mtaji/miradi ya 

maendeleo . 

• Taarifa jumuifu ya mapato na 

matumizi haionyeshi makisio ya 

bajeti. 

• Kutoonyeshwa kwa bakaa ya bidhaa 

katika Mizania 




• Wadai wasioonyeshwa kwenye 

taarifa za fedha Sh.145,872,027 

• Madeni ya Waalimu hayakuonyeshwa 


Sh.265,805,946 

• Madeni yasiyolipwa hayakuonyeshwa 


Sh.112,198,087 



haikutayarishwa 

ipasavyo. 

Haionyeshi miradi inayotekelezwa, 

kiasi cha kuanzia, kiasi 

kilichopokewa, jumla ya kiasi 

kilichopo kwa matumizi, kiasi 

kilichotumika na kiasi kisichotumika 

kwa kila mradi. 



haikuonyesha salio la mwaka uliopita 





93


ya Wilaya ya 

Kasulu 


ya Manispaa 

Kigoma Ujiji 


ya Wilaya ya 

Hai 


ya Wilaya ya 

Moshi 


ya Manispaa 

ya Moshi 


ya Wilaya ya 

Nachingwea 

kiasi cha Sh.104,614,781 

• Madai ya Waalimu hayakuonyeshwa 


Sh.74,529,948 

• Kuonyeshwa pungufu kwa mishahara 

isiyolipwa kwa kiasi cha 

Sh.13,744,777 

• Madeni kuonyeshwa pungufu kwa 

kiasi cha Sh.216,387,852 ( Madai ya 

waalimu kutoonyeshwa kwenye 

vitabu vya hesabu) 

• Madeni kuonyeshwa pungufu kwa 

kiasi cha Sh.104,943,364 kwa 

sababu ya kutoingiza madini ya 

Waalimu katika hesabu. 

(Kuonyeshwa pungufu kwa wadai 

mbalimbali) 

• Wadaiwa hawakuonyeshwa kwenye 

Mizania ya hesabu Sh.24,969,917 



haikutayarishwa na kuletwa pamoja 

na taarifa za fedha. 

• Kuonyeshwa pungufu kwa nakisi kiasi 

cha Sh.349,758,642 

• Kuonyeshwa pungufu kwa kwa 

gharama za uchakavu wa mali za 

muda mrefu kiasi cha Sh.47,216,817 

(Hakikuonyeshwa kwenye taarifa za 

fedha) 

• Kuonyeshwa pungufu kwa mapato ya 

vyanzo vya ndani Sh.3,358,000 





94


ya Wilaya ya 

Kisarawe 


ya Wilaya ya 

Simanjiro 


ya Wilaya ya 

• Maelezo kuhusu tarakimu 

zilizoonyeshwa kwenye taarifa ya 

mtiririko halisi wa fedha 

hayakuletwa kwa ukaguzi. 

• Fedha taslimu kuhusu shughuli za 

uwekezaji na ugharamiaji 

hazikuonyeshwa 

Taarifa ya mtiririko halisi wa fedha 

haikuonyesha fedha taslimu zilizoingia na 

kutoka kuhusu shughuli za uwekezaji na 

ugharamiaji japokuwa kuna kiasi cha 

Sh.1,631,885,872 kilichoonyeshwa 

kutumika kugharamia miradi ya 

maendeleo. 

• Kiasi cha kuongezeka na kupungua 

kwa wadaiwa na wadai 

kilichoonyeshwa kwenye Taarifa ya 

mtiririko halisi wa fedha 

kinatofautiana na kile 

kilichokokotolewa na wakaguzi kama 

ifuatavyo: 

Tofauti 

Wadaiwa- Sh.4,856,250 

Wadai – Sh.29,982,021 

• Matumizi ya mtaji/maendeleo kiasi 

cha 

Sh.1,876,573,285.50 

yameoneshwa kama matumizi ya 

kawaida katika taarifa ya mapato na 

matumizi badala ya kuonyeshwa 

kwenye taarifa ya mapato na 

matumizi ya maendeleo hivyo ziada 

ya Sh.182,357,048 sio sahihi. 

• Fedha ya miradi isiyotumika katika 

mwaka uliopita wa 2006/2007 kiasi 

cha Sh.24,933,131 hakikuonyeshwa 





95

Tandahimba 


ya Wilaya ya 

Handeni 


ya Wilaya ya 

Kilindi 


ya Mji wa 

Korogwe 


ya Wilaya ya 

Mkuranga 

katika mwaka huu wa fedha. 

• Wadaiwa hawakufanyiwa usuluhisho 

hivyo kupelekea kuwepo kwa tofauti 

ya kiasi cha Sh.120,649,908 

• Kiasi kisichohakikiwa kuhusu 

limbikizo hasi la fedha kwa sababu 

ya kukosekana kwa jedwali 

Sh.31,497,008 

• Kuonyeshwa kimakosa katika taarifa 

ya mtiririko halisi wa fedha ongezeko 

la Wadaiwa na Malipo kabla kiasi cha 

Sh.6,658,860 

• Kuonyeshwa kimakosa kupungua 

kwa Wadai kulikoonyeshwa kwenye 

taarifa ya mtiririko halisi wa fedha 

Sh.7,621,593,000 

• Kuonyeshwa pungufu kwa mali za 

kudumu na muda mrefu kuliko athiri 

mizania Sh.889,394,447 

• Kutofautiana kwa tarakimu katika 

Urari na Taarifa ya mapato na 

matumizi. 

• Kuonyeshwa zaidi kwa mali za 

kudumu kwa kiasi cha 

Sh.200,190,193 bila kutolewa 

maelezo. 

• Mapato ya mtaji yasiyotumika 

yameonyeshwa zaidi kwa kiasi 

cha Sh.143,976,769. 

• Mapato ya mtaji yameonyeshwa 

kimakosa kama mapato ya 

matumizi ya kawaida 

Sh.1,668,809,961 . 





96


ya Wilaya ya 

Ngorongoro 

• Kuonyeshwa zaidi kwa ruzuku ya 

matumizi ya kawaida na 

maendeleo iliyopatikana Sh. 

484,322,837. 

• Taarifa jumuifu ya mapato na 

matumizi iliyoletwa kwa ukaguzi 

imekosa jedwali la ufafanuzi wa 

matumizi ya kiasi cha 

Sh.1,153,409,892. 

• Ziada iliyoonyeshwa pungufu 

katika taarifa ya mtiririko halisi 

wa fedha Sh.318,320,721. 

• Wadai walioonyeshwa pungufu 

katika mizania Sh.4,848,159. 

Kuonyeshwa zaidi kwa mapato ya 

miradi ya maendeleo isiyotumika 

Sh.197,609,750. 

3.5 Tathmini ya Udhibiti wa Teknolojia ya Mawasiliano katika 


Utangulizi 

Teknolojia ya Mawasiliano inazisaidia Mamlaka ya Serikali 

za Mitaa(LGAs) na kuziwezesha kurekebisha utendaji wa 

kazi na kuhimiza jitihada za kutoa huduma kwa Umma , 

kuongeza ufanisi, utendaji kazi na kutumia mitambo ya 

mawasiliano ya kisasa na inayojiendesha yenyewe . 

Ingawa Teknolojia ya Mawasiliano na masuala 

yanayoambatana nayo huboresha huduma na kuleta ufanisi 

katika shughuli za Mamlaka ya Serikali za Mitaa, kwa 

upande mwingine inahusisha na kuchangia kuleta athari 

mpya kama vile udhibiti wa vifaa vya mawasiliano ambavyo 

vinahitaji usimamizi mzuri zaidi na makini. 





97

Utayarishaji wa taarifa za fedha na nyinginezo katika 

baadhi ya Mamlaka ya Serikali za Mitaa hutumia mifumo ya 

mawasiliano. Hivyo mifumo ya mawasiliano ina changia 

mazingira ya udhibiti katika Mamlaka ya Serikali za Mitaa 

na kulifanya liwe eneo muhimu ambalo ukaguzi wetu 

unalizingatia. 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi katika ukaguzi wake inatathmini 

udhibiti wa jumla na ule wa matumizi ya teknolojia ya 

Kompyuta kama sehemu ya ukaguzi wa mwaka wa taarifa 

za fedha. 

Udhibiti wa jumla wa Teknolojia ya Mawasiliano unahusu 

miundo, sera, utaratibu na viwango ambavyo vinasaidia 

mchakato wa uhasibu na ule wa utayarishaji wa taarifa 

mbalimbali. Utendaji kazi mzuri wa udhibiti wa jumla 

husaidia kudhibiti matumizi ili kufanya kazi zake kama 

ilivyokusudiwa kwa kipindi chote cha mwaka. 

Udhibiti wa vitumizi unafanyika katika ngazi ya uhasibu na 

udhibiti wa utayarishaji wa taarifa mbalimbali, ukijumuisha 

idhini ya utumiaji, uunganishaji na utayarishaji taarifa. 

Mamlaka ya Serikali za Mitaa (LGAs) zinatumia 

mchanganyiko wa mifumo mbalimbali katika kusaidia 

mipango na utayarishaji wa bajeti, usimamizi wa fedha, 

usimamizi na utoaji taarifa na ukusanyaji wa maduhuli. 

Mifumo hiyo ni kama vile: Mfumo funganifu wa usimamizi 

wa fedha (IFMS), Taarifa za Mipango na Bajeti (Plan – Rep), 

Mfumo wa Mamlaka ya Serikali za Mitaa wa Usimamizi na 

Utunzaji wa Taarifa (LGMD). Pia Mamlaka za Serikali za 

Mitaa zimepatiwa vitendea kazi vilivyo unganishwa moja 

kwa moja kama vile Mfumo wa kutengeneza na kutunza 

Sheria ndogondogo( BLMD). 





98

Kulingana na Taarifa ya Tathmini ya Mifumo ya mawasiliano 

inayosaidia Mpango wa kupeleka madaraka katika ngazi za 

chini za utawala (D by D) kama sehemu ya uandaaji wa 

Programu ya hapo baadaye iliyotayarishwa kwa ajili ya 

Programu ya Maboresho ya Serikali za Mitaa ya mwezi Mei, 

2008. Mfumo Funganifu wa Usimamizi wa Fedha (IFMS) 

unatekelezwa katika Halmashauri 86 kati ya Halmashauri 

133 . 

Kufanikiwa kwa juhudi za utoaji huduma kwa Umma kwa 

kutumia Teknologia ya mawasiliano kunategemea mambo 

yafuatayo: 

• Uhakika wa usalama na ulinzi kutokana na utumiaji 

usioidhinishwa, kusudio la vitendo vya uovu, na 

mashambulizi ambayo yanaweza kusimamisha utoaji wa 

huduma. 

• Ulinganifu au upatanifu ambao utawezesha kubadilishana 

kwa kielektoniki ujumbe (mifumo ya waya), nyaraka, 

utayarishaji wa data na taarifa nk. 

• Kuzuia matumizi ya rasilimali na shughuli zisizo muhimu 

kujirudia rudia. 

• Ufanisi na kuzingatia kanuni na kupata matumzi bora ya 

fedha zilizotumika. 

Mambo yaliyoelezwa hapo juu ni muhimu kuzingatiwa 

katika ukaguzi wa mifumo ya mawasiliano. Hata hivyo, 

kaguzi zilizofanywa katika Mamlaka mbali mbali za 

Serikali za Mitaa katika mwaka wa fedha 2007/2008 

zimejikita /zimejielekeza hasa katika usalama kwenye 

Teknologia ya mawasiliano. Nia yangu ya baadaye hasa 

katika kaguzi za mwaka 2008/09 na kuendelea ni kuendelea 





99

kutathmini maeneo mengine katika mifumo ya teknologia 

ya mawasiliano. 

Madhumuni ya sehemu hii ni kuonyesha na kuelezea 

uwajibikaji katika Tekinolojia ya mawasiliano kwa kuelezea 

kwa ufupi mapungufu na athari zake katika mifumo ya 

Urasimu inayotumia Teknolojia ya mawasiliano. Mapungufu 

haya yametokana na tathmini ya mifumo hiyo iliyofanyika 

katika baadhi ya Mamlaka za Serikali za Mitaa 

zilizochaguliwa ambazo zinatumia na kutekeleza mfumo 

Funganifu wa Fedha (IFMS) – Epicor na zile zinazotumia 

mifumo inayojitegemea. 

• Mfumo wa Epicor bado haujahuishwa ili kuingiza na 

kuandaa kumbukumbu za mali za kudumu, bakaa za mali na 

utayarishaji wa Hati za manunuzi ya vifaa (LPOs), kuandika 

Hundi na kutoa taarifa mbali mbali za fedha. Pia, mfumo 

hauwawezeshi Maafisa Masuuli kutayarisha ulinganisho wa 

Benki. Kwa upande mwingine, Mfumo huu hautoi 

mchanganuo kwa ajili ya kutengeneza taarifa za fedha. 

Hivyo, Mamlaka za Serikali za Mitaa huyashughulikia 

mapungufu hayo kwa kutayarisha taarifa za fedha nje ya 

mfumo kwa njia ya kawaida. 

• Ufunganishi wa mifumo ya uhasibu bado haujakuwa wa 

kisasa zaidi na kuunganishwa na mfumo mkuu uliopo Wizara 

ya Fedha na Uchumi. Kuna kuharibika /kusimama mara 

kwa mara (kutofanya kazi kwa mfumo mtandao (Network) 

na kukatika mara kwa mara kwa umeme. Pia IFMS 

haijaweza kupelekwa/kuunganishwa kwenye baadhi ya 

Halmashauri bado zinaendelea kutayarisha Hesabu na 

Taarifa za Fedha bila kutumia mfumo Funganifu wa 

Usimamizi wa Fedha. 

• Mamlaka za Serikali za Mitaa zinakosa/ hazina programu 

zilizojengwa ndani ya Kompyuta na za uhasibu ambazo 





100

zingewezesha kuzuia au kugundua makosa au 

mapungufu/vitendo viovu (irregularities). 

• Mamlaka nyingi za Serikali za Mitaa hazina Sera ya 

Teknolojia ya Mawasiliano ambayo ingeweza kuweka 

mipaka ya fikio la mfumo, taratibu za kuendesha mfumo 

na pia kuelezea udhibiti wa vifaa na ule wa umakini. 

• Udhibiti wa namba za siri za kuingia na kufungua Kompyuta 

hauridhishi kwa sababu baadhi ya watumiaji hawana kanuni 

na taratibu za siri na hakuna ushahidi kwamba 

menejimenti inafanya tathmini ya suala hili mara kwa 

mara. 

• Kukosekana kwa wasimamizi wa mtandao (System 

Administrators) na kushughulikia kutafuta na kuondoa 

kasoro zinazojitokeza na vile vile kunakosekana sehemu 

/vifaa vya kurudisha taarifa (data) . 

• Kukosekana kwa watumishi wenye uwezo wa kutumia 

mifumo ya mawasiliano kama vile Epicor, Excel na 

matumizi ya Kompyuta kwa ujumla. 

• Hakuna vifaa vya kuzimia moto vya uhakika vya kuzuia 

moto katika vyumba vya Kompyuta na sehemu za kufanyia 

kazi. Mahali ambapo vifaa vya kuzimia moto vimefungwa, 

ukaguzi ulibaini kwamba havifanyiwi matengenezo ya mara 

kwa mara kama inavyotakiwa. 

Muhtasari wa mambo yaliyojitokeza wakati wa kutathmini 

udhibiti wa Teknolojia ya mawasiliano katika Mamlaka ya 

Serikali za Mitaa umeonyeshwa katika kiambatanisho Na.2 

katika taarifa hii. Kwa ufupi ni kama ifuatavyo:- 

• Mali za kudumu hazijaingizwa kwenye mfumo. 





101

• Ucheleweshaji wa kuingiza makisio ya bajeti katika mfumo 

wa wa usimamizi wa fedha 

• Kukosekana kwa ujuzi wa watumiaji wa mfumo ambao 

hawakupata mafunzo 

• Taarifa za hesabu za mwaka bado zinaendelea 

kutengenezwa bila kutumia mfumo funganifu wa 

usimamizi wa fedha. 





102

SURA YA NNE 

USIMAMIZI WA FEDHA NA MALI ZA KUDUMU KATIKA MAMLAKA YA 

SERIKALI ZA MITAA 

4.1 Ufuatiliaji wa utekelezaji wa maoni ya ukaguzi kwa 

miaka iliyopita katika Halmashauri 

Katika Mwaka 2007/08, mapendekezo mbalimbali ya 

ukaguzi yametolewa kuhusiana na masuala muhimu 

yalitojitokeza katika ukaguzi uliofanyika miaka ya nyuma. 

Tumegundua kuwa baadhi ya Halmashauri zilifanya juhudi 

katika kutekeleza maoni yaliyotolewa na wakaguzi. Ila , 

Halmashauri 112 zilikuwa na hoja za miaka ya nyuma zenye 

thamani ya Sh.32,903,395,306, kati ya hizo Halmashauri ya 

Wilaya ya Kongwa ilikuwa na kiwango kikubwa zaidi cha 

Sh.6,813,262,872 ikifuatiwa na Halmashauri ya Wilaya ya 

Dodoma Mjini yenye jumla ya Sh.2,748,605,834. Tumekuwa 

tukitoa hoja na maoni ya ukaguzi kwa wakaguliwa wetu 

kwa lengo la kuwezesha uongozi wa Halmashauri 

kurekebisha kwa haraka dosari zilizoonekana ili 

kuuimarisha udhibiti wa ndani na usimamizi wa rasilimali za 

Halmashauri. 

Hulka ya kutoshughulikia taarifa au mapendekezo ya 

wakaguzi inaweza kusababisha kujirudia kwa dosari 

zilizoonekana miaka ijayo. Hii inaweza ikawa ni upungufu 

wa uwajibikaji kwa Maafisa Masuuli na Menejimenti za 

Halmashauri husika. 

4.1.1 Ulinganisho kwa ufupi wa mambo ambayo 

hayakushughulikiwa kwa miaka 2005/06, 2006/07 na 

2007/2008 ni kama ilivyo katika jedwali hapa chini:- 

Mwaka 

Kiasi mambo 

kisichoshughulikiwa (Sh.) 

Idadi ya 

Halmashauri 

2005/2006 9,035,355,267 65 

2006/2007 4,643,565,831 52 

2007/2008 32, 903,395,306 112 





103

Mfululizo wa mambo ambayo hayakushughulikiwa yanaweza 

kuonyeshwa kwa kutumia kielelezo kifuatacho: 

Mwelekeo wa mambo ya siyoshughulikiwa kwa miaka mitatu 

Idadi ya Halmashauri zilizohusika 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

9,035,355,267 4,643,565,831 32, 903,395,306 

2005/2006 2006/2007 2007/2008 

Mwaka wa fedha 

Matokeo yanayoonekana hapo juu yanaonyesha kwamba 

thamani ya masuala yasiyoshughulikiwa kwa mwaka wa 

ukaguzi 2006/07 yalikuwa Sh.4,643,565,831 yaliyohusisha 

Halmashauri 52 . Katika mwaka 2006/07 masuala 

yasiyoshughulikiwa ya kipindi cha nyuma yaliongezeka 

kutoka Halmashauri 52 kwa mwaka 2006/07 hadi 112 kwa 

mwaka 2007/08 yakihusisha Sh.32,903,395,306 ikiwa ni 

ongezeko la Sh.28,258,829,475. Hii inaonyesha kuwa, 

menejimenti za Halmashauri zimepunguza juhudi katika 

kuyafanyia kazi maoni ya ukaguzi. Kiambatisho Na.3 cha 

ripoti hii kinaonyesha kwa undani Halmashauri na kiasi cha 

mambo yasiyoshughulikiwa. 

4.2 Usimamizi wa Fedha 

Usimamizi wa fedha kwa ujumla unahusisha makusanyo na 

mapokezi ya fedha za Umma na pia usimamizi wa akaunti 

za benki za Halmashauri. Masuala yaliyojitokeza wakati wa 

ukaguzi ni pamoja na:- 





104

4.2.1 Masuala yasiyoshughulikiwa ya ulinganisho wa kibenki 

Agizo Na.134 la Memoranda ya Fedha ya Serikali za Mitaa 

(1997) linasema kwamba waweka Hazina katika 

Halmashauri wahakikishe kuwa usuluhisho wa kibenki 

ukiwemo udhibiti kati ya kitabu cha mapato na hati za 

benki zinafanywa walau mara moja kwa kila Mwezi. Kwa 

mwaka wa fedha 2007/2008, Halmashauri 56 hazikufuata 

Agizo lililotajwa hapo juu; hali ambayo imesababisha kuwa 

na masuala mengi yasiyoshughulikiwa katika ulinganisho wa 

kibenki kama ifutavyo:- 

• Jumla ya Sh.305,703,124 zilipokelewa katika daftari za 

fedha katika Halmashauri lakini hazikuonekana katika 

taarifa za Benki. Hii inaonyesha mapungufu makubwa 

katika udhibiti wa mapato na mapato hayo yanaweza 

kuwa yametumiwa isivyo halali, hii ni kutokana na 

ukweli kwamba hakuna uthibitisho kuwa usuluhisho wa 

kibenki ulifanywa na mtu huru. 

• Jumla ya Hundi zenye thamani ya Sh.2,969,830,892 

ziliandikwa kwa watu mbalimbali lakini hazikupelekwa 

benki mpaka wakati wa kufunga hesabu za Mwaka 

tarehe 30 June, 2008. 

• Jumla ya Sh.168,699,801 ni Mapokezi katika daftari la 

fedha lakini hayapo katika taarifa za benki. Hakuna 

juhudi zozote zilizofanywa na Halmashauri kuhakikisha 

kuwa fedha hizo zimeingia benki. 

• Jumla ya Sh.535,856,223 ilikuwa ni malipo katika benki 

ambayo hayajaingizwa katika daftari za fedha za 

Halmashauri. 

• Jumla ya Sh.319,550,613 ilikuwa ni mapato yaliyoingia 

benki hayakuoneka katika daftari za fedha za 

Halmashauri. 





105

Kwa ufupi masuala yasiyoshughulikiwa ya ulinganisho wa kibenki 

kwa mwaka 2006/2007 na 2007/2008 yameonyeshwa katika 

jedwali hapa chini:- 

Mwaka 

Mapokezi 

katika daftari 

la fedha lakini 

hayapo katika 

taarifa za 

benki (Sh.) 

Hundi ambazo 

hazikupelekw 

a benki (Sh.) 

Fedha 

ambayo 

haijaingizw 

a katika 

akaunti ya 

Halmashauri 

(Sh.) 

Malipo 

katika benki 

ambayo 

hayajaingiz 

wa katika 

daftari la 

fedha (Sh.) 

Mapato 

yaliyoingia 

benki 

hayakuoneka 

katika daftari 

la fedha (Sh.) 

2006/2007 392,220,923 4,913,727,464 1,277,787,933 360,510,539 489,624,271 

2007/2008 305,703,124 2,969,830,892 168,699,801 535,856,223 319,550,613 

• Jedwali hapo juu linaonyesha kwamba mapokezi katika 

daftari la fedha lakini hayapo katika taarifa za benki 

kwa mwaka 2006/07 yalikuwa Sh.392,220,923 wakati 

mwaka 2007/08 zilikuwa Sh.305,703,124. 

• Hundi ambazo ziliandaliwa kwa malipo ya wateja 

mbalimbali lakini hazikupelekwa benki kwa Mwaka 

2006/2007 zilikuwa Sh.4,913,727,464 wakati mwaka 

2007/2008 zilikuwa Sh.2,969,830,892. 

• Fedha ambazo hazijaingizwa katika akaunti ya 

Halmashauri kwa Mwaka 2006/2007 zilikuwa ni 

Sh.1,277,787,933 wakati kwa Mwaka 2007/2008 zilikuwa 

Sh.168,699,801. 

• Kiasi cha Sh.535,856,223 zilipwa benki lakini 

hazikuingizwa katika daftari za fedha za Halmashauri 

kwa mwaka wa fedha 2007/2008 wakati Sh.360,510,539 

zililipwa benki lakini hazikuingizwa katika daftari za 

fedha za Halmashauri kwa mwaka wa fedha 2006/2007. 

Mwisho, jumla ya mapato Sh.319,550,613 yaliyoingia 

benki lakini hayakuoneka katika daftari za fedha za 

Halmashauri kwa mwaka 2007/2008. Kwa mwaka 

2006/2007 jumla ya Sh.489,624,271 zilizoingia benki 





106

lakini hazikuoneka katika daftari za fedha za 

Halmashauri. 

Mchanganuo masuala yasiyoshughulikiwa ya ulinganisho 

wa kibenki yameonyeshwa katika Kiambatanisho 4. 

4.2.2 Uhakiki wa fedha na Ukaguzi wa kushitukiza 

(i) Ukaguzi wa kushitukiza 

Agizo Na.170 la Memoranda ya Fedha za Serikali za 

Mitaa ya mwaka 1997 linamtaka Mkurugenzi wa 

Halmashauri au Mwakilishi wake hakufanya uhakiki 

wa fedha taslimu wa kushtukiza mara kwa mara. Ila, 

wakati wa ukaguzi tumebaini kuwa, hakuna 

utaratibu wala uhakiki wa fedha wa kushitukiza 

umefanywa na Mkurugenzi au mwakilishi katika 

baadhi ya Halmashauri. (Angalia kiambatanisho 5) 

(ii) 

Kutunza fedha zaidi ya kiwango kilichowekwa 

Agizo Na.352 la Memoranda ya Fedha za Serikali za 

Mitaa ya mwaka 1997 linaitaka Halmashauri kwa 

kutumia kamati ya Fedha na Mipango kuweka 

kiwango cha juu cha kuhifadhi fedha katika majengo 

ya Halmashuri na kiwango hicho hakitakiwi kuzidi 

bila kibali”. 

Ukaguzi wa kushitukiza uliofanywa kwa mwaka 

2007/2008 ulibaini kuwa, hakuna kiwango 

maalumu kilichowekwa na Halmashauri cha 

kutunza fedha katika majengo ya Halmashauri 

kama Agizo Na.352 la Memoranda ya Fedha za 

Serikali za Mitaa ya mwaka 1997 linavyotaka. 

(Angalia kiambatanisho 5). 





107

(iii) Kutokuwa na uthibitisho wa bakaa za benki 

Sh.59,417,291.26 

Ukaguzi uliofanywa katika Halmashauri ya Mbinga 

kuhusiana na Usimamizi wa fedha ulibaini kuwa 

Halmashauri ilikuwa na Akaunti za benki 36 kwa 

Mwaka wa fedha ulioishia tarehe 30 Juni, 2008 

ambazo zilikuwa na jumla ya bakaa la 

Sh.3,283,977,288.84. Hata hivyo ni akaunti za 

benki 27 tu ndizo zilizothibitika kuambatana na 

taarifa za benki zikiwa zimesainiwa na Meneja wa 

Benki. Akaunti 9 zenye bakaa ya jumla ya 

Sh.59,417,291.26 hazikuambatana na taarifa za 

benki kama ifuatavyo: 

Akaunti Na. Jina la Akaunti Bakaa (Sh.) 

6171200011 CSPD 91,031.45 

6171200017 Mfuko wa vijana 3,793,082.16 

6171200018 STABEX 488,320.25 

6171200021 Bodi ya Elimu 2,657,268.50 

6171200023 UPE 154,067.90 

6171200026 DADPS 163,789.00 

6171200037 Global fund 45,882,557.00 

6171200039 Lundo 

umwagiliaji 

6,187,175.00 

Jumla 59,417,291.26 

4.3 Usimamizi wa mali za Halmashauri 

4.3.1 Usimamizi wa mali za kudumu 

Taarifa za Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa hesabu za Serikali 

za miaka ya nyuma zilizowasilishwa Bungeni zimetoa 





108

mapendekezo mbalimbali kuhusiana na usimamizi wa mali 

za kudumu katika Halmashauri. Taarifa hizi zimebainisha 

maeneo mbambali kuhusiana na usimamizi wa mali za 

kudumu na hasa, manunuzi, umiliki, uingizaji vitabuni, 

matengenezo na uuzaji wa mali za kudumu. 

Halmashauri zinasimamia miundo mbinu na mali za jamii 

mbalimbali kama vile barabara, majengo, mali na vifaa 

ambazo zinatoa huduma katika jamii. Ni muhimu 

Halmashauri zikaonyesha kwa vitendo matokeo ya matumizi 

ya vifaa vya kudumu ili jamii iweze kuona na kunufaika na 

huduma inayotokana na mali hizo. Katika Halmashauri zilizo 

nyingi mali za kudumu ndizo zinazochukua sehemu kubwa 

katika hesabu za Mwaka na inahitaji mwendelezo wa miradi 

ya maendeleo kushughulikia ukuaji na mabadiliko ya 

viwango. Zaidi ya hayo, mali za kudumu ndizo 

zinazotengeneza taarifa ya mwaka ya mapato na matumizi 

ya mali za kudumu. 

Yafuatayo ni mapungufu yaliyojitokeza wakati wa 

kutathmini usimamizi wa mali za kudumu uliohusisha 

Halmashauri thelathini na tisa (39). 

Na. Jina La 

Halmashauri 


ya Wilaya ya 

Mbeya 

Kiasi (Sh.) 

Matokeo ya ukaguzi 

- (i) magari 13 

yasiyokuwa na 

kadi za usajiri 

(ii) pikipiki 18 ambazo 

hazikuingizwa 

kwenye regista ya 

mali za kudumu 

(iii) Majengo 

yasiyokuwa na hati 

miliki 

Uhakiki wa mali za 





109


ya Wilaya ya 

Mbarali 

kudumu kwa mwaka wa 

fedha 2007/2008 

umebaini kuwa ardhi 

majengo ya Hospitali ya 

Wilaya yamejengwa 

katika eneo ambalo 

halina hati miliki 

japokuwa eneo hilo 

limeshapimwa. 

- (i) magari 2 

hayakuwekwa 

kwenye rejista ya 


kinyume na Agizo 

na. 326 ya 

memoranda ya 

fedha za 

Halmashauri ya 

Mwaka 1997. 

(ii) Pikipiki 8 ambazo 

thamani yake 

haikuweza 

kupatikana mara 

moja 

hazikuingizwa 

kwenye jedwali la 


wala kadi za 

usajiri hazikuletwa 

ukaguzi. 

(iii) Kutokuwepo kwa 

rejista ya mali za 

kudumu kinyume 

na Maagizo Na. 

60(d) na 366 ya 

Memoranda ya 





110


ya Jiji la 

Mbeya 


ya Wilaya ya 

Mbozi 


ya Wilaya ya 

Fedha ya Serikali 

za Mitaa 1997 

(iv) Eneo ambamo 

majengo ya 

utawala 

yamejengwa 

katika 


Wilaya hayana hati 

miliki. 

47,292,804 (i) Magari 3 

yameegeshwa kwa muda 

mrefu bila ya kuwa na 

injini zake 

(ii) magari 2 na ardhi ya 

“Iwambi Farm and City 

park” hayakuingizwa 

kwenye mizania ya 

hesabu ya mwaka. 

119,741,702 (i) Magari 2 

hayakuingizwa 

katika jedwali za 

mali za kudumu za 

(ii) 

mwaka 2007/08. 

Magari 4 hayakuwa 

na kadi za usajili ili 

kuthibitisha umiliki 

wake. 

(iii) (iii) Magari 7 

yaliyonunuliwa kwa 

Sh.119,741,702 

hayakuingizwa 

katika rejista ya 


133,435,375 Magari na Pikipiki zenye 

thamani ya 





111

Ileje 


ya Wilaya ya 

Rungwe 


ya Wilaya ya 

Chunya 

Sh.133,435,375 hazikuwa 

na kadi ya uandikishwaji 

au hati ya kutolea mali. 

- Uhakiki wa mali za 

kudumu umeonyesha 

kuwa magari 25 na 

pikipiki 28 

hazikuonyeshwa katika 

rejista wala kadi za 

usajili/ upokeaji 

hazikuletwa wakati wa 

ukaguzi. 

- magari 3 hayakuwekwa 

kwenye rejista ya mali za 

kudumu kinyume na 

Agizo na. 326 ya 

memoranda ya fedha za 

Halmashauri ya Mwaka 

1997. 


ya Wilaya ya 

Kyela 


ya Manispaa 

ya Morogoro 

3,225,000 • Pikipiki 2 zenye 

thamnai ya 

Sh.3,225,000 

hazikuwa na kadi za 

usajiri/ mapokezi. 

• Ardhi ambamo 

majengo ya Hospitali 

ya Wilaya hayana hati 

miliki japokuwa eneo 

limeshapimwa. 

- Mali za kudumu 

zimeonyeshwa katika 

Mizania thamani ya zero. 

10. Halmashauri Rejista ya mali za 





112

ya Wilaya ya 

Kilombero 


ya Wilaya ya 

Mvomero 


ya Manispaa 

ya Songea 


ya Wilaya 

Mbinga 


ya Wilaya 

Korogwe 


ya Wilaya 

Iramba 

kudumu haikuletwa kwa 

ajili ya ukaguzi 

kinyume na Maagizo Na. 

366 na 367 ya 

Memoranda ya Fedha ya 

Serikali za Mitaa 1997 

Halmashauri haikuwa na 


kudumu 

- kinyume na Maagizo 

Na.366 na 367 ya 

Memoranda ya Fedha ya 

Serikali za Mitaa 1997 

Halmashauri haikuwa na 


kudumu 

- Uthamanisho wa mali za 

kudumu ulikuwa bado 

haujakamilika. 

9,740,437,034 Mizania ya hesabu ya 

mwaka wa kuishia tarehe 

30 Juni, 2008 ilionyesha 

mali za kudumu zenye 

jumla ya 

Sh.9,740,437,034 ambazo 

hazikuthibitika kutokana 

na utofauti uliopo kati 

tarakimu zilizoonyeshwa 

kwenye jedwali la mali 

za kudumu na mizania. 

5,237,959,828 Ardhi na Nyumba zenye 

thamani ya 

Sh.5,237,959,828 





113


ya Wilaya 

Manyoni 


ya Wilaya 

Singida 


ya Manispaa 

ya Singida 


ya Wilaya 

Tunduru 


ya Wilaya 

Masasi 


ya Wilaya ya 

Nanyumbu 

hazikuwa na hati miliki 

• Ardhi na Nyumba 

6,009,558,000 zenye thamani ya 

Sh.6,009,558,000 

hazikuwa na hati 

miliki 

• Magari 7 hayakuwa na 

bima za magari 


thamani ya Sh. 

6,437,587,069 hazikuwa 

na hati miliki 


thamani ya Sh. 

6,627,544,296 hazikuwa 

na hati miliki 

- Uthamanisho wa mali za 

kudumu ulikuwa bado 

haujakamilika. 

1,182,431,838 Kibali na orodha ya mali 

za kudumu 

zilizohamishiwa 

Halmashauri ya Wilaya ya 

Nanyumbu zenye jumla 

ya Sh.1,182,431,838 

hazikuletwa kwa 

ukaguzi. 

1,182,431,838 Orodha ya mali za 

kudumu zilizohamishwa 

kutoka Halmashauri ya 

Wilaya ya Nanyumbu 

zenye jumla ya 

Sh.1,182,431,838 





114


ya Mji ya 

Korogwe 


ya Wilaya ya 

Kwimba 


ya Wilaya ya 

Magu 


ya Wilaya ya 

Ukerewe 


ya Wilaya ya 

Arusha 

27 Halmashauri 

ya Wilaya ya 

Meru 

hazikuonyeshwa kwenye 

Mizania ya hesabu. 

502,048,799 Thamani ya mali ya 

kudumu ya 

Sh.502,048,799 

iliyoonyeshwa kwenye 

Mizania ya hesabu 

haikuchanganuliwa 

kufuata makundi kama 

vile ardhi, majengo, 

vifaa n.k 

- Hati Miliki za majengo 

ya Halmashauri 

hazikuletwa kwa 

ukaguzi. 

- Rejista ya Mali za 

kudumu haijaboreshwa 

kinyume na Agizo Na. 

326 ya Memoranda ya 

Fedha ya Serikali za 

Mitaa 1997. 

- Rejista ya Mali za 

kudumu haijaboreshwa 

kinyume na Agizo Na. 

326 ya Memoranda ya 

Fedha ya Serikali za 

Mitaa ya mwaka 1997. 

47,746,000 Mali za kudumu 

hazijawekewa alama za 

utambulisho. 

Magari ya Halmashauri 

yakiwemo-Toyota Stout 

SM 1010 na Jiefang Lorry 

Tipper SM 1285 





115

28 Halmashauri 

ya Wilaya ya 

Bagamoyo 


ya Wilaya ya 

Mkuranga 

30. Manispaa ya 

Dodoma 


ya Wilaya ya 

Kongwa 


ya Wilaya ya 

Mufindi 


ya Manispaa 

ya 

Kigoma/Ujiji 

hayakuonyeshwa kwenye 

mizania ya kuishia tarehe 

30 Juni, 2008 

320,000,000 Gari la zima Moto 

lililonunuliwa halijaletwa 

katika Halmashauri 

pamoja na kuwa 

limeonyeshwa katika 

mizania ya kipindi cha 

kuishia tarehe 30 Juni, 

2008 kam sehemu ya 

mali za kudumu. 

200,190,193 Thamani ya mali za 

kudumu ilionyeshwa kwa 

thamani zaidi ya 

Sh.200,190,193 bila 

maelezo. 

998,056,905 Kutotunzwa vizuri kwa 


kudumu. 

- Hati miliki inakosekana 

za majengo na ardhi 

zinakosekana. 

65,536,975 

Thamani ya majengo 

ilionyeshwa pungufu 

3,731,314,983 Mizania ya marudio ya 

tarehe 30 Juni, 2008 

ilionyesha mali za 

kudumu zenye thamani 

ya sh.3,731,314,983 

ambazo hazikuweza 

kuthibitika kulingana na 

ukweli kwamba rejista ya 






116


ya Wilaya Hai 


ya Manispaa 

ya Moshi 


ya Wilaya 

Kilwa 


ya Wilaya ya 

Nachingwea 


ya Wilaya ya 

Babati 


ya Wilaya ya 

Bunda 

haijafanyiwa maboresho 

tangu mwaka 2002. 

2,616,677,443 Kutokuwepo kwa rejista 

ya mali za kudumu 

47,216,817 

Kiasi cha uchakavu 

kilionyeshwa pungufu 

- 

Kutokuwepo kwa rejista 


- 

Kutokuwepo kwa rejista 


171,109,395.65 Kadi za uandikishwaji wa 

Mitambo na vifaa 

havikuonekana wakati wa 

ukaguzi 

Gari aina ya Toyota 

– Land cruiser 

Modeli number – HJZ78R 

– RMRs 

Yenye ya uandikishwaji 

SM 5342 na Trekta 

VALMET 

Modeli number – 2600 

Yenye namba za usajiri 

SM 4625 hazikuingizwa 

kwenye rejista ya mali za 

kudumu 

Halmashauri ziendelee kuboresha takwimu za mali za 

kudumu na kuhakikisha kuwa takwimu zinatunzwa kwa 

usahihi kwa matumizi ya miaka ijayo. 





117

4.4 Wadaiwa wasiolipa Sh.8,675,739,790 

Ukaguzi wa taarifa za hesabu na majedwali ya uthibitisho 

kwa Halmashauri 115 umeonyesha kuwa jumla ya 

Sh.8,675,739,790 hazikukusanywa kutoka kwa wadaiwa 

mpaka mwisho wa mwaka ulioishia tarehe 30 Juni, 2008. 

Hii ni kinyume na maagizo Na.120 na 121 ya Memoranda ya 

Fedha ya Serikali za Mitaa 1997 yanayosema kwamba “ni 

jukumu la Mweka Hazina kufanya mipango ya kutosha ya 

fedha na hesabu ili kuhakikisha uwekaji kumbukumbu mzuri 

wa fedha zote za Halmashauri na ukusanyaji, utunzaji kwa 

usalama na uwekaji benki wa fedha hizo. Na “Kadiri 

iwezekanavyo mapato yote yatakusanywa kulingana na 

huduma iliyotolewa au wakati wa kutoa huduma. Kama 

sehemu ya mchakato wa bajeti ya mwaka, Halmashauri 

itaweka kiwango cha chini cha mwisho ambacho 

kitawezesha malipo kamili kufanywa kabla na (kama ni 

lazima) viwango vya chini vya amana”. Kushindwa 

kukusanya fedha toka kwa wadaiwa wa Halmashauri 

kunaonyesha udhaifu mkubwa wa udhibiti wa ndani wa 

ukusanyaji wa madeni toka wadaiwa na kutozingatiwa kwa 

Maagizo yaliyotajwa hapo juu ambayo yanaweza 

Halmashauri kushindwa kutimiza majukumu yaliyowekwa 

ikiwemo kuchelewa kukamilika kwa miradi iliyopangwa kwa 

wakati kutokana na tatizo la ukata. Orodha ya deni la 

Wadaiwa imeonyeshwa katika Kiambatisho 6 cha ripoti hii. 

4.4.1 : Ulinganisho kwa ufupi wa orodha ya wadaiwa kwa 

mwaka 2006/2007 

na 2007/08 ni kama ilivyo katika jedwali hapa chini 

Mwaka Kiasi(Sh.) Idadi ya Halmashauri 

2006/2007 5,614,010,055 76 

2007/2008 8,675,739,790 115 

Kutokana na jedwali hilo hapo juu ni dhahiri kwamba 

Halmashauri 76 zilizokaguliwa mwaka 2006/2007 





118

hazikuweza kukusanya kutoka kwa wadaiwa jumla ya 

Sh.5,614,010,055 ambapo kwa mwaka 2007/2008 

Halmashauri 115 zilikuwa na wadaiwa wanaofikia 

Sh.8,675,739,790. Hiki ni kiashiria kwamba menejimenti 

katika Halmashauri husika hazikufanya jitihada za kutosha 

kukusanya kutoka kwa wadaiwa na hivyo kiwango cha 

wadaiwa kiliongezeka kutoka kiasi cha Sh.5,614,010,055 

hadi kufikia Sh.8,675,739,790 tarehe 30 Juni, 2008. 

4.5 Wadai wasiolipwa Sh. 15,610,406,163 

Katika ukaguzi wa taarifa za fedha za Halmashauri, 

tumebaini deni kubwa la wadai la Sh.15,610,406,163 

litakalosababisha Halmashauri kupoteza uaminifu kwa 

watoa mikopo ya huduma. Halmashauri zenye deni kubwa 

la Wadai ni Halmashauri ya Manispaa ya Ilala 

Sh.1,725,708,997 ikifuatwa na Halmashauri ya Wilaya ya 

Morogoro yenye Sh.444,232,891 na baadaye Halmashauri 

ya Mkuranga Sh.399,556,584. 

Kuzidi kuchelewesha kulipa deni la wadai kutaleta athari 

mbaya kwa Halmashauri, zikiwemo:- 

• Hatari ya kuanzisha madaiano na wadai. 

• Kupoteza hadhi na uaminifu wa mkopo. 

• Kunyimwa huduma 

• Kuathiri bajeti. 

Kutokana na hoja hizo, Mamlaka za Serikali za Mitaa 

zinahimizwa sana kulipa madeni yao haraka yanapofikia 

wakati wake. Orodha ya deni la wadai imeonyeshwa 

katika kiambatisho cha 7 cha ripoti hii. 

4.6 Masurufu yasiyorejeshwa Sh.214,489,665 toka katika 

Halmashuri 18 


(1997) linasema “Masurufu ya safari au masurufu maalum 





119

lazima yarejeshwe ndani ya majuma mawili baada ya afisa 

kurejea kwenye kituo chake cha kazi au baada ya 

kukamilisha shughuli; kushindwa kurejesha hakutasababisha 

tu kiasi kinachodaiwa kukatwa kwenye mshahara wa afisa 

kwa kima kilichoongezwa bali pia kunaweza kusababisha 

kukatwa tozo ya si chini ya asilimia 5 ya mshahara wake”. 

Kinyume na Agizo la taarifa za fedha za Mamlaka ya Serikali 

za Mitaa, Halmashauri 18 kwa mwaka 2007/2008 

zimeonyesha jumla ya masurufu yasiyorejeshwa ya 

Sh.214,489,665. Halmashauri ya Wilaya ya Babati inadai 

kiasi kikubwa cha masurufu ya Sh.34,595,420 ikifuatiwa na 

Manispaa ya Arusha yenye Sh.22,421,490 na Halmashauri 

ya Wilaya ya Musoma District Council Sh.18,037,674 

zikifuatana. Masurufu mapya yatatolewa tu kwa watumishi 

ambao wamekamilisha kurejesha masurufu waliyopewa 

awali. 

Ninapenda kusisitiza umuhimu wa kufuata masharti ya 

Sheria hasa kuhusu urejeshaji wa masurufu. Orodha ya 

masurufu yasiyorejeshwa kama ilivyokuwa 30 Juni, 2008 

imeonyeshwa katika Kiambatisho 8 cha ripoti hii. 

Orodha ya Masurufu yasiyorejeshwa kwa ufupi kwa mwaka 

2006/2007 na 2007/08 ni kama ilivyo katika jedwali hapa 

chini 

Mwaka 

Kiasi Idadi ya Halmashauri 

(Sh.) 

2006/2007 586,715,095 17 

2007/2008 214,489,665 18 

Muhtasari wa matokeo ya masurufu yasiyorejeshwa katika 

mwaka 2007/08 umeonyesha kwamba kumekuwa na 

maendeleo mazuri ya urejeshaji wa masurufu yaliyotolewa 

kwa watumishi katika Halmashauri, ambapo yalipungua 





120

toka Sh.586,715,095 kwa mwaka 2006/2007 yakihusisha 

Halmashauri 17 hadi kufikia Sh.136,913,405 kwa mwaka 

2007/2008. 

4.7 Vitabu vya mapato ambavyo havikuwasilishwa kwa 

ukaguzi 

Maagizo Na.101 na 102 ya Memoranda ya fedha ya Mamlaka 

za Halmashauri za Serikali za Mitaa yanasema: “Maofisa 

wote wenye vitabu vya stakabadhi lazima warudishe vitabu 

vyote vya stakabadhi vilivyotumika na visivyotumika kila 

mwisho wa mwezi katika fomu maalum, na upotevu 

wowote wa nyaraka zinazotakiwa kutolewa maelezo lazima 

utolewe taarifa haraka kwa ofisa anayehusika. Nakala ya 

ripoti lazima ipelekwe kwa Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa 

Hesabu za Serikali na afisa mhimili msaidizi wa Serikali za 

Mitaa anayehusika. Kinyume na maagizo hayo, jumla ya 

vitabu 860 vya stakabadhi za mapato kutoka Mamlaka za 

Serikali za Mitaa 43 zimetolewa taarifa ya kukosekana kwa 

hiyo havikuwasilishwa kwa ajili ya ukaguzi. 

• Kwa kuwa vitabu hivi vya stakabadhi za mapato 

vilikusudiwa kukusanya mapato ya Halmashauri 

haikujulikana kwa uhakika kiasi cha mapato kilichokuwa 

kimekusanywa. 

• Kuna uwezekano mkubwa wa wizi wa wazi wa maduhuli 

ya Halmashauri kutoka kwa wakusanyaji wa maduhuli. 

• Inaathiri bajeti ya mapato ya Halmashauri. 

Kwa hiyo ni muhimu kwa menejimenti ya Halmashauri 

kuanzisha mfumo wa udhibiti wa ndani unaofaa kwa 

usimamizi wa vitabu vya stakabadhi za mapato. 

Hatua kali kwa upande wa menejimenti ikiwemo 

kuwafungulia mashitaka wakusanyaji mapato wanaokiuka 

utaratibu lazima zichukuliwe. Orodha ya vitabu vya 





121

stakabadhi za maduhuli vilivyokosekana inaonyeshwa katika 

kiambatisho 9 cha ripoti hii. 

Muhtasari wa vitabu ambavyo havikuwasilishwa kwa 

ukaguzi kwa mwaka 2006/2007 na 2007/2008 

Mwaka 

Idadi ya vitabu 

vilivyokosekana 

Idadi ya 

Halmashauri 

2006/2007 996 8 

2007/2008 860 43 

4.8 Kutokuwasilishwa kwa maduhuli ya Mamlaka ya Serikali 

za Mitaa yaliyokusanywa na mawakala Sh.421,213,641 

Ili kuzingatia Agizo Na.110 la Memoranda ya fedha za 

Mamlaka ya Serikali za Mitaa (1997) wakusanyaji wa 

maduhuli wanatakiwa kuwasilisha kwa mtunza fedha wa 

Halmashauri vitabu vya kukusanyia maduhuli. 

Katika mwaka wa taarifa hii, Mamlaka za Serikali za Mitaa 

22 hazikupokea maduhuli kutoka kwa mawakala wa 

ukusanyaji ya jumla ya Sh.421,213,641 zilizokusanywa 

katika vituo mbalimbali kinyume na Agizo Na. 110 la 

Memoranda ya Fedha ya Serikali za Mitaa (1997). Orodha ya 

Halmashauri imeonyeshwa katika kiambatanisho 10. 

Muhtasari wa mapato ambayo hayakuwasilishwa katika 

Halmashauri kwa mwaka 2006/07 na 2007/08 

Mwaka Maduhuli yasiyo 

wasilishwa (Sh.) 

Idadi ya Halmashauri 

zilizohusika 

2006/2007 366,971,247 12 

2007/2008 421,213,641 22 





122

Muhtasari hapo juu unaonyesha kwamba maduhuli 

yasiyowasilishwa na mawakala kwa mwaka 2006/2007 

yaliyohusisha Halmashauri 12 yalifikia Sh. 366,971,247 

ambapo katika mwaka 2007/2008 yasiyowalishwa na 

mawakala yalifikia Shs.421,213,641 ambayo yalihusisha 

Halmashauri 22. 

4.9 malipo yenye nyaraka pungufu Sh 3,590,228,595 

Malipo yenye nyaraka pungufu yanatokea wakati hati za 

malipo zinakosa viambatisho kama vile hati za kuagizia 

vifaa, Ankara, taarifa za matumizi, orodha ya malipo 

iliyosainiwa, hati za kupokelea vifaa nk. 

Agizo Na. (5) (c) la Memoranda ya Fedha ya Serikali ya 

Mitaa inataka malipo yote yanayofanywa kutoka Fedha za 

Halmashauri yawe na uthibitisho wa kutosha. Wakati wa 

ukaguzi wa Mamlaka za Serikali za Mitaa kwa mwaka 

2007/2008, imegunduliwa kwamba Halmashauri 69 kati ya 

133 zilizokaguliwa zimepitisha malipo yenye kasoro bila ya 

nyaraka za uthibitisho yenye jumla ya Sh. 3,590,228,595. 

Malipo yasiyo na uthibitisho yanatia shaka uhalali na uhalisi 

wa malipo hayo. Menejimenti za Halmashauri zina jukumu 

la kuhakikisha kuwa nyaraka zinazohitajika tu zikiwemo 

nyaraka za uthibitisho wa hati za malipo zinatunzwa vizuri 

na kupatikana kwa ukaguzi wakati zinapohitajika. Orodha 

ya matumizi yenye nyaraka pungufu yameonyeshwa katika 

kiambatisho 11 cha ripoti hii. 

Muhstasari wa malipo yenye nyaraka pungufu kwa mwaka 

2006/2007 na 2007/2008 

Mwaka Kiasi(Sh.) Idadi ya Halmashauri 

zilizohusika 

2006/2007 895,091,162 32 

2007/2008 3,590,228,595 69 





123

Matokeo ya muhtasari hapo juu wa matumizi yenye nyaraka 

pungufu unaonyesha kuwa hakuna maendeleo yaliyofanywa 

na Halmashauri kwa matumizi yenye nyaraka pungufu. Hii 

inashuhudiwa na ukweli kwamba katika mwaka 2006/2007 

malipo ya aina hii yalikuwa Sh.895,091,162 yakihusisha 

Halmashauri 32 wakati mwaka 2007/078 malipo ya aina hii 

yaliongezeka hadi kufikia Sh.3,590,228,595 yakihusisha 

Halmashauri 69. 

4.10 Matumizi yasiyokuwa na hati za malipo Sh.1,370,245,729 

Matumizi yasiyokuwa na hati za malipo ni matumizi ambayo 

yanakuwa hayana hati za malipo na viambatisho vyake 

kuthibitisha uhalali wa malipo hayo. 

Kwa Mwaka 2007/2008 Halmashauri 45 kati ya 133 

zilizokaguliwa zilifanya malipo yasiyokuwa na hati za 

malipo yenye jumla ya Sh.1,370,245,729. Haya yalikuwa ni 

malipo yaliyoakisiwa katika daftari la fedha taslimu lakini 

yamekosa uthibitisho wa madhumuni ya malipo hayo. 

Malipo yasiyo na hati za malipo za uthibitisho zinakosesha 

taarifa moja muhimu kuhusu malipo ya aina hiyo kwa 

mfano; sababu, aina na madhumuni ya malipo. Zaidi ya 

hapo, kuna uwezekano mkubwa kuwa fedha hizo 

zimetumika kwa matumizi yasiyohalali. 

Kwa vile hili ni tatizo la muda mrefu linalojirudia katika 

Halmashauri zetu nyingi, ningependa kuwakumbusha 

Maofisa Masuuli na menejimenti za Halmashauri kuhusu 

wajibu wao katika kuhakikisha kuwa nyaraka za maelezo za 

Halmashauri zikiwemo hati za malipo zinatunzwa vizuri na 

hazina budi kupatikana kwa ukaguzi zinapohitajika. 

Halmashauri zilizokaguliwa na kuonekana na malipo 

yasiyokuwa na Hati za malipo zimeonyeshwa katika 

kiambatanisho 12 katika ripoti hii. 





124

Halmashauri zilizofanya matumizi bila kuwa na hati za malipo Kwa 

mwaka 2006/2007 na 2007/2008 zimeonyeshwa hapa chini:- 

Mwaka Kiasi (Sh.) Idadi ya 

Halmashauri 

2006/2007 81,329,428 12 

2007/2008 1,370,245,729 45 

Jedwali hapo juu linaonyesha kwamba mwaka 2007/2008 

matumizi bila hati za malipo yaliongezeka kutoka 

Sh.81,329,428 mwaka 2006/07 hadi kufikia 

Sh.1,370,245,729 mwaka 2007/08 yakihusisha Halmashauri 

45. Hii ni kiashiria kwamba maendeleo katika utunzaji wa 

hati za malipo yameshuka chini. 

4.11 Ruzuku kutoka Serikali Kuu isiyotumika 

Ruzuku ya maendeleo hutolewa kwa Halmashauri kwa ajili 

ya kujenga miundo mbinu au kufanya ukarabati wa miundo 

mbinu iliyopo kulingana na maeneo yaliyopewa kipao mbele 

katika lengo la kujenga uwezo kwenye jamii, kuboresha 

huduma na kupunguza umasikini. 

Fedha nyingi hutumika katika maeneo yanayohusika na 

kupunguza umasikini (Afya, Elimu, Maji na usafi, barabara 

na kilimo). 

Fedha za Maendeleo zenye jumla ya Sh.99,114,082,540 

zilizokuwa zimeidhinishwa kwenye Mamlaka za Serikali za 

Mitaa 111 hazikuweza kutumika hadi ilipofika mwisho 

wa mwaka tarehe 30 Juni, 2008. Fedha hii ambayo 

haikutumika ilikuwa asilimia thelathini na saba (37%) ya 

fedha zote. 

Orodha ya Halmashauri na kiasi cha ruzuku isiyoyumika 

imeonyeshwa katika kiambatanisho 13. 





125

Muhtasari wa ruzuku za Serikali zisizotumika kwa mwaka 

2006/2007 na 2007/2008 ni kama ilivyoonyeshwa hapa 

chini: 

Mwaka Kiasi (Sh.) Idadi ya 

Halmashauri 

zilizohusika 

2006/2007 7,884,401,171 14 

2007/2008 99,114,082,540 111 

Katika mwaka 2007/2008, jumla ya Halmashauri 111 

zilipata ruzuku ya Serikali jumla ya Sh.270,547,629,434 kwa 

miradi ya maendeleo. Ila kufikia tarehe 30 Juni, 2008 kiasi 

cha Sh.171,791,488,611 kilikuwa kimetumika, na kubakia 

kiasi cha Sh.99,114,082,540 au 37%. 

Kuwepo kwa Ruzuku isiyotumika ni ushahidi kwamba miradi 

ya maendeleo ambayo ilitengewa ruzuku hizi ambazo 

hazikutumika, haikutekelezwa kama ilivyopangwa. Hii pia 

inaweza ikasababisha marudio ya Bajeti ili kuweza kufidia 

mapungufu yaliyojitokeza kutokana na mfumuko wa bei. 

Taarifa ya mapato na matumizi ya miradi ya maendeleo 

Agizo Na. 84 (v) la Memoranda ya fedha ya Mamlaka za 

Halmashauri za Serikali za Mitaa ya 1997 na kifungu 10.4 

cha Mwongozo wa hesabu za Serikali za Mitaa wa mwaka 

1993 zinawataka wakurugenzi, pamoja na taarifa zingine 

kuandaa taarifa ya mapato na matumizi ya miradi ya 

maendeleo ya mwaka. Ila, taarifa hizi hazikuweza 

kuonekana kuwa zimetayarishwa na kuletwa pamoja na 

taarifa zingine katika Halmashauri kumi na nne (14). Zaidi 

ya hizo, Halmashauri (8) ziliandaa taarifa ya mapato na 

matumizi ya miradi ya maendeleo zenye mapungufu ya 

taarifa muhimu kama vile salio anzia, kiasi cha fedha 

kilichopokelewa kwa mwaka, kiasi cha fedha kilichotumika 





126

kwa mwaka na bakaa ya mwaka kama inavyoonyeshwa hapa 

chini:- 

Mwaka 

Jina La 

Halmashauri 

Taarifa ya mapato na 

matumizi ya miradi ya 

maendeleo 

haikuandaliwa 

Taarifa 

muhimu 

hazikutolewa 

1. Halmashauri Ya 

Wilaya ya Lindi 


Wilaya 

ya 

Chamwino 


Wilaya ya Manispaa 

ya Iringa 

v 

v 

v 


Wilaya ya Kilolo 

v 


Wilaya ya Pangani 


Wilaya ya Korogwe 


Wilaya Lushoto 


Wilaya Igunga 

v 

v 

v 

v 



v 


Wilaya ya Mtwara 

v 





127

Mikindani 


Wilaya ya Makete 

v 


Wilaya ya Siha 


Wilaya ya Ngara 


Wilaya ya Mbarali 


Wilaya Ya Ruangwa 

16. H Halmashauri ya 

Wilaya ya Kilwa 

v 

v 

v 

v 

v 


Wilaya ya Liwale 


Wilaya ya Mkuranga 


Wilaya ya Mwanga 

20. Halmashauri ya Jiji 

la Dar es Salaam 


Manispaa Kinondoni 

v 

v 

v 

v 

v 


Wilaya ya Bukoba 

v 





128

Kukosekana kwa taarifa za mapato na matumizi au kuwa na 

taarifa yenye mapungufu, kumetufanya tusiweze kufanya 

uhakiki wa matumizi ya fedha iliyotolewa kwa ajili ya 

miradi ya maendeleo na hali ya miradi iliyotekelezwa. 

4.12 Ukaguzi wa Mishahara 

4.12.1 Mishahara isiyolipwa ambayo haijarudishwa Hazina Sh. 

881,966,748 

Agizo Na.307 la Memoranda ya fedha za Serikali za Mitaa ya 

mwaka 1997 linatamka kwamba mishahara isiyolipwa ni 

lazima ipelekwe benki ndani ya siku kumi za kazi, pia barua 

kutoka Wizara ya Fedha na Uchumi kumb. 

Na.EB/AG/5/03/01/Vol.VI/136 ya tarehe 31 Agosti, 2007 

inataka mishahara isiyolipwa irudishwe Hazina kwa kupitia 

Ofisi ya Katibu Tawala wa Mkoa. Kinyume na taratibu hizo, 

Mishahara isiyolipwa yenye jumla ya Sh.881,966,747.91 

haijarudishwa Hazina. (Angalia kiambatanisho 14) 

4.12.2 Malipo ya mishahara ya watumishi waliokufa, kuacha 

kazi, kuachishwa kazi Shs.178,066,130 hayajafutwa 

kwenye payroll 

Ukaguzi uliofanywa kwenye kumbukumbu za mishahara 

imeonyesha kuwa jumla ya Sh.178,066,130 zililipwa moja 

kwa moja kwenye akaunti za watu binafsi. Ukaguzi wa 

kumbukumbu za mishahara ikiwemo “computer payrolls”, 

“control sheets” na rejista za mishahara isiyolipwa kwa 

mwaka ulioishia tarehe 30 Juni, 2008 imeonekana kuwa 

malipo hayo yalihusisha watumishi waliofariki, acha kazi, 

staafu au kuachishwa kazi ambao waliendelea kuonekana 

kwenye taarifa za komputa za malipo ya Mishahara 

(computer payrolls) za Halmashauri. Zaidi ya hapo, 

sheria ya utumishi wa umma Na. 8 ya Mwaka 2002 

kifungu Na. 57(1) kinatamka kwamba “ iwapo mfanyakazi 

hatakuwepo katika kituo cha kazi bila ya kuwa na likizo 





129

au sababu ya msingi kwa muda unaozidi siku tano (5), 

mtumishi huyo atawajibishwa kwa kosa la utovu wa 

nidhamu kwa kutokuwa ofisini na atafukuzwa kazi”. 

(Angalia kiambatanisho 14) 

4.12.3 Makato ya kisheria yasiyowasilishwa Sh.13,950,925 


ya mwaka 1997 linazitaka Halmashauri kutunza na kulipa 

Makato ya kisheria yakiwemo yanayotarajiwa kulipwa 

kama kodi ya mapato, vyama vya biashara, vyama vya 

mikopo n.k. 

Kinyume na hivyo Halmashauri mbili ambazo ni Manispaa 

ya Kigoma na Halmashauri ya Kasulu zilikata makato ya 

kisheria kwa niaba ya taasisi mbalimbali kama vile NSSF, 

LAPF, NHIF, TUGHE n.k jumla ya Sh.13,950,925 lakini 

hazikupelekwa kwenye taasisi husika. 

4.12.4 Malipo ya mishahara ambayo hayakuwa katika orodha 

ya mishahara iliyoandaliwa kwa komputa (Computer 

payroll print outs) Sh.139,886,669 

Jumla ya Sh.139,886,669 zililipwa kupitia Benki ya 

Mwanga Rural Community Bank na NMB Mwanga ikiwa ni 

malipo ya mishahara kwa wafanyakazi wa Halmashauri 

kwa Mwezi Desemba 2007 na Januari – Juni, 2008 kama 

inavyoonyeshwa hapa chini: 

Mwezi 

Kiasi (Sh.) 

Desemba, 2007 22,551,177 

Januari, 2008 27,215,372 

Februari, 2008 5,533,632 

Machi, 2008 22,029,912 

Aprili, 2008 9,333,545 

Mei, 2008 50,479,490 

Juni, 2008 2,743,541 

Jumla 139,886,669 





130

Ukaguzi wa hati za malipo umebaini kuwa hati za malipo 

zililipwa , lakini hazikuambatanishwa na taarifa za malipo 

ya mishahara zilizoandaliwa kwa komputa (Computer 

payroll print outs) kuthibitisha uhalali wa malipo kinyume 

na Agizo Na.5 (c) la Memoranda ya fedha za Serikali za 

Mitaa ya mwaka 1997. 

4.13 Masuala ya Utawala bora na Mfumo wa udhibiti wa 

ndani 


Sehemu ya 33 ya Sheria za Fedha za Halmshauri ya 

Serikali za Mitaa Na.9 ya mwaka 1982 (iliyorekebishwa 

2000) na miongozo mbalimbali inaipa Halmashauri 

mamlaka ya kuanzisha na kutekeleza sera za udhibiti 

kuhusiana na usimamizi wa rasilimali za Halmashauri. 

Katika kutekeleza lengo hili, uongozi unatakiwa kuanzisha 

mfululizo wa matukio ambayo yataiwezesha Halmashauri 

kuwa na udhibiti madhubuti ambao utaondoa upotevu 

kwa kupiga vita wizi, uzembe, ubadilifu na utendaji kazi 

mbaya. 

Kwa hiyo Halmashauri inatakiwa kuwa na muundo wa 

utawala ambao utaunga mkono uwazi na mfumo mzuri wa 

udhibiti wa ndani. Kwa nyongeza, muundo wa utawala 

uweze kusaidia uangalizi wa matukio; uanzishwaji wa 

ukaguzi wa ndani, Kamati ya manunuzi (Tender Board), 

Kitengo cha usimamizi wa manunuzi (PMU) na Kamati ya 

ukaguzi wa hesabu. Vile vile kuhakikisha kuwa kuna 

ukaguzi huru kwa kila Mwaka. 

Utawala bora katika taasisi za umma unajumuisha sera na 

taratibu zinazotumika kuongoza shughuli za Mamlaka za 

Serikali Mitaa ili kutoa uhakika kwamba majukumu 

yanatekelezwa na hatua zinachukuliwa kwa usawa na 

uwajibikaji. Katika taasisi za umma, utawala bora 





131

unahusiana na jinsi malengo yanavyoanzishwa na 

kutekelezwa. Pia inajumuisha shughuli ambazo 

zinahakikisha kuaminiwa kwa Serikali, uanzishaji wa 

utoaji wa huduma kwa wote, na kuhakikisha tabia nzuri 

kwa wafanyakazi wa Serikali katika kupunguza hatari ya 

rushwa katika jamii. 

Zaidi ya hapo, taasisi za serikali zinatakiwa kuwa na miiko 

ya maadili, Mkataba wa Huduma kwa Wateja, Mpango 

Mkakati wa ofisi, Bajeti ya Mwaka pamoja na Bodi ya 

Uongozi (Governing Board) kwa maamuzi ya kimikakati. 

Kwa hiyo lengo kuu la utawala bora ni kwa uongozi 

kuwajibika kikamilifu na kutekeleza matakwa ya wateja 

kisiasa, kiuchumi na kijamii. 

Sura hii imejaribu kuelezea mapungufu yaliyobainika kwa 

ufupi kuhusiana na utawala bora ambayo tuliyaona yana 

uzito. 

4.13.2 Mfumo wa Udhibiti wa Ndani 

Uimara wa Mfumo wa udhibiti wa ndani unategemea 

muundo wa sheria zinazofanya kazi katika Halmashauri. 

Inasisitiza kuona kuwa sheria zinazotumika katika 

Halmashauri zikisimamia usimamizi wa fedha na udhibiti 

katika Halmashauri umepitwa na wakati, kwa mfano, 

Sheria za Fedha za Halmshauri ya Serikali za Mitaa Na.9 

ya mwaka 1982 (iliyorekebishwa 2000), Memoranda ya 

fedha ya Mamlaka za Halmashauri za Serikali za Mitaa ya 

mwaka, 1997 na Mwongozo wa hesabu za Halmashauri 

wa mwaka 1993. Nyaraka hizi zinaendelea kutumika 

katika uandaaji wa vitabu vya hesabu vya Halmashauri 

katika utoaji taarifa pamoja na kwamba haziko 

sambamba na viwango vya kimataifa vya utoaji taarifa za 

hesabu (IFRS) na viwango vya kimataifa vya utoaji taarifa 

za hesabu za taasisi za serikali (IPSAs), ambavyo tangu 





132

mwaka 2004 serikali imeamua kuzifuata. Vile vile ni 

vizuri kuelewa kwamba hii imekuwa ni chanzo cha 

mgongano katika kutoa taarifa mbalimbali za Halmashauri 

wakati Halmashauri moja inapoamua kutumia viwango 

zaidi ya kimoja katika uandaaji wa hesabu za mwaka. 

4.13.3 Kamati ya Ukaguzi wa Hesabu 

Malengo makuu ya Kamati ya Ukaguzi wa Hesabu ni 

kuchangia kwa uhuru, uhakika wa kuwepo na mfumo 

thabiti wa udhibiti wa ndani ulio imara katika 

Halmashauri. Waraka kutoka Ofisi ya waziri Mkuu, Tawala 

za Mikoa na Serikali za Mitaa kumb. Na.CHA:3/215/01 ya 

tarehe 27 Novemba, 2007 ambayo iko sambamba na 

utendaji wa kawaida wa kimataifa inasema kuwa “Maafisa 

Masuuli wanatakiwa kuanzisha kamati ya Ukaguzi wa 

Hesabu ambayo itakuwa huru kimajukumu kusaidia 

kuimarisha muundo wa udhibiti wa ndani”. 

(i) 

Uteuzi wa Mkaguzi wa Ndani kuwa katibu wa 

Kamati ya Ukaguzi wa Hesabu 

Kanuni Na. 28 ya Kanuni za Fedha za Umma ya 

Mwaka 2004 inataka maafisa masuuli kuanzisha 

Kamati ya Ukaguzi wa Hesabu yenye ufanisi wa kazi. 

Wakati wa ukaguzi tulibaini kuwa Mkaguzi wa ndani 

ameteuliwa kuwa katibu wa Kamati ya Ukaguzi wa 

Hesabu. Kwa kuwa Kamati ya Ukaguzi inawajibika 

moja kwa moja kutathmini kazi ya mkaguzi wa 

ndani, kupitisha mipango kazi na kutathmini 

utendaji wa Mkaguzi wa ndani wa kila siku, uteuzi 

wa Mkaguzi wa Ndani katika nafasi hiyo kunaweza 

kuathiri ufanisi wa kazi za Kamati ya Ukaguzi wa 

Hesabu. 





133

(ii) 

Udhaifu uliobainika wakati wa kutathmini utendaji 

wa Kamati za ukaguzi Hesabu katika Halmashuri 

Kamati ya ukaguzi inatakiwa kuwa na makubaliano 

ya Kamati ambayo yataeleza madhumuni, mamlaka, 

Muundo na muda wa wajumbe, kazi na wajibu, 

utoaji wa taarifa na utaratibu wa utawala. Ila , 

mpaka wakati wa ukaguzi kamati za Ukaguzi 

hazikuwa na makubaliano. Waraka kutoka Ofisi ya 

Waziri Mkuu, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa 

kumb. Na.CHA:3/215/01 ya tarehe 27 Novemba, 

2007 inaitaka Halmashauri kuwa na kamati ya 

Ukaguzi wa hesabu yenye ufanisi wa kazi zake. Ila 

katika tathmini ya utendaji wa kamati za Ukaguzi wa 

Hesabu katika baadhi ya Halmashauri tumebaini 

mapungufu ambayo tumeyatolea taarifa kama 

ifuatavyo: 

Na. 

Jina la 

Halmashauri 

1 Halmashauri ya 

Wilaya ya 

Mpwapwa 


Manispaa ya 

Mtwara 

Mikindani 

Makubaliano 

(Charter) 

Mkaguzi wa 

Ndani ni 

Katibu 

Mikutano 

ya robo 

mwaka 

Ofisi ya 

Taifa ya 

Ukaguzi 

ilialikwa 

Mipango ya 

Mkaguzi wa 

Ndani 

haikuthibitishwa 

 

 

3 Jiji la Mbeya 


Wilaya Mbeya 


Wilaya ya 

Mbarali 


Wilaya ya 

Hanang 


Wilaya ya 

Kilombero 

 

 

 

 

8 Halmashauri ya 





134

Wilaya Morogoro 


Wilaya ya 

Manispaa 

Singida 


Wilaya ya 

Kwimba 




Wilaya ya 

Sengerema 


Mji wa Mpanda 


Wilaya ya 

Mtwara 


Wilaya ya 

Newala 


Wilaya ya 

Ukerewe 


Wilaya ya Iringa 




Wilaya ya 

Ludewa 


Wilaya ya 

Makete 


Wilaya ya 

Bukoba 


Wilaya ya Kasulu 


Manispaa ya 

Kigoma Ujiji 


Wilaya ya Hai 


Wilaya ya 

Tabora 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

26 Halmashauri ya 





135

Wilaya ya 

Mkinga 


Manispaa ya 

Arusha 


Wilaya ya 

Bagamoyo 


Wilaya ya Rufiji 


Manispaa ya 

Kinondoni 




Manispaa ya 

Dodoma 

33 Halmshauri ya 

Manispaa ya 

Ilala 


Manispaa ya 

Musoma 


Wilaya ya 

Bariadi 


Manispaa ya 

Shinyanga 


Wilaya ya 

Lushoto 




Wilaya ya 

Kishapu 


Wilaya ya 

Iramba 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kwa kutumia mapungufu ya kiutendaji hapo juu, tunashauri 

Serikali za Mitaa kufanya yafuatayo:- 

• Kamati za Ukaguzi wa Hesabu kufanya kazi kama 

chombo huru cha ushauri katika Halmashauri na iundwe 





136

na wajumbe wasiopungua watatu – Diwani mmoja na 

wajumbe wengine wawili kutoka nje. Mwenyekiti 

atachaguliwa kutoka kamati nje ya wajumbe wa kamati 

na uteuzi wake utathibitishwa na baraza 

• Mkurugenzi asiwe mjumbe katika kamati ila anaweza 

kuhudhuria vikao 

• Mkaguzi wa Ndani atahudhuria vikao vya Kamati kama 

mjumbe mwalikwa na asiwe katibu wa Kamati kama 

ilivyo sasa. 

• Kamati yenye wajumbe zaidi ya watatu ni lazima 

iundwe na wajumbe wengi kutoka nje na wote 

watakuwa mamlaka sawa katika maamuzi. 

• Mkaguzi wa Nje ataalikwa kuhudhuria kwenye Kamati, 

kwa maamuzi ya kamati ila ni lazima ahudhurie vikao 

vinavyohusiana na kujadili rasimu ya hesabu za Mwaka 

na matokeo ya ukaguzi wa hesabu uliofanywa na 

Mkaguzi wa Nje. 

• Tathmini ya ufanisi wa kamati ya ukaguzi wa Hesabu ya 

mara kwa mara ni muhimu. Pendekezo ni mara moja 

kwa mwaka. Hii inaweza kufanywa Kama tathmini ya 

binafsi kwa kutumia vigezo vya mazoea mazuri. 

4.13.4 Utendaji wa Wakaguzi wa Ndani Halmashauri 

Katika taasisi nyingi za Serikali kuna aina mbili ya vyombo 

ambavyo jamii inaweza ikajiridhisha kuwa mali ya umma 

inatumka vizuri, ambavyo ni ukaguzi wa Ndani na Ukaguzi 

wa Nje. Katika Mamlaka za Serikali za Mitaa, Ofisi ya 

Taifa ya Ukaguzi chini ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu 

inawajibika na ukaguzi wa nje. Kazi za ukaguzi wa ndani 

zinafanywa kwanza kabisa kwa manufaa ya Afisa Masuuli 

wa Halmashauri. Ingawa kazi ya ukaguzi wa nje kwanza 

kabisa inafanywa kwa manufaa ya Bunge, lakini bado 

manufaa yanakuwa ni Halmashauri. 





137

Ukaguzi wa ndani unahusisha utumiaji wa mbinu za 

kuchanganua taratibu za uongozi au matatizo na 

mapendekezo ya suluhu. Mawanda ya ukaguzi wa ndani ni 

mapana na yanahusisha udhibiti wa ndani kama vile ufanisi 

wa kazi, usahihi wa taarifa za fedha, uzuiaji na uchunguzi 

wa wizi, utunzaji wa mali, na ufuataji wa sheria na kanuni. 

Wakati wa ukaguzi wa mwaka 2007/2008, tulitathmini 

vitengo vya ukaguzi wa ndani katika Halmashauri kwa 

kufuata matakwa ya Sehemu ya 45(1) ya Sheria za Fedha za 

Halmashauri ya Serikali za Mitaa Na.9 ya mwaka 1982 

(iliyorekebishwa 2000) na Maagizo Na.12 – 16 ya Memoranda 

ya Fedha ya Serikali za Mitaa ya mwaka 1997 ilibainika 

kwamba kuna mapungufu makubwa licha ya mapendekezo 

yetu yanayohusiana na kazi za wakaguzi wa ndani kwa 

miaka ya nyuma. Mapungufu yalibainika karibu Halmashauri 

zote, matokeo ya sampuli iliyochaguliwa ni kama ifuatavyo: 

Na Halmashauri Watumis 

hi chini 

ya 

watatu 


Wilaya ya 

Mpwapwa 


Manispaa ya 

Dodoma 


Manispaa ya 

Mtwara 

Mikindani 


Jiji la Mbeya 


Wilaya ya 

Mbeya 

Idadi ya 

Vifungu 

Wanafanya 

uhakiki 

wa 

malipo 

kabla ya 

kulipwa 

Menejimenti 

hawajibu 

hoja za 

wakaguzi 

Hawafanyi 

tathmini ya 

utendaji kazi 

/mipango ya 

Mwaka 

haipitishwi 

na kamati ya 

ukaguzi wa 

hesabu 

 

 

 

 

 





138


Wilaya ya 

Mbarali 


Wilaya ya 

Hanang 


Wilaya ya 

Kilombero 


Wilaya ya 

Morogoro 


Wilaya Ukerewe 


Manispaa ya 

Singida 


Wilaya ya 

Mpanda 


Wilaya ya Nkasi 

13 Manispaa ya 

Sumbawanga 








Wilaya ya 

Ludewa 


Wilaya ya 

Makete 


Jiji la Tanga 


Wilaya ya 

Muheza 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kwa ufupi, mwaka 2007/2008 mambo yafuatayo yalibainika: 

• Kitengo cha ukaguzi wa ndani hakina kifungu cha fedha 

katika bajeti na hivyo hutegemea zaidi fedha kutoka 

idara zingine kwa matumizi ya kawaida. 





139

• Halmashauri nyingi zimeanzisha vitengo vya ukaguzi wa 

ndani ambavyo havina watumishi wa kutosha. 

Halmashauri nyingi zimeonekana kuwa na mtumishi 

mmoja au wawili ambao hawatoshelezi. 

• Mawanda ya ukaguzi kwa Wakaguzi wa Ndani ni 

machache, msisitizo ukiwa katika ukaguzi wa nyaraka 

badala ya kupima matokeo, usimamizi wa miradi, 

uandaaji wa taarifa za fedha na taratibu za utendaji 

katika kufikia malengo yaliyowekwa na Halmashauri. 

• Menejimenti ya Halmashauri zilizo nyingi huwa hawajibu 

na kuchukua hatua madhubuti dhidi ya hoja za wakaguzi 

wa ndani. Kwa hali hii kazi za Wakaguzi wa Ndani huwa 

hazina manufaa katika kuimarisha usimamizi wa fedha. 

• Mipango ya mwaka ya Wakaguzi wa Ndani huwa 

haithibitishwi na Kamati ya Ukaguzi wa Hesabu. 

4.14 Uchambuzi wa ugharimiaji 

Ugharimiaji katika Mamlaka ya Serikali za Mitaa nchini 

Tanzania unatokana na vyanzo vikuu vitatu vifuatavyo; 

• Vyanzo vya ndani vya mapato 

• Ruzuku ya Serikali 

• Wafadhili 

4.14.1 Utendaji kifedha wa Mamlaka za Serikali za Mitaa kwa 

mwaka 2007/2008 

Uhakiki wa mapato na matumizi ya Mamlaka za Serikali za 

Mitaa kwa mwaka 2006/07 ulitoa matokeo yafuatayo: 

• Halmashauri ishirini na nane (28) zilitumia jumla ya 

Sh.260,559,263,688 kati ya mapato ya 

Sh.232,989,909,648 na kusababisha matumizi ziada 

Sh.27,569,354,041. (Kiambatanisho 15 chahusika). 





140

• Halmashauri mia moja na tano (105) zilitumia jumla ya 

Sh.929,417,430,857 kati ya mapato ya 

Sh.1,014,488,715,963 na kusababisha ziada ya 

Sh.85,071,285,107. Uchambuzi wa kina wa 

Halmashauri zinazohusika umeonyeshwa katika 

kiambatisho namba 16 cha ripoti hii. 

4.14.2 Ulinganisho kati ya maduhuli yaliyotokana na vyanzo 

vya ndani vya Halmashauri, ruzuku za Serikali Kuu na 

fedha za wahisani kwa mwaka 2006/2007 na 

2007/2008 

Mwaka 

Jumla ya 

maduhuli toka 

vyanzo vya 

ndani vya 

Halmashauri 

(Sh.) 

Jumla ya ruzuku 

za 

serikali/wafadhili 

(Sh.) 

% ya jumla ya 

maduhuli toka vyanzo 

vya ndani na Jumlaya 

ruzuku ya 

serikali/wafadhili 

(Sh.) 

2006/2007 77,310,930,607 914,713,448,103 8.5 

2007/2008 93,545,987,812 1,140,847,566,087 9.2% 

Jedwali hapo juu linaonyesha kwamba mapato yatokanayo 

na maduhuli toka vyanzo vya ndani vya Halmashauri 

yaliongezeka kidogo katika mwaka 2007/2008 kulinganisha 

na mwaka 2006/2007. 

Jumla ya maduhuli ya Halmashauri yatokanayo na vyanzo 

vya ndani yaliongezeka toka Sh.77,310,930,607 mwaka 

2006/2007 hadi Sh. 93,545,987,812 mwaka 2007/2008 

sawa na asilimia ishirini na moja (21%). 

Hata hivyo, wakati maduhuli yatokanayo na vyanzo vya 

ndani vya Halmashauri yanapolinganishwa na ruzuku za 

Serikali na wafadhili inaonekana kwamba Mamlaka za 

Serikali za Mitaa zinategemea mno ruzuku za Serikali na 

wafadhili. Hii inaashiria kwamba Mamlaka za Serikali za 





141

Mitaa hazifanyi jitihada za kutafuta vyanzo vingine vya 

kuongeza ukusanyaji wa maduhuli. Kwa mfano, mwaka 

2006/2007 maduhuli ya Halmashauri toka vyanzo vya ndani 

yalikuwa Sh.77,310,930,607 ambapo Sh.914,713,448,103 

zilitokana na ruzuku za Serikali na wafadhili. Hali 

kadhalika, maduhuli kutoka vyanzo vya ndani vya 

Halmashauri kwa mwaka 2007/2008 yalikuwa ni 

Sh.93,545,987,812 ukilinganisha na Sh.1,140,847,566,087 

fedha toka ruzuku ya Serikali na Wafadhili. 

MWELEKEO WA UGHARIMIAJI KATIKA HALMASHAURI 

Kiasi (Sh.) 

Milioni 

1,200,000 

1,000,000 

800,000 

600,000 

400,000 

200,000 

Vyanzo vya ndani 

Ruzuku ya 

Serikali /wafadhili 

0 

2006 /2007 2007/ 2008 

Miaka 

Muhimili unaonyesha kwamba Mamlaka za Halmashauri za 

Serikali za Mitaa zinategemea kwa kiasi kikubwa ruzuku 

toka Serikali Kuu na fedha za wafadhili. Inaonyesha pia 

kuwa Halmashauri haziwezi kuendesha shughuli zake bila 

kutegemea ruzuku za Serikali Kuu na wafadhili. Kwa hali 

hiyo menejimenti za Mamlaka za Serikali za Mitaa 

zinashauriwa kutafuta njia mbadala ambazo zinaweza 

kuongeza wigo wa vyanzo vya mapato yao ya ndani. 





142

4.15 Ukaguzi wa Bajeti 

4.15.1 Uhakiki wa utaratibu wa Bajeti 

Sehemu ya 43(1) ya Sheria za Fedha za Halmashauri ya 

Serikali za Mitaa Na.9 ya mwaka 1982 (iliyorekebishwa 

2000) inazitaka Halmashauri kuandaa makisio ya mwaka 

ya mapato na matumizi. Zaidi ya hapo, Halmashauri 

zinatakiwa kutengeneza bajeti na kupeleka mipango na 

bajeti kwa kufuata MKUKUTA. 

Mipango na bajeti za Halmashauri zilizo pitishwa zitoe 

mwelekeo na miongozo kwa watumishi wa Halmashauri na 

wadau wengine katika kutoa huduma na utekelezaji wa 

shughuli zilizopangwa. 

Zaidi ya kuonyesha shughuli zilizopangwa kwa utekelezaji 

na huduma zitakazotolewa kwa mwaka, mipango na bajeti 

pia ziweze kudhibitiwa na kutathminiwa wakati wa 

utekelezaji wa mipango na Bajeti. 

Lengo kuu kuhusiana na utaratibu wa bajeti za Halmashuri 

ni kuhakikisha kuwa mapato yaliyopangwa yanadhibitiwa. 

Katika kutathmini utaratibu wa bajeti kwenye Halmashauri, 

tumebaini yafuatayo:- 

Namba Jina la 

Matokeo ya Ukaguzi 

Halmashauri 

1. Manispaa ya • baadhi ya vifungu vimetumia mara 

Singida 

saba zaidi ya bajeti 

• Matumizi pungufu ya bajeti katika 

baadhi ya vifungu kwa 44% hadi 

100% 

• Taarifa ya utekelezaji haikuletwa 

• Tofauti kubwa kati ya bajeti na 

matumizi kwa ujumla 

• Hasara ya Sh.196,161,516 





143


wilaya Ileje 


Wilaya Mbarali 


Wilaya Rungwe 


Wilaya Morogoro 

Taarifa ya maliganisho kati ya bajeti 

na matumizi kinyume na Agizo Na. 42- 

43 la Sheria za Fedha za Halmshauri ya 

Serikali za Mitaa Na.9 ya mwaka 1982 

(iliyorekebishwa 2000) 

Matumizi zaidi ya makisio 

yaliyopitishwa kwa Sh.16,681,413 

Matumizi zaidi ya makisio 

yaliyopitishwa kwa Sh.4 39,924,185 

Tofauti kubwa kati ya makisio 

yaliyopitishwa na matumizi yanayozidi 

asilimia thelathini na sita (36%) ya 

bajeti. 

6. Manispaa Arusha Malipo kwa madeni ya miaka ya nyuma 

bila kuwa kwenye bajeti Sh.44,154,124 

na hakuna uthibitisho kuwa kiwango 

hicho kiliwekwa kwenye wadai wa 

mwaka 2006/2007. 


Wilaya Tabora 


Wilaya Bahi 


Wilaya Mpwapwa 

• Matumizi ya Sh.44,187,780 bila kuwa 

kwenye bajeti 

• Matumizi zaidi ya bajeti katika 

baadhi ya vifungu kwa 13% hadi 

100% 

Taarifa ya utekelezaji wa bajeti 

haikuletwa pamoja na hesabu za 

mwaka 

• Taarifa ya utekelezaji wa bajeti 


mwaka 

• Matumiza zaidi ya bajeti 

iliyopitishwa kwa 15% hadi 95% 

katika baadhi ya vifungu 

10. Manispaa Dodoma • Taarifa ya utekelezaji wa bajeti 


mwaka 

• Tofauti kubwa kati ya bajeti na 

matumizi katika baadhi ya vifungu 

bila maelezo yoyote inayofikia 





144


Wilaya Iringa 


Wilaya Ludewa 


Wilaya Kilolo 


Njombe 


Wilaya Kasulu 


Kigoma Ujiji 


Wilaya Rombo 


Wilaya Moshi 

Sh.173,801,116.40 

• Matumizi pungufu ya bajeti katika 

baadhi ya vifungu yanayofikia 

Sh.598,264,082 

Tofauti kubwa kati ya kiasi 

kilichokisiwa cha makusanyo ya 

mapato ya ndani na mapato halisi 

kutokana na makisio yasiyo ya kweli. 

Makusanyo ya ndani kukusanywa zaidi 

ya makisio kwa 49% 

Ulinganisho wa makisio ya mapato ya 

ndani na makusanyo halisi imebainika 

kuwa na makusanyo pungufu kwa 10% 

hadi 94% 



kuwa na makusanyo pungufu kwa 7% 

hadi 84% 

Taarifa ya ulinganisho wa makisio ya 

mapato ya ndani na makusanyo halisi 

haikuandaliwa na kuletwa na tofauti 

hazikuelezwa 

Taarifa ya ulinganisho wa makisio ya 

mapato ya ndani na makusanyo halisi 

haikuandaliwa na kuletwa pamoja na 

hesabu za mwaka 

Taarifa ya utekelezaji haikuletwa 

pamoja na hesabu za mwaka 

• Taarifa ya utekelezaji haikuletwa 


• Mgawanyo wa fedha za nyongeza 

kwenye taarifa ya makisio na halisi. 

19. Halmashauri ya Taarifa ya utekelezaji haikuletwa 

Wilaya Siha pamoja na hesabu za mwaka 

20. Manispaa ya Moshi Taarifa ya utekelezaji haikuletwa 


21. Halmashauri ya Matumizi bila kuwa na makisio 

Wilaya Tunduru Sh.47,760,267 kinyume na Sehemu Na. 





145

43 ya Sheria za Fedha za Halmashauri 

ya Serikali za Mitaa Na.9 ya mwaka 

1982 (iliyorekebishwa 2000) 

22. Halmashauri ya Matumizi zaidi ya makisio 

Wilaya Tandahimba yaliyopitishwa kwa Sh.11,386,625,415 

23. Manispaa ya Iringa Ulinganisho wa makisio ya mapato ya 


kuwa na makusanyo pungufu kutokana 

na kutokana na kutokuwa na utafiti wa 

kina kuhusu uwezo wa Halmashauri 

kukusanya mapato. 


Wilaya Mufindi 


Wilaya Njombe 


Wilaya Masasi 

4.15.2 Kuandaa Upya Bajeti ya Salio Anzia 



kuwa na makusanyo pungufu kutokana 

na kutokana na kutokuwa na utafiti wa 

kina kuhusu uwezo wa Halmashauri 

kukusanya mapato 



na makusanyo pungufu kuliko 

ilivyokusudiwa. Katika ukaguzi 

ilibainika kuwa Halmashauri ya Mji wa 

Njombe haikufanya utafiti kuelewa 

mapato yake halisi kabla ya 

kutayarisha bajeti na hii imesababisha 

tofauti kubwa 

Matumizi katika baadhi ya vifungu 

vyenye matumizi zaidi na matumizi 

pungufu ya makisio ambayo kwa 

ujumla wake yanafikia Sh.163,587,579 

Katika kuandaa wigo wa bajeti, Salio anzia ni lazima 

lifikiriwe, kiasi kwamba sehemu ya salio anzia kwa miradi 

inayoendelea ni lazima lichanganuliwe kwa kufuata miradi 

hiyo. Hii itaongeza uwazi kwa kuwa inaeleweka kuwa sio 

fedha zote zilizoko katika Halmashauri aidha ni za 





146

makusanyo ya ndani au ruzuku zinatumika kwa mwaka 

husika. Baadhi ya fedha zimebaki hazijatumika kwa miaka 

ya 2006/07 na 2007/2008. 





147





148

SURA YA TANO 

UCHAMBUZI WA MCHAKATO WA MANUNUZI KATIKA MAMLAKA ZA 

SERIKALI ZA MITAA 

5.1 Utangulizi 

Sheria ya Manunuzi ya Umma Na.21 ya 2004 inaeleza kuwa 

manunuzi ni mchakato unaofanywa na taasisi katika 

kununua, kukodisha, au kwa maana nyingine upatikanaji 

wa bidhaa, kazi za ujenzi au huduma kwa kutumia fedha 

za umma na kujumuisha njia zote zinazohusisha kupata au 

kununua bidhaa au kazi za ujenzi au huduma, kwa kuitisha 

zabuni na kufanya maandalizi ya uingiaji wa mikataba. 

Katika zama hizi za ushindani kati ya mahitaji na 

rasilimali zilizopo, suala la uwajibikaji na uwazi katika 

Serikali linapewa umuhimu mkubwa kwani usimamizi mzuri 

wa manunuzi inaiwezesha Serikali kupata mafanikio katika 

malengo yake ya Kisiasa, kiuchumi na kijamii. Kutokana na 

ukweli huu, ni dhahiri kuwa manunuzi ni eneo muhimu 

katika kukagua na yafuatayo ndiyo yaliyojitokeza: 

5.1.1 Uzingatiaji wa Sheria ya Manunuzi 

Kifungu cha 44 (2) cha Sheria ya manunuzi ya Umma Na.21 

ya mwaka 2004 na Kanuni Na.31 ya manunuzi ya Umma 

(bidhaa, ujenzi, huduma ambazo si za ushauri na kuuza 

mali za umma kwa njia ya zabuni), Toleo Na.97 la Serikali 

la mwaka 2005 ninatakiwa kueleza katika ripoti yangu ya 

mwaka ya ukaguzi kwamba taasisi inayokaguliwa 

imezingatia au haikuzingatia mahitaji ya sheria na 

kanuni zake. Kwa kuzingatia majukumu haya kwa taasisi 

inayofanya manunuzi zikiwemo Halmashauri, tamko la 

ujumla la Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali 

ni kwamba hali ya kiwango cha uzingatiaji wa sheria katika 

ukaguzi uliofanyika haukuridhisha kama mahitaji ya sheria 

yanavyotaka. 





149

5.2 Uimarishwaji wa Kitengo cha Usimamizi wa Manunuzi 

Kifungu cha 34 cha Sheria ya Manunuzi ya Umma Na.21 ya 

mwaka 2004 na Kanuni Na.22 ya Bodi ya Zabuni ya Serikali 

za Mitaa ya mwaka 2007 inazitaka taasisi zinazofanya 

manunuzi kuanzisha vitengo vya usimamizi wa manunuzi 

vinavyojumuisha wajumbe wenye umahiri mkubwa. Hivyo 

basi kitengo hicho kitajumuisha wataalam wa manunuzi pia 

na wataalum wa kada mbalimbali wenye fani maalum 

wakisaidiwa na wale wa fani ya utawala. 

Kazi za kitengo cha Manunuzi zimeainishwa katika kifungu 

cha 35 cha Sheria ya Manunuzi ya Umma Na.21 ya mwaka 

2004 ambapo ni pamoja na kusimamia shughuli zote za 

manunuzi katika taasisi inayohusika ikiwa ni pamoja na 

kuandaa mpango wa manunuzi ili kuiwezesha bodi ya 

zabuni iweze kufanya kazi zake ipasavyo kama vile kufanya 

maamuzi mbalimbali, kuratibu shughuli zote za manunuzi 

katika idara husika,kutayarisha nyaraka za zabuni na 

mikataba pia kutunza na kuhifadhi nyaraka zenye kuonesha 

kumbukumbu za manunuzi yaliyofanywa. 

Ni dhahiri kuwa kitengo hiki kinatakiwa kujumuisha 

wajumbe wenye umahiri mkubwa kwa idadi yao na kwa sifa 

walizo nazo za kitaaluma kiasi kwamba kutokuwa na 

umahiri na sifa za kutosha watashindwa kutekeleza 

matakwa ya Sheria ya Manunuzi ya mwaka, 2004 na kanuni 

zake. 

Tathmini iliyofanywa juu ya shughuli zilizotekelezwa na 

vitengo vya Manunuzi katika Halmashauri mbalimbali 

tumebaini mambo yafuatayo:- 

5.2.1 Taarifa za vitengo vya Manunuzi zimekuwa zikipelekwa 

kwa waweka Hazina waJiji/Manispaa/Mji Na Wilaya. 

Kinyume na kanuni namba 22(5) ya Kanuni ya Bodi ya 

zabuni ya Serikali za Mitaa ya mwaka 2007 ambayo 





150

inawataka wakuu wa vitengo vya Manunuzi kutoa taarifa 

zao moja kwa moja kwa Maafisa Masuuli. Maeneo mengine 

yaliyobainika kuwa na udhaifu ni kama yafuatayo katika 

jedwali hili:- 

Na Jina la 

Halmashauri 


wilaya ya 

Musoma 


wilaya Mpwapwa 


wilaya Kilombero 


wilaya Morogoro 


wilaya Kwimba 

6. Hallmashauri ya 

wilaya 

Sengerema 


Singida 


Musoma 

Halmashauri 

9. ya wilaya 

Ukerewe 

10. 

Halmashauri 

ya wilaya 

Bukoba 

Matokeo ya Ukaguzi 

Mkuu wa Kitengo cha Manunuzi amekuwa 

akiwajibika kwa Mweka Hazina wa wilaya badala 

ya Afisa Masuuli. 

Taarifa za shughuli za kitengo cha Manunuzi na 

ile Taarifa ya mwaka hazikuwasilishwa ukaguzi 

Taarifa za kila mwezi na ya mwaka 

hazikutayarishwa. 

Taarifa za kila mwezi na ile ya mwaka 

hazikutayarishwa ambapo ni kinyume na kanuni 

namba 23 ya Kanuni za Bodi ya Zabuni ya Serikali 

za Mitaa ya mwaka 2007. 

Kitengo cha Manunuzi hakijaanzishwa 

Muhtasari wa vikao vilivyofanywa na kitengo cha 

Manunuzi na Taarifa mbalimbali muhimu 

kuthibitisha utendaji wa kitengo hiki ndani ya 

Halmashaurri hazikuweza kupatikana. 


hazikutayarishwa ambapo ni kinyume na kanuni 

namba 23 ya Kanuni za Bodi ya Zabuni ya Serikali 

za Mitaa ya mwaka 2007. 


hazikutayarishwa 

Tangu kitengo cha Manunuzi kianzishwe 


hazikutayarishwa ambapo ni kinyume na 

kanuni namba 23(e) hadi (q) ya Kanuni za Bodi 

ya Zabuni ya Serikali za Mitaa ya mwaka 2007 

na kutangazwa katika Gazeti la Serikali 

namba 177 chapisho la tarehe 3/8/2007. 

Muhtasari wa vikao vilivyofanywa na kitengo 

cha Manunuzi hazikunakiliwa ofisi ya Taifa ya 

Ukaguzi,ni dhahiri utendaji wa kitengo hiki 

kuwa wa kutia shaka. 





151


ya wilaya 

Singida 


ya wilaya 

Sengerema 


ya wilaya 

Tabora 


ya wilaya Hai 


ya wilaya 

Kasulu 


hazikutayarishwa kinyume na kanuni namba 

23 ya Kanuni za Bodi ya Zabuni ya Serikali za 

Mitaa ya mwaka 2007. Pia, ilibainika kuwa 

Kitengo cha Manunuzi hakiwajibiki moja kwa 

moja kwa Afisa Masuuli kinyume na kanuni 

namba 22 (5) ya Kanuni za Bodi ya Zabuni ya 


Tangu kitengo cha Manunuzi kianzishwe 


hazikutayarishwa ambapo ni kinyume na 

kanuni namba 23(e) hadi (q) ya Kanuni za Bodi 

ya Zabuni ya Serikali za Mitaa ya mwaka 2007 

na kutangazwa katika Gazeti la Serikali 

namba 177 chapisho la tarehe 3/8/2007. 

Imetuwia vigumu kupima ufanisi wa kitengo 

cha Manunuzi kwa vile kitengo hiki kipo chini 

ya Idara ya Fedha na kuuongozwa na Mweka 

Hazina wa Wilaya. 

Kitengo kinatunza faili mahsusi kwa ajili ya 

kitengo cha Manunuzi lakini nyaraka 

mbalimbali muhimu zikiwemo muhtasari ya 

vikao haikuweza kuonekana ndani ya faili hili. 

Hali hii ndiyo iliyosababisha kutoweza kupima 

ufanisi wa kitengo hiki. 

• Taarifa ya mwaka ya Manunuzi ya mwaka 

2007/2008 haikuweza kupatikana kwa 

kufanyiwa Ukaguzi. 

• Hakuna Mafaili maalum kwa ajili ya kitengo cha 

Manunuzi 

• Waombaji wa utoaji wa huduma za uzabuni 

hawajulishwi Matokeo ya vikao vya zabuni. 

• Halmashauri hawana Daftari linalo onesha 

manunuzi mbalimbali yaliyofanywa. 


Kigoma /Ujiji 


ya wilaya 


hazikutayarishwa na kuletwa Ukaguzi. 

• Muhtasari wa Kikao cha Bodi ya Zabuni 

cha tarehe 29/1/08 kimebainisha kuwa 





152

Kisarawe 


ya Jiji Dar es 

salaam 


ya wilaya 

Ulanga 


ya wilaya 

Mvomero 


ya wilaya Bahi 


Dodoma 


ya wilaya 

Kondoa 

Bodi ya Zabuni kinafanya shughuli za 

Kitengo cha manunuzi na kile cha kamati 

ya tathmini. 

• Katika hatua nyingine ya ushiriki wa 

kitengo cha Manunuzi kwa mujibu wa 

kanuni ya 18(a) hadi (c) ya Kanuni za 

Bodi ya Zabuni ya Serikali za Mitaa ya 

mwaka 2007haikuweza kuthibitishwa. 

Ukaguzi umebaini kuwa kitengo cha Manunuzi 

hakijatoa mchango wa kutosha ili kuifanya 

Bodi ya Zabuni iweze kutekeleza majukumu 

yake ipasavyo kinyume na sehemu 35 (c) 

inayokitaka kitengo cha Manunuzi kutekeleza 

maamuzi ya Bodi ya Zabuni. 

Taarifa ya mwaka ya utekelezazi juu ya 

manunuzi mbalimbali yaliyofanywa 

haikutayarishwa na kitengo cha Manunuzi hali 

iliyosababisha kutofanyika tathimni ya 

shughuli za kitengo cha manunuzi. 

Kitengo cha Manunuzi kimeshindwa kutoa 


kinyume na kanuni namba 23 ya Kanuni za 

Bodi ya Zabuni ya Serikali za Mitaa ya mwaka 

2007. 

Taarifa za shughuli za kitengo cha Manunuzi 

na ile Taarifa ya mwaka 2007/2008 

hazikuwasilishwa ukaguzi. 



hazikuwasilishwa ukaguzi.Pia,Mkuu wa 

Kitengo cha manunuzi anawajibika kwa 

Mweka Hazina wa Manispaa. Utaratibu huu ni 

kinyume na kanuni na.22 (5) ya Kanuni za 

Bodi ya Zabuni ya Serikali za Mitaa ya mwaka 

2007 ambayo inataka Kitengo Cha Manunuzi 

kuwajibika moja kwa moja kwa Afisa Masuuli. 



hazikuwasilishwa ukaguzi. 





153


ya wilaya 

Kongwa 


ya wilaya 

Nanyumbu 


ya wilaya 

Ludewa 


ya wilaya 

Tarime 


ya wilaya 

Mkuranga 


ya wilaya 

Chato 

Taarifa ya manunuzi ya mwaka 2007/2008 

imeonesha kutokamilika kutokana na 

kukosekana kwa taarifa muhimu kama vile 

makadirio ya manunuzi ya vifaa au huduma 

mbalimbali zilizopangwa kufanyika na sababu 

zilizosabaisha kutofanyika kwa baadhi ya 

manunuzi. 

Mkuu wa Kitengo cha Manunuzi amekuwa 

akiwajibika kwa Mweka Hazina wa wilaya 

badala ya Afisa Masuuli 

Hakuna mafaili ya kutunza nyaraka za 

manunuzi pia taarifa ya manunuzi 


Kitengo cha Manunuzi hakijaanzishwa 

kinyume na sehemu ya 34 Sheria ya 

Manunuzi, 2004 badala yake kitengo cha 

Manunuzi kilianzishwa kama kamati yenye 

wajumbe watatu. 

• Mchanganyiko wa wajumbe wa Kamati 

ya Manunuzi haukuzingatia matakwa ya 

kifungu cha 34 cha Sheria ya Manunuzi 

ya mwaka 2004.Kamati hii 

imewajumuisha Mganga Mkuu wa 

Wilaya,Afisa Ununuzi,Afisa Elimu wa 

Wilaya,Mkurugenzi Mtendaji wa Wilaya 

na Mweka Hazina. 

Hata hivyo hakuna ushahidi kuthibitisha kuwa 

taarifa za kila robo mwaka ziliwasilishwa 

kwenye taasisi husika kinyume na matakwa ya 

Sheria ya Manunuzi ya mwaka 2001 na ile 

iliyofanyiwa marekebisho ya mwaka 2004. 

Halmashauri imeshindwa kuanzisha Kitengo 

cha Manunuzi kinyume na Sheria ya Manunuzi 

namba 21 ya Mwaka 2004. 

30. Igunga DC Kitengo cha Manunuzi kipo chini ya idara ya 

Fedha kikiongozwa na Mweka Hazina na 

imekuwa ikiwajibika kwa Mweka Hazina wa 

wilaya badala ya Mkurugenzi wa Halmashauri 

ambaye ni Afisa Masuuli. 





154


ya wilaya 

Lushoto 


Tabora 


ya wilaya 

Kibondo 


Kinondoni 

• Kitengo cha Manunuzi kinaongozwa na 

Mhandisi wa Wilaya ambapo ni kinyume 

cha kifungu cha 34(4) cha Sheria ya 

Manunuzi ya mwaka 2004 na Kanuni ya 

22(4) ya Kanuni za Bodi ya Zabuni ya 

Serikali za Mitaa ya mwaka 2007 

ambapo inatakiwa kitengo hiki 

kiongozwe na mtu mwenye sifa ya fani 

ya manunuzi na uzoefu wa kutosha 

kama vile Afisa ununuzi. 

Pia ukaguzi ilibaini kuwa mjumbe mmoja wa 

Kamati ya Manunuzi alikuwa ni Mwanasheria 

wa Halmashauri ambaye anahusika sana 

katika kuandaa mikataba na kuwa na nguvu ya 

kisheria katika kusaini mikataba 

mbalimbali.Hali hii inakinzana na dhana ya 

utawala bora kwa kuhusika kwake katika 

sehemu zote mbili. 

• Muhtasari wa vikao vilivyofanywa na 

kitengo cha Manunuzi hazikunakiliwa 

ofisi ya Taifa ya Ukaguzi. 

Mkuu wa Kitengo cha Manunuzi anawajibika 

kwa Mweka Hazina wa Manispaa ambapo ni 

kinyume cha kanuni ya 22 (5) ya Sheria ya 

Serikali za Mitaa ya mwaka 2007 ambayo 

inataka Mkuu wa KItengo cha Manunuzi 

kuwajibika moja kwa moja kwa Afisa Masuuli. 

Muhtasari wa vikao vilivyofanywa na kitengo 

cha Manunuzi haikunakiliwa ofisi ya Taifa ya 

Ukaguzi 

Ili kukidhi matakwa ya Kifungu namba 35 (o) ya 

Sheria namba 21 ya Manunuzi ya mwaka 2004, 

kitengo cha Manunuzi kinatakiwa kutayarisha 

taarifa ya kila mwezi ya shughuli ilizozifanya na 

kuipeleka kwenye Bodi ya Zabuni ya Manispaa. 

Ukaguzi umeshindwa kuthibitisha kama 

kitengo cha Manunuzi kimekidhi matakwa ya 

kifungu cha 35 (o) cha Sheria ya Manunuzi 

namba 21 ya Mwaka 2004. 





155


ya wilaya 

Nzega 


ya wilaya 

Chamwino 


ya wilaya 

Misungwi 


ya wilaya 

Manyoni 


Temeke 

Kitengo cha Manunuzi kimeshindwa kutoa 

Taarifa za kila mwezi na ile ya mwaka kwa 

Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu kinyume 

na kanuni namba 23 ya Kanuni za Bodi ya 

Zabuni ya Serikali za Mitaa ya mwaka 2007. 


na ile Taarifa ya mwaka zikionesha shughuli 

za kitengo hazikutayarishwa. 

Tangu kitengo cha Manunuzi kianziswhe 

kimeshindwa kutekeleza majukumu yake 

kama yalivyo ainishwa katika kifungu 23(e) 

hadi (q) cha Bodi ya Zabuni ya Serikali za 

Mitaa ya mwaka 2007 na kutangazwa katika 

Gazeti la Serikali namba 177 chapisho la 

tarehe 3/8/2007. 

Kitengo cha Manunuzi kimeshindwa 

kutayarisha Taarifa ya utekelezaji wa 

manunuzi na kusabaisha ukaguzi kushindwa 

kufanya tathmini ya kitengo hiki kwa mwaka 

husika. 

• Kitengo cha Manunuzi katika 

Halmashauri ya Manispaa hakina 

wataalam wenye ujuzi wa masuala 

ya Manunuzi na wale wenye fani 

maalum kinyume na kanuni ya 22 (2) 

ya Kanuni za Bodi ya Zabuni ya 

Serikali za Mitaa ya mwaka 

2007.Badala ya watumishi 

walioajiriwa, kamati inafanya kazi 

zake kama kamati ikijumuisha 

wajumbe walioteuliwa na haina 

hadhi kama kitengo au idara. 

Mkuu wa kitengo kinacho 

fanya kazi zake kama kitengo 

cha manunuzi kinapeleka 

taarifa zake kwa Mweka 

Hazina wa Manispaa badala ya 

kupeleka taarifa zake moja 





156

kwa moja kwa Afisa Masuuli 

ambapo ni kinyume na kanuni 

namba 22 (5) Kanuni za Bodi 

ya Zabuni ya Serikali za Mitaa 

ya mwaka 2007.Utoaji huu wa 

taarifa ulitolewa na Afisa 

Masuuli kupitia barua yake 

yenye kumbukunbu Na. 

TMC/C/2/19/198; ya tarehe 

15 July, 2008. 

Ukaguzi umebaini kuwa chanzo kikubwa cha kutokufuatwa 

kwa Sheria ya Manunuzi ya mwaka 2004 na kanuni zake ni 

kukosekana kwa vitengo vya manunuzi vilivyo madhubuti 

ndani ya Halmashauri kadhaa.Kuna baadhi ya Halmashauri 

ambazo ingawa zimeunda vitengo vya Manunuzi lakini 

vitengo hivyo bado havina watumishi waliopata mafunzo na 

wenye sifa zinazokidhi kwa wao kuwa miongoni mwa 

wajumbe wa kitengo cha Manunuzi. 

5.3 Upembuzi wa manunuzi ya bidhaa, kazi za ujenzi na 

huduma katika Serikali za Mitaa 

Sehemu hii ina dhamiria kutoa mwelekeo ni kwa kiasi gani 

baadhi ya Halmashauri za Serikali za Mitaa zimeweza 

kukidhi matakwa ya Sheria ya manunuzi namba 21 ya 

mwaka 2004 na kanuni zake za mwaka 2005, pia na 

Memoranda ya fedha za Serikali za Mitaa ya mwaka 1997. 

5.3.1 Vifaa vilivyonunuliwa lakini havikuingizwa katika daftari 

la vifaa Sh.265,703,896 

Agizo Na.207 la Memoranda ya fedha za Serikali za Mitaa ya 

mwaka 1997 linatamka kwamba kumbukumbu za vifaa 

vilivyopokelewa, kutolewa na vilivyobaki katika ghala, 

kuingizwa katika kurasa tofauti za leja zikionyesha tiririko 

wa manunuzi, tarehe ya manunuzi, hati ya kupokelea 





157

idhaa, idadi na bei kwa kila kifaa. Aidha inahitaji 

kumbukumbu ya tarehe ya kutoa, kiasi kilichotolewa, 

namba ya hati iliyotumika kutoa na bakaa halisi. 

Ukaguzi uliofanyika katika usimamiaji wa vifaa umebaini 

kwamba Halmashauri 24 hazikuzingatia agizo hili. 

Na. Halmashauri Kiasi (Sh.) 

1. Halmashauri ya Wilaya Lushoto 15,512,850 

2 Halmashauri ya Wilaya Magu 

7,324,140 

3 Halmashauri ya Wilaya Mwanga 26,691,896 

4 Halmashauri ya Wilaya Hai 5,065,000 

5 Halmashauri ya Wilaya Kishapu 3,015,000 

6 Halmashauri ya Mji Korogwe 10,814,000 

7. Halmashauri ya Wilaya Ngara 11,131,725 

8 Halmashauri ya Wilaya 

1,699,000 

Ukerewe 


2,143,200 

Kisarawe 

11 Halmashauri ya Wilaya Kilwa 6,376,825.60 

12 Halmashauri ya Wilaya Tarime 4,450,000 

13 Halmashauri ya Wilaya Longido 65,959,330 

14 Halmashauri ya Wilaya Meru 25,225,400 

15 Halmashauri ya Wilaya Monduli 25,072,559 

16 Halmashauri ya Wilaya Kilolo 6,101,750 


Shinyanga 3,678,640 

18 Halmashauri ya Jiji la Mbeya 8,961,600 

19 Halmashauri ya Manispaa ya 

16,920,700 

Morogoro 

20 Halmashauri ya Wilaya Mbeya 2,914,000 


2,143,200 

Kisarawe 

22 Halmashauri ya Wilaya 4,740,700 





158

Namtumbo 

23 Halmashauri ya Manispaa ya 

11,903,850 

Dodoma 


20,695,520 

Mvomero 

Jumla 265,703,896 

5.3.2 Bidhaa ambazo zimelipiwa lakini hazijapokelewa au 

zimepokelewa pungufu Sh.697, 077,950 

Bidhaa zenye thamani ya Sh.697,077,950 zilizoagizwa na 

kulipiwa zilionekana aidha kupokelewa pungufu au 

kutopokelewa kabisa na Halmashauri ambazo 

zimeorodheshwa katika jedwali hapa chini. Hali inakinzana 

na matakwa ya Kanuni ya Manunuzi ya Umma Na.122 

kifungu (1) ambayo inahitaji taasisi inayofanya manunuzi 

kupata taarifa za mapokezi ya bidhaa zilizopokelewa, ili 

kulinganisha na mikataba na kuruhusu malipo kwa muuzaji 

kufanyika mapema iwezekanavyo. 

Na Halmashauri Vifaa/Huduma Kiasi (Sh.) 


Wilaya ya Meru 

Vifaa vya Ujenzi 

1,800,000 


Wilaya ya 

Mufindi 

Ununuzi wa gari bila 

kupokelewa 

46,660,000 


Wilaya ya 

Kisarawe 




Wilaya ya 

Sikonge 

Ununuzi wa samani lakini 

hazijapokelewa 

Ununuzi wa dawa na 

vifaa vya hospitali 

ambavyo 

havijapokelewa 

Ununuzi wa Vifaa 

mbalimbali 

3,500,000 

62,396,200 

14,690,000 





159


Wilaya ya 

Sengerema 

7. Manispaa 

Tabora 


kupokelewa 30,935,000 

Ununuzi wa dawa 

6,155,200 

ambazo hazijapokelewa 

8. JIJI la DSM Ununuzi wa magari 

ambayo hayajapokelewa 225,000,000 

9. Halmashauri ya Ununuzi wa gari bila 

Wilaya ya Nkasi kupokelewa 9,200,000 


Wilaya ya 

Mufindi 


Wilaya ya 

Namtumbo 


Wilaya ya 

Morogoro 

13 Manispaaa 

Dodoma 


kupokelewa 


kupokelewa 


kupokelewa 


kupokelewa 

46,660,000 

112,706,550 

66,875,000 

70,500,000 

Jumla 697,077,950 

5.3.3 Manunuzi yasiyozingatia ushindani wa bei 

Sh.106,142,346 

Ukaguzi wa hati za malipo na kumbukumbu za manunuzi 

uligundua kwamba Halmashauri zilizo orodheshwa hapa 

chini zilifanya malipo ya Sh.106,142,346 kugharimia ujenzi, 

ununuzi wa bidhaa na kulipia huduma za ushauri. Hata 

hivyo ilidhihirika kwamba zabuni hazikuitishwa wala 

hakukuwa na ushindani wa bei kutoka kwa wauzaji 

mbalimbali ili kuwezesha Halmashauri kupata bei nafuu na 

kiwango bora kwa bidhaa, kazi za ujenzi na huduma. 





160

Halmashauri 6 zilizo orodheshwa hapa chini zilifanya 

manunuzi ya bidhaa bila kufuata taratibu za ushindani wa 

bei:- 

Na. Halmashauri Kiasi (Sh.) 

1 Halmashauri ya Wilaya ya Kibaha 16,440,550 

2 Halmashauri ya Wilaya ya Songea 12,331,000 

3 Halmashauri ya Wilaya ya Mbinga 36,750,000 

4 Halmashauri ya Wilaya ya Igunga 5,498,096 

5 Halmashauri ya Wilaya ya Kongwa 28,136,000 

6 Halmashauri ya Wilaya ya Kisarawe 6,986,700 

Jumla 106,142,346 

5.4 Usimamiaji wa Mikataba na kukidhi matakwa ya Sheria ya 

Manunuzi 

Sehemu hii imeweka mkazo katika usimamizi wa Mikataba 

na jinsi Halmashauri mbali mbali zilivyoweza kukidhi 

matakwa ya Sheria za Manunuzi, hali ambayo ukaguzi 

umeweza kubaini mambo ya msingi ambayo yameainishwa 

katika taarifa hii na pia katika barua za ukaguzi ambazo 

zimetumwa katika Halmashauri mbalimbali kwa mwaka wa 

fedha ulioishia tarehe 30 Juni, 2008. 

Katika nchi mbalimbali masuala ya Manunuzi ni moja ya 

maeneo yanayokabiliwa na hatari nyingi. Hii inatokana 

kuwa maamuzi ya manunuzi yanahitaji kufanyika kwa 

umakini hasa ikizingatiwa ni bidhaa gani au huduma ya aina 

gani inataka kununuliwa, pia ni njia zipi zinatumika 

kumpata Mkandarasi au Mtoa huduma.Kimsingi eneo hili 

limefafanuliwa vya kutosha chini ya kifungu cha 34 cha 

Sheria ya Manunuzi namba 21 ya Mwaka 2004 ambapo 

imeeleza kuwa ili kutekeleza kazi zake Bodi za Zabuni na 

Taasisi zinazofanya manunuzi ni vyema zikajizatiti kufikia 

viwango vya hali ya juu vya usawa katika kuwapata 

wazabuni,kwa kuzingatia yafuatayo:- 





161

(a) Kutoa fursa sawa kwa waombaji wa kutoa 

huduma,wakandarasi au washauri waelekezi 

(b) Kutotoa upendeleo kwa upande wowote 

(c) Haja ya kuzingatiwa kwa dhana nzima ya thamani ya 

fedha hususan bei, ubora na utoaji huduma kwa 

viwango na vigezo vilivyowekwa. 

Mara nyingi manunuzi yanagubikwa katika mazingira 

hatarishi pale ambapo Bodi za zabuni na Taasisi 

zinazofanya manunuzi zinaposhindwa kufikia viwango vya 

juu vya usawa kwa walioomba kutoa huduma mbalimbali 

kama ilivyoainishwa chini ya kifungu cha 43 cha Sheria ya 

Manunuzi ya mwaka 2004. 

Pia, kifungu cha 44(1) cha Sheria ya Manunuzi ya mwaka 

2004, kinatamka kuwa ni jukumu la kila Afisa Masuuli, 

Mkurugenzi Mtendaji wa Taasisi inayofanya manunuzi 

kuhakikisha kuwa vifaa vinavyonunuliwa, shughuli ya ujenzi 

au huduma zinafanyika kwa kuzingatia taratibu zote kama 

zilivyo ainishwa kwenye Sheria ya Manunuzi ya Mwaka 2004 

na Kanuni zake za Mwaka 2005. Kutokana na sababu 

zilizotajwa hapo juu, imebainika kuwa sehemu ya 

usimamizi wa mikataba na ule wa uzingatiaji wa Sheria ya 

manunuzi ni eneo ambayo ukaguzi ulitilia mkazo. Hivyo 

kutokana na zoezi hili la ukaguzi ninawajibika kutolea 

taarifa eneo lifuatalo:- 

5.4.1 Nyaraka pungufu katika mikataba mbalimbali na ukosefu 

wa kumbukumbu za miradi Sh.2,684,574,948 

Ni jambo muhimu sana kutunza kumbukumbu zinazohusu 

miradi au mikataba katika faili moja kwa urahisi wa 

kufanya marejeo au ufuatiliaji wa utekelezaji wa miradi au 

mikataba. 

Tabia ya utunzaji wa kumbukumbu sio tu unarahisisha 

upatikanaji wa taarifa kwa urahisi zaidi kwa halmashauri 





162

husika bali pia inawawezesha wadau wa maendeleo au 

wakaguzi kupata taarifa sahihi na kwa wakati.Aidha, 

wakaguzi walishindwa kupata nyaraka mbalimbali muhimu 

katika zoezi la ukaguzi kama vile Hati za Mikataba, 

Mchanganuo wa gharama za bei (BOQ), Hati za Wahandisi, 

Hati fungani na Idhini ya uwekezaji.Matokeo ya zoezi hili la 

Ukaguzi limeoneshwa kwa kina katika kimbatisho namba 17 

katika taarifa hii. 





163





164

SURA YA SITA 

6.0 MATOKEO YA KAGUZI MAALUM 

Sheria ya Fedha za umma namba 6 ya mwaka 2001 (na 

marekebisho ya mwaka 2004) na kama ilivyo huishwa na 

Sheria ya Ukaguzi wa Umma namba 11 ya mwaka 2008 

kifungu cha 36(1) imempa mamlaka Mdhibiti na Mkaguzi 

Mkuu wa Hesabu za Serikali kufanya ukaguzi maalum pale 

itakapoonekana kuna umuhimu wa kufanya hivyo. Sheria hii 

imeweka bayana kuwa pale Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa 

Heasabu za Serikali anapoona kuwa kuna dalili ya matumizi 

mabaya ya fedha au mali ya Serikali na kuna haja ya 

Bunge la Jamhuri ya Muungano wa Tanzania lijulishwe juu 

ya kadhia hiyo basi Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu 

atafanya ukaguzi maalum na kupeleka taarifa yake kwa 

Mheshimiwa Rais. 

Ni katika hali hii ofisi ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa 

Hesabu za Serikali imeweza kufanya kaguzi maalum saba 

(7) katika Halmashauri ya Serikali za Mitaa kama 

inavyooneshwa hapa chini:- 

6.1 Matokeo kwa ufupi ya kaguzi maalum zilizofanyika 

mwaka 2007/08 

Katika mwaka 2007/08 tulifanya kaguzi maalum katika 

Halmashauri 7 ambazo ni Halmashauri za Wilaya ya 

Mkuranga, Kilwa, Ludewa, Kibondo, Meatu, Ukerewe na 

Karatu. 

Mambo yaliyojitokeza katika kaguzi maalum hizi ni kama 

ifuatavyo: 

6.1.1 Halmashauri ya Wilaya ya Meatu 

• Kiasi cha Sh.35,831,200 kimelipwa kwa mkandarasi kwa 

ajili ya matengenezo ya muda maalum na ukarabati wa 

barabara bila kuwapo kwa nyaraka za mikataba. 





165

• Ukaguzi ulibaini ubora ulio hafifu wa madarasa mawili na 

nyumba moja ya mwalimu zilizotengenezwa, maeneo 

yaliyoonyesha kuwa hafifu ni kama vile sakafu haikujengwa 

kwa umadhubuti na imebomoka na kubakia mchanga. Pia 

dari limeanza kubomoka na milango haikuwa imewekwa. 

Uhakiki wa taarifa ya Utekelezaji wa Miradi mbalimbali 

iliyowasilishwa mbele ya Kamati ya Bunge ya Hesabu za 

Serikali za Mitaa (LAAC) na taarifa zilizoko katika vitabu 

vya hesabu vya Halmashauri ya Wilaya ya Meatu kwa 

mwaka wa fedha 2006/2007 ilibaini upungufu ufuatao:- 

Na 

i. 

ii. 

iii. 

iv. 

v. 

Maelezo 

Kiasi cha 

fedha kwa 

mujibu wa 

taarifa ya 

kamati (Sh.) 

Kiasi cha 

fedha kwa 

mujibu wa 

vitabu vya 

Hesbu (Sh.) 

Tofauti 

(Sh.) 

Ukarabati wa 

Barabara ya Bukundi 

- Mwanhuzi 10,163,200 5,082,000 5,081,200 

Gharama za 

usimamizi wa kazi 

ya ujenzi wa 

barabara 24,282,330 6,320,000 17,962,330 

Ununuzi wa vifaa 

vya kuandikia kwa 

shughuli ya 

ukarabati wa 

Barabara ya 

Mwanhuzi-Busia 0 18,623,000 -18,623,000 

Ununuzi wa vifaa 

vya ujenzi wa 

madarasa mawili 

Shule ya Sekondari 

ya Lubiga 4,269,550 4,334,550 -65,000 

Ujenzi wa nyumba 

ya mfanyakazi 

zahanati ya 

Mwashata 9,540,200 7,198,200 2,342,000 





166

vi. 

vii. 

viii. 

ix. 

x. 

xi. 

xii. 

Ujenzi wa darasa 

Mwabusalu 9,984,000 10,184,000 -200,000 

Ujenzi wa darasa 

Nkoma 6,568,290 8358061 -1,789,771 


ya mfanyakazi 

zahanati ya 

Mwanjoro 7,526,000 6,360,000 1,166,000 

Gharama ya 

mafunzo kwa Wakuu 

wa idara,madiwani 

na viongozi wa 

vijiji. 26,031,100 25,808,500 222,600 

Gharama ya 

mafunzo kwa 

wafanyakazi wa 

Mwabuzo, Mwanhuzi 

na Mwandoya 8,967,000 8,695,300 271,700 

Ufuatiliaji na 

usimamizi wa 

gharama za VVU 8,924,000 8,489,800 434,200 


ya waalimu (2 kwa 

1) 4,454,000 2,906,600 1,547,400 

Jumla 120,709,670 112,360,011 8,349,659 

6.1.2 Halmashauri ya Wilaya ya Ludewa 

• Malipo ya Mishahara yalifanywa kwa watumishi 

waliostaafu/kuacha kazi Sh.5,690,748.59 kinyume na 

taratibu. 

• Vitabu vya makusanyo vilivyotolewa Kwa Watendaji 

wa Kata na ambavyo bado havijarudi ni Vitabu 31 

• Mapato yaliyopelekwa Benki pungufu Sh.2,525,137 

• Malipo ya awali Kutolipwa na Mawakala Kama 

Makubaliano Kwenye Mikataba Sh.4,820,000 

• Mikataba ya kukusanya Mapato bila ya Kufanyiwa 

upembuzi yakinifu. 





167

• Kutoingizwa kwa fedha za madawa katika vitabu vya 

Halmashauri Sh.350,215,749 

• Madawa yenye thamani ya Sh.93,318,496.91 bila 

usuluhisho kati ya halmashauri na Bohari Kuu ya 

Madawa (MSD) ili kuwa na usahihi wa hesabu zake. 

• Malipo ya fedha nje ya Bajeti na Mpango wa kazi 

uliopitishwa Sh.13,266,000 

6.1.3 Halmashauri ya Wilaya ya Mkuranga 

• Ucheleweshwaji wa mawasilisho ya makusanyo ya 

ushuru kinyume na Mkataba wa uwakala wa ukusanyaji 

ushuru Sh.49,000,000 

• Upungufu wa mawasilisho ya makusanyo Sh.25,200,000 

• Fedha zilizokopwa bado kurejeshwa Sh.1,038,500 

• Upotevu wa mabati yapatayo 426 yenye thamani ya 

Sh.5,226,385 

• Utoaji wa kandarasi ya ukusanyaji mapato kwa Wakala 

ambaye hajasajiliwa 

• Udhaifu katika utunzaji wa kumbukumbu 

• Hali halisi ya ujenzi wa Josho na Bwawa kutofahamika 

na kiasi cha Sh.19,000,000 zimetumika hadi sasa, pia 

Skimu ya Umwagiliaji ya Yavayava ambayo 

imeshatumia kiasi cha Sh.106,620,960 bado 

haijakamilika. 

• Malipo ya ziadi yasiyostahili ya Sh.4,624,916 

yamefanywa kwa Mkandarasi. 

• Kumekuwapo na ucheleweshaji wa kukamilisha ujenzi 

wa daraja moja,madarasa 11 na zahanati 3. 

• Kisima kirefu kilichogharimu kiasi cha Sh.49,346,000 

bado hakijaanza kutumika. 

• Manunuzi ya Kompyuta yenye viwango vya kitaalamu 

(Technical Specifications) chini ya vilivyoonyeshwa 

kwenye nyaraka za manunuzi. 





168

• Malipo ya kiasi cha Sh.4,237,000 kwa ajili ya bidhaa na 

huduma mbalimbali bila ya ushindani toka kwa 

wazabuni. 

• Magari mawili ya Halmashauri yamezuiwa katika 

karakana za watu binafsi tangu mwaka 2000 kutokana 

na Halmashauri kushindwa kulipia gharama za 

matengenezo. 

• Mafuta yenye thamani ya Sh.40,626,450 yalinunuliwa 

lakini hakuna uthibitisho wa matumizi yake ingawa 

yaliingizwa vitabuni. 

• Dhima ya dharura ya Sh.145,026,157 ikiwa ni wadai 

mbalimbali waliofungua kesi mahakamani dhidi ya 

Halmashauri hayakuoneshwa vitabuni kwenye hesabu 

za mwaka 2007/2008 

• Upotevu wa nyaraka za Sh.346,310,809 

6.1.4 Halmashauri ya Wilaya ya Kibondo 

• Nyaraka mbalimbali za mikataba 46 ambayo 

Halmashauri imeingia na mawakala wa ukusanyaji 

ushuru haikuweza kupatikana, pia mikataba minne 

ambayo Halmashuri imeingia na watoa huduma na 

wauzaji wa vifaa imeshindwa kuletwa wakati wa 

ukaguzi. 

• Malipo mbalimbali ya Sh.100,409,150 yana upungufu 

wa nyaraka kama vile ankara,hati za kupokelea bidhaa 

na hati za uthibitisho wa malipo. 

• Hati za malipo ya Sh.11,882,160 hazikupatikana 

wakati wa zoezi la ukaguzi. 

• Vitabu 501 vya kukusanyia maduhuli vyenye thamani 

ya Sh.10,020,000 na vitabu 28 (thamani yake 

haikuweza kufahamika) vilivyoagizwa na kupokelewa 

havikuingizwa kwenye daftari la kumbukumbu ya 

vitabu vya kukusanyia mapato. 





169

6.1.5 Halmashauri ya Wilaya ya Karatu 

• Malipo ya Mishahara yalifanywa kwa watumishi 

waliostaafu, kuacha kazi au kufariki ya Sh.52,820,145 

na kugundulika kuwa ni mishahara isiyochukuliwa na 

wahusika. Kiasi chote hicho hakikurudishwa Hazina 

kama taratibu zinavyoagiza. 

• Mishahara ya Sh.6, 056,891 ililipwa kwa mtumishi 

aliyekwisha kustaafu. 

• Vifaa vya ujenzi vyenye thamani ya Sh.7,851,000 kwa 

ajili ya ujenzi wa Shule ya Sekondari ya Lambo katika 

eneo la GYEKRUM havikuweza kutumika. Hali hii 

ilibainika na kuthibitishwa wakati wa ziara ya ukaguzi 

iliyotembelea majengo Shule hii. 

• Ujenzi wa madarasa mawili umegharimu kiasi kikubwa 

cha fedha zaidi ya yale yaliyokadiriwa na Wizara ya 

Elimu na Mafunzo ya Ufundi kwa kila darasa moja. 

Wizara ya Elimu na Mafunzo ya Ufundi ilikadiria kuwa 

kila darasa lingegharimu sh 7,000,000 hivyo kufanya 

malipo ya madarasa yote mawili kuwa sh.14,301,355. 

• Thamani ya madarasa 10 katika Shule ya Sekondari ya 

Lambo –GYEKRUM yaliyojengwa chini ya ufadhili wa 

jimbo la Minnesota huko nchini Marekani haikuweza 

kufahamika kwani fedha zilipokelewa moja kwa moja 

na mmoja wa madiwani ambae pia alitoa vifaa vya 

ujenzi kutoka kwenye duka lake la Vifaa vya Ujenzi 

lijulikanalo kwa jina la Jubilate Mnyenye Hardware. 

Hati zihusuzo malipo haya hazikuweza kuletwa kwa 

wakaguzi wakati zoezi hili lilipokuwa likifanyika. 





170

6.1.6 Halmashauri ya Wilaya ya Ukerewe 

• Katika miaka ya fedha 2006/2007 na 2007/2008 

Halmashauri imeshindwa kutayarisha usuluhisho wa 

benki kwa hesabu zote inazozitunza. 

• Mkaguzi wa ndani ambaye majukumu yake ni kukagua 

hesabu za halmashauri imebainika kuwa naye yumo 

katika orodha ya maafisa wanaoidhinisha malipo. 

• Halmashauri haina Daftari ambalo linatunza 

kumbukumbu za mishahara isiyochukuliwa na 

wahusika. 

• Mwaka wa fedha 2006/2007 kulifanyika malipo ya 

mishahara kwa watu wasiokuwa watumishi wa 

halmashauri ya Sh.1,067,061. 

• Mawakala wa ukusanyaji wa mapato ya Halmashauri 

walishindwa kuwasilisha kiasi cha Sh.63,494,000 kwa 

miaka ya 2006/2007 na 2007/2008. 

• Halmashauri ya Wilaya iliingia mikataba mitatu (3) na 

mawakala wa ukusanyaji wa mapato ya Halmashuri 

ambao walishindwa kuwasilisha makusanyo katika 

mwaka wa fedha 2007/2008. Hata hivyo ukaguzi 

ilibaini dosari mbalimbali ikiwamo ile ya mkataba 

kukosekana kwa namba ya kumbukumbu ya mkataba 

na kukosekana kwa sehemu ya kutia saini 

walioshuhudia utiwaji wa saini wa mkataba kama 

mashahidi. Hii inaonesha udhaifu mkubwa katika 

usimamizi wa Mikataba. 

• Mikataba yenye thamani ya Sh.39,616,000 kati ya 

Halmashuri na mawakala wa ukusanyaji wa mapato 

haikuweza kupatikana wakati wa zoezi la ukaguzi. 

• Makusanyo ya Sh.81,620,545 toka kwa Bohari Kuu ya 

Madawa (MSD) haikuingizwa vitabuni. 

• Halmashauri iliingia mkataba na kampuni ya Masons 

Construction ltd ya mjini Musoma kwa ajili ya 





171

ukarabati wa jengo la halmashuri kwa gharama ya 

Sh.276,334,297. Aidha, dosari zifuatazo ziligundulika:- 

‣ Halmashauri imetumia kiasi cha Sh.59,334,277 

zaidi ya bajeti yake. 

‣ Mkataba haukuingizwa katika daftari la Mikataba. 

‣ Kazi hii ilitolewa bila ya kutangazwa ili kuleta 

ushindani toka kwa wazabuni. 

‣ Mkandarasi amelipwa kiasi cha Sh.29,923,400 

kuweka matangi ya kuhifadhia maji ya ujazo wa 

lita 2000 kila moja, mita na pampu ya kuvuta maji. 

Lakini ukaguzi ulibaini kuwa kazi hii ilifanywa na 

Halmashuri yenyewe kwa kutumia fedha za ruzuku 

ya maendeleo (CDG). 

‣ Hata hivyo kazi hii haikuweza kukamilika katika 

muda uliopangwa yaani tarehe 25/08/2008. 

• Katika mwaka wa fedha 2007/2008 Halmashauri ilipokea 

mgao wa fedha kiasi cha Sh.174,081,250 kwenye 

matoleo ya fedha toka mfuko mkuu wa serikali 

Na.81/EB/AG/190/07/136 ya tarehe 08/10/2007. Aidha, 

hadi wakati wa zoezi hili la ukaguzi lilipokuwa 

likifanyika Halmashauri ilikuwa bado haijakiri mapokezi 

ya fedha hizo katika vitabu vyake. 

• Halmashauri ilipokea fedha za ruzuku toka katika Mfuko 

wa Ruzuku wa Halmashauri ya Serikali za Mitaa( LGCDG) 

kwa ajili ya ujenzi wa madarasa na ununuzi wa 

madawati kwa ajili ya Shule za msingi. Aidha, wakati wa 

ziara ya kukagua shughuli za ujenzi ilibainika kuwa 

madarasa manne(4) yalikuwa hayajakamilika na 

madawati yenye thamani ya Sh.4,142,000 yalikuwa 

bado hayajafikishwa katika shule zilizo kusudiwa. 

6.1.7 Halmashauri ya Wilaya ya Kilwa 

• Halmashauri ya wilaya ilipokea kiasi cha 

Sh.4,024,125 kwa mwaka wa fedha 2007/2008 ikiwa 





172

ni asilimia 20 ya mapato yanayotoka kwenye chanzo 

cha mapato yaliyotokana na watoa huduma za hoteli 

chini ya Sheria ya Mahoteli aya ya 105 (kama 

ilivyofanyiwa marekebisho mwaka 2006 na kufutwa 

baada ya kuanzishwa kwa Sheria ya Utalii Na.29 ya 

mwaka 2008) na kifungu cha 7(v) cha Sheria ya 

Fedha ya Serikali za Mitaa Na.9 ya mwaka 1982 

(kama ilivyorekebishwa mwaka 2000) na kiasi cha 

Sh.1,737,350 kilikusanywa katika mwaka wa fedha 

2006/2007. Aidha, ilibainika kuwa stakabaadhi 

zilizohusika katika kukusanya mapato haya 

hazikuweza kuwasilishwa kwa wakaguzi wakati wa 

zoezi la ukaguzi na kiasi hicho hakikuweza 

kuoneshwa katika daftari la mapato kwa minajili ya 

udhibiti wa mapato ya Halmashuri. 

• Kiasi cha Sh.10,145,000 kiliwasilishwa kwenye 

Halmashauri toka kwa mawakala mbalimbali wa 

mapato ya halmashauri, lakini ukaguzi umeshindwa 

kujiridhisha kuhusu usahihi wa mapato hayo 

kutokana na kutokuwapo kwa nyaraka muhimu. 

• Halmashuri imeonesha udhaifu wa udhibiti wa 

mapato kutokana na kukosekana kwa daftari la 

kumbukumbu linalo onesha kiasi cha makusanyo na 

mwezi ambao makusanyo hayo yamefanyika. 

• Taarifa inayotoa mchanganuo wa asilimia 20 ya 

makusanyo yanayobakizwa katika vijiji haikuweza 

kupatikana wakati wa zoezi la ukaguzi. 

• Mikataba mbalimbali ambayo Halmashauri imeingia 

na mawakala wa ukusanyaji wa mapato 

haikumshirikisha Mwanasheria wa Halmashuri. 

• Ushuru uliokusanywa toka katika nyumba za wageni 

40 uliofikia kiasi cha Sh.13,344,918 haukuwasilishwa 

katika Halmashuri katika kwa miaka miwili mfululizo 

yaani mwaka 2006/2007 na 2007/2008. 





173

• Halmashauri imeonesha kupokea kiasi cha Sh.30,036,398 

ikiwa ni asilimia 20 ya mapato yatokanayo na ada ya 

uwindaji chini ya kifungu Na.7 cha Sheria ya Fedha ya 

Serikali za Mitaa Na.9 ya mwaka 1982 iliyokusnywa 

katika miaka ya 2006/2007 na 2007/2008. Lakini ukaguzi 

umeshindwa kuthibitisha usahihi wa mapato hayo 

kutokana na kukosekana kwa Kiasi chote ambacho 

serikali ilikusanya kama ada ya uwindaji katika miaka 

husika. 

• Dawa zenye thamani ya Sh.10,681,100 na vifaa vya 

hospitali vyenye thamani ya Sh.11,202,800 vilipokewa 

toka Bohari Kuu ya Madawa na kutoka nchi ya 

Ujerumani.Lakini dawa na vifaa hivyo havikuingizwa 

vitabuni. 

• Hati ya mauzo ya madawa ya Sh.22,799,500 toka Bohari 

Kuu ya Madawa Mtwara haikuweza kupatikana 

ilipotakiwa na wakaguzi. 

• Jumla ya wafanyakazi 56 walipandishwa vyeo katika 

mwaka wa fedha 2006/2007 na kusababisha malipo ya 

Sh.53,615,730. Lakini ilibainika kuwa kibali toka Ofisi ya 

Rais-Menejimenti ya Utumishi wa Umma hakikutolewa 

na kufanya zoezi zima kuwa batili. 

• Malipo ya Mishahara isiyochukuliwa na wahusika ya 

Sh.9,761,660 yalisababishwa na watumishi waliostaafu, 

kuacha kazi au kufariki kuendelea kulipwa ilihali 

haikuwa stahili yao. 

• Masurufu ya Sh.14,232,000 waliyopewa watumishi 

wakiwa nje ya vituo vyao vya kazi kwa shughuli za kikazi 

walikuwa hawajarejesha. 

• Malipo ya Sh.9,459,300 yalikuwa na nyaraka pungufu. 

• Halmashauri ilinunua vifaa vya hospitali vyenye thamani 

ya Sh.7,100,000 bila ya kufuata taratibu za manunuzi. 

• Katika mwaka wa fedha 2007/2008 Halmashuri iliingia 

katika mikataba na watoa huduma mbalimbali yenye 

thamani ya Sh.97,965,900 bila ya kufuata taratibu za 





174

zabuni. Hali kadhalika, kamati za shule za sekondari 

ziliingia mikataba mbalimbali na ujenzi wa majengo 

yenye thamani ya Sh.22,500,000 bila kufuata taratibu za 

utoaji wa zabuni. 

Majumuisho ya ukaguzi maalum 

Ukaguzi maalum uliofanyika katika Halmashauri za Wilaya saba 

umeonyesha masuala yaliyojitokeza yakiwa ni pamoja na udhibiti 

hafifu wa ndani unahusu malipo ya mishahara, udhibiti hafifu 

katika makusanyo ya ndani na kutotoa hesabu sahihi za fedha 

zilizolipwa MSD na Wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii kwa 

niaba ya Halmshauri. 

Kumekuwa na utaratibu hafifu kati ya wadau muhimu 

wanaohusika katika masuala mawili ambayo ni malipo ya 

mishahara na fedha zilizohamishiwa MSD. Wadau hawa ni 

Mamlaka za Serikali za Mitaa, Wizara ya Afya na Ustawi wa 

Jamii, Wizara ya Fedha na Uchumi pamoja na Ofisi ya Rais 

Menejimenti ya Utumishi wa Umma. 

Mishahara inayolipwa kwa wasio watumishi inasabishwa na Hazina 

kuchelewa kuondoa majina katika orodha ya mishahara baada ya 

kupata taarifa kutoka Halmashauri husika na Ofisi ya Rais 

Menejimenti ya Utumishi wa Umma. 

Pia imeonekana kwamba fedha zinapelekwa MSD kwa ajili ya 

madawa na vifaa - tiba katika hospitali zilizoko Wilayani bila 

wilaya husika kupewa taarifa mapema. 

Ukaguzi maalum umebaini kwamba mikataba kwa ajili ya 

ukusanyaji mapato ya ndani haikufanyika vizuri, kutokana na 

Halmashauri kutofanya upembuzi yakinifu wa vyanzo vyake vya 

mapato kabla ya kuingia mikataba. 

Pia ukaguzi huu maalum umeonyesha kuwa baadhi ya taarifa 

zinazopelekwa LAAC kuhusu utekelezaji wa miradi ya maendeleo 





175

hazifanani na zile zilizoko katika vitabu vya hesabu vya 

Halmashauri. 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi itaendelea kufanya ukaguzi maalum 

katika baadhi ya Halmashauri kila itakapo hitajika ili kuboresha 

usimamizi wa fedha na uwajibikaji katika Mamlaka za Serikali za 

Mitaa. 





176

SURA YA SABA 

UKAGUZI WA MIRADI ILIYOPATA FEDHA TOKA KWA WAHISANI 

7.1 Utangulizi 

Ofisi yangu ina mamlaka ya kikatiba ya kukagua mapato 

yote ya serikali na matumizi yake. Mamlaka haya ya 

kisheria yamejumuisha pia ukaguzi wa miradi yote ya 

maendeleo inayopata fedha toka kwa wafadhili 

inayotekelezwa katika Mamlaka za Serikali za Mitaa. 

Nimeona kuna umuhimu mkubwa katika taarifa yangu ya 

mwaka kuwa na maelezo ya kutosha juu matokeo ya 

ukaguzi uliofanyika katika miradi mbalimbali iliyotekelezwa 

ili mamlaka zinazohusika ziweze kufahamu yale yote 

yaliyojitokeza katika zoezi hilo la ukaguzi wa miradi. 

Taarifa za ukaguzi za miradi husika zimetumwa kwa kila 

Halmashauri ambazo miradi hiyo imekuwa ikitekelezwa. 

Hapa najaribu kutoa kwa muhtasari matokeo ya ukaguzi wa 

miradi hiyo ambayo ni Mfuko wa kupambana na maradhi ya 

Ukimwi, Kifua kiku na Malaria, fedha zilizowekwa katika 

Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma za Afya, Mradi wa 

Maendeleo wa Sekta ya Maji, Mfuko wa Maendeleo ya Jamii 

Tanzania na Mradi wa Maendeleo ya sekta ya Kilimo. 

Matokeo ya ukaguzi ni kama ifuatavyo:- 

7.2 Fedha zilizowekwa kwenye Mfuko wa Uchangiaji wa 

Huduma za Afya (Basket Fund) 

7.2.1 Taarifa fupi ya mradi 

Mnamo mwaka 1999 Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa 

Tanzania ilibuni mpango wa mageuzi na maendeleo ya 

sekta ya afya nchini. Na ilipofika mwezi Mei mwaka 2003 

Serikali ya Jamhuri ya Tanzania ikishirikiana na wadau 

mbalimbali walikubaliana kuanzisha Mpango mkakati wa 

Sekta ya Afya (HSDP) wa miaka mitano kuanzia Julai 2003 

hadi Juni 2008. Chini ya mpango huo Serikali ya Tanzania 





177

kupitia Wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii, Ofisi ya Waziri 

Mkuu Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa na Wizara ya 

Fedha na Uchumi ndizo zilipewa jukumu la utekelezaji wa 

mpango wa kazi wa mwaka wa shughuli zote za mpango huu 

kama zilivyoainishwa katika Mpango ya Afya wa Wilaya. 

7.2.2 Fedha za Mpango 

Wahisani wa fedha hizi zilizowekwa kwenye Mfuko wa 

Uchangiaji wa Huduma za Afya kwa ajili ya uboreshaji wa 

huduma za Afya wamefungua akaunti maalum katika Benki 

Kuu ya Tanzania na kwa kupitia akaunti hiyo fedha 

hutolewa kwa Wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii kila robo 

mwaka kupitia mfuko mkuu wa Hazina. Fedha 

zinazopelekwa Wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii hufuata 

utaratibu wa kawaida ambao serikali ya Tanzania inautumia 

na kwa upande wa wahisani ni ile mihadi iliyowekwa 

inajumuishwa katika bajeti ya mwaka ya Wizara ya Afya na 

Ustawi wa Jamii. 

Katika mwaka huu wa fedha jumla ya kiasi cha Dola za 

kimarekani 40,061,231.01 ambazo ni sawa na Fedha za 

Tanzania Sh.47,275,858,103 (kiwango cha ubadilishaji cha 

sh 1,180.09 kwa Dola ya kimarekani) zilipokelewa kwenye 

Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma za Afya kwa ajili ya 

kuboresha Huduma za Afya kwa Serikali za Mitaa na 

kugawanywa kwenda kwenye Halmashauri mbalimbali kama 

zilivyo ainishwa katika bajeti zao. 

7.2.3 Masurufu yasiyorejeshwa Sh.385,979,613 

Kwa mujibu wa kanuni na mwongozo namba 5.6.3 (e) wa 

Fedha zilizowekwa kwenye Mfuko wa Uchangiaji wa 

Huduma za Afya kwa ajili ya Mpango wa Sekta ya 

uboreshaji wa huduma ya afya inatamka kuwa masurufu ya 

safari au masurufu maalum lazima yarejeshwe mara tu 

baada ya afisa kurejea kwenye kituo chake kazi au baada 

ya kukamilisha shughuli iliyokusudiwa kufanywa. 





178

Katika mwaka huu wa fedha nimegundua kuwa Halmashari 

kadhaa zimeonesha katika hesabu zao masurufu 

yasiyorejeshwa yaliyofikia kiasi cha Sh.385,979,613 ikiwa 

ni kinyume cha taratibu na kanuni za fedha. Agizo Na.134 

la Memoranda ya Fedha za Serikali za Mitaa ya mwaka 1997 

linasema “Masurufu ya safari au masurufu maalum lazima 

yarejeshwe ndani ya majuma mawili baada ya afisa kurejea 

kwenye kituo chake cha kazi au baada ya kukamilisha 

shughuli; kushindwa kurejesha hakutasababisha tu kiasi 

kinachodaiwa kukatwa kwenye mshahara wa afisa kwa kima 

kilichoongezwa bali pia kunaweza kusababisha kukatwa 

tozo ya si chini ya asilimia 5 ya mshahara wake. 

Pia, Agizo namba 135 na 136 la Memoranda ya Fedha za 

Serikali za Mitaa ya mwaka 1997 linafafanua kuwa ni 

marufuku kutoa masurufu kwa afisa ambaye hajafanya 

marejesho ya masurufu aliyopewa. Masurufu ambayo 

hayajarejeshwa na yamekuwa vitabuni kwa zaidi ya mwezi 

mmoja ni lazima yatozwe riba katika kiwango 

kinachotumiwa na mabenki ya kibiashara. 

Pamoja na taratibu zilizowekwa katika udhibiti wa 

matumizi, Halmashuri kadhaa zimeonesha uzembe katika 

kuhakikisha kanuni za fedha zinazingatiwa na marejesho ya 

masurufu yanafanywa kwa wakati. Orodha 

imeambatanishwa kama kiambatisho namba 15 ikionesha 

Halmashauri ambazo zimekuwa na masurufu ambayo 

hayajarejeshwa. 

7.2.4 Fedha ambazo hazijatumika sh 7,965,022,444 

Katika mwaka 2007/08 wa fedha ofisi ya Waziri Mkuu 

Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa ilipokea kiasi cha Dola 

za Kimarekani 40,061,231 ambapo ni sawa na fedha za 

Tanzania Sh.47,275,858,103 (kiwango cha ubadilishaji cha 

Sh.1,180.09 kwa Dola ya kimarekani) ili kugharamia 

shughuli mbalimbali zinazotekelezwa na fedha zilizowekwa 





179

kwenye Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma za Afya kwa 

utekelezaji wa Huduma za Afya kwenye Mamlaka za serikali 

za Mitaa. Aidha, ukaguzi uliofanywa juu ya hali ya kifedha 

ya Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma za Afya kwa uboreshaji 

huduma za afya ulionesha kuwa kati ya fedha zote 

zilizotolewa katika mwaka wa fedha 2007/2008 kwenda 

kwenye Mamlaka za Serikali za Mitaa hazikutumika zote 

hivyo kuwa na bakaa ya kiasi cha Sh.7,965,022,444 ambapo 

ni sawa na asilimia kumi na saba (17%) ya fedha zote 

zilizotolewa. 

Hali hii inaashiria kuwa bajeti haikufuatwa ipasavyo na 

huduma iliyokusudiwa kwa jamii au walengwa hazikuweza 

kutolewa. 

7.2.5 Malipo yenye nyaraka pungufu na yasiyokuwa na idhini 

Sh.1,038,854,589 

Kanuni Na.31 ya manunuzi ya Umma (bidhaa, ujenzi, 

huduma ambazo si za ushauri na kuuza mali za umma kwa 

njia ya zabuni), ninatakiwa kueleza katika ripoti yangu ya 

mwaka ya ukaguzi kwamba taasisi inayokaguliwa 

imezingatia au haikuzingatia mahitaji ya sheria na 

kanuni zake hususan dhana nzima ya ushindani katika utoaji 

wa zabuni, kuidhinisha manunuzi au uuzaji wa mali ya 

serikali kwa njia ya zabuni kupitia Bodi za Zabuni 

zilizowekwa na mamlaka husika. Hali kadhalika, Kanuni 

Na.45 ya Kanuni ya Bodi ya Zabuni ya Serikali za Mitaa ya 

mwaka 2007 inamtaka Mkaguzi wa Hesabu za Halmashauri 

ya Serikali za Mitaa kutoa maelezo kama Halmashauri 

husika imezingatia kanuni za manunuzi hasa dhana ya 

manunuzi kwa njia ya ushindani na manunuzi yote 

yameidhinishwa na Bodi za manunuzi za Halmashauri. 

Ikizingatiwa mamlaka ya kisheria niliyopewa, nimeweza 

kupitia mchakato nzima wa manunuzi ya fedha zilizowekwa 

katika Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma za Afya kwa ajili ya 





180

kuboresha huduma za afya ikiwa ni pamoja na manunuzi 

yote yaliyofanyika kupitia Fedha zilizowekwa katika Mfuko 

wa Uchangiaji wa Huduma za Afya kwa hesabu zilizoishia 

tarehe 30 Juni 2008. Ukaguzi uliofanywa umeweza kubaini 

udhaifu na mambo kadhaa yaliyofanyika kinyume na 

taratibu. Halmashauri karibu zote 133 zimebainika kukiuka 

taratibu mbalimbali ambazo zimehusisha malipo takribani 

ya Sh.1,038,854,589. Maeneo ambayo yaliyo onesha 

udhaifu ni kwa baadhi ya Halmashauri hizo kutoanzisha 

Vitengo vya Manunuzi, kufanya manunuzi bila ya kupata 

idhini ya Bodi za Zabuni, baadhi ya manunuzi yalikiuka 

viwango vilivyowekwa kisheria kwa Maafisa Masuuli, malipo 

yenye nyaraka pungufu, kukosekana kwa hati za malipo ya 

manunuzi yaliyofanywa kwa watoa huduma pekee 

wasiothibitishwa, pia ununuzi wa vifaa tiba toka kwenye 

maduka binafsi badala ya Bohari Kuu ya Madawa (MSD). 

Taarifa kamili zinazoonyesha matokeo ya zoezi hili la 

Ukaguzi wa Fedha zilizowekwa kwenye Mfuko wa 

Uchangiaji wa Huduma za Afya kwa ajili ya kuboresha 

huduma ya afya zimetumwa kwa kila Halmashauri. Kwa 

muhtasari matokeo ya ukaguzi yameonyeshwa katika 

kiambatisho Na.18 kwenye Taarifa hii ya Ukaguzi. 

7.2.6 Vifaa vilivyonunuliwa lakini havikupokewa au vilipokewa 

pungufu Sh .354,770,127 

Vifaa vyenye thamani ya Sh.354,770,127 vilinunuliwa 

kupitia Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma ya Afya, lakini 

ilibainika kuwa vifaa vilivyoagizwa na kulipiwa vilipokewa 

pungufu au havikupokewa kabisa. Udhaifu huu unakinzana 

na Kanuni Na.122 ya Manunuzi ambayo inataka kuandaliwa 

kwa taarifa ya mapokezi kwa mali/vifaa vinayoagizwa 

katika kila mkataba ulioingiwa wa kuagiza mali au vifaa 

ukionesha kuwa mkataba wa uagizaji mali umetekelezwa 

ipasavyo kabla ya kuidhinishwa kwa malipo. Katika ukaguzi 

nilioufanya nimebaini kuwapo kwa udhaifu ikiwa ni pamoja 





181

na mali/vifaa viliyonunuliwa vilipokewa pungufu au 

kutopokewa kabisa. Halmashauri zinazotekeleza Mradi huu 

wa Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma za Afya zimejulishwa 

juu ya suala hili. Kiambatisho Na.18 chahusika. 

7.2.7 Fedha zilizowekwa kwenye Mfuko wa Uchangiaji wa 

Huduma za Afya kwa ajili ya uboreshaji wa huduma za 

Afya zimechanganywa kwenye akaunti Na.6 

Kwa mujibu wa kanuni na mwongozo namba 5.2.1 wa Fedha 

zilizowekwa kwenye Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma za 

Afya kwa ajili ya Mpango wa Sekta ya uboreshaji wa 

huduma ya afya inatamka kuwa mfumo wa kiuhasibu wa 

fedha hizi utafuata taratibu na sheria zote za fedha za 

Halmashauri za Serikali za Mitaa, Memoranda ya Fedha za 

Serikali za Mitaa (LAFM 1997), Kitabu cha Mwongozo cha 

Uwekaji Mahesabu kwenye serikali za Mitaa (LAAM) na 

kanuni mbalimbali ikiwamo na Waraka wa Utunzaji 

mahesabu ambao utakuwa ukitolewa mara kwa mara, na 

pale inapowezekana basi taratibu na miongozo itolewayo 

na Serikali Kuu yaweza kutumika pia. 

Hata hivyo nimekuwa na shaka juu ya jinsi Halmashauri 

kadhaa zinazopokea fedha hizi za uboreshaji wa huduma ya 

afya zilizowekwa kwenye Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma 

za Afya kuchanganywa kwenye akaunti namba 6 ambayo 

huko nyuma ilitumiwa kuhifadhi fedha za Afya za 

Halmashauri ambazo vyanzo vyake ni sehemu mbalimbali. 

Utaratibu huu ni kinyume na Memoranda ya Makubaliano na 

Wahisani wanaochangia Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma za 

Afya. Kutokana na mkanganyiko huu imeniwia vigumu kujua 

usahihi wa bakaa la fedha lililo oneshwa kwenye vitabu 

mwishoni mwa mwaka. 

Ushauri wangu kwa Halmashauri zote kufuatilia kwa karibu 

fedha zilizowekwa kwenye Mfuko wa Uchangiaji wa 





182

Huduma za Afya kwa ajili ya uboreshaji wa huduma za Afya 

ili kuweza kujua ni kiasi gani kilikuwapo wakati wa kuanza 

kwa mwaka wa fedha na bakaa la mwisho wakati wa 

ufungaji wa hesabu za mwisho wa mwaka. Pia nichukue 

wasaa huu kuwakumbusha kuwa utayarishaji wa hesabu za 

fedha zilizowekwa kwenye Mfuko wa Uchangiaji wa 

Huduma za Afya kwa ajili ya uboreshaji wa Huduma za Afya 

si la hiyari bali ni la lazima kwa mujibu wa hadidu za rejea 

na kukidhi viwango vilivyokubaliwa na wachangiaji wa 

Fedha zilizoweka katika Mfuko wa Uchangiaji wa Huduma 

za Afya. 

7.2.8 Malipo yaliyofanywa kinyume cha kanuni na taratibu za 

manunuzi Sh.1,162,081,225 

Kifungu cha 4 cha Kanuni ya Bodi ya Zabuni ya Serikali za 

Mitaa ya mwaka 2007 inatamka kuwa sera ya manunuzi 

katika Halmashauri ni budi iwe imezingatia na kwa kadri 

inavyowezekana haja ya kuwa na matumizi mazuri ya 

rasilimali zilizopo, na katika kutekeleza dhana hiyo basi 

kuna haja ya usawa na uaminifu wakati wote manunuzi 

yanapofanywa. Pia kipengele cha 4(2)(b) kinazitaka 

Halmashauri kwa nia nzuri kabisa na kwa maslahi ya 

Halmashauri kutoa fursa sawa kwa wale wote walioomba 

kutoa huduma mbalimbali na wakandarasi ili waweze 

kuingia kwenye ushindani ulio wa uwazi katika zoezi zima 

la kutafuta watoa huduma na wauzaji wa vifaa mbalimbali 

kwa Halmashauri. Aidha katika ukaguzi uliofanywa wa 

hesabu za fedha zilizowekwa kwenye Mfuko wa Uchangiaji 

wa Huduma za Afya kwa upande wa manunuzi mambo 

kadhaa yenye kuonesha udhaifu yameweza kugundulika 

zikihusisha malipo yenye jumla ya Sh.1,162,081,225. 

Mambo yaliyojitokeza ni kama ifuatavyo; manunuzi 

yalifanyika bila ya kuidhinishwa na Bodi za Zabuni za 

Halmashauri husika, ununuzi wa dawa umefanyika kwenye 

maduka binafsi badala ya Bohari Kuu ya Madawa (MSD), 





183

ununuzi wa bidhaa bila ya ushindani, matengenezo ya 

magari kwenye karakana za watu binafsi bila ya kupata 

kibali, utoaji wa kandarasi bila ya upembuzi wa awali, 

ununuzi wa mali bila ya kutumia kidondoa/nukuu ya bei na 

baadhi ya mali iliyonunuliwa kutoingizwa kwenye Daftari. 

Kutokana na maeneo kadhaa yaliyobainika kuwapo kwa 

udhaifu ninashauri wakati sasa umefika kwa Halmashauri 

zote kuzingatia dhana nzima ya thamani ya fedha mara 

zote manunuzi yanapofanyika. Mifumo ya utendaji katika 

Halmashuri ni vyema ikaimarishwa kwa kutoa mafunzo ya 

ugavi kwa watendaji wao. (kiambatisho Na.18 katika 

Taarifa hii ya Ukaguzi) 

7.3 Mpango wa uendelezaji wa sekta ya kilimo (ASDP) 


Ukaguzi wa Hesabu za Mpango wa Uendelezaji wa Sekta ya 

Maendeleo ya Kilimo (ASDP) zinazoishia tarehe 30 Juni 2008 

umekamilika. Mradi huu unatekelezwa katika Halmashauri 

97 kati ya 133. 

Serikali ya Tanzania inatekeleza Mpango wa Uendelezaji wa 

Sekta ya Maendeleo ya Kilimo (ASDP) ambao umeweka 

malengo na shabaha kadhaa za kuzikamilisha. Ili kufikia 

malengo iliyojiwekea Mpango wa Uendelezaji wa Sekta ya 

Maendeleo ya Kilimo (ASDP) ni sehemu ya Mpango Mkubwa 

wa Mpango wa Maendeleo wa Wilaya (DDPs) ambao shughuli 

zake nyingi zipo katika ngazi ya wilaya na kutekelezwa na 

Mamlaka za Halmashauri za Serikali Za Mitaa (LGAs) chini 

ya Mpango wa Uendelezaji wa Maendeleo ya Kilimo wa 

Wilaya(DADPs). 

7.3.2 Historia ya Mradi kwa ufupi 

Mpango huu unatekelezwa katika kipindi cha miaka saba 

kuanzia mwaka wa fedha 2006/2007 hadi mwaka wa fedha 

20012/10013. Madhumuni ya mpango huu ni kuwawezesha 

wakulima kufikishiwa tekinolojia ya kisasa ili waweze 





184

kuongeza tija na kipato, kupatiwa huduma ya ushauri na 

masoko kwa bidhaa zao, kuongeza ushiriki wa sekta binafsi 

katika sekta ya kilimo kwa kuboresha mazingira bora ya 

kisera na vyombo vya uratibu wa shughuli za kilimo. 

Mpango huu unatekelezwa na Wizara mbalimbali ambazo 

zinahusika na masuala ya sekta ya kilimo (ASLM) na 

inatekelezwa katika ngazi zote za kitaifa na ngazi ya 

Halmashauri. Wizara mbalimbali ambazo zinahusika na 

masuala ya sekta ya kilimo (ASLM) ni kama vile Wizara ya 

Kilimo, Chakula na Ushirika, Wizara ya Maendeleo ya Mifugo 

na Uvuvi, Wizara ya Maji na umwagiliaji, Wizara ya 

Viwanda, Biashara na Masoko na Ofisi ya Waziri Mkuu 

Tawala za Mikoa na Serikali Za Mitaa. 

7.3.3 Matokeo ya utekelezaji wa Bajeti 

Katika mwaka wa fedha kiasi cha Sh.58,785,028,001 

zilitengwa kwa ajili ya utekelezaji wa bajeti ya Mpango wa 

Uendelezaji wa Sekta ya Maendeleo ya Kilimo (ASDP). Kiasi 

cha Sh.58,785,028,001 kilitolewa kutoka katika Mfuko Mkuu 

wa Hazina ambapo kiasi cha Sh.57,274,749,882 kilitumika. 

Kiasi kilichotolewa kutoka Mfuko Mkuu wa Seikali ni asilimia 

100 ya kiasi kilichotengwa kwenye bajeti ambapo matumizi 

halisi ya Mpango huu ni asilimia 97 ya bajeti, kwa ufupi 

jedwali hili linatoa hali halisi ya bajeti, kiasi kilichotolewa 

na matumizi halisi katika utekelezaji wa Mpango huu katika 

Mamlaka ya Serikali Za Mitaa:- 

Bajeti 

iliyoidhinishwa 

(sh) 

Kiasi kilichotolewa 

toka Mfuko Mkuu 

wa Hazina (sh) 

Matumizi Halisi 

(sh) 

% ya bajeti 

58,785,028,001 58,785,028,001 57,274,749,882 97 





185

7.3.4 Aina ya shahada za ukaguzi zilizotolewa 

Aina ya Shahada za ukaguzi zilizotolewa kwa Halmashuri 97 

zinazotekeleza Mpango wa Uendelezaji wa Sekta ya 

Maendeleo ya Kilimo (ASDP) kwa mwaka wa fedha 

2007/2008 ni kama ilivyooneshwa katika jedwali hapa 

chini:- 

Aina ya shahada za ukaguzi zilizotolewa kwa Halmashuri 

Idadi ya 

Halmashuri 

zilizo 

kaguliwa 

Hati 

inayoridhisha 

Hati 

yenye 

shaka 

Hati 

isyoridhisha 

Hati 

mbaya 

97 55 42 0 0 

7.3.5 Matokeo ya ukaguzi wa Mpango wa Uendelezaji wa Sekta 

ya Maendeleo ya Kilimo (ASDP) 

Ukaguzi wa Mpango wa Uendelezaji wa Sekta ya Maendeleo 

ya Kilimo (ASDP) kwa mwaka wa fedha 2007/2008 umebaini 

mambo yafuatayo:- 

Na. Dosari zilizojitokeza kiasi (Sh) 

1. Halmashuri nane zimekuwa na Masurufu 46,644,928 

yasiyo rejeshwa 

2. Halmashauri sita hazikupata mgao wa fedha 2,086,781,538 

za Mradi kwa wakati toka Wizarani. 

3. Malipo yaliyofanywa kwa Watoa huduma 17,710,650 

ambao hawajathibitishwa. 

4. Halmashauri tano zilikopa fedha toka kwenye 39,395,770 

Mradi na zilishindwa kuzirudisha. 

5. Halmashauri kumi zilishindwa kuweka 

93,555,090 

kumbukumbu za vifaa vitabuni. 

6. Halmashauri moja haikuweza kuonesha 

15,500,000 

kumbukumbu ya kupokea Hundi 

7. Halmashuri 22 zimekuwa na nyaraka pungufu 

katika malipo yake 

606,918,644 





186

8 Halmashuri moja imeonesha kushindwa 

kudhibiti Mali, Mitambo na Vifaa 36,027,012 

9. Halmashuri moja imekutwa na malipo yenye 30,899,300 

shaka. 

10. Halmashuri 3 hazikuweza kutekeleza shughuli 

za Mradi kama ilivyopangwa. 330,636,464 

11. Halmashauri moja imefanya malipo ambayo 21,417,500 

waliolipwa hawakukiri kupokea fedha zilizo 

lipwa. 

12. Halmashuri moja imeshindwa kuthibitisha 21,265,000 

kupokea vifaa ilivyonunua 

13. Halmashuri moja imehamisha fedha za mradi 93,898,198 

bila idhini. 

14. Halmashuri moja imeshindwa kuonesha jinsi 241,324,868 

ilivyopokea maduhuli. 

15. Mafuta ya Dizeli yalinunuliwa na 

kutolewa kwa matumizi bila kuwa na 

9,295,980 

kumbukumbu za kutolea. 

16. Halmashauri mbili zimefanya matumizi 7,385,000 

yasiyo stahili kwenye Mradi huu. 

17. Halmashuri 3 zimefanya malipo ambayo 

hayapo katika bajeti ya Mradi huu. 19,328,300 

18. Halmashuri mbili zimefanya malipo bila 61,061,000 

ya taarifa ya kuonesha ni shughuli zipi 

zilitekelezwa. 

19. Malipo yalifanywa bila ya kibali cha Bodi 

ya Zabuni. 43,764,350 

20. Halmashauri 5 zilitumia Fedha za mradi 

kununulia magari na pikipiki ambazo 548,482,580 

bado kupokelewa. 

21. Halmashuri 3 zilitumia fedha za mradi 445,442,603 

kwenye shughuli ambazo hazikukusudiwa. 

22. Halmashuri mbili zilionesha kutopokea 33,812,856 

fedha zilizotumwa kwenye Halmashuri 

hizo. 

23. Kiasi cha fedha ambacho 60,000,000 





187

hakikuhamishiwa kwenye mradi wa 

DADPS. 

24. Mradi wa umwagiliaji haukutekelezwa 

ingawa ulitengewa fedha. 

25. Manunuzi yalifanywa kwa kutumia 

kidondoa bei zaidi ya ukomo uliowekwa. 

60,571,600 

147,436,080 

7.4 Mradi wa Mfuko wa kupambana na VVU/Ukimwi, Kifua 

kikuu na Malaria 

7.4.1 Uanzishwaji wa Mfuko wa Kupambana na VVU/Ukimwi, 

Kifua Kikuu na Malaria 

Mfuko wa Kupambana na VVU/Ukimwi, Kifua Kikuu na 

Malaria ulianzishwa mwishoni mwa mwaka 2001 ili kutoa 

msaada wa kifedha katika vita dhidi ya magonjwa makubwa 

matatu ambayo yamekuwa yakisababisha vifo vya watu 

zaidi ya milioni sita kwa mwaka hapa duniani. Mfuko wa 

Kupambana na VVU/Ukimwi, Kifua Kikuu na Malaria 

umeweza kuleta mtazamo na mbinu mpya kwa jumuia za 

kimataifa katika vita dhidi ya kutokomeza magonjwa hayo 

matatu ambayo ni VVU/Ukimwi, Kifua kikuu na Malaria. 

Chini ya Mfuko wa Kupambana na VVU/Ukimwi, Kifua Kikuu 

na Malaria, Tanzania imekuwa ikipokea kiasi kikubwa cha 

fedha kwenye mfumo wa mzunguko kama ifuatavyo:- 

(i) 

Hali ya Kifedha 

Katika mwaka wa fedha wa 2007/2008 serikali ya Tazania 

upande wa Bara ilipokea kiasi cha Sh.83,747,148,709 

ambazo Ni sawa na Dola za Kimarekani 68,107,164 toka 

katika Mfuko wa Kupambana na VVU/Ukimwi, Kifua Kikuu 

na Malaria wenye makao makuu yake huko Geneva Kwa ajili 

ya kupambana na HIV/VVU, Kifua Kikuu na Malaria. 





188

Na. 

Tarehe ambayo 

fedha 

ilipokelewa na 

Mpokeaji Mkuu 

Kiasi USD 

Ulinganisho kwa 

fedha za Tanzania 

Tsh. 

1. 13/07/2007 46,300,606 58,394,351,344 

2. 28/11/2007 7,699,656 8,905,934,157 

3. 07/01/2008 14,106,902 16,446,863 

4. Jumla 68,107,164 83,747,148,709 

(ii) 

(iii) 

Ucheleweshaji wa kuwasilisha Hesabu kwa ajili ya 

Ukaguzi 

Kwa mujibu wa Agizo Na.82 la Memoranda ya Fedha ya 

Serikali za Mitaa (1997) Afisa Masuuli anatakiwa 

kutayarisha Hesabu na kuziwasilisha kwa ajili ya ukaguzi 

ndani ya miezi mitatu baada ya kufunga hesabu za mwaka 

ambapo kwa mfuko huu ni mwezi Juni. Aidha, imebainika 

kwa baadhi ya Halmashauri zimechelewa kuwasilisha 

Hesabu zake kwa wakati. 

Uwasilishaji wa Hesabu za mwaka 

Mfuko wa Kupambana na VVU/Ukimwi, Kifua Kikuu na 

Malaria unajumuisha fedha zilizotumwa toka Makao 

Makuu ya Mfuko yaliyopo huko Geneva ili kupiga vita 

magonjwa ya Malaria, VVU/Ukimwi na Kifua Kikuu. Aidha 

katika uandaaji wa Hesabu za Mwaka baadhi ya 

Halmashauri nyingi zimekuwa zikichanganya fedha za 

Mfuko huu na zile zilizopokelewa kutoka TACAIDS, SIDA, 

TMAP na fedha zingine toka kwa wahisani mbalimbali kwa 

kuamini kuwa fedha hizo zinatumika kwa shughuli 





189

zinazofanana. Hali hii imesababisha ugumu katika zoezi la 

ukaguzi wa Mfuko wa Kupambana na VVU/Ukimwi, Kifua 

Kikuu na Malaria hasa pale tunapotaka kuona shughuli 

ambazo mfuko umeweza kufanikisha. 

(iv) 

Utekelezaji wa mpango wa kazi 

Ukaguzi umebaini kuwa Halmashuri nyingi zimeshindwa 

kutekeleza shughuli mbalimbali zilizowekwa katika 

Mpango wa kazi ingawa fedha zilizotumika ni nyingi. Hali 

hii inaonyesha ni kwa kiasi gani jamii iliyokusudiwa 

kunufaika na Mfuko huu kukosa huduma hizo. 

7.4.2 Mfuko wa kimataifa wa maendeleo wa Canada (CIDA 

Funds) 

Katika mwaka huu wa ukaguzi Mfuko wa kimataifa wa 

maendeleo wa Canada (CIDA) kwa kupitia mfuko wa 

ukimwi (TACAIDS) iligharimia program nyingi za ukimwi 

ambazo zinaendeshwa chini ya Halmashauri. CIDA ilitoa 

kiasi cha dolla 8,681,309 ambazo ni sawa na 

Sh.9,845,135,948 kutekeleza program hizo. 

Taarifa na michanganuo ya matumizi ya fedha hizo 

ilikaguliwa pamoja na fedha za ukimwi zilizotolewa na 

TACAIDS kwa watekelezaji wote wa program za ukimwi. 

Pia ukaguzi mwingine huru ulifanyika kwa program zote 

zinazoendeshwa chini ya usimamizi wa wakaguliwa wetu 

wote. 

7.5 Mpango wa Sekta ya Maendeleo ya Maji 

7.5.1 Muda na maeneo ya utekelezaji wa mradi 

Mpango wa Sekta ya Maendeleo ya Maji umetajwa kuanza 

mwaka 2006 hadi 2025 ingawa utekelezaji wa mradi huu 

umeanza rasmi mwaka wa fedha wa 2007/2008 ukifuata 

maelekezo yaliyomo ndani ya Mpango wa Kitaifa wa sekta 





190

ya Maendeleo ya Maji ambapo umeundwa kuweza kuhimili 

na kuleta mafanikio endelevu, kukabiliana na changamoto 

mbalimbali na kuhakikisha kuwa mahitaji yote ya masuala 

mtambuka yanajumuishwa pamoja na kuleta ufanisi. 

Mpango wa Sekta ya Maendeleo ya Maji unatekelezwa 

katika Halmashauri zote kwa upande wa Tanzania Bara. 

7.5.2 Madhumuni ya kiutendaji ya Mpango wa Sekta ya 

Maendeleo ya Maji 

Madhumuni ya ujumla ya Mpango huu ni kuzipa uwezo 

Menejimenti ya Rasilimaji ya Maji katika kuleta msukumo 

kwenye masuala ya maendeleo ya kiuchumi na ya kijamii 

na kuweka mazingira yaliyo endelevu na kuhakiksha ya 

kuwa makundi yote ya kijamii yaliyo vijijini, mijini na miji 

midogo kuweza kupata maji ya kutosha, yaliyo salama na 

maji safi pia huduma ya maji taka. 

Mpango huu una majukumu ya kimsingi yafuatayo:- 

(i) Kuendeleza mpango madhubuti wa matumizi 

sahihi ya rasilimali ya maji, pia na kuweka 

mwongozo wa utawala bora kwa mabonde ya 

maji yapatayo tisa. 

(ii) Kutoa msaada wa kiufundi na wa kifedha kwa 

Mamlaka ya Serikali za Mitaa katika utekekelezaji 

wa Mamlaka za Maji za Wilaya na kuandaa 

mpango wa Maji taka. 

(iii) Kutoa msaada wa kiufundi na wa kifedha kwa 

Mamlaka za Maji mijini na mpango wa huduma ya 

maji katika Makao Makuu ya Mikoa na Wilaya, Miji 

midogo na Miradi midogo ya Maji kwenye Vijiji na 

kuboresha masuala ya usambazaji wa maji na 

huduma za Maji taka. 

(iv) Kusaidia katika kujenga uwezo wa kisekta na 

kuwajengea uwezo watumishi ili kuhakikisha 





191

utekelezaji wa Mpango huu unafanikisha malengo 

yake kwa kupitia taasisi mbalimbali 

zinazojihusisha na masuala ya maendeleo ya Maji 

katika ngazi zote za utekelezaji kuanzia ngazi ya 

wilaya na ile ya Mabonde hadi ngazi ya kitaifa. 

7.5.3 Mchanganuo wa Fedha za wahisani wa Mpango huu 

Katika mwaka wa Fedha 2007/2008, Serikali ya Tanzania 

kwa upande wake iliweza kuchangia kiasi cha fedha za 

Kitanzania Sh.67,983,240,413 ikiwa ni asilimia 95 ya kiasi 

cha mihadi. Benki ya Dunia iliweka kiasi cha fedha za 

kitanzania Sh.19,840,909,600 kwenye Akaunti Kuu ikiwa 

ni asilimia 48 ya fedha ilizoahidi kuchangia na wahisani 

wa kijerumani (KfW) waliochangia kiasi cha fedha za 

kitanzania Sh.13,490,163,560 ikiwa ni asilimia 27 ya ahadi 

waliyoitoa kuchangia Mpango huu, na kufanya jumla ya 

fedha yote kufikia Sh.101,314,313,573. Michango yote 

kwa ujumla iliyoingizwa kwenye Mfuko wa uchangiaji wa 

Maendeleo ya Mpango huu imefikia asilimia 63 ya fedha 

iliyokadiriwa. Sababu kubwa ya kutofikiwa kwa malengo 

yaliyowekwa hapo awali ni kucheleweshwa kutolewa kwa 

Taarifa za Matumizi ya Fedha za Mradi. Nilipotaka 

kufahamu sababu zilizo sababisha Wizara ya Maji na 

Umwagiliaji kuchelewesha kutoa Taarifa za Matumizi ya 

Fedha kwa wakati nilibaini kuwa Wizara ya Maji na 

Umwagiliaji ilikuwa na uwelewa mdogo wa dhana nzima 

ya utekelezaji wa Mpango nzima wa uchangiaji wa fedha 

katika kwa fedha toka kwa wahisani mbalimbali. Kwani 

kulikuwa na mkanganyiko wa nani afanye nini kati ya 

taasisi zote zilizohusika katika utekelezaji wa Mradi huu. 

Wahisani wa Maendeleo walipeleka Kiasi cha 

Sh.55,361,202,501 moja kwa moja katika Miradi teule 

mbalimbali. Kiasi hiki ni asilimia 42 ya fedha ambazo 

zilizotegemewa kupatikana. 





192

Mchanganuo wa fedha hizo ni kama zinavyoneshwa katika 

jedwali hapa chini:- 

Vyanzo vya Fedha za Mpango wa Sekta ya Maendeleo ya 

Maji (WSDP) kwa mwaka 2007/2008; 

Chanzo 

Bajeti-2007/2008 

(fedha zaTsh) 

Matumizi ahalisi 

ya 2007/2008 

fedha zaTsh 

% ya 

matumizi 

halisi na 

Bajeti 

A. Mfuko wa Uchangiaji; 

Mchango toka Serikali ya 

Tanzania 71,598,224,000 67,983,240,413 

95% 

Benki ya Dunia (Mfuko 

wa Uchangiaji) 40,990,228,170 19,840,909,600 

48% 

Ujerumani KfW (Mfuko 

wa Uchangiaji) 26,651,652,855 13,490,163,560 

51% 

Serikali ya Uholanzi 22,844,273,875 0.00 0% 

Jumla ndogo 162,084,378,900 101,314,313,573 63% 

B. Wahisani mbalimbali 

Shirika la Ujerumani 

KfW (Miradi Teule ya 

118% 

Hai, Moshi na Mbeya) 6,916,000,000 8,150,159,551 

Benki ya Maendeleo ya 

Afrika (Africa Dev. Bank) 88,764,038,700* 25,818,244,728 

29% 

Shirika la Maendeleo la 

Korea (KOICA) 1,908,288,899 

Jumuia ya nchi za Ulaya 

(EU) 7,215,000,000 9,922,142,917 

138% 

Serikali ya Ufaransa 8,671,000,000 2,316,799,424 27% 


Ujerumani GTZ 1,794,000,000 0 

0% 

SECO 1,800,000,000 0 0% 

Serikali ya Uholanzi 100,000,000 0 0% 


Japan (JICA) 3,829,600,000 93,121,674 

2% 

BADEA 3,750,000,000 654,770,507 17% 

Mfuko wa Dunia wa 

Wanyama pori (WWF) 1,000,000,000 0 

0% 





193

IUCN 1,000,000,000 4,480,000 0% 

Benki ya Dunia (msaada 

huu ulitolewa kwa 

81% 

Dawasa) 8,000,000,000 6,493,194,801 

Jumla ndogo 132,839,638,700 55,361,202,501 42% 

Jumla kuu 294,924,017,600 156,675,516,074 53% 

7.5.4 Matokeo ya Ukaguzi 

Muhtasari wa Matokeo ya Ukaguzi wa Mpango wa Sekta ya 

Maendeleo ya Maji (WSDP) kwa mwaka 2007/2008; 

Na. Dosari iliyojitokeza Halmashauri Kiasi (Sh) 

1. Fedha ambazo ama 

zilichelewa kupelekwa 

katika Halmashauri au 

hazikufika kabisa 

Manispaa Arusha 

H/M Korogwe 

Manispaa Singida 

672,021,786 

2. Karadha/Mikopo ilitolewa 

kwenda Idara nyingine 

bado hazijarudishwa 

3. Halmashauri sita 

hazikusimamia vizuri 

kandarasi za ujenzi 

ilizozitoa kwa makampuni 

mbalimbali 

4. Matumizi zaidi ya viwango 

vilivyoidhinishwa kwenye 

bajeti. Dosari hii 

ilibainika kwenye 

Halmashauri tano. 

5. Fedha za Mradi 

hazikutumiwa kabisa 

6. Ununuzi wa mali ambayo 

haikupokelewa 

H/W Bagamoyo 

H/W Newala 

H/W Ulanga 

H/W Bukoba 

H/W Kibaha 

H/W Mbinga 

H/W Namtumbo 

H/W Nkasi 

H/W Lushoto 

H/W Kilindi 

H/W Geita 

Mji Kibaha 

H/W Geita 

H/W Simanjiro 

H/W Kiteto 

26,960,000 

- 

207,360,306 

Halmashauri 27 3,363,717,802 

H/W Siha 

H/W Lushoto 

H/W Hanang 

39,343,500 

7. Manunuzi yalifanywa bila Halmashauri 8 219,748,692 





194

kuzingatia dhana ya 

ushindani katika 

kuwapata watoa huduma 

8. Kutotunza kumbukumbu 

ya vifaa vilivyotolewa 

toka stoo. 

9. Mali na Vifaa vya mradi 

havikuweza kuwekewa 

alama za utambuzi na 

kutoingizwa kwenye 

Daftari la Mali za mradi. 

10. Miradi kadhaa ikiwamo 

ile ya uchimbaji visima 

virefu haikukamilika kwa 

wakati. 

11. Miradi kadhaa ikiwamo 

ile ya uchimbaji visima 

virefu ilibainika kujengwa 

chini ya viwango au 

kutofanya kazi 

iliyokusudiwa. 

12. Masurufu yasiyorejeshwa 

kwa muda mrefu 

hayakutozwa tozo ya 

asilimia 5 

13. Fedha ya dhamana toka 

kwa wakandarasi 

haikuhamishiwa kwenye 

Mfuko wa Amana. 

14. Nyaraka kadhaa za 

malipo zilikosekana 

wakati wa zoezi la 

Ukaguzi na baadhi ya 

Malipo hayakuwa na 

viambatisho vya 

kuthibitisha uhalali wa 

malipo. 

15. Vifaa mbalimbali 

zilizonunuliwa kwa ajili 

Halmashauri 7 482,149,204 

H/ W Lushoto 

H/W Mvomero 

18,340,000 

Halmashauri 26 - 

Halmashauri 18 - 

H/W Kilwa 

H/W Lushoto 

H/W Ruangwa 

H/W Mbinga 

9,720,010 

2,176,706 


H/W Kyela 58,000,000 





195

ya mradi wa Maji 

hazikuweza kuonekana 

wakati waukaguzi. 

16. Hati ya usuluhisho wa 

Benki ilibaini kuwa kiasi 

cha fedha kilipokewa na 

mtunza Fedha lakini 

benki hakikuonekana. 

17. Taarifa za Wakaguzi wa 

ndani hazikutayarishwa 

kuhusiana na ukaguzi wa 

Mradi huu. 

18. Mpango wa Mwaka wa 

Manunuzi 

haukutayarishwa. 

19. Kumejitokeza malipo 

yenye shaka na yasiyo 

ya kawaida 

20. Malipo yamefanywa kwa 

wakandarsi bila 

kuwepo kwa idhini ya 

Mhandisi. Dosari hii 

imejitokeza kwenye 

Halmashauri mbili 

21. Gharama za usimamizi 

na ufuatiliaji 

hazikuamba-tana na 

taarifa ya utekelezaji 

wa shughuli hiyo. 

Halmashauri mbili 

zilikutwa na dosari hii. 

22. Masurufu yasiyo 

rejeshwa 

23. Manunuzi yamefanywa 

kwa kutumia fedha za 

masurufu 

24. Malipo ya tofauti za bei 

yalifanywa kwa 

H/W Masasi 16,107,000 

H/W Ngorongoro 

H/W Longido 

H/W Simanjiro 

H/W Kiteto 

H/W Hanang 

H/W Longido 

H/W Kiteto 


H/W Iringa 

H/W Kwimba 

H/W Njombe 

Manispaa Kigoma 

Ujiji 

H/W Simanjiro 

H/W Bukoba 13,150,000 

H/W Njombe 

Manispaa ya 

Temeke 

H/W Shinyanga 

- 

- 

- 

- 

10,094,166 

11,502,247 





196

kandarasi bila ya kibali 

cha kufanya 

malipo hayo. 

25. Fedha hazikuhamishiwa 

kwenye akaunti ya 

Quick Win 

26. Manunuzi ya vifaa 

yalifanywa kidogo 

kidogo ili kukwepa 

kubanwa na Sheria za 

Manunuzi 

27. Malipo ya awali 

yasiyowekewa dhamana 

H/W Sengerema 22,118,333 

H/W Mbulu 121,054,400 

H/W Kiteto 32,798,743 

7.6 Matokeo ya ukaguzi wa Mfuko wa Jamii Tanzania (TASAF) 

7.6.1 Historia fupi ya Mfuko 

Awamu ya pili ya Mfuko wa Jamii Tanzania ulianzishwa kwa 

makubaliano kati ya Serikali ya Tanzania na Benki ya Dunia 

kupitia Shirika la Mpango wa Maendeleo ya Kimataifa (IDA) 

na Serikali ya Jamhuri ya Muungano ya Tanzania. Mkataba 

huu ulisainiwa tarehe 19Januari 2005 ambao ulianzisha 

Mfuko wa Jamii uliojulikana kama Awamu ya pili ya Mfuko 

wa Jamii Tanzania (TASAF II). 

7.6.2 Fedha za Mfuko 

Awamu ya pili ya Mfuko wa Jamii Tanzania unatekeleza 

mradi utakaodumu kwa muda wa miaka minne (4) kuanzia 

mwaka 2005/2006 na kupata fedha zake toka Benki ya 

Dunia kupitia Shirikisho la Mpango wa Maendeleo ya 

Kimataifa (IDA) na Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa 

Tanzania. Mkataba wa Fedha za Maendeleo ulitiwa saini 

tarehe 19Januari, 2005 baina ya Serikali ya Jamhuri ya 

Muungano wa Tanzania na Shirika la Mpango wa Maendeleo 

ya Kimataifa (IDA). Awamu ya pili ya Mfuko wa Jamii 

Tanzania (TASAF II) itapokea kiasi cha Dola za Kimarekani 

milioni 150 ikijumuisha mkopo wa kiasi cha Dola za 





197

Kimarekani 129 na dola za kimarekani milioni 21 kama 

Msaada. Hadi sasa kiasi cha fedha za kitanzania 

Sh.72,689,040,013 ambazo ni sawa na Dola za kimarekani 

60,222,900 zimepokewa kutoka katika vyanzo mbalimbali 

katika mwaka huu wa fedha. 

Sehemu hii ya Taarifa yangu inataka kutoa kwa ufupi yale 

yote yaliyojitokeza katika ukaguzi wa Hesabu za wa Awamu 

ya pili ya Mfuko wa Jamii Tanzania zilizoishia tarehe 30 

Juni, 2008. Matokeo ya ukaguzi yaliotokana na zoezi la 

ukaguzi wa mfuko huu zimekwisha pelekwa kwa 

Halmashuri zote zinazohusika katika utekelezaji wa mradi 

huu kwa ajili ya kuwezesha menejimenti kuchukua hatua 

kwa yale yaliyojitokeza. Kwa muhtasari mambo yafuatayo 

yamejitokeza katika ukaguzi huo:- 

7.6.3 Mgao na Mtumizi ya fedha za mfuko 

Kiasi cha fedha za kitanzania Sh.69,980,105,640 ikiwa ni 

sawa na Dola za kimarekani 57,978,546.51 zikiwa ni Fedha 

za Mfuko wa Taifa wa Vijiji(NFV) zilihitajika kwa mwaka 

huu ikiwa ni sehemu ya fedha za kitanzania 


120,000,000 ambazo zilitengwa kwa ajili ya Mfuko wa Jamii 

Tanzania (TASAF) kwenda kwenye Mamlaka za Serikali za 

Mitaa kwa ajili ya utekelezaji wa Miradi Midogo na kuwa na 

bakaa la fedha za kitanzania Sh.71,190,561,469 ambazo ni 

sawa na Dola za kimarekani 58,981,409.67. Aidha kiasi cha 

fedha kilichotolewa kilikuwa ni fedha za kitanzania 


38,971,633.08 ili kuwezesha utekelezaji wa Miradi Midogo 

2,266 kati ya maombi ya miradi Midogo 3,160 

iliyopokelewa. 

7.6.4 Hati ya ukaguzi wa Mahesabu iliyotolewa 

Katika mwaka huu wa fedha ulioishia tarehe 30 Juni 2008 

Hesabu za Mfuko wa Jamii Tanzania (TASAF) umeweza 

kupata hati ya Ukaguzi inayoridhisha. 





198

7.6.5 Miradi midogo iliyogharimu Sh.276,351,569 imechelewa 

kukamilika 

Kama ilivyoelezwa kwenye kitabu cha mwongozo wa 

utekelezaji wa Miradi midogo ya Mfuko wa Jamii Tanzania 

(TASAF), ni budi miradi yote midogo iwe imekamilishwa 

ndani ya kipindi kisichozidi miezi kumi na mbili(12). 

Ukaguzi ulibaini kuwa miradi midogo kadhaa yenye thamani 

ya Sh.276,351,569 ilishindwa kukamilishwa ndani ya kipindi 

hicho na mingine kuchukua zaidi ya miezi ishirini na nne 

(24). 

7.6.6 Miradi midogo midogo inayohitaji fedha zaidi 

Sh.664,662,888 

Ukaguzi uligundua kwamba miradi midogo midogo 

iliyogharamiwa kiasi cha Sh.664,662,888, fedha hizi 

zimetumika zote au kuacha kiwango kidogo sana ambacho 

hakiwezi kukamilisha miradi iliyobakia. 

Suala jingine ni kwa menejimenti ya Halmashauri kuwa na 

regista ya mali za kudumu na kuingiza taarifa zinazohusika 

kila wakati. 

7.6.7 Ukosefu wa wasimamizi na wasaidizi wa wasimamizi wa 

fedha za mfuko wa kijiji 

Katika zoezi langu la ukaguzi wa mradi huu unaofadhiliwa 

na TASAF nilibaini kutokuwepo kwa watumishi ambao 

wanajituma waliochaguliwa na Mkurugenzi wa Halmashauri 

ambao wanatumia muda wao wote katika kufanya kazi za 

mradi badala yake huazimwa kwa muda tu toka 

halmashauri husika na hufanya kazi za mradi kama 

nyongeza tu ya majukumu yao ya msingi ambayo ni kazi za 

Halmashauri. 





199

Wilaya 

H/W Mbeya 

H/W Mpanda 

H/W Chunya 

H/W 

Biharamulo 

Korogwe 

H/W 

Handeni 

H/W 

Maoni 

VFJA hakuonekana kujihusisha na kazi za TASAF 

badala yake amekuwa akifanya kazi za uhasibu 

za halmashauri. 

VFJA hakuonekana kabisa kujihusisha na shughuli 

za TASAF kwa muda wote 

VFJA ambae aliteuliwa kufanya kazi za mradi 

alionekana pia kutakiwa kushiriki katika kazi za 

Halmashauri ambayo imemuajili. 

Hakukuwa na VFC baada ya aliekuwa akifanya 

kazi hizo uhamushiwa wilaya mpya ya Chatto. 

Na hata hivyo VFJA alikuwepo alikuwa akifanya 

kazi zote mbili. 

Afisa ambae aliajiriwa kufanya kazi za TASAF 

hakuwa na barua ya kuajiriwa. Pia afisa huyo 

ameonekana kufanya kazi nyingine nje ya kazi za 

mradi kama kinyume na matakwa yaliyomo 

katika memoranda ya makubaliano. 

Afisa aliyeteuliwa na Mkuregenzi wa Halmashauri 

ya Wilaya kufanya kazi za VFJA alipewa barua ya 

ajira yakumwezesha kufanya kazi za TASAF, VFJA 

pia ameonekana kufanya kazi nyingine. 

Pangani H/W Afisa alieajiriwa na Halmashauri kufanya kazi za 

TASAF anahudhuria masomo katika Chuo Kikuu 

cha Ushirika Moshi na hakuna mtu mwingine 

aliyeajiriwa kushika nafasi hiyo kwa sasa. 

Kilindi H/W 

Katika wilaya hii Afisa alieajiriwa na Halmashauri 

kufanya kazi za VFJA ameonekana pia kufanya 

kazi nyingine za Halmashauri nje ya kazi za Mradi 

wa TASAF 

7.6.8 Vifaa havikuingizwa Vitabuni Sh.85,635,910 

Kanuni Na.220(1) ya Kanuni ya manunuzi ya umma 

inatamka wazi juu ya vifaa vyote vinunuliwavyo kurekodiwa 

katika Leja, kinyume chake, alibainika wakati wa ukaguzi 





200

kuwa vifaa vyenye thamani ya Sh.85,635,910 

vilivyonunuliwa kwa ajili ya mradi havikuingizwa katika 

Leja. 

7.6.9 Malipo yanye nyaraka pungufu Sh.233,233,952 

Hatukuweza kupatiwa nyaraka zinazoonyesha malipo ya 

Sh.230,210,952 kwa ajili ya miradi midogo. Pia Ankara mbili 

zenye thamani ya shilingi 3,023,000 hazikuweza patikana 

kama zinavyoonyeshwa hapa chini: 

Wilaya 

Manispaa 

ya 

Bukoba 

Pangani 

H/W 

Namba 

ya Vocha 

Namba 

ya 

Hundi 

Muuzaji/Kituo/mradi 

Kiasi (Sh) 

2/2/2008 242938 Miteshi 680,000 

10/8 021123 Mkurugenzi-Pangani 2,343,000 

Jumla 3,023,000 

7.6.10 Kukosekana kwa Ripoti ya Mkaguzi wa Ndani 

Sura ya 9, kifungu 3.1 (a) cha Mwongozo wa Ukaguzi wa 

ndani inataka Mkaguzi wa ndani kufanya ukaguzi wa ndani 

juu ya shughuli zinazofadhiliwa na TASAF II katika kila 

Halmashauri na kutoa ripoti ya ukaguzi kwa Halmashauri 

kutokana na hadidu za rejea na mwongozo wa ukaguzi wa 

ndani ulitolewa na TASAF. 

Kinyume na haya makubaliano, ripoti za wakaguzi wa 

ndani wa Wilaya zifuatazo hazikuweza kupatikana 

zilipohitajika na wakaguzi wa nje. 

1. Halmashauri ya Wilaya ya Mbozi 

2. Manispaa ya Mwanza 





201

3. Halmashauri ya wilaya ya Makete 

4. Halmashauri ya Wilaya ya Kishapu 

5. Halmashauri ya Wilaya ya Handeni 

6. Halmashauri ya Wilaya ya Kilindi 

7. Halmashauri ya Wilaya ya Biharamulo (pamoja na 

kwamba kiasi cha Sh.670,000 kilitumika kwa kazi hiyo 

na kulipwa kupitia hundi namba 014522 na 014521 

8. Halmashauri ya Wilaya ya Korogwe (Hakukuwepo 

taarifa tofauti ya mkaguzi wa Ndani kuhusu mradi wa 

TASAF 

Zaidi ya hapo, hatukuweza kufanya tathmini juu ya kiasi 

cha ufikiwa wa kazi ya Mkaguzi wa ndani kutokana na 

ukweli kwamba hakukuwepo na ripoti zozote za kati/awali. 

Hivyo basi hatukuweza kuamini kwa kazi yeyote maalumu 

ya Mkaguzi wa ndani ambayo tungeweza kutathmini na 

kufanya uhakiki ili kuridhia ukamilifu wake kwa ajili ya 

lengo letu (ISA 610) 

7.6.11 Utunzaji usioridhisha wa taarifa katika ofisi za VFC na 

CMC 

Katika ukaguzi uliofanywa katika halmashauri zifuatazo, 

mafaili ya miradi midogo ya ofisi ya VFC yalikuwa 

hayajakamilika na baadhi ya taarifa muhimu za 

kimawasiliano kati ya VFC na Kamati ya uongozi ya jamii 

hazikuwepo kwenye mafaili. Pia ilibainika kwamba katika 

ngazi ya jamii, kamati ya uongozi wa jamii ya miradi 

midogo haikuwa na taarifa zote za kimawasiliano kati ya 

kamati na ofisi ya VFC. Wilaya husika ni kama zifuatazo:- 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Halmashauri ya Wilaya ya Nachingwea 

Halmashauri ya Wilaya ya Kilwa 

Halmashauri ya Wilaya ya Masasi 

Halmashauri ya Wilaya ya Mtwara 





202

Kukosekana kwa taarifa hizo muhimu, kwa mfano kama 

ilivyoonekana katika Halmashauri ya Wilaya ya 

Nachingwea taarifa ya uoanisho wa Benki haikuweza 

kupatikana hivyo tulishindwa kuhakiki kiasi Cha fedha 

chenye thamani ya Sh.476,368,302 ambazo zilitolewa kwa 

ajili ya utekelezwaji wa miradi midogo kama kweli 

ziliingizwa katika Akaunti husika ya Benki. 

7.6.12 Hatari ya kutokuwepo uendelevu wa miradi midogo 

hapo baadaye 

Malengo ya mradi wa awamu ya pili ya TASAF, ni pamoja 

na kulenga katika kuzipa uwezo jamii kupata fursa 

mbalimbali ambazo zinaweza kuchangia katika utoaji wa 

misaada kwenye kaya kwa watu wenye matatizo 

mbalimbali kama vile yatima, wasiojiweza, vikongwe, 

wajane, waishio na VVU na wenye Ukimwi ili waweze 

kujikimu kimaisha. Katika hili jamii husika zimeweza 

kuanzisha miradi midogo midogo kuweza kufikia malengo 

hayo. 

Katika hili ukaguzi uliofanywa uliweza kubaini uwezo 

mdogo wa usimamizi wa miradi kwani miradi mingi 

ilikuwa haijakamilika na hata iliyokamilika kuna kila dalili 

za kutokuwa endelevu hapo baadae kutokana na ukosefu 

wa utaalamu wa uendeshaji na usimamizi wa miradi. 

Ifuatayo ni orodha ya miradi ya namna hiyo ambayo aidha 

haikukamilika kabisa au ilikuwa imekamilika kiasi 

Halmashauri Aina ya Mradi Maelezo mafupi 

Halmashauri 

ya Wilaya ya 

Magu 

Mradi wa mashine ya 

kusaga- ya watoto 

yatima, Sakaya. 

Mradi huu wa Mashine 

ya Kusaga wa watoto 

yatima wa Sakaya 

ulianzishwa tarehe 3 

Mei, 2007. Ukikadiliwa 





203

Miradi wa mashine 

38 za kushonea 

watoto yatima 

Nyalikungu 

Mradi wa ufugaji 

kuku Nyalikungu, 

walinunuliwa kwa 

ajili ya mradi kwa 

gharama ya 

Sh.2,219,940. 

kugharimu kiasi cha 

Sh.4,480,110. Mradi huu 

haukuweza fanya kazi 

kwa kuwa injini yake 

kuharibika. Mpaka 

wakati wa ukaguzi akiba 

ya mradi ulikuwa 

Sh.5,041 tu. 

Mradi wa kushona sare 

za shule za watoto 

yatima wa Nyalikungu 

ulianza tarehe 2 

Januari, 2006. Mradi 

ulianza na wasimamizi 

10 ambao waliungana 

kufanya kikundi cha 

jamii lakini baadae 

mradi ulikufa. 

Msimamizi wa mfuko wa 

fedha wa kijiji 

alikusanya vifaa 

vilivyobaki kwa ajili ya 

uhifadhi. 

(i) 

Machine 8 za 

kushonea 

(ii) Machine ndogo 4 za 

kushonea 

(iii) Mashine kubwa 1 

(iv) Marobota matatu ya 

nguo 

• Wanachama 

watano 

wameshafariki 

Dunia na 

wamebaki 





204

Iringa 

Manispaa 

Mradi wa ufugaji 

kuku wa Lugeye. 

Mradi huu ulianza na 

kuku wa kienyeji 

ambao walinunuliwa 

kwa kiasi cha 

Sh.4,892,800 

Mradi wa Ushonaji 

nguo wa wa 

Nyalikungu ulioanza 

Mwezi March, 2007. 

Mradi wa ufugaji wa 

kuku wa Mayai 

uliopo Ipogolo 

wenye thamani ya 

Sh. 6,369,170. 

wanachama 

watatu ambao 

hata hivyo 

ushiriki wao 

kwenye mradi sio 

wa kuridhisha 

sana kutokana na 

kuzorota kwa 

Afya zao 

kutokana na 

Maradhi. 

• Idadi ya kuku 

kwenye mradi nayo 

imepungua toka 

kuku 100 hadi 

kufikia kuku 54 

sababu ya kupungua 

ni vifo kwa kuku 46. 

Wanachama 6 kati ya 

tisa wa mradi huu 

wameshafariki Dunia 

na kubakiwa na 

wanachama watatu 

tu. 

Wanachama 6 kati ya 

8 wameshafariki 

Dunia na kubakiwa 

na wanachama 

wawili tu. 

Mradi huu mdogo 

ulikamilika na 

kupewa cheti cha 

ukalishwaji wa mradi 

toka TMU. Hata 





205

Halmashauri 

ya Wilaya ya 

Makete 

Halmashauri 

ya Wilaya ya 

Korogwe 

Mradi wa Ufugaji 

kuku wa wazee wa 

kijiji cha Ihela 

wenye thamani ya 

Sh.13,456,531 

ulioanzishwa Januari 

2007. 

Mradi wa ufugaji wa 

Ng’ombe wa maziwa 

wa kina mama 

wajane-Mazinde A. 

Sh. 5,000,000. 

hivyo madhumuni ya 

mradi kuweza kuwa 

endelevu 

hayakuweza kufikiwa 

kutokana na kufa 

kwa kuku wote. 

Mpaka kufikia 

Oktoba, 2008 mradi 

ulikuwa bado 

kukamilika. Jengo 

ambalo lingetumika 

kwa ajili ya mradi 

lilikuwa bado 

kukamilika kutokana 

na usimamidhi hafifu 

ambao unaonekana 

unachangiwa na 

uelewa mdogo wa 

elimu ya uendeshaji 

wa miradi kwa 

wanachama wa CMC. 

• Ng’ombe mmoja 

kati ya kumi 

amekufa, ukaguzi 

haukuweza 

thibitisha hilo 

kutokana na 

kukosekana kwa 

cheti cha kifo 

toka kwa Daktari 

wa mifugo wa 

Wilaya. 

• Uzalishaji wa 

maziwa kwa siku 

upo kati ya lita 4 





206

Halmashauri 

ya Wilaya ya 

Rufiji 

Mradi wa Umoja wa 

Uvuvi wenye thamani 

ya Sh.7,429,750. 

hadi 8 ambapo 

lita moja ya 

maziwa huuzwa 

kwa Sh.300 mauzo 

kwa siku ambayo 

ni finyu sana. 

• Kundi halina elimu 

ya masuala ya 

uvuvi. 

7.6.13 Malipo yasiyostahili 

Katika ukaguzi tulioufanya tuliweza kubaini matumizi 

yasiyostahili yenye thamani ya Sh.8,472,200 ambayo 

yasingeweza stahili kulipwa kwa kutumia fedha za TASAF 

kama inavyoonyeshwa hapa chini:- 

Halmashauri 

Manispaa ya 

Sumbawanga 

Namba ya 

Vocha ya 

malipo 

1/8/066145 Mkurugenzi 

wa 

Manispaa 


wa 

Manispaa 

Mlipwaji Maelezo Kiasi 

Posho kwa 

ajili ya 

vikao vya 

kamati ya 

bunge ya 

mahesabu 

ya serikali 

za mitaa 7- 

16/08/2007 

Walipwaji 

mbalimbali 

kwa ajili ya 

kuhudhuria 

vikao vya 

LAAC DSM 

7-12/8/07 

1,050,000 

1,022,000 





207

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kilosa 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mbeya 

Jiji la 

Mwanza 

2/8/066145 Posho ya 

safari 

kwenda 

Mbeya 7- 

12/08/ 

2007 

Jumla 

12/1/065700 

4/3/065717 

3/4/065728 

7/4/065732 

Maofisa 

mbalimbali 

5/11/185085 Hudson 

Mwasanyamba 

2/3/290708 Watumbo 

Ngara 


wa Jiji 

ndogo 

Posho kwa 

ajili ya 

vikao vya 

LAAC na 

uwasilishwaji 

wa 

bajeti 

Bungeni 

Jumla 

ndogo 

Malipo ya 

posho kwa 

ajili ya 

kuhudhuria 

vikao vya 

LAAC 

Dodoma 

Malipo ya 

posho kwa 

ajili ya 

kuhudhuria 

vikao vya 

Bunge Kyela 

Jumla 

Ndogo 

Posho ya 

chakula cha 

950,000 

3,316,000 

550,000 

345,000 

450,000 

900,000 

2,245,000 

495,000 

120,000 

615,000 

350,000 





208

Mwanza 

3/7/063150 Winfrida 

C.Fabian 


wa Jiji 

Mwanza 

9/10/086372 Mariam 

Zuberi 

mchana kwa 

maofisa 

wanne kwa 

muda wa 

siku kumi 

kwa ajili ya 

usimamiaji 

wa miradi 

ya Jamii 

Malipo kwa 

ajili ya saa 

za ziada 

kwa siku 20 

kati ya 

tarehe 2- 

21/6/2007. 

Malipo kwa 

ajili ya saa 

za ziada 

kwa 

wafanyakazi 

wawili 

Malipo ya 

ajili ya saa 

za ziada 

100,000 

130,000 

50,000 

kwa siku 10 

Jumla Ndogo 630,000 

Jumla Kuu 8,472,200 

7.6.14 Kutohusishwa kwa Wataalamu wa kisekta 

Kwa ujumla imeonekana kuwepo kwa ushiriki hafifu kwa 

wataalamu wa kisekta miongoni mwa baadhi ya shughuli 

za TASAF na hata walipokuwa wakihusishwa hapakuwepo 

na ripoti yeyote ya kiufundi iliyotolewa. Jambo hili 





209

lilichangia kuwepo kwa kazi chini ya kiwango. Ifuatayo ni 

baadhi ya mifano ya kazi hizo: 

Halmashauri Mradi Mdogo Maelezo/maoni 


Wilaya ya Mbeya 


Wilaya ya Mbulu 

Manispaa ya Bukoba 


Wilaya ya Lindi 

Ujenzi wa barabara 

ya jamii na 

madaraja mawili 

katika eneo la 

Mwashiwawala 

Ujenzi wa madarasa 

6 na matundu ya 

vyoo katika shule ya 

msingi Waama 

Ujenzi wa ukumbi 

wa mkutano katika 

shule ya Sekondari 

ya Kijiji cha Kinezi 

Ujenzi wa Nyumba 

moja ya kuishi 

mwalimu katika 

Mkwaya Shule ya 

msingi 

Eneo la chini la zege 

limeanza kuzolewa 

na maji hali 

inayoashiria kuwepo 

na haja ya 

kuimarisha upya 

daraja. 

Kuta zimeonekana 

kuwepo na nyufa na 

baadhi ya madirisha 

ya vioo yamevunjika. 

Madirisha ya vioo 

yameonekana 

kutowekwa vema 

kama kufuata 

viwango 

Milango iliyowekwa 

ni ya kiwango cha 

chini na bado 

haijakamilika. 

Katika mafaili yote ya miradi iliyopitiwa hapo juu 

hakukuwepo na taarifa ya fundi Mchundo wa ndani 

ikionyesha maendeleo kwa kila hatua iliyofikiwa juu ya 

mradi inaoendelea, aidha, hata kwa ile miradi iliyokwisha 

kamilika hapakuwepo pia kwa taarifa za kumalizika 

kwake. Zaidi ya hayo hapakuwepo pia na vivuli vya taarifa 

ya ukamilishwaji wa mradi inayoandaliwa na Fundi 

mchundo wa nje. 





210

7.7 Mradi wa mfuko wa barabara katika Halmashauri za 

wilaya 


Sekta ya barabara nchini imepitia mageuzi mbalimbali 

yakiwemo marekebisho ya sheria ya ushuru wa barabara 

Sheria No 2 ya mwaka 1998 ambayo ilianzisha Mfuko wa 

barabara na Bodi ya mfuko wa barabara. Sheria ya 

kuanzishwa kwa wakala wa barabara 1997 (TANROADS) 

ambayo ina jukumu la kusimamia barabara kuu na 

barabara za mikoa Tanzania Bara. 

7.7.2 Uhai na mawanda ya mradi katika Halmashauri 

Dhumuni la mradi ni kutoa fedha kwa aili ya 

matengenezo na ukarabati wa barabara za halmashauri za 

Wilaya. Karibia asilimia tisini ya fedha zinazotengwa ni 

kwa ajili ya matumizi ya ukarabati na matengenezo ya 

barabara zilizoteuliwa na Halmashauri pamoja na 

kugharamia gharama za kiutawala katika Tanzania Bara 

kulingana na mwongozo wa utendaji ulioidhinishwa na 

Ofisi ya Waziri Mkuu Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa 

(TAMISEMI) kifungu 4(3)(b) ya kanuni. 

Bodi ya mfuko wa barabara hutoa fedha kupitia wakala 

watatu wa utekelezaji ambao ni kama wafuatao: 

• TANROADS 

• Halmashauri za wilaya kupitia Ofisi ya Waziri Mkuu 

Tawala za Mikoa na serikali za Mitaa 

• Wizara ya Miundombinu 

TANROADS kwa sasa inapokea asilimia sitini na tatu 

(63%) ya mgawanyo baada ya bodi ya mfuko wa barabara 

kutoa gharama za ki utawala, TAMISEMI inapokea 





211

asilimia 30 na wizara ya miundombinu inapokea asilimia 

saba (7%). 

7.7.3 Wafadhili 

Kutokana na sheria za Mfuko wa fedha za barabara 

kifungu cha 4(1), fedha za miradi ya mfuko wa barabara 

kwa Halmashauri zinajumuisha zifuatazo: 

• Asilimia mia moja (100%) ya fedha zote zikusanywazo 

kama ushuru wa barabara utozwao katika Petroli na 

Dizeli, gharama za magari yanayotoka nje ya nchi, 

faini zitokanazo na kuzidisha kiwango cha mizigo 

katika magari na vyanzo vyovyote vinavyoweza 

kupangwa na kuidhinishwa na Bunge la Jamhuri nya 

Muungano wa Tanzania kwa vipindi tofauti. 

• Michango na misaada inayopokelewa toka toka kwa 

wafadhili 





212

7.7.4 Matokeo ya ukaguzi 

Katika ukaguzi wa Fedha za Mfuko wa Barabara kwa 

mwaka wa fedha unaoishia Juni, 2008 tumebaini 

mapungufu kadhaa ambayo yanafikia kiasi cha Sh. 

8,770,031,359 kama inavyo onyeshwa hapa chini:- 

Na. Maelezo Kiasi (Sh) 

1. Fedha ambazo hazikutumika 5,853,100,305 

2. Malipo ya mikataba ambayo haikuwa na 222,750,577 

viambatanisho kamilifu 

3. Mkandarasi kuacha kazi katikati bila ya 115,991,150 

kumalizia 

4. Rejista ya mikataba kutokuwepo 614,232,850 

5. Malipo yanayozidi bajeti 137,241,100 

6. Fedha zilizopokelewa lakini 

153,036,353 

hazijarekodiwa 

7. Kutengeneza barabara bila ya kujaribu 

vifaa katika maabara 586,000,000 

8. Kutokuwepo kwa hati za malipo 

253,052,524 

9. Mkandarasi alitoroka baada ya kupewa 

kazi 216,942,000 

10. Kuchelewa katika kukamilisha miradi 

ya barabara. 617,684,500 

Jumla 8,770,031,359 





213





214

SURA YA NANE 

TATHMINI YA UFANISI WA MIRADI YA HALMASHAURI 

8.1 Tathmini ya ufanisi kwa ujumla 

Katika mwaka wa fedha 2007/2008 ofisi yangu ilikagua 

utekelezwaji wa miradi iliyoko katika Halmashauri 

inayofadhiliwa na Mfuko wa Maendeleo wa Halmashauri na 

katika ukaguzi huo mambo yafuatayo yalijitokeza:- 

(i) Kuchelewa kukamilika miradi kwa wakati 

Ukaguzi wa miradi kwa ujumla uliweza kubaini 

ucheweleshwaji mkubwa wa kukamilika kwa miradi 

mbalimbali kutokana na sababu mbalimbali kama zifuatazo 

• Kukosekana kwa mchango wa nguvu za wananchi katika 

utekelezaji wa miradi 

Katika mwaka wa fedha niliokagua Halmashauri 9 zilitenga 

kiasi cha Sh.1,167,974,302 katika bajeti zao kwa ajili ya 

ukamilishaji wa miradi mbalimbali. Hata hivyo miradi hii 

haikuweza kamilika kutokana na kukosekana kwa michango 

ya nguvu za wananchi, pia ilionekana kuwa kiasi cha 

michango ya nguvu za wananchi kilichotegemewa 

hakikuingizwa katika bajeti za Halmashauri hapo mwanzoni 

hivyo kusababisha makisio madogo ya thamani halisi ya 

miradi husika. 

Kwa kuwa mchango wa jamii umeonekana kuwa ni sehemu 

muhimu katika utekelezwaji wa miradi kwa wakati ilipaswa 

gharama za rasilimali husika ziingizwe katika bajeti ya 

Halmashauri tangu mwanzo kwa ajili ya urahisi wa 

ufuatiliaji. Sababu za kutopata mchango wa kutosha toka 

kwenye nguvu za wananchi ni pamoja na ushirikishwaji 





215

hafifu wa wananchi katika hatua za awali na uelewa mdogo 

wa miradi yenyewe toka kwa wananchi. 

Orodha ya Halmashauri hizo 9 ambazo zilikumbwa na tatizo hili ni 

kama zifuatazo:- 

SN HALMASHAURI HOJA YA UKAGUZI MCHANGO WA 

HALMASHAURI 

1 Moshi H/W • Ujenzi wa madarasa 56 

276,480,800 

na Ofisi moja 

2. Moshi H/M • Ujenzi wa madarasa 14 120,780,257 

3. Tarime H/W • Ujenzi na ukarabati wa 

madarasa 29, Ofisi 

166,200,000 

moja na Nyumba nne 

za Walimu 

4. Kilosa H/W • Madarasa 7 kati ya 15 

46,000,000 

yapo katika hatua ya 

kukamilika 

5. Shinyanga H/M • Ujenzi wa madarasa 16 

14,361,298 

ya Sekondari 

6. Babati H/Mji • Ujenzi wa Choo Ziwani 

2,000,000 

S/Msingi 

7. Hai H/W • Ujenzi wa madarasa 37 

ya shule ya msingi na 

318,604,327 

sekondari 

8. Rombo H/W • Ujenzi wa madarasa 26 

nyumba 2 za walimu 

51,102,621 

na Ofisi moja 

9. Rorya H/W • Ujenzi wa madarasa 20 

172,445,000 

ya shule za msingi 

• Ujenzi wa nyumba 

tano za walimu 

• Ujenzi wa Zahanati 4 

katika vijiji vya 

Roche,Busaga,Cherech 

e na Bitiryo 

Jumla 1,167,974,303 

o Kuchelewa kukamilika kwa miradi kutokana na 

kukosekana kwa Fedha 





216

Katika eneo hili la ucheleweshaji wa fedha toka serikali kuu 

ilibainika kuwa kiasi cha Sh.1,568,500,000 hakikuweza 

kutolewa kwa ajili ya ukamilishaji wa miradi mbalimbali 

kwa Halmashauri zipatazo 4 kama zinavyoonyeshwa katika 

jedwali hapa chini. Serikali kuu inapaswa kuhakikisha kuwa 

fedha zinatolewa kama zilivyopangwa ili kutoathiri 

ukamilishaji wa miradi kwa kuwa kutotolewa kwa fedha 

kunasababisha kutotekelezeka kwa miradi iliyokusudiwa. 

SN HALMASHAURI HOJA YA UKAGUZI KIASI AMBACHO BADO 

KUTOLEWA 

1. H/W Babati • Ununuzi wa meza 

kumi ambazo ambazo 

23,500,000 

zingetumiwa na 

wafanyabia-shara 

wadogo wa soko la 

Kata ya Babati 

• ukamilika kwa 

madarasa mawili na 

Ofisi moja kwa Himiti 

Shule ya Msingi 

2. H/W Mkinga • Upimaji wa ramani 

15,000,000 

Kasera na Mramba 

3. H/M Kinondoni • Upanuzi wa stoo 

Mwananyamala 

485,000,000 

• Ununuzi wa thamani 

kwa zahanati za 

Msumi Mavurunza 

Wazo, Hananasif, 

Kwembe na Mpiji 

Mbweni 

• Uthaminishwaji wa 

adhari katika dampo 

la Kigogo 

• Ununuzi wa matrekta 

matatu kwa ajili mya 

uzoaji taka 

• Ununuzi wa machine 

tatu za kusafishia 

barabara 





217

• Ujenzi wa maeneo 

maalumu kwa ajili ya 

ukusanyaji wa 

takataka katika kata 

za Kawe, Sinza, 

Manzese, Makurumla, 

kijitonyama na 

Tandale. 

4. H/M Ilala • Ujenzi wa barabara 

1,045,000,000 

ya lami ya Allykhan 

yenye urefu wa 

kilometa moja. 

• Ujenzi wa barabara 

ya Swahili yenye 

urefu wa 0.5 

kilometa. 

• Ujenzi wa barabara 

ya Twiga kwa 

kiwango cha lami. 

• Ukarabati wa 

machinjio ya 

Buguruni 

• Ukarabati wa Ofisi za 

Arnatouglou 

• Ukarabati wa 

majengo ya masoko 

• Ujenzi wa uzio na 

ukarabati wa mfumo 

wa maji taka sokoni 

Buguruni 

JUMLA 1,568,500,000 

o Kuchelewa kukamilika kwa miradi kutokana na 

kucheleweshwa kwa Fedha. 

Miradi mbalimbali yenye bajeti ya Sh.420,550,219 ambayo 

ilipangwa kutekelezeka katika wilaya zipatazo 5 haikuweza 

kufanikiwa kutokana na kuchelewa kwa upatikanaji wa Fedha 

toka Serikali Kuu kama inavyoonyeshwa hapa chini:- 





218

Na Halmashauri Matokeo Kiasi (Sh) 

1. Babati H/Mji • Ujenzi wa darasa 1 8,000,000 

Nangara shule ya 

Sekondari 

2. Tarime H/W • Ujenzi wa zahanati 162,000,000 

nane na nyumba tatu 

za wafanyakazi 

3. Mkinga H/W • Kupitia na kudizaini 26,625,000 

barabara ya Mkinga 

• Ujenzi wa nyumba ya 

Mwalimu 

4. Nzega H/W • Ujenzi wa tanki la 110,117,219 

maji kwa ajili ya 

vituo vya afya vya 

Itobo, Zogolo na 

Busondo. 

• Ujenzi wa Barabara 

ya Mwalugi 

• Ujenzi wa Zahanati 

ya Lukuji 


Dakitari 

• Ujenzi wa tanki la 

maji kwa ajili ya 

kuhifadhia maji 

mvua 

5. Bunda H/W • Ujenzi wa wadi ya 

“paediatric” katika 

zahanati ya 

Kasuguti 

113,808,000 

• Ujenzi wa nyumba 

ya mfanyakazi 

katika zahanati ya 

Nafuba 

• Ununuzi wa kifaa 

cha “Photovoltaic”, 





219

nguvu ya jua na 

spea ndogondogo 

• Ununuzi wa 

Compyuta, meza na 

kiti. 

• Utandazaji wa 

mabomba ya maji 

yenye urefu wa 

kilometa mbili. 

• Ujenzi wa vituo 

vitano vya maji 

Guta. 

• Ujenzi wa shimo la 

maji Tairo 

Jumla 420,550,219 

(ii) Kuchelewa katika kukamilisha miradi 

Katika wilaya 12 zinazoonyeshwa hapa chini, kulikuwa na 

uchelewaji wa miradi mbalimbali iliyokuwa na bajeti ya 

Sh.1,406,066,840. Katika kuhakikisha kuwa nidhamu ya 

fedha inaimarika, miradi inapaswa kuwa imepangwa vizuri, 

kusimamiwa na kutekelezwa katika muda uliopangwa na 

Serikali inapata thamani ya fedha. 

SN Jina la 

Halmashauri 

Mradi 

1. Tarime H/W • Kukamilika nusu kwa 

ujenzi wa barabara 

ya Muriba-Mususura 

yenye urefu wa km 

1. 

2. Kishapu H/W • Kuchelewa 

kukamilika kwa 

matengenezo ya 

ujenzi wa barabara 

Kiasi 

kilichoidhinishwa 

49,458,000 





220

ya Washiteleja- 

Ndundangali and 

Bunambiyu-Bubiki. 

3 Muleba H/W Ukarabati wa Kamachumu 

Kituo cha Afya. 

(i) Ukarabati wa wadi 

ya wazazi katika 

kituo cha afya 

Kaigara 

(ii) Ujenzi wa uzio 

katika uwanja wa 

Vijana Muleba Mjini. 

4 Nzega H/W • Ujenzi wa nyumba ya 

mwalimu Nkiniziwa 

S/Msingi. 


Mwalimu Isumba 

S/Msingi. 


Mwalimu Lakuyi 

S/Msingi 

• Ujenzi wa Nyumba 

ya Mwalimu shule ya 

Msingi Kabanga 


Mwalimu Shuke ya 

Msingi Kayombo 


mwalimu Shule ya 

msingi Idala 


mwalimu shule ya 

Msingi Uduka 


Mwalimu Shule ya 

Msingi Kilabili 


mwalimu Shule ya 

Msingi Iyombo 

131,460,000 

94,961,389 

292,994,538 





221

• Ujenzi wa Zahanati 

ya Kipululu 

5. Sikonge H/W • Miradi mbalimbali ya 

ujenzi 312,230,777 

6. Urambo H/W • Ujenzi wa Nyumba 

ya Mwalimu na 

madarasa mawili 

Ukumbisiganga. 32,555,840 

7. Hanang’ H/W • Ujenzi wa Nyumba 

ya Mwalimu (CDG 

NYUMBA 8) 

• Ujenzi wa matundu 

ya vyoo 2 ya shule. 

• Ujenzi wa Makao 

makuu ya Wilaya 

68,691,353 

(CDG) 

8. Serengeti H/W • Ukarabati wa 

Zahanati 3 za 

Machochwe, 

Nyichoka and 

Rwanchanga na 

Nyumba moja. 

114,000,000 

• Ukarabati wa Kituo 

cha Afya Iramba. 

9. Liwale H/W • Ujenzi wa Nyumba 

sita za Walimu. 31,000,000 

10. Lindi H/Mji • Ukarabati wa 

Barabara ya 

Kineng’ene, yenye 

urefu wa kilometa 

7.86 


Tabibu eneo la 

Nachingwea 

• Ujenzi wa Nyumba 

ya Afisa Elimu 

• Ujenzi wa Mfereji wa 

maji taka 

• Uchimbaji wa Visima 

• (mita 100) 

• Ujenzi wa Madarasa 

2 Likotwa S/Msingi 





222

• Ukarabati wa shule 

115,909,969 

ya Msingi Stadium 

11. Kinondoni H/W • Ujenzi wa madarasa 

4 Kimara B 

• Ujenzi wa madarasa 

2 Mirambo 

• Ujenzi wa madarasa 

2 Mbezi Ndumbwi 10,200,000 

12. Rombo H/W • Ukarabati wa wadi 

ya wagonjwa wa nje 

29,066,024 

na nyumba ya 

Mfanyakazi wa Kituo 

cha Afya Keni 

13. Ilala H/W • Ujenzi wa Ofisi tano 

katika Shule za 

123,538,950 

Sekondari 

• Uendelezaji wa 

Ujenzi wa Kituo cha 

Afya Kitunda. 

Jumla 1,406,066,840 

(iii) 

Majengo yaliyokwisha kamilika lakini hayatumiki 

Baadhi ya Halmashauri zimekuwa zikiwekeza sana katika 

Afya na Elimu kama vile Vituo vya Afya na Zahanati kwa 

ajili ya utoaji wa huduma za Afya lakini cha kushangaza ni 

kwamba majengo haya pamoja na kuwa yamekamilika 

yamekuwa hayatumiki kabisa. Sampuli ya ukaguzi 

iliyochukuliwa katika ukaguzi imebaini majengo yenye 

thamani ya Sh.708,761,994 kutoka Halmashauri za Mtwara 

na Mbozi kutotumika pamoja na kwamba ujenzi wake 

umekwisha kamilika kama mchanganuo unavyoonyesha 

hapa chini. 

Na. Halmashauri Kiasi Kilichotumika 

Sh. 





223

1. Mbozi H/W 255,662,672 

2. Mtwara H/W 453,099,322 

Jumla 708,761,994 

(iii) 

Miradi iliyopewa fedha lakini haijaanza kutekelezwa 

Miradi mbalimbali haijaanza kutekelezwa katika 

Halmashauri. Jumla ya Sh.1,291,749,485 zilizotolewa katika 

Halmashauri 11 hazijatumika bado. Hata baada ya kuisha 

mwaka tangu kumalizika kwa awamu ya kwanza ya fedha 

iliyotengwa, miradi bado haijaanza kujengwa. Hii 

inajionyesha kwamba miradi inapokuwa imetolewa fedha 

huwa haianzi mapema. Halmashauri husika hazijachukua 

hatua zozote kuhakikisha kuwa miradi inaanza 

kutekelezwa. inaonyesha kuwa hakuna mpangilio maalumu 

wa utekelezaji uliowekwa mpaka wakati wa utayarishaji wa 

ripoti hii (Novemba, 2008). 

Fedha ambazo zimeshatolewa kwenye Halmashauri 

zimekuwa hazitumiki kwa muda mrefu na hivyo kuzuia 

utoaji wa huduma kwa wananchi kutokana na upungufu wa 

ubunifu na uwajibikaji katika Halmashauri. Hii inaweza 

ikahakikiwa katika uongozi wa Halmashauri na kuleta 

uwajibikaji katika Idara zinazohusika na utekelezaji wa 

miradi. 

Halmashauri zinatakiwa kuwa na juhudi katika uanzishaji 

na utekelezaji wa miradi kwa muda uliopangwa katika 

kuhakikisha kuwa miradi iliyopangwa inatekelezwa bila 

kuchelewa. Utaratibu huu wa kutotumia fedha una 

madhara katika matokeo ya malengo ya miradi iliyopangwa. 

Namba 

Jina la 

halmashauri 

maelezo 

Kiasi 

kilichotngwa 

Sh. 





224


ya Wilaya 

Kiteto 

(i) ununuzi wa madawati 90 

foray shule ya msingi 

Katikati 

(ii) Ujenzi wa ofisi ya kijiji 

Bwagamoyo 

(iii) Ujenzi wa ofisi ya kijiji 

Ndleta 

(iv) Ujenzi wa ofisi ya kijiji 

0lpopong 

(v) Ujenzi wa nyumba ya walimu 

Sachande 

2. Jiji laTanga (i) Ujenzi wa madarasa Kihere 

Sekondari kata ya Mzingani 

(ii) Ujenzi wa madarasa 2 katika 

shule ya sekondari 

Chongoleani 

(iii) Kuboresha mfumo wa maji 

Ngamiani kaskazini 

(iv) Ujenzi wa madarasa 

Ngamiani Kati. 


ya Wilaya 

Moshi 

(v) 

Kuboresha makazi hadi 

kufikia Juni 2008 

(vi) Kuboresha mfumo wa maji 

(vii) Kuendesha vikao vya UDEM 

(viii) kuboresha muundo wa 

mazingira kwa mwaka 

kuishia Juni 2008 

(ix) Ujenzi na umaliziaji wa 

ununuzi wa majokofu ya 

“Deep-sea na Kasera fish 

landing point” 

(x) ujenzi wa machinjio Sahare 

(xi) ujenzi wa machinjio ya jiji 

(xii) ujenzi wa mnada wa 

ng’ombe Pongwe. 

(xiii) Ujenzi wa ofisi ya mifugo ya 

jiji. 

(xiv) Ujenzi wa wigo katika 

zahanati Pongwe 

• Upanuzi wa Ofisi makao 

makuu 

• ujenzi wa nyumba za 

watumishi 

24,685,668 

235,038,789 

176,393,000 





225

4 Halmashauri 

ya Wilaya 

Nzega 


ya Wilaya 

Sikonge 


ya Wilaya 

Hanang’ 


ya Wilaya 

Handeni 


ya Wilaya 

Kilindi 

• ujenzi wa madarasa 2 

katika Sekondari ya 

Mkombole 

• Ujenzi wa jengo la chakula 

katika shule ya Sekondari Njia 

Panda 

• Ununuzi wa mashine ya maji 

katika kisima cha Ndanda 

(xv) Ununuzi wa vifaa vya 

Hospitali na samani 

(xvi) Ununuzi wa vifaa vya ujenzi 

na ununuzi wa samani 

(xvii) Ukarabati wa majengo, 

visima na ununuzi wa samani 

• Ujenzi wa ofisi 3 za mradi wa 

Kujenga uwezo 

• Ujenzi wa zahanati ya 

Chanika 

• ujenzi wa mfumo wa Maji 

Mkata 

• Ujenzi wa mfumo wa maji 

Kwanyange 

• Ujenzi wa daraja na Karavati 

barabara Kwinji-Kilindi 

30,000,000 

270,792,750 

16,807,842 

446,237,692 

12,870,000 

Jumla 776,708,284 

(i) 

Ujenzi mbovu wa miradi 

Halmashauri 3 zililipa jumla ya Sh.93,591,024 kwa 

ajili ya utekelezaji wa miradi mbalimbali. Ila, 

ukaguzi wa kutembelea miradi ulibaini mapungufu 

yakiutendaji yafuatayo. 

Namba 

Jina la 

halmashauri 

mapungufu ya 

Miradi 

Kiasi 

Sh. 





226


Moshi 


ya Wilaya 

Namtumbo 


Temeke 

Mategenezo ya 

kawaida katika 

Khambaita 

kilomita 2.1 

• karavati 7 

zilizojengwa 

kwa saruji 

hazijamaliziwa 

vizuri. 

• Ukuta wa 

karavati Na. 3 

una nyufa. 

• Vifaa 

visivyotakiwa 

vimeachwa 

kwenye mfumo 

wamaji ardhini 

Ukaguzi wa 

kutembelea miradi 

ulibaini kuwa 

ujenzi wa 

madarasa katika 

shule ya Sekondari 

ya Lisimonji 

yamejengwa bila 

kutumia vifaa 

visivyokidhi 

viwango. 

Madarasa 8 

yaliyojengwa 

katika shule ya 

sekondari ya 

Kibugumo yana 

nyufa. 

-Shata za 

madirisha 

hazijawekwa 

-Wavu wa kuzuia 

mbu 

51,120,000 

13,405,000.00 

223,740,904 





227

haujawekwa. 

-Ubao wa 

kuandikwa 

haujawekwa 

Madarasa 8 

katika shule ya 

sekondari ya 

Kidete yana 

nyufa 

SURA YA TISA 





228

MAJUMUISHO NA MAPENDEKEZO 

Mwisho, ningependa kutoa majumuisho na mapendekezo 

yafuatayo ili yaweze kufanyiwa kazi na Serikali Kuu pamoja 

na Serikali za Mitaa kwa lengo la kuboresha usimamizi 

mzuri wa rasilimali za Taifa katika ngazi za Halmashauri. 

9.1 Majumuisho 

Mambo ya jumla 

Mawanda ya ukaguzi katika Mamlaka ya Serikali za Mitaa 

yanapanuka kwa kasi. Hii inatokana na ukweli kwamba 

Tanzania imekuwa ikipitia na inaendelea kupitia mabadiliko 

mbalimbali, mengi yao yakilenga upelekaji wa madaraka 

ngazi za chini kupitia utaratibu wa “D by D”. Ili kuweza 

kuhakikisha kwamba mabadiliko yanaleta tija na ni 

endelevu, ni muhimu kwa wadau wote wahakikishiwe kuwa 

Mamlaka ya Serikali za mitaa zinao uwezo wa kusimamia 

fedha na rasilimali nyinginezo za umma ili uwekevu, tija, 

na ufanisi viweze kupatikana. Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi kwa 

kupitia kaguzi zake za kila mwaka inatoa hali halisi kuhusu 

usimamizi wa fedha na rasilimali za umma katika kila 

Halmashauri. 

Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi pamoja na wadau wengine 

tunakabiliana na changamoto ya kupanuka kwa mawanda 

ya ukaguzi kwa kufanya kazi pamoja na kwa umakini huku 

tukilinda uhuru wetu wa kitaaluma. Matokeo ya ushirikiano 

huu ni pamoja na Ripoti ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu 

kutoka kwa wakati na hivyo kuwa ya manufaa kwa kutolea 

maamuzi. Uwezeshwaji wa watumishi katika kuwaongezea 

uwezo wa kiutendaji ili kwenda na wakati ni mambo 

ambayo yanaendelea. 





229

Ili kuweza kufikia lengo hili muhimu la kuimarisha uwezo 

wa Mamlaka ya Serikali za Mitaa na ngazi zilizopo chini 

yake kama vile za kata na vijiji, Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi 

imeona umuhimu wa kuwa na matawi ya Ofisi zake katika 

ngazi za Wilaya. 

Kwa sasa Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi inazo ofisi zake katika 

ngazi za Mikoa ambazo hufanya kazi mpaka Wilayani. Ili 

kuweza kufanikisha sera ya serikali kuhusu mpango wake 

wa “D by D” kuna haja ya Ofisi ya Taifa ya Ukaguzi kuwa na 

ofisi katika ngazi ya Wilaya ili kuwa katika nafasi nzuri ya 

kukagua mapato na matumizi ya fedha na rasilimali 

zinazokwenda katika ngazi za chini kupitia mfumo wa “D by 

D”. Ofisi yangu tayari imeshawasilisha rasimu ya 

mapendekezo serikalini kwa ajili ya uidhinishwaji na 

ugharamiaji. 

Baada ya kuelezea mambo ya ujumla katika sura 

zilizotangulia juu ya yaliyojiri katika ukaguzi wa Mamlaka za 

Serikali za Mitaa kwa mwaka wa fedha 2007/08 napenda sasa 

kuchukua fursa hii kutoa majumuisho yafuatayo:- 

(i) 

Ufuatiliaji wa mapendekezo ya ukaguzi kwa miaka 

iliyopita 

Mapendekezo kadhaa yalitolewa katika ukaguzi wa mwaka 

uliyopita wa mwaka 2006/07. Ofisi yangu ilipokea majibu ya 

Serikali kupitia kwa Mlipaji Mkuu wa Serikali tarehe 16 

Oktoba, 2008 kwa barua yenye kumbukumbu namba 

ED/AG/AUDT GEN/08/vol.1/150 ya tarehe 4 Oktoba, 2008. 

Hata hivyo, majibu niliyoyapokea yaligusia kuhusu Mamlaka 

ya Serikali za Mitaa pasipo kwenda kwa undani katika kutoa 

majibu yanayojitosheleza juu ya hoja za kiukaguzi na 

mapendekezo niliyoyatoa kwenye hesabu za Mamlaka za 

Serikali za Mitaa. Hii ni kinyume na kifungu namba 40 (2) (b) 





230

cha sheria ya ukaguzi Namba 11 ya mwaka 2008 ambacho 

kinamtaka Mlipaji Mkuu wa Serikali kuwasilisha nakala ya 

majibu na mpango kazi ukielezea namna ya kuyatekeleza 

mapendekezo ya ripoti ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa 

Hesabu za Serikali. Kutokutekelezwa kwa mapendekezo ya 

hoja za ukaguzi kunaweza kusababisha kujirudia kwa 

mapungufu yaliyobainishwa awali katika ripoti za kaguzi 

zilizopita. Hii inarudisha nyuma jitihada za kuboresha 

usimamizi wa fedha katika Mamlaka za Serikali za Mitaa. 

(ii) Ukaguzi wa Mishahara 

Udhibiti wa ndani wa mfumo wa ulipwaji wa mishahara kwa 

serikali kuu na wa Mamlaka za Serikali za Mitaa imebaki kuwa 

changamoto kubwa. Ukaguzi uliofanyika uliweza kubaini 

kuwepo na kiasi kikubwa cha fedha za Serikali kikilipwa kwa 

watumishi hewa ambao aidha wameshafariki dunia, 

wamefukuzwa kazi, wameacha kazi au hata kutoroka kazi. 

Katika sampuli ya ukaguzi uliofanyika, uliweza kubaini kiasi 

cha Sh.178,066,130 zilizolipwa kwa njia hii ambayo ni 

matumizi ambayo serikali haikupata faida. Vile vile 

imebainika kuwepo kwa utaratibu mbaya miongoni mwa 

watumishi wa Serikali kuu na wale wa Mamlaka ya Serikali za 

Mitaa ambao wamekuwa wakiulaghai mfumo wa ulipaji wa 

mishahara wa serikali kwa kujiongezea mishahara isivyo rasmi 

kwa kujipandisha vyeo isivyo halali. Binafsi, naamini jambo 

hili linaweza kutokea kwa kushirikiana kati ya watumishi 

wasiowaaminifu wa Mamlaka za Serikali za Mitaa zenyewe, 

Ofisi ya Rais - Menejimenti ya Utumishi wa Umma na na 

Wizara ya Fedha na Uchumi. 

Aidha, kufuatana na sampuli ya ukaguzi uliofanyika uliweza 

kubaini jumla ya Sh.881,966,748 toka kwa baadhi ya 

Halmashauri ambazo hazikurudisha mishahara isiyolipwa 

Hazina kupitia Makatibu Tawala wa Mikoa kama inavyoagizwa 

kwenye waraka wa Hazina Namba EB/AG/5/03/01 Vol.VII/136 





231

wa tarehe 31 Agosti, 2007. Matumizi ya mishahara ya 

watumishi wa umma imeonekana kuwa eneo lenye 

mapungufu makubwa katika udhibiti wa ndani na husababisha 

Mamlaka ya Serikali za Mitaa na Serikali kwa ujumla kupoteza 

fedha nyingi ambazo zingeweza kutumika katika shughuli 

nyinginezo za maendeleo ya Nchi. 

(iii) Majukumu ya Mhasibu Mkuu katika Mamlaka za 

Serikali za Mitaa 

Matokeo ya ukaguzi uliofanywa katika Mamlaka za Serikali za 

Mitaa umebaini kuwepo Kwa utofauti wa utayarishaji na 

utoaji wa taarifa za fedha miongoni mwa Halmashauri jambo 

ambalo ni kinyume na Kifungu Na. 40(2) cha Sheria ya fedha 

ya Mamlaka za Serikali za Mitaa Na 9 ya mwaka 1982 

(iliyorekebishwa 2000) ambayo inazitaka Halmashauri zote 

kuwa na mfumo unaofanana wa utengenezaji na utoaji wa 

taarifa za fedha. Miongozo mbalimbali inayokinzana 

imeonekana kutolewa kwa Halmashauri juu ya namna ya 

utayarishaji na utoaji wa taarifa za fedha kwa mwaka wa 

fedha 2007/08. 

Tofauti na Sheria ya Fedha ya Umma ya mwaka 

2001(iliyorekebishwa 2004), ambayo kimsingi inampa Mhasibu 

Mkuu wa Serikali mamlaka ya kusimamia na kuwa mkuu wa 

fedha na uhasibu katika Wizara, Idara na Wakala wa Serikali, 

Sheria ya fedha ya Mamlaka za Serikali za Mitaa Na 9 ya 

mwaka 1982 (iliyorekebishwa 2000) haiko wazi kuhusu ni nani 

atakaye kuwa na madaraka sawa na yale ya Mhasibu Mkuu wa 

Serikali kwa upande wa Serikali za Mitaa. 

Kutokana na sababu hiyo hapo juu, haishangazi kwamba 

kumekuwa na ugumu na ucheleweshwaji wa kuwa na mfumo 

wa kisheria unaoendana na wakati ikiwa ni pamoja na kuwa 

na miongozo inayofanana juu utoaji wa taarifa za fedha 

katika Mamlaka za Serikali za Mitaa. Hali hii pia, inajieleza 





232

yenyewe katika utoaji wa nyaraka zinazokinzana na zisizo 

sahihi juu ya namna ya ufungaji wa mahesabu ya Halmashauri 

kwa mwaka wa fedha 2007/2008. Naamini hali hii inatokea 

kutokana kutokuwepo kwa mamlaka ambayo ingekuwa na 

majukumu sawa kama yale ya Mhasibu Mkuu wa Serikali 

katika Mamlaka za Serikali za Mitaa. 

(iv) Fedha zinazopelekwa MSD 

Hili ni eneo jingine lenye udhaifu ambalo limeonekana wakati 

wa ukaguzi wa Mamlaka za Serikali za Mitaa. Imebainika kuwa 

fedha zitumwazo kwenda MSD kwa niaba ya Halmashauri toka 

wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii kwa ajili ya ununuzi wa 

madawa na vifaa tiba mbalimbali hazitolewi hesabu ipasavyo 

katika vitabu vya fedha vya Mamlaka za Serikali za Mitaa. 

Fedha hizi ni mali ya Halmashauri na kwa minajili hiyo 

zingepaswa kuingizwa kwenye vitabu vya Halmashauri 

vinginevyo taarifa za fedha za Halmashauri zitakuwa si sahihi 

na za kupotosha. 

(v) Masuala ya Utawala bora katika Halmashauri. 

Hakuna shaka kwamba usimamizi thabiti wa fedha katika 

Halmashauri unaenda sambamba na mifumo imara iliyowekwa 

katika maeneo ya utawala bora. Ukaguzi wa mwaka huu 

umeshuhudia kuanzishwa kwa kamati za ukaguzi katika 

Halmashauri nyingi kama moja ya kigezo cha utawala bora 

katika Halmashauri. Hatua hii ni utekelezaji wa waraka wa 

TAMISEMI Na. CHA: 3/215/01 wa tarehe 27 Novemba,2007 

ambao unazitaka Halmashauri kuanzisha kamati za ukaguzi za 

Mamlaka za Serikali za Mitaa. Waraka huo unamtaka mkaguzi 

wa ndani wa Halmashauri awe ni mjumbe na katibu wa 

kamati za ukaguzi. Jambo hili limeonekana kutia dosari 

katika muundo wa kamati hizo kwa kumshirikisha Mkaguzi wa 

ndani kama mjumbe na katibu wa kamati. Muundo huo 

unaifanya kamati isiwe madhuti katika kutekeleza kazi zake 





233

kwa ufanisi kutokana na mgongano wa kimaslahi anaokuwa 

nao Mkaguzi wa ndani. Muundo huu uko kinyume na mfumo 

ulio bora. 

Eneo jingine la Utawala bora katika Halmashauri ambalo 

linahitaji angalizo ni juu ya uimarishwaji wa vitengo vya 

ukaguzi wa ndani. Ukaguzi wa mwaka huu katika maeneo 

haya umebaini kuwepo kwa watumishi wachache katika 

kitengo cha ukaguzi wa ndani katika Halmashauri nyingi, 

kukosekana kwa uwezo wa kitaaluma, kukosekana kwa 

majibu ya hoja za wakaguzi wa ndani toka kwa menejimenti 

na kutokuwepo kwa miundombinu sawia ambayo imeonekana 

kuathiri utendaji wa vitengo hivi katika Mamlaka za Serikali 

za Mitaa. Udhibiti imara wa mfumo wa ndani hautaweza 

kufikiwa kama hakutakuwepo vitengo imara vya ukaguzi wa 

ndani ambavyo vitakuwa huru katika kufanya kazi zake. 

(vi) 

Matumizi ya mifumo ya kompyuta katika Mamlaka 


Halmashauri nyingi zimeonekana kutumia mfumo funganifu wa 

usimamizi wa fedha (IFMS) kwa kutumia Programu aina ya 

EPICOR. Pia, imeweza kubainika kwamba mafunzo kwa 

watumishi hawa juu ya matumizi ya mfumo funganifu wa 


EPICOR yalifanywa miaka mingi iliyopita na watumishi wengi 

wameonekana kuhamishwa kutoka kituo kimoja cha kazi 

kwenda kingine. 

Ukaguzi pia ulibaini kuwa hakuna hata Halmashauri moja 

ambayo inatumia kwa kiwango cha juu mfumo funganifu wa 


EPICOR. Matumizi ya IFMS-EPICOR yamekuwa ya kiasi kidogo 

kushindwa hata kutengeneza taarifa za mwaka za hesabu toka 

kwenye mfumo huo wa kompyuta. 





234

Hivyo, majumuisho ya suala hili ni kwamba thamani ya fedha 

kwa ajili ya mfumo huu mkubwa wa matumizi ya kompyuta 

haijapatikana kutokana na kutumika kiasi au kutokutumika 

kabisa na Mamlaka za Serikali za Mitaa. Pengine yaweza ibua 

maswali juu ya kufaa kwa mfumo huu wa IFMS katika 

Halmashauri. Je, mfumo huu unakidhi matakwa ya 

Halmashauri? Je, Serikali yaweza kuja na mfumo mwingine 

ambao ni wa kufaa, wenye kueleweka na rahisi kutumika kwa 

Mamlaka za Serikali za Mitaa?. 

(vii) Makusanyo ya ndani yanayokusanywa na mawakala 

kwa niaba ya Halmashauri 

Ukaguzi wa mwaka huu umebainisha mapungufu kadhaa katika 

ukusanywaji wa mapato kupitia mawakala walioteuliwa na 

Mamlaka za Serikali za Mitaa. Eneo hili limetawaliwa zaidi na 

kuwanufaisha Mawakala wa ukusanyaji wa mapato kuliko 

Halmashauri zenyewe. Kwa mfano kutoa zabuni za ukusanyaji 

mapato bila kufanya uchambuzi yakinifu juu ya mapato halisi 

ya Halmashauri, Mawakala wa ukusanyaji mapato kutozingatia 

mikataba ya ukusanyaji wa mapato na kushindwa kwa 

Halmashauri husika kuwachukulia hatua za kisheria mawakala 

wanaoshindwa kuwasilisha makusanyo kutokana na 

makubaliano ya kwenye mikataba. Uwezo wa Halmashauri 

nyingi kugharamia shughuli zake kutokana na vyanzo vya 

mapato vya ndani uko mashakani kutokana na udhibiti hafifu 

wa usimamizi wa makusanyo. 

(viii) Usimamizi wa Miradi katika Halmashauri 

Ukaguzi wa hesabu wa mwaka 2007/2008 umeshuhudia kiasi 

kikubwa cha fedha kilichotengwa kwa ajili ya utekelezaji wa 

miradi mbalimbali. Mambo makubwa yaliyojitokeza katika 

ukaguzi huu ni pamoja na miradi mingi kutokamilika kwa 

wakati uliopangwa, kazi kufanyika chini ya kiwango, usimamizi 

usioridhisha wa miradi na kiasi kikubwa cha fedha za miradi 





235

kuonekana kutotumika kabisa. Kutokana na hali hii 

iliyojitokeza uwezo wa Halmashauri nyingi katika suala la 

usimamizi wa miradi linatia shaka hasa katika kufikia malengo 

waliyojiwekea likiwemo la kuwaletea maendeleo wananchi 

wake. 

(ix) 

Usimamizi wa manunuzi katika Mamlaka za Serikali za 

Mitaa 

Mwelekeo wa matumizi katika manunuzi ni kama asilimia 

sabini (70%) mpaka asilimia themanini (80%) ya matumizi 

yote. Hivyo kutokuzingatia sheria za manunuzi inamaanisha 

kwamba kunaweza kutokea hasara kubwa inayotokana na 

kutengeneza mikataba mibovu, utekelezaji mbovu wa 

mikataba, kutokuzingatia mpango wa manunuzi wa kazi za 

ujenzi na huduma bila kuzingatia taratibu za manunuzi ni 

mambo yaliyojitokeza katika taarifa za ukaguzi. 

9.2 Mapendekezo 

Kufuatia majumuisho yaliyoainishwa hapo juu yaliyotokana 

na ukaguzi wa mwaka huu, napenda kuchukua nafasi hii 

kutoa mapendekezo yafuatayo kwa ajili ya kuboresha 

usimamizi wa fedha katika Halmashauri. 

(i) Ukaguzi wa Mishahara 

Changamoto nyingi zimejitokeza katika matumizi mabaya 

ya fedha na rasilimali za umma kwa kulipa mishahara kwa 

wafanyakazi wasio watumishi wa umma (wafanyakazi 

hewa). Wadau wote katika ulipwaji wa mishahara wanalo 

jukumu la kuangalia kuwa kunakuwepo na udhibiti wa 

kutosha katika eneo la ulipwaji wa mishahara. Malipo ya 

mishahara yanapaswa kulipwa kwa wafanyakazi 

wanaostahili, kulingana na vyeo na ngazi za mishahara yao. 

Vile vile, mishahara ambayo haijalipwa kwa watumishi 





236

kutokana na sababu moja ama nyingine inapaswa 

kurejeshwa Hazina mapema kupitia Makatibu Tawala wa 

Mikoa kama inavyoelekezwa kwenye waraka uliotolewa na 

Hazina. Mwisho kunatakiwa kuwepo kwa ushirikiano na 

jitihada za pamoja za kikutendaji kati ya Mamlaka za 

Serikali za Mitaa, TAMISEMI, Ofisi ya Rais Menejimenti na 

Utumishi wa Umma na Wizara ya Fedha na Uchumi katika 

kuhuisha kumbukumbu za mishahara ya watumishi wa 

umma. 

(ii) Uzingatiaji wa Mfumo wa utayarishaji wa taarifa za 

fedha. 

Kwa miaka mingi nimekuwa nikizungumzia juu ya ulazima 

wa kufuata kifungu 40(2) cha Sheria ya Fedha ya 

Halmshauri Na. 9 ya mwaka 1982(iliyorekebishwa 2000) 

katika utayarishaji wa taarifa za fedha unaolingana kwa 

Halmashauri zote Nchini. Lakini mpaka sasa matakwa ya 

Sheria hii hayajazingatiwa wala kutekelezwa. Hata hivyo, 

mfumo wa utayarishaji wa taarifa za fedha kwa kufuata 

miongozo kama ilivyo katika: Muongozo wa uaandaaji 

hesabu za serikali za mitaa (LAAM) na Memoranda ya fedha 

za serikali za mitaa (LAFM) zimepitwa na wakati kufuatia 

Tanzania kuamua kufuata viwango vya kimataifa vya 

utengenezaji wa hesabu kama vile “IFRS” na “IPSAS”. Zaidi 

ya hayo, TAMISEMI wanatakiwa kuwa waangalifu wanapotoa 

nyaraka na miongozo mbalimbali inayohusu taaluma ya 

uhasibu katika masuala ya kiutendaji kwa Halmashauri ili 

kuepuka mkanganyiko. 

(iii) Majukumu ya Mhasibu Mkuu katika Mamlaka za 


Tanzania imekuwa ikipitia na inaendelea kupitia mabadiliko 

mbalimbali, mengi yao yakilenga upelekaji wa madaraka 

ngazi za chini kupitia utaratibu wa “D by D”. Hii inahusisha 

kuzipa Halmashauri madaraka ya menejimenti ya fedha kwa 

kuanzisha mfumo uliowazi wa utoaji wa ruzuku ya matumizi 





237

ya kawaida na ya maendeleo kutoka serikali kuu kwenda 

Mamlaka za Serikali za Mitaa. Kutokana na mabadiliko 

haya, ninaishauri mamlaka husika umuhimu wa kuwepo kwa 

Ofisi ya Mhasibu Mkuu ambaye atakuwa anashughulikia 

Halmashauri. Njia nyingine ni kufanyia marekebisho Sheria 

Na 6 ya 2001(iliyorekebishwa 2004) ya Fedha za Umma 

kifungu Na. 7 ili kumpa Mhasibu Mkuu wa serikali wa sasa 

mamlaka ya kusimamia fedha za Mamlaka za Serikali za 

Mitaa. 

(iv) Utoaji Hesabu wa fedha zinazopelekwa MSD kwa 

niaba ya Halmashauri 

Katika ukaguzi nilioufanya niliweza kubaini kutokuwepo 

kwa utoaji hesabu uliosahihi kuhusiana na fedha 

zinazotumwa na wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii kwenda 

MSD kwa ajili ya matumizi ya kununulia madawa na vifaa 

tiba kwa niaba ya Halmashauri. Kwa mara nyingine tena 

napenda kupendekeza kuwa fedha hizi zinapaswa kuingizwa 

katika vitabu vya Halmashauri na kuonyeshwa kama mapato 

na matumizi kufuatana na kutumwa kwa fedha na kuchukua 

madawa na vifaa tiba. Kiasi cha fedha ambacho kinabakia 

MSD mwisho wa mwaka wa fedha na kiasi cha madawa 

ambayo yatakuwa hayajatumika vinapaswa kuonyeshwa 

katika taarifa za fedha za Halmashauri. Halmashauri 

zinapaswa kuhesabu madawa yaliyobaki kila mwisho wa 

mwaka kiutaalamu na kuweka kumbukumbu zinazohusu 

uhesabuji wa madawa hayo. Uhesabuji wa madawa na mali 

nyingine ghalani ni vizuri ukamhusisha Mkaguzi toka Ofisi 

ya Taifa ya Ukaguzi. Endapo itatokea Halmashauri 

imetumia kiasi kikubwa cha madawa zaidi ya fedha 

ilizopelekewa tofauti hiyo inapaswa pia kuonyeshwa kama 

deni katika taarifa za fedha za Halmashauri mwishoni mwa 

mwaka. 





238

(v) 

Muundo wa kamati za ukaguzi katika Mamlaka za 


Naunga mkono kwa dhati kwa jitihada zilizofikiwa na 

TAMISEMI kwa kuanzisha kamati za ukaguzi katika 

Mamlaka za Serikali za Mitaa. Hata hivyo, muundo wa sasa 

wa kamati hizo unaonekana kuwa na kasoro ambayo 

unazifanya zisiweze kufanya kazi zake kwa ufanisi. 

Napendekeza kwamba muundo huu unapaswa kubadilishwa. 

Mkuu wa kitengo cha Ukaguzi wa ndani hapaswi kuendelea 

si tu kuwa mjumbe wa kamati bali pia katibu wa kamati 

hiyo kama ilivyo kwa sasa, lakini anaweza kualikwa 

kuhudhuria vikao vya kamati kama mwalikwa. Zaidi ya 

hayo, napendekeza kwamba kama hali inaruhusu basi 

mwanasheria wa Halmashauri anaweza kuteuliwa kuwa 

Katibu wa Kamati. 

(v) Bakaa ya Fedha za Maendeleo zinazobakia mwisho 

wa mwaka bila kutumika 

Kwa muda mrefu sasa ukaguzi umeshuhudia kiasi kikubwa 

cha fedha za maendeleo ambazo hubakia katika Mamlaka 

za Serikali za Mitaa mwisho wa mwaka bila kutumika. Pia 

fedha hizo kutoonekana kuwepo katika bajeti kwa mwaka 

unaofuatia. Hii inapoteza maana ya utayarishwaji na 

uidhinishwaji wa bajeti za Halmashauri. Ninapendekeza 

kuwepo na utaratibu wa kuzibajeti upya fedha zote ambazo 

hazikutumika ili kuleta maana halisi ya bajeti. 

(vii) 

Uimarishwaji wa Ukaguzi wa ndani katika Mamlaka 

ya Serikali za Mitaa 

Mbali na kwamba Halmashauri zimefanikiwa kuweza 

kuanzisha vitengo vya ukaguzi wa ndani, changamoto 

kubwa iliyopo kwa sasa ni uwezo wa kiutendaji wa vitengo 

hivi juu ya kukagua umadhubuti wa mfumo wa ndani katika 

Halmashauri husika na kutoa mapendekezo juu ya 





239

kuimarishwa kwa mfumo huo. Napendekeza kuimarishwa 

kwa vitengo vya ukaguzi wa ndani vya Mamlaka za Serikali 

za Mitaa hususan katika maeneo ya rasilimali watu, fedha 

na miundombinu. 

TAMISEMI kwa kushirikiana na Hazina wanashauriwa 

kuandaa mafunzo ya kina kwa wakaguzi wa ndani na 

kujipangia mkakati wa namna ya kufikia ubora wa juu wa 

kazi za ukaguzi wa ndani ili kuwezesha ripoti hizo kuwa za 

kuaminika. 

(viii) 

Matumizi ya mifumo ya kompyuta katika Mamlaka 


Halmashauri nyingi zimekuwa zikidai kuwa zinatumia 

mfumo wa uhasibu wa Kompyuta programuya “IFMS- 

Epicor” katika kutengeneza na kuripoti taarifa zao za 

mahesabu. Ukaguzi ulibaini kuwa ingawa takwimu 

zinaonyesha idadi kubwa ya wafanyakazi wamepata 

mafunzo ya matumizi ya programu ya kompyuta “IFMS- 

Epicor” lakini utengenezwaji wa hesabu bado unafanyika 

kwa njia isiyo ya kompyuta. Ninashauri kwamba TAMISEMI 

ifanye upembuzi yakinifu ili kuweza kufahamu ni jinsi gani 

mfumo huu wa “IFMS-Epicor” unafaa kwa matumizi ya 

Halmashauri vinginevyo waangalie uwezekano wa kuwa na 

mfumo mwingine rahisi kwa ajili ya shughuli za 

Halmashauri. 

(ix) Kuimarishwa kwa ukusanywaji wa mapato 

yatokanayo na vyanzo vya ndani. 

Halmashauri nyingi zimebinafsisha ukusanyaji wa mapato 

yake ya ndani kwa kampuni binafsi za ukusanyaji kwa 

kuingia nayo mikataba. Ukaguzi umebaini kuwa mikataba 

mingi imeonekana kutoinufaisha Halmashauri husika na 

badala yake kuzinufaisha kampuni binafsi za ukusanyaji 

mapato. Mfano, moja ya mkataba ulikuwa na kipengele 





240

kisemacho kuwa wakala wa ukusanyaji mapato atalipwa 

kamisheni ya ukusanyaji kiasi ambacho kitazidi makusanyo 

yaliyokubaliwa katika mkataba. Ukaguzi ulibaini katika 

Halmashauri moja ambapo mkandarasi aliweza kukusanya 

kiasi cha Sh.289,491,650 na akapeleka Halmashauri 

Sh.132,720,000 (sawa na asilimia 45.8) ya makusanyo yote 

na kubakiwa na Sh.156,771,650 (sawa na asilimia 54.2) 

kama kamisheni. Ninashauri Halmashauri kufanya 

uchambuzi yakinifu na wa kina juu ya vyanzo vya mapato 

kabla ya kutoa zabuni za ukusanyaji kwa kampuni binafsi. 

Na pia nashauri mikataba yote ipitiwe na wanasheria 

wenyeuwezo kabla ya kusainiwa na Mamlaka za Serikali za 

Mitaa. 

(x) 

Uimarishwaji wa usimamizi wa Miradi katika 


Imebainika wakati wa ukaguzi kuwa miradi mingi ya 

Halmashauri inatekelezwa katika ngazi za chini za ki 

utawala yaani katika ngazi za Kata na Vijiji. Changamoto 

kubwa inayozikabili Halmashauri kwa sasa ni uwezo wa 

usimamizi wa kina katika utekelezaji wa miradi hii. Ukaguzi 

umebaini kuwa miradi mingi inayotekelezwa katika maeneo 

haya ipo chini ya viwango vilivyowekwa na Serikali. 

Nashauri kwamba, uongozi wa Halmashauri kote nchini 

uhakikishe kuwa thamani ya fedha inapatikana kutokana na 

miradi hii kwa kuimarisha usimamizi na ufuatiliaji wa 

karibu. 

Zaidi ya hayo, Halmashauri zinapaswa kuanzisha timu zenye 

watu makini na wenye uwezo wa kusimamia na kuendesha 

miradi katika kila Halmashauri ambazo zitakuwa na wajibu 

wa kuandaa taarifa za utekelezaji angalau kila robo ya 

mwaka na kuziwasilisha kwa Baraza la madiwani kwa 

majadiliano na kutolewa kwa maamuzi. 





241

(xi) 

Viwango vinavyowiana vya gharama za Miradi 

Baadhi ya Wizara zimeweka viwango elekezi vya gharama 

kwa ajili ya utekelezaji wa miradi ya maendeleo ambayo 

inapaswa kutekelezwa katika Halmashauri. Mfano ni 

viwango vilivyowekwa kwa ajili ya ujenzi wa madarasa ya 

Shule za Msingi na Sekondari bila kutilia maanani mahali 

ambapo shule hizo zinajengwa. Swali la kujiuliza hapa ni 

kwamba Je gharama za kujenga darasa Makete ambapo 

mchanga na kokoto ni adimu kupatikana zinawezaje 

kulingana na gharama za ujenzi wa darasa la aina hiyo hiyo 

Morogoro ambako upatikanaji wa mchanga na kokoto ni 

rahisi? Au gharama za kujenga darasa Rombo ambako 

hakuna mchanga ukilinganisha na Mwanga ambako mchanga 

ni rahisi kupatikana?. Napenda kuzishauri Mamlaka husika 

kuangalia pia vigezo vya kijiografia na ugumu au urahisi wa 

upatikanaji wa vifaa vya ujenzi katika kutengeneza viwango 

elekezi. 

(xii) 

Usimamizi wa manunuzi katika Mamlaka za Serikali 

za Mitaa 

Kutokuzingatia sheria za manunuzi kunaweza kusababisha 

hasara kubwa katika Mamlaka za Serikali za Mitaa. Hivyo, 

ninapendekeza kwamba Mamlaka za Serikali za Mitaa 

zichukue hatua madhubuti dhidi ya watumishi ambao 

hawafuati wala kuzingatia taratibu za manunuzi ndani ya 

himaya zao ili kuhakikisha kwamba sheria hizo zinafuatwa 

na taratibu za manunuzi zinaimarishwa ndani ya Mamlaka 

za Serikali za Mitaa. Na zaidi hasa, mikataba ya manunuzi 

lazima izingatie kanuni Na. 121 ya kanuni za manunuzi za 

mwaka 2005. 





242

VIAMBATISHO 

Kiambatisho 1 

Orodha ya mamlaka za serikali za mitaa na aina ya hati 

zilizotolewa kwa miaka miwili 2006/2007 na 2007/2008 

Na. 

Jina la Halmashauri 

Aina ya Hati 


Manispaa Arusha 


Karatu 


Monduli 


Ngorongoro 


Meru 


Longido 


Arusha 


Bagamoyo 

2006/2007 2007/2008 

Inayoridhisha Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Haihusiki 

Haihusiki 

Haihusiki 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

9 Halmashauri ya Wilaya Inayoridhisha Yenye shaka 

Kibaha 

10. Halmashauri ya Mji Inayoridhisha Inayoridhisha 

Kibaha 

11 Halmashauri ya Wilaya Inayoridhisha Inayoridhisha 

Kisarawe 

12. Halmashauri ya Wilaya Inayoridhisha Inayoridhisha 

Mafia 

13. Halmashauri ya Wilaya Yenye shaka Yenye shaka 

Mkuranga 

14. Halmashauri ya Wilaya Inayoridhisha Yenye shaka 

Rufiji/Utete 

15. Halmashauri ya Jiji Dar Inayoridhisha Inayoridhisha 

es Salaam 

16. Halmashauri ya Yenye shaka Yenye shaka 





243

Manispaa Ilala 


Manispaa Kinondoni 


Manispaa Temeke 


Bahi 


Chamwino 


Manispaa Dodoma 


Kondoa 


Urambo 


Kongwa 


Mpwapwa 


Iringa 


Manispaa Iringa 


Ludewa 


Makete 


Mufindi 


Njombe 

32 Halmashauri ya Mji 

Njombe 


Kilolo 


Biharamulo 


Bukoba 


Manispaa Bukoba 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Haihusiki 

Haihusiki 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Haihusiki 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 





244


Karagwe 

38. 

Halmashauri ya Wilaya 

Muleba 


Ngara 


Missenyi 


Chato 


Kasulu 


Kibondo 


Kigoma 


Manispaa Kigoma/Ujiji 


Hai 


Moshi 


Manispaa Moshi 


Siha 


Mwanga 


Rombo 


Same 


Kilwa 


Lindi 


Lindi 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Haihusiki 

Haihusiki 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Haihusiki 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Isiyoridhisha 

Inayoridhisha 





245


Liwale 

57. Halmashauri ya Wilaya Yenye shaka Inayoridhisha 

Nachingwea 


Ruangwa 


Babati 


Hanang’ 


Kiteto 


Mbulu 


Simanjiro 

64. Halmashauri ya Mji Inayoridhisha Yenye shaka 

Babati 


Musoma 


Bunda 


Inayoridhisha Inayoridhisha 

Manispaa Musoma 


Serengeti 


Tarime 

70. Halmashauri ya Wilaya Haihusiki 

Inayoridhisha 

Rorya 


Chunya 


Ileje 



Mbarali 


Mbeya 


Mbeya 






246


Mbozi 


Rungwe 


Kilombero 


Kilosa 


Morogoro 



Manispaa Morogoro 


Ulanga 


Mvomero 


Masasi 


Mtwara 


Yenye shaka Yenye shaka 

Manispaa Mtwara 


Newala 


Tandahimba 

90. Halmashauri ya Wilaya Haihusiki 

Yenye shaka 

Nanyumbu 


Geita 


Kwimba 


Magu 


Misungwi 

95. Halmashauri ya Jiji Inayoridhisha Yenye shaka 

Mwanza 


Sengerema 






247

Ukerewe 


Mpanda 


Mpanda 


Nkasi 


Sumbawanga 


Manispaa Sumbawanga 


Mbinga 


Manispaa Songea 


Songea 


Tunduru 


Namtumbo 


Bariadi 


Bukombe 


Kahama 


Meatu 


Shinyanga 


Manispaa Shinyanga 


Kishapu 


Maswa 


Iramba 


Manyoni 

Inayoridhisha 

Haihusiki 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Isiyoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 





248


Singida 


Manispaa Singida 


Handeni 


Korogwe 


Korogwe 


Lushoto 


Muheza 


Pangani 


Tanga 


Kilindi 


Mkinga 


Igunga 


Nzega 


Sikonge 


Tabora 


Manispaa Tabora 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Haihusiki 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 

Yenye shaka 

Inayoridhisha 





249





250

Kiambatisho 2 

Matokeo ya ukaguzi uliofanyika katika baadhi ya Halmashauri 

Na. Jina la Halmashauri Kukosekana 

kwa 

Miongozo 

ya mifumo 

ya 

kompyuta 

Mapungufu 

katika 

utumiaji 

wa 

Kompyuta 

Mazingira 

yasiyo 

salama kwa 

utumiaji 

wa 

kompyuta 

1. Halmashauri ya wilaya ya 

Igunga √ √ √ 


Kilosa √ √ √ 


Lushoto √ √ √ 


Mbinga √ √ √ 


Namtumbo √ √ √ 


Songea √ √ √ 


Kigoma √ √ 


Babati √ √ 


Kiteto √ √ 


Mbulu √ √ 


Simanjiro √ √ 


Iramba √ √ 

13. Halmashauri ya Manispaa 

ya Singida √ √ 


Manyoni √ √ 


Singida √ √ 

16. Halmashauri ya wilaya ya √ √ 





251


kwa 

Miongozo 

ya mifumo 

ya 

kompyuta 

Kilombero 

Mapungufu 

katika 

utumiaji 

wa 

Kompyuta 

Mazingira 

yasiyo 

salama kwa 

utumiaji 

wa 

kompyuta 


ya Morogoro √ √ 


Mvomero √ √ 

19. Halmashauri ya wilaya ya √ √ 


Ulanga √ √ 


Bukombe √ √ 


ya Temeke 

√ 


Misungwi √ √ 


Same √ √ 


Chamwino 

√ 


Iringa 

√ 

27. Halmashauri ya Jiji ya 

Mwanza 

√ 


Mbarali 

√ 


ya Tabora √ √ √ 


ya Songea 

√ 


Magu √ √ 


Kwimba 

√ 


Moshi 

√ 

34. Halmashauri ya Manispaa √ √ 





252


kwa 

Miongozo 

ya mifumo 

ya 

kompyuta 

ya Kigoma ujiji 


Mapungufu 

katika 

utumiaji 

wa 

Kompyuta 

Mazingira 

yasiyo 

salama kwa 

utumiaji 

wa 

kompyuta 

Kondoa 

√ 


ya Dodoma √ √ 


Bagamoyo 

√ 


Kibaha 

√ 


Mafia 

√ 


ya Kibaha 

√ 


Bunda √ √ 





253





254

Mambo yasiyotekelezwa yanayohusu ukaguzi uliopita 

Sh.32,903,395,306 

Kiambatisho 3 

Na. Mkoa Halmashauri Kiasi 2007/08 

1. Dodoma 


Kongwa 6,813,262,872.00 

2. Dodoma 

Halmashauri ya Manispaa ya 

Dodoma 2,748,605,834.00 

3. Dodoma 


Mpwapwa 2,463,561,332.00 

4. Mwanza 

Halmashauri ya Jiji la 

Mwanza 2,202,304,178.00 

5. Dar es salaam 


Ilala 1,519,090,189.00 

6. Mbeya 


Mbarali 1,390,421,841.00 

7. Mwanza 


Ukerewe 725,541,039.00 

8. Kigoma 


Kigoma Ujiji 706,037,617.00 

9. Morogoro 


Ulanga 633,764,471.00 

10. Mwanza 


Misungwi 553,962,964.00 

11. Rukwa 


S’wanga 547,876,785.00 

12. Coast 


Mkuranga 528,020,752.80 

13. Ruvuma 


Namtumbo 483,132,590.00 

14. Lindi 


Liwale 471,500,294.00 

15 Rukwa 


Nkasi 456,422,046.00 

16. Rukwa 


S’wanga 455,652,235.00 

17. Dodoma 


Chamwino 453,006,078.00 





255

18. Tabora 


Urambo 406,536,850.00 



Kinondoni 394,069,016.00 

20. Shinyanga 


Shinyanga 393,786,673.27 

21. Tabora 


Igunga 336,651,330.00 

22. Ruvuma 


Tunduru 325,158,761.00 

23. Morogoro 


Mvomero 293,819,308.00 

24. Kigoma 


Kibondo 286,828,432.00 

25. Morogoro 


Morogoro 283,978,377.00 

26. Mtwara 


Mtwara 264,193,749.00 

27. Mara 


Serengeti 248,006,389.00 

28. Manyara 


Simanjiro 243,830,007.00 

29. Lindi 


Nachingwea 242,413,000.00 

30. Shinyanga 


Bariadi 234,384,090.00 

31. Tanga 


Korogwe 226,148,241.00 

32. Kilimanjaro 


Same 225,100,000.00 

33. Singida 


Singida 225,056,030.00 

34. Mtwara 


Masasi 209,371,600.11 



Mwanga 193,581,429.00 

36. Mtwara 


Tandahimba 192,468,378.00 

37 Dar es salaam 

Halmashauri ya Jiji la Dar 

es salaam 189,797,787.00 

38 Tanga Halmashauri ya Jiji la Tanga 





256

39. Coast 

40. Mtwara 

41. Mwanza 

42. Lindi 

43. Ruvuma 

44. Tabora 

45. Iringa 

46. Lindi 

47. Shinyanga 

48. Coast 

49. Kagera 


51. Mara 

52. Iringa 

53. Kigoma 

54. Coast 

55. Rukwa 

56. Shinyanga 

57. Kagera 

58. Lindi 

180,000,000.00 


Rufiji 175,562,974.00 


Newala 156,899,419.00 


Kwimba 155,859,093.00 


Kilwa 140,925,605.34 


Songea 134,934,296.00 


Nzega 131,825,857.00 


Makete 129,571,198.00 


Lindi 126,447,680.00 


Meatu 122,496,538.00 


Kibaha 108,872,688.00 


Karagwe 104,176,999.00 


Hai 103,600,000.00 


Musoma 102,547,558.00 


Iringa 97,092,289.00 


Kasulu 86,430,194.00 


Bagamoyo 84,274,646.00 


Mpanda 82,771,531.00 


Maswa 81,916,419.00 


Biharamulo 81,755,125.00 


Mji wa Lindi 80,000,000.00 





257

59. Tabora 


Sikonge 75,941,854.25 

60. Tanga 


Handeni 72,517,307.00 

61. Arusha 


Arusha 70,420,846.00 

62. Iringa 


Iringa 70,019,357.00 

63. Kagera 


Muleba 69,600,316.00 

64. Tabora 


Tabora 67,031,835.00 

65. Morogoro 


Kilombero 65,104,069.00 

66. Coast 


Mafia 64,772,018.00 



Moshi 62,893,203.00 

68. Kigoma 


Kigoma 59,464,182.00 

69. Shinyanga 


Kishapu 54,541,686.00 

70. Tanga 

Halmashauri ya Mji wa 

Korogwe 51,454,299.00 

71. Ruvuma 


Songea 50,359,883.00 



Rombo 50,000,000.00 

73. Tanga 


Kilindi 48,411,944.00 

74. Kagera 


Bukoba 46,936,579.00 

75. Morogoro 


Kilosa 46,125,855.00 

76. Mara 


Musoma 45,802,579.00 

77. Mara 


Bunda 43,983,476.00 

78. Iringa 


Njombe 43,099,948.00 

79. Tanga Halmashauri ya Wilaya ya 





258

80. Mwanza 

81. Mtwara 

82. Coast 

83. Mara 

Muheza 41,938,961.00 


Sengerema 40,081,700.00 


Mtwara 39,464,816.00 


Kisarawe 36,770,662.00 


Tarime 35,898,400.00 

84. Mbeya Halmashauri ya Jiji la Mbeya 35,760,320.00 

85. Arusha 


Monduli 35,598,184.00 

86. Arusha 


Meru 35,000,000.00 

87. Singida 


Manyoni 31,423,978.00 

88. Shinyanga 


Bukombe 30,076,230.00 



Moshi 28,546,400.00 

90. Dodoma 


Kondoa 28,000,000.00 

91. Tanga 


Lushoto 26,552,932.00 

92. Ruvuma 


Mbinga 26,541,886.00 

93. Coast Halmashauri ya Mji Kibaha 25,649,167.00 

94. Mbeya 


Ileje 24,052,623.00 

95 Arusha 


Ngorongoro 23,806,635.00 

96. Manyara 


Hanang 23,723,180.00 

97. Kagera 


Bukoba 23,544,500.00 

98. Lindi 


Ruangwa 20,262,598.00 

99. Mwanza 


Magu 17,308,142.00 





259

100. Iringa 

101. Morogoro 


Mufindi 11,918,336.00 


Morogoro 9,840,931.00 

102. Manyara Halmashauri ya Mjiya Babati 9,187,020.00 

103. Tanga 


Pangani 8,900,030.00 

104. Mbeya 


Mbeya 8,094,470.00 

105. Shinyanga 


Kahama 7,502,000.00 

106. Arusha 


Karatu 6,595,750.00 

107. Iringa 


Ludewa 6,534,780.00 

108. Tabora 


Tabora 5,265,000.00 



Temeke 3,028,060.00 

110. Mbeya 


Rungwe 2,202,034.00 

111. Singida 


Singida 537,600.00 

112. Shinyanga 


Shinyanga 4,070.00 

Jumla 32,903,395,305.77 





260

Kiambatisho 4 

Mambo yasiyotekelezwa katika taarifa za malinganisho ya benki 

Jina la 

Halmashauri 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Hanang 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Mbeya 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Mbarali 

Halmashauri 

ya Jiji la 

Mbeya 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Musoma 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya 

Mpwapwa 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Mtwara 

Mikindani 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Kwimba 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Magu 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Mpanda 

Halmashauri 

ya Mji 

Mpanda 

Maingizo 

katika 

daftari la 

fedha 

yasiyopelekwa 

Benki 

Sh. 

Hundi 

zisizowasilishwa 

Banki 

Fedha 

isiyofika 

Benki 

Malipo 

katika 

Banki 

yasiyo 

katika 

Daftari la 

Fedha 

Maingizo 

katika 

Banki 

yasiyo 

katika 

Daftari la 

fedha 

- 121,878,860 - - - 

- 3,322,256 - - - 

4,022,185 8,923,757 - - - 

16,537,582 2,339,244 - 522,500 - 

1,152,000 51,377,538 - 1,017,000 - 

960,150 1,580,820 - - - 

3,500,920 14,900,772 - 2,287,013 - 

7,413,860 357,017,750 - - - 

- 76,666,953 4,959,972 - - 

210,500 8,557,102 - - - 

- 220,660 - - - 





261

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Nkasi 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Newala 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Musoma 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Bunda 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya 

Serengeti 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Rorya 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Tarime 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Chunya 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Ileje 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Kyela 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Mbozi 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Rungwe 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Lindi 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Ruangwa 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Nachi- 

9,061,392 60,199,414 - - - 

134,000 3,513,906 - - - 

- 11,958,699 16,434,350 - - 

- 229,442,736 16,356,961 - - 

8,133,982 192,664,735 - 297,833,224 254,572,933 

750,461 311,765,278 - 50,896 52,345,557 

- 105,766,480 - - - 

7,943,227 23,534 - 724,156 - 

2,813,900 2,734,181 - - - 

76,838 7,289,983 - 4,778,000 4,322,600 

- 6,055,840 - - - 

5,240,000 34,574,484 - - - 

- 23,559,436 - - - 

1,299,307 11,744,847 - 1,440,732 - 

1,370,942 130,859,933 - - 15,700 





262

ngwea 

Halmashauri 

ya Wilaya 

- 150,000 - 970,000 - 

ya Liwale 

Halmashauri 

ya Mji ya 474,912 4,177,824 - 2,028,658 - 

Lindi 

Halmashauri 

ya Wilaya 3,524,677 49,914,078 - 11,125,887 175,276 

ya Kilwa 

Halmashauri 

ya Wilaya 

- 202,579,827 6,103,612 59,470,470 2,937,269 

ya Kisarawe 

Halmashauri 

ya Wilaya 

- - 11,913,693 - - 

ya Kibaha 

Halmashauri 

ya Wilaya 

- 7,090,106 - - - 

ya Karatu 

Halmashauri 

ya Wilaya 

- 8,586,679 - - - 

ya Arusha 

Halmashauri 

ya Wilaya 

- 27,162,744 38,545,572 - - 

ya Arusha 

Halmashauri 

ya Wilaya 

- 42,622,700 - - - 

ya Longido 

Halmashauri 

ya Wilaya 

- 89,775,898 - - - 

ya Meru 

Halmashauri 

ya Wilaya 

2,456,495 - - - 

ya Monduli 91,188,065 

Halmashauri 

ya Wilaya ya 

- 10,646,250 - - - 

Chamwino 

Halmashauri 

ya Wilaya 12,080,854 1,338,731 - - - 

ya Kongwa 

Halmashauri 

ya Manispaa 4,090,000 - - - - 

ya Moshi 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Rombo 

32,242,861 12,083,429 - 535,176 2,057,085 





263

Halmashauri 

ya Wilaya 

- 19,256,311 - - - 

ya Hai 

Halmashauri 

ya Manispaa 13,331,000 52,719,144 - 11,504,955 - 

ya Songea 

Halmashauri 

ya Wilaya 

- 112,087,826 - 5,157,420 - 

ya Tunduru 

Halmashauri 

ya Wilaya 2,239,350 159,331,988 - - - 

ya Mwanga 

Halmashauri 

ya Wilaya 1,796,351 17,121,825 - - - 

ya Babati 

Halmashauri 

ya Mji ya 

- 24,795,174 - - - 

Babati 

Halmashauri 

ya Wilaya 74,113,808 - 4,547,580 - - 

ya Kilosa 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Mvomero - - 10,581,945 2,661,500 3,124,193 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Ulanga - - 2,374,729 - - 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Bariadi - 4,509,978 7,165,000 133,748,635 - 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Maswa - 44,519,680 28,360,101 - - 

Halmashauri 

ya Manispaa 

ya 

Shinyanga - 284,068,611 10,338,392 - - 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Kahama - 1,815,158 851,821 - - 

Halmashauri 

ya Wilaya 

ya Meatu - 8,656,000 10,166,074 - - 

Jumla 305,703,124 2,969,830,892 168,699,801 535,856,223 319,550,613 





264

Kiambatisho 5 

Ukaguzi wa kushitukiza kwenye ofisi ya mtunza fedha 

Na. 

Halmashauri 

husika 

Halmashauri 

ambazo 

hazikufanya 

Uhakiki wa 

kushtukiza 

ambao 

haukufanywa 

na 

Menejimenti 

Kutokuwepo 

kwa kiwangu 

maalum cha 

juu cha 

kuhifadhi 

fedha kwenye 

ofisi za 

kutunzia 

fedha 

Kutothibitishwa 

kwa kiwango cha 

fedha kilichopo 

Banki 


Jiji la Mbeya 

√ 


wilaya ya 

Mbeya 

√ 


wilaya ya 

Mbarari 

√ 


wilaya ya 

Chunya 

√ 


wilaya ya Kyela √ √ 


wilaya ya Ileje 

√ 


Mji Masasi 

√ 


wilaya ya 

Bukoba 

√ 


wilaya ya 

Misenyi 

√ 


wilaya ya 

Biharamulo 

√ 


wilaya ya Chato √ 


wilaya ya 

√ 





265

Karagwe 


wilaya ya 

Muleba 

√ 


wilaya ya Ngara √ 


wilaya ya 

Kigoma 

√ 


Jiji la Dar es 

salaam √ √ 


wilaya ya 

Tabora 

√ 


wilaya ya 

Urambo 

√ 


wilaya ya 

Igunga 

√ 


wilaya ya 

Nzega √ √ 


wilaya ya 

Singida 

√ 


wilaya ya 

Iramba 

√ 


wilaya ya 

Mbinga 

59,417,291.26 





266

Kiambatisho 6 

Wadaiwa Wasiolipa 

Na. 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

15. 

16. 

17. 

18. 

19. 

20. 

21. 

22. 


Kiasi 

Halmashauri ya Mji Lindi 401,000 

Halmashauri ya Mji Mpanda 628,841 

Halmashauri ya wilaya ya Rorya 2,130,000 

Halmashauri ya wilaya ya Bunda 2,139,000 

Halmashauri ya wilaya ya Tunduru 3,201,870 

Halmashauri ya wilaya ya Misenyi 3,373,030 

Halmashauri ya wilaya ya Mpwapwa 3,933,000 

Halmashauri ya wilaya ya Makete 4,512,100 

Halmashauri ya wilaya ya Moshi 5,184,004 

Halmashauri ya Mji Njombe 5,912,000 

Halmashauri ya wilaya ya Singida 6,036,000 

Halmashauri ya wilaya ya Manyoni 6,597,372 

Halmashauri ya wilaya ya Karatu 6,956,496 

Halmashauri ya wilaya ya Iramba 8,358,024 

Halmashauri ya wilaya ya Kondoa 9,184,220 

Halmashauri ya wilaya ya Biharamulo 10,383,030 

Halmashauri ya wilaya ya Shinyanga 11,396,232 

Halmashauri ya wilaya ya Handeni 12,265,500 

Halmashauri ya wilaya ya Songea 13,380,889 

Halmashauri ya wilaya ya Bukoba 13,807,410 

Halmashauri ya wilaya ya Ngara 13,890,000 

Halmashauri ya wilaya ya Geita 14,117,340 





267

23. 

24. 

25. 

26. 

27. 

28. 

29. 

30. 

31. 

32. 

33. 

34. 

35. 

36. 

37. 

38. 

39. 

40. 

41. 

42. 

43. 

44. 

45. 

46. 

47. 

48. 

Halmashauri ya wilaya ya Muleba 14,398,600 

Halmashauri ya wilaya ya Pangani 16,539,981 

Halmashauri ya Manispaa ya Songea 17,577,931 

Halmashauri ya wilaya ya Mkinga 18,017,284 

Halmashauri ya wilaya ya Musoma 18,037,674 

Halmashauri ya wilaya ya Kilolo 18,592,833 

Halmashauri ya wilaya ya Ileje 19,575,615 

Halmashauri ya wilaya ya Kwimba 19,855,702 

Halmashauri ya wilaya ya Sengerema 22,182,377 

Halmashauri ya wilaya ya Kibaha 22,464,704 

Halmashauri ya wilaya ya Nzega 23,489,320 

Halmashauri ya wilaya ya Kilombero 24,358,217 

Halmashauri ya wilaya ya Kisarawe 24,826,919 

Halmashauri ya Manispaa ya Morogoro 24,836,512 

Halmashauri ya wilaya ya Nanyumbu 25,106,850 

Halmashauri ya wilaya ya Monduli 25,168,875 

Halmashauri ya Mji Babati 27,227,360 

Halmashauri ya wilaya ya Hai 27,867,677 

Halmashauri ya wilaya ya Kilindi 28,905,156 

Halmashauri ya wilaya ya Bukombe 28,988,000 

Halmashauri ya wilaya ya Sikonge 36,131,095 

Halmashauri ya wilaya ya Tarime 36,364,500 

Halmashauri ya wilaya ya Mbarali 39,380,330 

Halmashauri ya wilaya ya Meatu 41,650,039 

Halmashauri ya Manispaa ya Moshi 42,530,000 

Halmashauri ya wilaya ya Serengeti 42,847,922 





268

49. 

Halmashauri ya wilaya ya Meru 42,938,293 

50. 

Halmashauri ya wilaya ya Karagwe 43,908,635 

51. 

Halmashauri ya wilaya ya Bagamoyo 43,964,182 

52. 

Halmashauri ya wilaya ya Mafia 43,964,182 

53. 

Halmashauri ya wilaya ya Tabora 44,681,000 

54. 

Halmashauri ya wilaya ya Ulanga 45,510,187 

55. Halmashauri ya Mji Mtwara 46,202,382 

56. 

Halmashauri ya wilaya ya Tandahimba 47,663,655 

57. 

Halmashauri ya wilaya ya Iringa 49,637,200 

58. 

Halmashauri ya Mji Singida 52,546,351 

59. 

Halmashauri ya wilaya ya Mbeya 53,095,606 

60. 

Halmashauri ya wilaya ya Lushoto 56,549,956 

61. 

Halmashauri ya wilaya ya Morogoro 57,814,837 

62. 

Halmashauri ya wilaya ya Namtumbo 58,306,792 

63. 

Halmashauri ya wilaya ya Kilosa 58,654,530 

64. 

Halmashauri ya Manispaa ya Dodoma 60,677,132 

65. 

Halmashauri ya wilaya ya Igunga 63,412,014 

66. 

Halmashauri ya wilaya ya Kiteto 63,585,382 

67. 

Halmashauri ya wilaya ya Tabora 63,648,676 

68. 

Halmashauri ya wilaya ya Nachingwea 63,651,983 

69. 

Halmashauri ya wilaya ya Kahama 64,733,890 

70. 

Halmashauri ya Mji Kigoma/Ujiji 66,588,086 

71. 

Halmashauri ya wilaya ya Mufindi 69,594,728 

72. 

Halmashauri ya wilaya ya Lindi 70,232,222 

73. 

Halmashauri ya Manispaa ya Temeke 71,339,502 

74. 

Halmashauri ya wilaya ya Kongwa 71,763,069 

75. 

Halmashauri ya wilaya ya Babati 72,259,571 





269

76. 

Halmashauri ya wilaya ya Urambo 73,754,351 

77. 

Halmashauri ya wilaya ya Mbulu 74,538,435 

78. 

Halmashauri ya wilaya ya Liwale 80,029,524 

79. 

Halmashauri ya wilaya ya Maswa 81,145,710 

80. 

Halmashauri ya Mji Kibaha 82,065,750 

81. 

Halmashauri ya Manispaa ya Musoma 88,287,434 

82. 

Halmashauri ya Mji Korogwe 94,257,356 

83. 

Halmashauri ya wilaya ya Mbozi 101,349,068 

84. 

Halmashauri ya wilaya ya Ukerewe 107,524,548 

85. 

Halmashauri ya wilaya ya Hanang 110,160,608 

86. 

Halmashauri ya wilaya ya Mbinga 116,422,880 

87. 

Halmashauri ya wilaya ya Newala 126,682,894 

88. 

Halmashauri ya wilaya ya Iringa 129,311,232 

89. 

Halmashauri ya wilaya ya Kishapu 130,338,840 

90. 

Halmashauri ya wilaya ya Mtwara 130,735,992 

91. 

Halmashauri ya wilaya ya Kasulu 131,092,225 

92. 

Halmashauri ya wilaya ya Simanjiro 131,136,185 

93. Halmashauri ya Manispaa ya 

Kinondoni 133,171,692 

94. 

Halmashauri ya wilaya ya Magu 134,968,961 

95. 

Halmashauri ya wilaya ya Muheza 170,445,604 

96. 

Halmashauri ya wilaya ya Kigoma 192,100,702 

97. 

Halmashauri ya wilaya ya Kibondo 196,102,076 

98. 

Halmashauri ya Manispaa ya Mbeya 209,049,786 

99. 

Halmashauri ya Jiji laMwanza 220,045,160 

100. 

Halmashauri ya Manispaa ya Arusha 224,576,250 

101. 

Halmashauri ya wilaya ya Masasi 231,500,675 





270

102. 

Halmashauri ya wilaya ya Kilwa 261,422,820 

103. 

Halmashauri ya wilaya ya Mkuranga 268,238,859 

104. 

Halmashauri ya wilaya ya Mvomero 306,366,476 

105. 

Halmashauri ya Manispaa ya Ilala 315,593,573 

106. 

Halmashauri ya jiji laTanga 339,603,835 



108. 

Halmashauri ya wilaya ya Bariadi 685,554,031 

109. 

Halmashauri ya wilaya ya 

Sumbawanga 14,436,541 

110. 

Halmashauri ya wilaya ya Chamwino 26, 149,849 

111. 


Sumbawanga 26,744,624 

112. 

Halmashauri ya wilaya ya Bukoba 34, 920,810 

113. 

Halmashauri ya wilaya ya Nkasi 45,317,369 

114. 

Halmashauri ya wilaya ya Rungwe 49,810,080 

Jumla 8,675,739,790 





271





272

Wadai ambao hawajalipwa 

Kiambatisho 7 

Na. Jina la Halmashauri inayodaiwa Kiasi Sh. 

1. Halmashauri ya Mji Lindi 5,149,344 

2. Halmashauri ya Mji Mpanda 224,483,296 

3. Halmashauri ya wilaya ya Tunduru 25,168,875 

4. Halmashauri ya wilaya ya Makete 324,512,966 

5. Halmashauri ya wilaya ya Moshi 72,690,721 

6. Halmashauri ya wilaya ya Manyoni 399,556,584 

7. Halmashauri ya wilaya ya Kondoa 1,725,708,997 

8. Halmashauri ya wilaya ya Biharamulo 94,000,000 

9. Halmashauri ya wilaya ya Shinyanga 1,180,007,203 

10. Halmashauri ya wilaya ya Handeni 573,828,765 

11. Halmashauri ya wilaya ya Songea 167,997,026 

12. Halmashauri ya Manispaa ya Bukoba MC 575,439,166 

13. Halmashauri ya wilaya ya Ngara 269,667,395 

14. Halmashauri ya wilaya ya Geita 117,694,489 

15. Halmashauri ya wilaya ya Muleba 162,086,202 

16. Halmashauri ya wilaya ya Pangani 224,529,797 

17. Halmashauri ya wilaya ya Songea 42,435,158 

18. Halmashauri ya wilaya ya Mkinga 21,697,347 

19. Halmashauri ya wilaya ya Musoma 59,256,406 

20. Halmashauri ya wilaya ya Kilolo 158,682,187 

21. Halmashauri ya wilaya ya Ileje 18,493,860 

22. Halmashauri ya wilaya ya Kwimba 183,123,115 

23. Halmashauri ya wilaya ya Sengerema 3,511,100 

24. Halmashauri ya wilaya ya Kibaha 15,348,891 

25. Halmashauri ya wilaya ya Nzega 4,187,000 

26. Halmashauri ya wilaya ya Kilombero 26,043,300 

27. Halmashauri ya wilaya ya Kisarawe 43,908,635 

28. Halmashauri ya wilaya ya Monduli 307,774,388 

29. Halmashauri ya Mji Babati 164,304,435 

30. Halmashauri ya wilaya ya Hai 124,642,102 





273

31. Halmashauri ya wilaya ya Kilindi 417,516,976 

32. Halmashauri ya wilaya ya Sikonge 69,182,746 

33. Halmashauri ya wilaya ya Tarime 91,822,222 

34. Halmashauri ya wilaya ya Mbarali 111,852,197 

35. Halmashauri ya Manispaa ya Moshi 97,133,691 

36. Halmashauri ya wilaya ya Meru 444,232,891 

37. Halmashauri ya wilaya ya Karagwe 141,059,154 

38. Halmashauri ya wilaya ya Bagamoyo 38,824,625 

39. Halmashauri ya wilaya ya Mafia 37, 586,714 

40. Halmashauri ya Manispaa ya Tabora 183,191,503 

41. Halmashauri ya Mji Mtwara 15,399,824 

42. Halmashauri ya wilaya ya Tandahimba 95,331,216 

43. Halmashauri ya wilaya ya Iringa 254,499,274 

44. Halmashauri ya Mji Singida 9,897,887 

45. Halmashauri ya wilaya ya Mbeya 28,980,386 

46. Halmashauri ya wilaya ya Lushoto 104,538,783 

47. Halmashauri ya wilaya ya Morogoro 20,124,554 

48. Halmashauri ya wilaya ya Namtumbo 14,493,592 

49. Halmashauri ya wilaya ya Kilosa 27,533,540 

50. Halmashauri ya wilaya ya Igunga 99,462,229 

51. Halmashauri ya wilaya ya Kiteto 135,185,032 

52. Halmashauri ya wilaya ya Nachingwea 10,327,690 

53. Halmashauri ya Mji Kigoma/Ujiji 41,400,747 

54. Halmashauri ya wilaya ya Mufindi 14,550,944 

55. Halmashauri ya wilaya ya Lindi 104,498,556 

56. Halmashauri ya Manispaa ya Temeke 16,910,013 

57. Halmashauri ya wilaya ya Kongwa 238,625,361 

58. Halmashauri ya wilaya ya Babati 118,329,479 

59. Halmashauri ya wilaya ya Urambo 135,088,122 

60. Halmashauri ya wilaya ya Mbulu 129,015,734 

62. Halmashauri ya wilaya ya Liwale 81,037,254 

63. Halmashauri ya wilaya ya Maswa 42,259,872 

64. Halmashauri ya Mji Kibaha 88,052,449 

65. Halmashauri ya Manispaa ya Musoma 36,707,196 





274

66. Halmashauri ya Mji Korogwe 11,626,700 

67. Halmashauri ya wilaya ya Mbozi 303,941,460 

68. Halmashauri ya wilaya ya Ukerewe 81,237,386 

69. Halmashauri ya wilaya ya Hanang 7,384,360 

70. Halmashauri ya wilaya ya Mbinga 33,483,465 

71. Halmashauri ya wilaya ya Newala 683,500 

72. Halmashauri ya wilaya ya Iringa 74,976,222 

73. Halmashauri ya wilaya ya Kishapu 157,300,828 

74. Halmashauri ya wilaya ya Kasulu 471,720,013 

75. Halmashauri ya wilaya ya Simanjiro 185,203,179 

76. Halmashauri ya Manispaa ya Kinondoni 505,237,564 

77. Halmashauri ya wilaya ya Kigoma 3,160,000 

78. Halmashauri ya wilaya ya Arusha 92,900,403 

79. Halmashauri ya wilaya ya Masasi 92,616,655 

80. Halmashauri ya wilaya ya Kilwa 21,613,998 

81. Halmashauri ya wilaya ya Mvomero 30,957,410 

82. Halmashauri ya Manispaa ya Ilala 27,043,725 

83. Halmashauri ya Mji Tanga 46,024,311 

84. Halmashauri ya Manispaab ya Shinyanga 62,350,654 

85. Halmashauri ya wilaya ya Bariadi 107,985,514 

86. Halmashauri ya wilaya ya Sumbawanga 36,248,874 

87. Halmashauri ya wilaya ya Chamwino 33,657,190 

88. Halmashauri ya Manispaa ya Sumbawanga 182,465,686 

89. Halmashauri ya wilaya ya Nkasi 202,531,517 

90. Halmashauri ya wilaya ya Rungwe 165,186,742 

91. Halmashauri ya wilaya ya Arumeru 429,354,026 

92. Halmashauri ya wilaya ya Ngorongoro 20,215,114 

93. Halmashauri ya wilaya ya Rufiji 417,804,128 

94. Halmashauri ya Manispaa ya Dar 112,625,119 

95. Halmashauri ya wilaya ya Bahi 187,160,296 

96. Halmashauri ya wilaya ya Mwanga 45,711,844 

97. Halmashauri ya wilaya ya Siha 228,815,892 

98. Halmashauri ya wilaya ya Rombo 107,433,846 

99. Halmashauri ya wilaya ya Same 60,689,068 





275

100. Halmashauri ya wilaya ya Ruangwa 69,887,386 

101. Halmashauri ya wilaya ya Kyela 189,441,994 

102. Halmashauri ya wilaya ya Mpanda 115,053,026 

Jumla 15,610,406,163 





276

Masurufu yasiyorejeshwa 2007/2008 

Kiambatisho 8 

Na. Jina la Halmashauri Kiasi 

Kinachodaiwa 

(Sh.) 

1. Halmashauri ya Wilaya ya Moshi 3,200,000 

2. Halmashauri ya Wilaya ya Mwanga 17,359,350 

3. Halmashauri ya Manispaa ya Arusha 22,421,490 

4. Halmashauri ya Wilaya ya Babati 34,595,420 

5. Halmashauri ya Wilaya ya Kasulu 12,778,700 

6. Halmashauri ya Wilaya ya Biharamulo 8,020,000 

7. Halmashauri ya Wilaya ya Muleba 8,374,000 

8. Halmashauri ya Wilaya ya Kwimba 1,120,000 

9. Halmashauri ya Wilaya ya Magu 13,048,340 

10. Halmashauri ya Wilaya ya Mwanga 17,359,350 

11. Halmashauri ya Wilaya ya Musoma 18,037,674 

12. Halmashauri ya Wilaya ya Bahi 12,264,163 

13. Halmashauri ya Wilaya ya Kondoa 4,407,000 

14. Halmashauri ya Wilaya ya Karagwe 5,696,045 

15. Halmashauri ya Wilaya ya Tarime 17,108,433 

16. Halmashauri ya Wilaya ya Rorya 5,921,000 

17. Halmashauri ya Wilaya ya Kasulu 12,778,700 

Jumla 214,489,665 





277





278

Kiambatisho 9 

Vitabu vya Stakabadhi Vilivyokosekana 

Na. Jina la Halmashauri Idadi ya vitabu vya 

stakabadhi 

vilivyokosekana 

1. Halmashauri ya Wilaya ya 

24 

Monduli 


31 

Kasulu 


4 

Mbulu 


6 

Longido 


3 

Babati 


145 

Lushoto 


25 

Mwanga 


1 

Mvomero 


5 

Morogoro 


120 

Chamwino 

11. Halmashauri ya Jiji la 

2 

Mwanza 


3 

Masasi 


4 

Njombe 

14. Halmashauri ya Mji Njombe 7 

15. Halmashauri ya Wilaya ya 36 





279

Iringa 


1 

Kiteto 

17. Halmashauri ya Mji Masasi 5 

18. Halmashauri ya Mji Kibaha 35 


28 

Kibaha 


3 

Kilwa 

21. Halmashauri ya Mji Korogwe 3 


21 

Ludewa 


11 

Kondoa 


43 

Songea 


20 

Shinyanga 


13 

Songea 


7 

Mbinga 


25 

Ileje 


8 

Rungwe 


3 

Sengerema 


22 

Kwimba 


5 

Magu 


Ukerewe 

40 





280


22 

Kwimba 


6 

Urambo 


4 

Mtwara 


3 

Nachingwea 


3 

Newala 


15 

Kigoma 


26 

Igunga 


22 

Chato 


50 

Mkuranga 

Jumla 860 





281





282

Kiambatisho 10 

Maduhuli yasiyowasilishwa toka kwa Mawakala wa ukusanyaji 

mapato Sh.421,213,641 

Na Jina La Halmashauri Kiasi(Sh.) 

1. Halmashauri ya Wilaya ya Muleba 22,084,000 

2. Halmashauri ya Wilaya ya Bukoba 7,385,000 


27,500,000 

Kinondoni 


70,589,000 

Dodoma 

5. Halmashauri ya Wilaya ya Ulanga 51,123,512 

6. Halmashauri ya Wilaya ya Kigoma 9,492,000 

6. Halmashauri ya Manispaa ya Ilala 81,720,000 


11,220,000 

Musoma 

8. Halmashauri ya Wilaya ya Rorya 4,469,900 

9. Halmashauri ya Wilaya ya Kibondo 30,731,112 


4,018,000 

Sengerema 

12. Halmashauri ya Wilaya ya Ukerewe 1,126,000 

13. Halmashauri ya Wilaya ya Kongwa 5,979,000 


70,589,000 

Dodoma 

15. Halmashauri ya Wilaya ya Ruangwa 367,750 

16. Halmashauri ya Wilaya ya Bukombe 3,964,000 

18. Halmashauri ya Wilaya ya Urambo 3,665,000 

19. Halmashauri ya Wilaya ya Igunga 397,450 





283

20. Halmashauri ya Wilaya ya Sikonge 833,000 


3,329,917 

Shinyanga 

22. Halmashauri ya Wilaya ya Kahama 10,630,000 

Jumla 421,213,641 





284


Malipo yenye nyaraka pungufu Sh. 3,590,228,595 


Kiasi 

(Sh) 


Arusha 

98,327,353 

Halmashauri ya Wilaya ya Arusha 29,983,211 

Halmashauri ya Wilaya ya Hai 128,852,888 

Halmashauri ya Wilaya ya Meru 24,111,594 

Halmashauri ya Wilaya ya Bunda 37,582,380 


3,264,220 

Musoma 

Halmashauri ya Jiji la Mwanza 41,168,900 

Halmashauri ya Wilaya ya Kibaha 55,743,051 

Halmashauri ya Wilaya ya Mafia 7,156,452 

Halmashauri ya Wilaya ya Mwanga 209,035,119 

Halmashauri ya Wilaya ya Same 5,755,100 

Halmashauri ya Wilaya ya Rombo 2,500,000 


Halmashauri ya Wilaya ya Kilolo 8,753,834 

Halmashauri ya Wilaya ya Kigoma 29,700,000 

Halmashauri ya Wilaya ya Igunga 13,891,964 





285


Kigoma Ujiji 159,523,792 

Halmashauri ya Wilaya ya Kibondo 24,545,270 


Nachingwea 10,291,963 

Halmashauri ya Wilaya ya Tunduru 66,278,999 

Halmashauri ya Wilaya ya Longido 11,925,650 

Halmashauri ya Wilaya ya Karatu 20,441,300 

Halmashauri ya Wilaya ya Monduli 25,072,559 

Halmashauri ya Mji Korogwe 18,211,000 


Mvomero 


Kilombero 

145,592,000 

65,695,878 

Halmashauri ya Wilaya ya Ulanga 3,464,000 

Halmashauri ya Wilaya ya Lindi 1,900.000 

Halmashauri ya Wilaya ya Pangani 65,501,552 

Halmashauri ya Wilaya ya Kilindi 50,511,200 

Halmashauri ya Wilaya ya Mbeya 15,570,500 

Halmashauri ya Wilaya ya Rungwe 840,000 

Halmashauri ya Wilaya ya Kyela 55,098,016 


Mtwara Mikindani 

86,233,8730 

Halmashauri ya Wilaya ya Masasi 31,903,853 

Halmashauri ya Wilaya ya Mtwara 24,069,682 





286

Halmashauri ya Wilaya ya Newala 19,368,847 

Halmashauri ya Wilaya ya Kilwa 42,380,106 

Halmashauri ya Wilaya ya Mbarali 605,000 

Halmashauri ya Wilaya ya Musoma 37,277,241.56 


Serengeti 

30,490,804 

Halmashauri ya Wilaya ya Rorya 23,132,125 

Halmashauri ya Wilaya ya Kibondo 24,366,525 


Ruangwa 


Biharamulo 


Karagwe 

229,490,107 

15,195,067 

5,920,042 

Halmashauri ya Wilaya ya Ngara 4,587,439 

Halmashauri ya Wilaya ya Chato 26,545,270 

Halmashauri ya Wilaya ya Muleba 23,806,200 


Shinyanga 


Shinyanga 

30,080,360 

11,691,961 

Halmashauri ya Wilaya ya Kahama 12,632,050 

Halmashauri ya Wilaya ya Bariadi 4,529,160 

Halmashauri ya Wilaya ya Kishapu 12,632,050 

Halmashauri ya Wilaya ya Meatu 102,245,949 

Halmashauri ya Manispaa ya 54,493,091 





287

Tabora 

Halmashauri ya Wilaya ya Tarime 150,356,420 

Halmashauri ya Jiji la Mwanza 41,168,900 

Halmashauri ya Wilaya ya Mwanga 171,615,118 


Namtumbo 

26,345,842 

Halmashauri ya Wilaya ya Mbinga 5,878,066 

Halmashauri ya Wilaya ya Tunduru 66,278,999 

Halmashauri ya Wilaya ya Mpanda 3,187,000 


Songea 

8,601,250 

Halmashauri ya Wilaya ya Songea 9,295,491 

Halmashauri ya Wilaya ya Mbinga 5,878,060 

Halmashauri ya Wilaya ya Nkasi 2,456,000 

Halmashauri ya Wilaya ya Kilosa 28,644,945 


Jumla 3,590,228,595 





288


Malipo yasiyo na hati za malipo 

Na Jina la Halmashauri Kiasi (Sh) 

1. Halmashauri ya mji Kibaha 

9,371,583 


Rufiji 4,271,979 


Mafia 3,167,699 


4,489,041 

Kibaha 


5,452,000 

Ruangwa 


Nachingwea 10,291,963 


Liwale 20,191,052 


Kilwa 33,534,055 

9. Halmashauri ya Jiji la Mbeya 47,516,500 


Mbeya 3,069,390 


Rungwe 4,923,942 


Kyela 24,656,496 

13. Halmashauri ya Wilaya ya Ileje 54,338,939 


Rorya 23,132,125 


Meru 8,437,371 






289

Monduli 17,223,452 


Ngorongoro 9,190,000 


Karatu 9,903,858 


Longido 17,490,000 


Arusha 1,160,000 

21. Halmashauri ya Wilaya na Mji 

Masasi 26,514,600 


Makete 145,070,985 


Chamwino 65,006,033 

24. Halmashauri ya Wilaya na Mji 

Kondoa 1,040,000 


Mwanga 342,943,545 


10,694,516 

Chato 


Kigoma Ujiji 52,269,889 


Songea 32,509,983 


Songea 1,407,483 


Namtumbo 6,345,000 


Nzega 3,687,000 

32. Halmashauri ya Wilaya ya Magu 48,324,464 


Kwimba 3,798,000 





290

34. Halmashauri ya Jiji la Mwanza 41,168,900 


Misungwi 23,028,306 


Korogwe 3,100,000 


Lushoto 83,811,074 


52,719,312 

Kilindi 


Kiteto 34,509,560 


Hanang 2,071,000 


Bariadi 17,223,452 

42. 


Singida 24,467,413 

43. 


Kilosa 18,674,770 

44. 


Mvomero 18,049,000 

Jumla 1,370,245,729 





291





292

Fedha za maendeleo ambazo hazikutumika 


Na. 

Jina la 

Halmashauri 


Wilaya ya Ileje 


Wilaya ya 

Rungwe 


Wilaya ya Mbozi 


Jiji la Mbeya 


Wilaya ya 

Musoma 


Wilaya ya Kasulu 


Manispaa 

Kigoma Ujiji 


Wilaya ya Hai 


Wilaya ya 

Rombo 


Wilaya ya Moshi 




Wilaya ya 

Tunduru 


Wilaya ya 

Hanang 

Kiasi 

kilichotengwa 

(Sh.) 

Kiasi 

kilichotumika 

(Sh) 

Kiasi 

ambacho 

hakikutumika 

(Sh.) 

Asili 

mia 

ya 

fed 

ha 

zisi 

zot 

umi 

ka 

983,774,558 852,153,492 131,621,067 13 

153,043,252 149,588,452 3,454,800 2 

1,283,477,134 1,159,262,973 124,214,161 10 

2,208,557,000 1,622,462,000 586,095,000 27 

2,492,561,631 1,418,762,218 1,073,799,413 43 

2,695,098,269 1,665,140,468 1,029,957,801 38 

2,286,882,332 1,081,622,428 1,555,031,970 59 

1,609,103,828 1,456,318,828 152,785,001 9 

1,489,788,203 553,894,525 935,893,678 63 

1,700,013,459 985, 209,412 714,804,047 42 

1,487,337,309 1,304,689,266 503,971,579 28 

621,760,760 460,800,915 160,959,845 26 

2,003,958,878 1,744,224,555 259,734,323 13 





293


Wilaya ya 

Simanjiro 


Wilaya ya 

Singida 


Wilaya ya 

Kilombero 


Wilaya ya 

Morogoro 


Manispaa ya 

Shinyanga 


Manispaa ya 

Arusha 


Wilaya ya Masasi 


Wilaya ya 

Newala 


Wilaya ya 

Mtwara 


Wilaya ya 

Tandahimba 


Wilaya ya Bahi 


Wilaya ya 

Mpwapwa 


Wilaya ya 

Dodoma 


Wilaya ya 

Kondoa 




Wilaya ya 

Ludewa 

1,876,573,285 742,325,265 1,134,248,020 60 

1,445,557,448 1, 228,963,878 216, 593,569 15 

2,526,127,917 1,826,290,350 699,837,567 28 

1,078,651,922 453,954,092 624,697,830 58 

1,248,332,895 1,087,566,598 160,766,297 13 

3,790,544,200 3,560,304,458 230,239,742 6 

852,352,590 535,214,590 317,138,000 37 

1,618,841,070 889,983,951 728,857,119 45 

535,552,078 390,881,016 144,671,062 27 

1,073,851,006 612,761,469 461,089,537 43 

3,310,117,858 706,900,600 2,603,217,257 79 

1,232,733,659 839,718,833 393,014,825 32 

3,142,592,853 1,845,625,889 1,296,966,707 41 

2,428,599,766 1,237,208,233 1,191,391,533 49 

4,733,121,635 2,416,437,251 2,316,684,384 49 

1,967,263,776 1,202,175,349 765,088,427 39 





294


Mji Njombe 


Wilaya ya 

Kwimba 


Wilaya ya 

Ukerewe 


Wilaya ya 

Sengerema 


Wilaya ya 

Tabora 


Wilaya ya 

Urambo 


Wilaya ya 

Mpanda 


Mji ya Mpanda 


Wilaya ya Nkasi 


Wilaya ya 

Sumbawanga 


Manispaa ya 

Sumbawanga 


Wilaya ya 

Handeni 


Mji Tanga 


Wilaya ya 

Mkinga 


Manispaa ya 

Muheza 


Wilaya ya 

Kongwa 


Wilaya ya 

1,008,186,543 765,863,902 242,322,641 24 

3,637,776,730 1,957,328,311 1,680,448,420 46 

2,212,150,457 1,026,642,549 1,185,507,908 54 

3,018,565,315 2,857,096,301 1,250,503,528 44 

3,198,019,918 2,282,353,753 915,666,165 27 

3,461,941,543 1,699,447,345 1,762,494,198 51 

6,590,704,021 5,320,691,801 1,663,316,278 25 

1,667,727,515 587,772,720 1,079,954,795 64 

544,010,578 473,296,324 70,714,254 13 

1,974,004,302 1,238,717,422 735,286,881 37 

1,429,103,478 1,140,427,635 891,355,086 43 

1,194,343,740 1,000,733,228 193,610,512 16 

3,866,878,795 1,480,644,544 2,386,234,251 62 

2,398,991,784 553, 227,762 1,845,764,022 77 

2,679,176,446 1,829,322,489 849,853,956 32 

3,378,427,628 2,610,909,449 767,520,179 23 

1,953,559,742 1,414,346,801 539,212,942 28 





295

Tarime 


Wilaya ya 

Kisarawe 


Wilaya ya Kilindi 


Wilaya ya 

Biharamulo 


Wilaya ya 

Muleba 


Wilaya ya 

Bukombe 


Mji Babati 


Wilaya ya 

Shinyanga 


Wilaya ya 

Karatu 


Wilaya ya 

Longido 


Wilaya ya 

Monduli 


Wilaya ya 

Ngorongoro 


Wilaya ya 

Nanyumbu 


Wilaya ya 

Karagwe 


Wilaya ya 

Nachingwea 


Wilaya ya 

Ulanga 

1,767,952,939 1,279,865,587 488,087,352 28 

3,414,369,203 2, 449,007,906 965,361,297 28 

2,662,755,072 2,138,333,077 524,421,995 24 

3,671,935,846 2,858,281,196 786, 654,651 27 

4,373,790,899 3,727,685,155 646,105,744 15 

1,584,412,333 1,208,759,634 375,652,699 24 

1,879,375,057 1,624,360,210 255,014,847 14 

2,350,033,342 1,664,875,256 685,158,086 29 

740,576,415 138,691,792 601,884,623 81 

1,969,231,358 1,425,831,275 543,400,083 28 

2,858,234,300 1,594,698,227 1,263,536,073 44 

573,958,505 394,846,874 179,111,631 31 

2,517,967,948 2,006,250,862 511,717,086 20 

1,195,665,193 1,194,328,508 1,336,685 0.1 

4,926,005,825 2,260,865,541 2,665,140,284 54 





296


Wilaya ya 

Mvomero 


Wilaya ya Nzega 


Wilaya ya 

Tabora 


Wilaya ya 

Sikonge 


Wilaya ya 

Korogwe 


Wilaya ya 

Iramba 


Wilaya ya 

Manyoni 


Wilaya ya 

Singida 


Wilaya ya 

Bariadi 


Wilaya ya 

Kahama 


Wilaya ya 

Kishapu 


Wilaya ya Maswa 


Wilaya ya Meatu 


Wilaya ya 

Songea 


Wilaya ya 

Songea 


Wilaya ya 

Namtumbo 

3,265,775,981 1,956,154,386 1,309,621,595 67 

2,664,942,240 1,361,136,019 1,303,806,222 49 

1,424,541,603 1,141,860,467 563,824,337 39 

1,666,777,672 1,363,041,561 373,359,136 22 

1, 532,782,030 1, 337,876,335 194, 905,695 13 

2,665,680,031 1,892,692,802 772,987,229 29 

2,777,528,390 675,732,131 2,101,796,258 75 

2,231,583,247 1,877,328,785 354,254,463 16 

7,259,533,627 3,444,751,188 3,814,782,439 53 

3,912,849,534 2,692,090,014 1,220,759,520 31 

3,068,095,477 2,836,143,921 231,951,556 8 

2,893,396,752 2,147,313,897 746,082,856 24 

3,111,544,791 1,631,445,485 1,480,099,305 48 

1,266,746,660 711,193,086 556,405,574 44 

2,751,484,791 1,416,121,413 1,335,363,377 37 

2,010,721,323 1,514,630,964 496,090,360 22 





297


Wilaya ya 

Mbinga 


Jiji la Mwanza 


Wilaya ya 

Misungwi 


Wilaya ya Geita 


Wilaya ya Kilosa 


Manispaa ya 

Morogoro 


Wilaya ya Kyela 


Wilaya ya 

Chunya 


Wilaya ya 

Serengeti 


Wilaya ya Bunda 


Wilaya ya 

Musoma 


Wilaya ya Rorya 


Wilaya ya 

Bagamoyo 




Wilaya ya 

Kibaha 


Wilaya ya Babati 


Wilaya ya Kiteto 


Wilaya ya Mbulu 


Mji Lindi 

5,630,022,216 3,045,725,792 2,584,296,424 46 

6,413,220,026 1,376,826,412 5,036,393,614 78 

3,172,811,762 900,706,819 2,272,104,943 24 

5,395,243,094 4,198,201,094 1,197,042,000 22 

1,255,648,491 1,052,720,726 202,927,765 16 

2,112,326,809 1,229,322,036 883,004,772 42 

1,060,770,513 911,529,689 149,240,824 14 

3,512,638,714 2,563,335,266 949,303,448 27 

4,047,902,739 2,423,816,085 1,624,086,654 40 

2,801,431,309 1,982,465,974 818,965,334 29 

1,428,339,302 1,169,259,580 259,079,722 18 

1,190,252,973. 770,304,582 419,948,391 35 

43 

5,060,245,612 3,257,129,484 1,803,116,128 36 

2,903,302,620 2,308,296,340 829,299,292 36 

1,869,129,977 894,600,024 974,529,953 52 

1,315,152,068 1,117,303,907 1,117,303,907 21 

2,039,945,144 1,612,916,304 427,028,840 31 

2, 412,723,146 1,933,826,069 478,897,077 20 

841,928,177 604,807,241 237,120,937 28 





298

97. Halmashauri ya 885,929,819 387,800,354 498,129,465 56 

Wilaya ya Same 

98. Halmashauri ya 1,990,283,879 1,320,096,120 604,449,342 30 

Wilaya ya 

Kigoma 

99. Halmashauri ya 4,990,669,266 2,734,244,803 2,256,424,463 45 

Wilaya ya 

Kibondo 

100. Halmashauri ya 1,615,785,457 841,782,019 774,003,438 48 

Wilaya ya 

Misenyi 


Manispaa ya 

Bukoba 


Wilaya ya Chato 


Wilaya ya 

Njombe 


Wilaya ya 

Mufindi 


Manispaa ya 

Ilala 

,968 


Manispaa ya 

Temeke 


Wilaya ya Meru 


Wilaya ya 

Arusha 


Wilaya ya Mafia 


381,035 257,210 123,825 32 

Wilaya ya Mbeya 

111. Halmashauri ya 1,415,032,690 881,433,748 533,598,942 37 

Wilaya ya 

Kibaha 

Jumla 270,547,629,434 171,791,488,611 99,114,082,540 





299





300


Mishahara isiyolipwa ambayo haijarejeshwa Hazina 

Sh.881,966,748 

Na 

Halmashauri 

Mishahara 

isiyolipwa 

Watumishi aidha 

waliostaafu,walioa 

chakazi au 

kufukuzwa ambao 

bado majinayao 

hayajaondelewa 

kenye orodha ya 

malipo yapo 

Makato ya 

kisheria 

ambayo 

hayapelekwa 

kwa 

mashirika 

husika 

Malipo ya 

mishahara 

ambayo 

yanakosa 

vielelezo 

vya 

mchanganuo 

wa 

walipwaji 

kutoka 

kenye 

compiuta 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

Halmasha 

uri ya Mji 

Kibaha 1,310,599 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Mkuranga 36,883,937 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kisarawe 616,039 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kibaha 24,274,223 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Ruangwa 6,590,765 3,015,760 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Nachingw 

ea 5,651,595 





301

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

Halmasha 

uri ya Jiji 

la Mbeya 9,113,553 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Mbarari 4,595,112 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Rungwe 5,128,475 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kyela 1,117,782 7,826,658 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Ileje 15,592,826 

Halmasha 

uri ya 

Manispaa 

ya 

Musoma 5,957,241 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Tarime 5,000,352 

Halmasha 

uri ya 

Manispaa 

ya Arusha 15,695,085 10,661,374 

15. 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Meru 12,131,209 7,875,630 





302

16. 

17. 

18. 

19. 

20. 

21. 

22. 

23. 

24. 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Karatu 19,223,098 6,056,891 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Mtwara 12,097,894 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Masasi 7,408,441 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Newala 10,933,388 

Halmasha 

uri ya 

Manispaa 

ya Iringa 23,985,688 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Iringa 7,466,885 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Mufindi 3,177,373 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Njombe 36,615,505 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Makete 28,520,614 

25. Halmasha 20,150,541 





303

uri ya 

Wilaya ya 

Ludewa 

26. 

27. 

28. 

29. 

30. 

31. 

32. 

33. 

Halmasha 

uri ya 

Manispaa 

ya 

Dodoma 22,684,123 5,622,596 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Bahi 16,750,915 2,457,936 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kondoa 4,098,051 18,037,502 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Mpwapwa 2,179,320 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kongwa 46,059,807 1,640,539 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Moshi 10,137,111 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Hai 21,610,261 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Mwanga 139,886,671 

34. Halmasha 3,462,175 





304

uri ya 

Wilaya ya 

Bukoba 

35. 

36. 

37. 

38. 

39. 

40. 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Misenyi 3,768,708 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Biharamul 

o 22,073,421 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Karagwe 10,844,637 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Ngara 7,043,970 

Halmasha 

uri ya 

Manispaa 

ya Kigoma 

Ujiji 12,638,728 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kasulu 10,816,336 1,312,197 

41. 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kibondo 8,726,834 

42. 

Halmasha 

uri ya 

Manispaa 

ya Songea 

15,231,907 





305

43. 

44. 

45. 

46. 

47. 

48. 

49. 

50. 

51. 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Songea 21,000,723 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Tunduru 16,329,171 

Halmasha 

uri ya 

Manispaa 

ya Tabora 14,131,960 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Urambo 3,008,878 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Igunga 12,791,587 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Nzega 15,890,788 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

S’wanga 7,654,959 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Magu 40,242,696 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kwimba 3,979,099 





306

52. 

53. 

54. 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Misungwi 33,739,445 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Geita 2,889,052 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Sengerem 

a 17,505,254 

55. 

56. 

57. 

58. 

59. 

60. 

Halmasha 

uri ya Jiji 

la Tanga 39,190,909 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Mkinga 1,242,661 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Lushoto 9,444,798 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Handeni 22,847,740 

Halmasha 

uri ya 

Manispaa 

ya 

Temeke 17,520,194 5,224,290 

Halmasha 

uri ya 

Manispaa 49,710,048 





307

ya Ilala 

61. 

62. 

63. 

64. 

65. 

66. 

67. 

68. 

69. 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kiteto 11,932,530 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Hanang 24,690,200 

Halmasha 

uri ya Mji 

Babati 4,902,796 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 


Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kahama 34,012,020 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Meatu 2,934,899 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Iramba 1,839,661 

Halmasha 

uri ya 

Manispaa 

ya 

Morogoro 2,295,060 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Kilosa 13,096,434 





308

70. 

71. 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Ulanga 31,686,716 

Halmasha 

uri ya 

Wilaya ya 

Mvomero 9,283,798 

Jumla 881,966,748 178,066,130 13,950,925 139,886,671 





309





310


Halmashauri zenye matumizi ziada 

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7. 

8. 

9. 

10. 

11. 

12. 

13. 

14. 

15. 

16. 

17. 

18. 

19. 

Jina la 

Jumla ya mapato Jumla ya 

Ziada (Sh.) 

Halmashauri 

(Sh.) 

Matumizi (Sh.) 


Wilaya ya Babati 3,830,231,205 8,409,075,599 (4,578,844,394) 


Wilaya ya Chunya 7,534,647,492 8,089,627,771 (554,980,279) 


Wilaya ya Hai 12,098,616,526 12,159,320,542 (60,704,016) 


Wilaya ya Ileje 4,887,172,803 4,924,467,573 (37,294,770) 


Wilaya ya Iramba 11,585,071,712 11,896,986,217 (311,914,505) 


Wilaya ya Kahama 12,857,829,603 15,223,263,427 (2,365,433,824) 


Wilaya ya Kilindi 3,920,507,191 3,945,460,867 (24,953,676) 


Wilaya ya 

9,160,258,548 9,500,886,848 (340,628,300) 

Kilombero 


Wilaya ya Kisarawe 5,434,607,167 6,214,030,274 (779,423,107) 


Wilaya ya Kishapu 5,278,948,882 5,380,187,570 (101,238,688) 


Wilaya ya Korogwe 2,176,209,944 8,881,438,011 (6,705,228,067) 


Wilaya ya Mafia 4,308,722,829 4,386,954,865 (78,232,036) 


Wilaya ya Makete 4,771,909,635 4,894,072,274 (122,162,639) 


Wilaya ya Manyoni 6,028,513,315 6,643,128,122 (614,614,807) 


Wilaya ya Mbozi 18,540,992,088 18,992,710,874 (451,718,786) 


Wilaya ya Meatu 7,074,491,676 7,138,110,471 (63,618,795) 


Wilaya ya Monduli 6,043,899,619 6,231,915,835 (188,016,216) 


Wilaya ya Mufindi 13,202,835,411 13,228,537,435 (25,702,024) 


Wilaya ya Muleba 12,426,143,140 12,466,114,780 (39,971,640) 





311

20. 


Wilaya ya Musoma 4,187,727,128 5,555,049,627 (1,367,322,498) 

21. Jiji la Mwanza 15,895,983,168 20,836,067,909 (4,940,084,741) 

22. 


Wilaya ya 

5,739,376,273 6,784,355,261 (1,044,978,988) 

Namtumbo 

23. 


Wilaya ya 

4,317,248,683 4,458,613,253 (141,364,570) 

Ngorongoro 

24. 


Wilaya ya Njombe 12,058,296,985 13,037,126,470 (978,829,485) 

25. 


Wilaya ya Rombo 11,654,523,101 11,729,874,336 (75,351,235) 

26. 


Wilaya ya Rungwe 11,665,412,324 12,411,491,814 (746,079,490) 

27. 


Wilaya ya Singida 11,239,204,271 11,873,705,220 (634,500,949) 

28. 


Wilaya ya Singida 5,070,528,928 5,266,690,444 (196,161,516) 

Jumla 232,989,909,648 260,559,263,688 (27,569,354,041) 





312

KIAMBATANISHO 16 

Halmashauri zenye matumizi pungufu 

Jumla ya Pungufu (Sh.) 

Jina la 

Halmashauri 

Jumla ya 

mapato (Sh.) 

Matumizi (Sh.) 


Wilaya ya Arusha 8,578,632,564 8,073,424,417 505,208,147 

2. 

Manispaa ya 

Arusha 13,339,568,140 11,894,609,905 1,444,958,235 

3. 


Mji Babati 3,830,231,205 2,680,704,454 1,149,526,751 


Wilaya ya 

12,649,568,652 12,138,288,978 511,279,674 

4. Bagamoyo 


wilaya Bahi 5,232,941,939 2,327,626,396 2,905,315,543 

6. 


Wilaya ya Bariadi 15,262,600,615 12,957,788,190 2,304,812,425 


Wilaya ya 

11,554,004,829 11,327,208,540 226,796,289 

Biharamulo 

8. 


Wilaya ya 10,840,698,068 10,612,669,836 228,028,232 


Bukoba 4,906,247,756 4,263,996,485 642,251,271 


Wilaya ya 

7,452,486,342 7,204,234,027 248,252,315 

10. Bukombe 


Wilaya ya Bunda 11,446,079,555 10,008,765,591 1,437,313,964 


Wilaya ya 

4,542,913,061 2,525,604,767 2,017,308,294 

12. Chamwino 


Wilaya ya Chato 3,189,069,160 3,024,959,334 164,109,826 

Jiji la Dar es 

salaam 5,007,943,710 4,544,693,964 463,249,746 

14. 


Dodoma 11,253,535,361 10,560,210,542 693,324,819 

16. 


Wilaya ya Geita 15,454,509,930 14,720,210,000 734,299,930 






313

Wilaya ya 

6,394,436,335 6,241,907,916 152,528,419 

Hanang 


Wilaya ya 

9,832,846,343 8,856,804,593 976,041,750 

18. Handeni 


Wilaya ya Igunga 8,475,309,082 7,931,560,853 543,748,229 

20. 

Manispaa ya 

Ilala 32,939,930,003 29,567,275,948 3,372,654,055 


Wilaya ya Iramba 11,585,071,712 11,896,986,217 (311,914,505) 

22. 


Wilaya ya Iringa 14,882,801,175 13,706,510,383 1,176,290,792 


Iringa 5,771,167,547 5,603,841,484 167,326,063 

24. 


Wilaya ya Karatu 6,594,879,102 6,532,543,371 62,335,731 


Wilaya ya 18,093,154,811 16,993,338,366 1,099,816,445 

26. 


Wilaya ya Kibaha 5,157,240,870 3,371,785,099 1,785,455,771 


mji Kibaha 5,192,003,945 4,913,228,704 278,775,241 


Wilaya ya 

11,068,878,850 9,991,294,493 1,077,584,357 

28. Kibondo 


Wilaya ya 

9,952,143,838 8,747,734,405 1,204,409,433 

Kigoma 

Manispaa ya 

Kigoma Ujiji 7,364,006,227 5,963,447,711 1,400,558,516 

30. 


Wilaya ya Kilolo 8,995,273,875 7,158,804,004 1,836,469,871 

32. 


Wilaya ya Kilosa 14,365,018,681 13,904,979,748 460,038,933 


Wilaya ya Kilwa 10,300,570,579 9,383,527,618 917,042,961 

34. 

Manispaa ya 

Kinondoni 39,197,015,201 37,795,540,215 1,401,474,986 


Wilaya ya Kiteto 7,234,308,371 6,892,387,107 341,921,264 

36. 


wilaya na 

mamlaka Kondoa 

14,199,758,031 13,775,529,183 424,228,848 





314


Wilaya ya 

Kongwa 

9,943,469,561 9,312,348,949 631,120,612 


Mji Korogwe 2,176,209,944 1,909,281,895 266,928,049 

38. 


Wilaya ya 

Kwimba 

6,837,150,035 6,397,793,366 439,356,669 

40. 


Wilaya ya Kyela 8,746,899,391 8,328,614,250 418,285,141 


Wilaya ya Lindi 7,342,553,783 6,492,028,667 850,525,116 

42. 


Mji Lindi 3,067,958,230 2,322,985,957 744,972,273 


Wilaya ya Liwale 5,795,875,376 4,791,770,611 1,004,104,765 


Wilaya ya 

1,145,763,345 963,576,204 182,187,141 

44. Longido 

45. L Halmashauri ya 

Wilaya ya udewa 8,155,174,409 7,695,275,141 459,899,268 


Wilaya ya 

15,429,219,504 14,083,179,940 1,346,039,564 

46. Lushoto 


Wilaya ya Magu 14,096,376,992 13,373,931,048 722,445,944 


Wilaya & na 13,540,095,627 11,581,597,495 1,958,498,132 

48. Mamlaka Masasi 


Wilaya ya Maswa 8,323,554,081 8,001,753,702 321,800,379 


Wilaya ya 

50. Mbarari 

51. Jiji la Mbeya 

13,282,053,126 12,805,299,127 476,753,999 

11,820,020,333 10,901,533,081 918,487,252 

52. 


Wilaya ya Mbeya 10,050,087,620 10,015,939,454 34,148,166 


Wilaya ya Mbinga 17,388,354,426 17,286,440,016 101,914,410 

54. 


Wilaya ya Mbulu 9,364,490,118 8,059,627,812 1,304,862,306 


Wilaya ya Meru 13,995,532,099 13,605,026,439 390,505,660 

56. 


Wilaya ya 3,604,584,188 2,735,714,263 868,869,926 





315

Misenyi 


Wilaya ya 

Misungwi 

9,359,959,957 7,937,970,066 1,421,989,891 


Wilaya ya Mkinga 2,010,613,650 1,831,364,180 179,249,470 

58. 


Wilaya ya 

Mkuranga 

8,690,380,904 7,956,008,807 734,372,097 


Wilaya ya 

8,863,693,521 8,061,844,065 801,849,456 

60. Morogoro 


Morogoro 9,793,365,044 9,220,949,373 572,415,671 

62. 


Wilaya ya Moshi 17,601,153,212 16,570,282,335 1,030,870,877 


Moshi 7,745,462,580 7,123,509,957 621,952,624 


Wilaya ya 

14,332,072,864 13,593,692,746 738,380,118 

64. Mpanda 


Mji Mpanda 3,440,245,333 2,365,043,276 1,075,202,057 


Wilaya ya 

Mpwapwa 

66. 


Wilaya ya 

Mtwara 

9,528,908,027 8,328,313,113 1,200,594,914 

7,205,449,894 6,569,309,343 636,140,551 

Manispaa ya 

Mtwara 3,965,146,132 3,271,731,018 693,415,114 

68. 


Wilaya ya 

Muheza 


Wilaya ya 

Musoma 

70. 


Wilaya ya 

Mvomero 


Wilaya ya 

Mwanga 

72. 


Wilaya ya 

Nachingwea 

8,240,981,063 7,263,357,827 977,623,236 

12,161,498,498 10,745,806,207 1,415,692,290 

9,044,295,405 8,850,852,942 193,442,463 

13,915,791,590 13,812,185,340 103,606,250 

8,748,913,122 8,435,447,906 313,465,216 





316


Wilaya ya 

3,090,936,751 2,558,779,405 532,157,346 

74. Nanyumbu 


Wilaya ya 

8,156,287,470 7,763,360,382 392,927,088 

Newala 

76. 


Wilaya ya Ngara 9,448,584,285 9,059,539,662 389,044,623 

77. Njombe TC 

3,475,804,882 2,176,123,179 1,299,681,703 

78. 


Wilaya ya Nkasi 7,268,913,291 6,630,575,897 638,337,394 


Wilaya ya Nzega 10,436,076,104 9,799,370,609 636,705,495 


Wilaya ya 

4,058,618,810 3,464,548,515 594,070,295 

80. Pangani 


Wilaya ya Rorya 3,820,300,059 3,523,316,506 296,983,553 


Wilaya ya 

11,524,139,591 10,029,156,964 1,494,982,626 

82. Ruangwa 


Wilaya ya Rufiji 9,956,013,670 8,883,904,060 1,072,109,610 


Wilaya ya 

11,096,992,248 10,078,350,979 1,018,641,269 

84. S’wanga 


S’wanga 8,486,904,118 7,503,604,785 983,299,333 

86. 


Wilaya ya Same 9,786,917,315 9,746,486,510 40,430,805 


Wilay Sengerema 14,992,019,890 14,368,438,857 623,581,033 


Wilaya ya 

5,367,553,054 5,155,563,124 211,989,930 

88. Serengeti 


Wilaya ya 

7,369,427,557 5,978,479,767 1,390,947,790 

Shinyanga 

90. 

Manispaa ya 

Shinyanga 4,604,418,522 4,573,718,845 30,699,677 


Wilaya ya Siha 2,228,714,703 1,237,718,866 990,995,838 

92. 


Wilaya ya 

Sikonge 

5,371,723,710 5,305,926,634 65,797,077 





317


Wilaya ya 

5,649,652,470 5,464,583,743 185,068,727 

Simanjiro 

94. 


Wilaya ya Songea 9,787,185,517 8,314,309,320 1,472,876,197 


Songea 5,689,302,243 5,332,779,372 356,522,871 


Wilaya ya Tabora 7,032,909,478 6,829,887,682 203,021,796 

96. /Uyui 


Tabora 6,896,146,404 6,602,244,393 293,902,011 


Wilaya ya 

8,154,810,964 7,410,839,856 743,971,108 

98. Tandahimba 

99. Jiji la Tanga 

11,250,001,185 9,423,296,316 1,826,704,869 

100. 


Wilaya ya Tarime 11,501,751,608 11,138,158,669 363,592,939 

101. Manispa 

Temeke 26,545,738,890 24,246,549,654 2,299,189,236 


Wilaya ya 

13,603,234,061 13,039,938,620 563,295,441 

102. Tunduru 


Wilaya ya 

8,439,058,611 7,568,605,869 870,452,742 

Ukerewe 

104. 


Wilaya ya Ulanga 5,303,383,852 4,689,334,632 614,049,220 


Wilaya ya 

10,309,248,881 8,953,163,717 1,356,085,164 

Urambo 

Jumla 1,014,488,715,963 929,417,430,857 85,071,285,107 





318


Utunzaji wa nyaraka za Mikataba na Miradi ya maendeleo 

usioridhisha Sh.2,684,574,948 

Na. Halmashauri Upungufu katika utunzaji wa 

nyaraka za mikataba, miradi ya 

Kiasi (Sh.) 


Manispaa ya 

Arusha 

maendeleo na Rasilimali 

Uwekezaji wa hisa Kwenye 

makampuni yafuatayo Bodi 

yaukobeshaji ya Halmashauri 

,Kampuni ya Nyama ya Arusha na 

Banki ya wananchi ya Arusha 

386,535,200 






Wilaya ya 

Makete 


Wilaya ya 

Mpwapwa 


Wilaya ya 

Kondoa 


Wilaya ya 

Newala 


Wilaya ya 

Kasulu 


Manispaa ya 

Kigoma Ujiji 


Wilaya ya 

Tunduru 

Uwekezaji Kwenye makampuni 

yafuatayo Bodi ya ukopeshaji ya 

Halmashauri,CRDB Ltd, TBL(T) Ltd, 

NICO (T) na Umoja Fund 

Hisa za Halmashauri kweny (UTT) 

Unit Trust of Tanzania 

Ujenzi wa wodi ya watoto na mahali pa 

wazazi kusubiria katika wilayani Makete. 

Ulipaji wa wa mabadiliko ya nyongeza 

ya bei katika mkataba yasiyoithinishwa 

Wazabuni ambao hawakujumuishwa 

kwenye vitabu vya mwaka vya 

halmashauri kama wadai wa 

Halmashauri ya Kondoa 

Uwekezaji wa hisa na mitaji kwenye 

Bodi ya Mikopo ya 

Halmashauri,kukosekana kwa hati za 

kumiliki Hisa,Kazi zilizocheleweshwa 

bila tozo ya ucheleweshaji 

matumizi yanayohusu fedha za 

maendeleo katika shule za msingi 

mapungufu katika kuonyesha na 

kuandaa mchanganua wa matumizi ya 

fedha za maendeleo kwenys shule za 

msingi na fedha za misaada. 

Usambazaji wa vyakula kwa 

watumishi wa hospitali bila kuwepo 

na mkataba 

209,967,627 

12 ,417,327 

107,226,670 

45,608,046 

269,667,395 

18,058,800 

15,801,129 

144,700,710 

140,129,300 

25,231,900 





319


Wilaya ya 

Urambo 


Wilaya ya 

Tabora 


Wilaya ya 

Hanang 






Wilaya ya 

Tarime 


Jiji la Mbeya 


Wilaya ya Bahi 


Wilaya ya 

Simanjiro 


Wilaya ya 

Simanjiro 


Wilaya ya 

Bukombe 


Wilaya ya 

Shinyanga 


Wilaya ya 

Mkuranga 


yaJiji la DSM 

Uwekezaji wa hisa ambao 

haukuambatana na mikataba au 

hati za hisa 

Uwekezaji uliofanyika bila ya kuwepo 

na hati ya kinga, mkataba na pia kuto 

kuingizwa kwenye daftari. 

Kukosekana kwa mkataba na cheti 

cha udhibiticho wa kumaliza kazi toka 

kwa mhandisi 

Mikataba iliyolipwa bila yakuwa na 

makubaliano 

Fedha zilizotumika kwenye kazi 

nyingine 

Mapungufu kwenye kumbukumbu za 

mikataba na miradi 

18,418,100 

24,380,800 

29,743,000 

31,200,000 

60,000,000 

37,800,000 

Kadi za umiliki,vitabu vya kutolea 35,725,583 

vifaa na hisa zinazokosa hati za 

numiliki 

- manunuzi yaliyofanyika kwa 

31,525,598 

wazabuni ambao 

hawakuidhinishwa na mabadiliko 

31,038,360 

ya bei kwenye mikataba 

yosiyoidhinishwa 

Ujenzi wa hosteli wenye mashaka 28, 071,300 

Ujenzi wa hosteli wenye shaka 28, 071,300 

Malipo yaliyofanyika mara mbili kwa 

mkandarasi 

matengenezo ya magari bila ya 

kupitia TEMESA 

Kazi zinazoendelea bila ya kuwa na 

miongozo inayoonyesha aina ya 

mradi, kazi zilizofanyika na kazi 

ambazo hazijafanyika. 

Manunuzi yaliyofanywa bila ya 

kuitisha wazabuni, manunuzi 

yaliyozidi kiwango kilichowekwa, 

manunuzi yaliyofanyika bila kupitia 

bodi ya manunuzi 

5,054,000 

19,141,500 

102,324,659 

27,979,900 

30,119,330 

9,008,000 





320


Wilaya ya 

Biharamulo 


Wilaya ya 

Bukoba 


Wilaya ya Ngara 


Wilaya ya 

Mwanga 


Wilaya ya 

Rombo 




Mji Njombe 


Wilaya ya 

Kongwa 


Wilaya ya Kilosa 

Kukosekana kwa mikataba 8,669,362 

Manunuzi yaliyofanyika bila ya 

kutangaza na kuitisha tenda 

Kukosekana kwa kumbukumbu za 

mikataba 

Fidia kutoka kwa wakandarasi 

isiyokusanywa 

Ununuzi wa vifaa vya hospitali nje ya 

Bohari ya madawa MSD 

7,136,526 

62,971,520 

1,212,489 

34,614,796 

Kazi za mikataba zinazoendelea 65,838,000 

Ujenzi wa nyumba za serikali kwa 

18,000,000 

kutumia matope kinyume na 

vegezo vilivyopo 

Kuchelewa kumaliza mradi 48,481,200 

Mapungufu katika utunzaji wa 

nyaraka za manunuzi na taarifa 

mapungufu ya utunzaji wa nyaraka za 

manunuzi na taarifa zake 

307,825,471 


Manispaa ya 

Shinyanga 




Wilaya ya 

Tarime 

Mapungufu katika utekelezaji wa 

shughuli za mradi wa “Windmill 

system” na huduma za maji katika 

kijiji cha Mwamashele 

Uhamishaji wa fedha za ununuzi wa 

gari toka mfuko mkuu kwenda mfuko 

mwa amana bila kuwepo kwa sababu 

maalum 

mapungufu katika utunzaji wa 

mikataba na nyaraka za miradi 

26,222,650 

85,000,000 

37,800,000 

Jumla 2,684,574,948 





321





322


Mapungufu yaliyoonekana wakati wa ukaguzi wa mradi wa 

Mfuko wa pamoja wa afya (Basket Fund) 

Halmasha 

uri 

Manunuziyaliyofanyika bila ya 

kuingizwa vitabuni au kuletwa 

baadhi au kutokuletwa kabisa. 

Malipo yaliyofanyika yakiwa 

na nyaraka pungufu kama vile 

malipo 

yasiyoidhinishwa,malipo 

yenyeshaka au malipo ambayo 

hayakukaguliwa kwasababu ya 

kukosa nyaraka 

Malipo yaliyofanywa bila 

kuitisha zabuni,bila kibali cha 

PMU,bila kidondoa,bila 

kupitisha na tenda Bodi 

Masurufu yasiyorejeshwa 

Fedha ambazohazikutumika 

licha yakutolewa 

Asilimia % 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kiteto 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Babati 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mbulu 

- - 19,656,500 2,056,750 36,355,135 15% 

- 27,996,209 10,242,500 - 89,787,629 28% 

- 4,709,719 8,153,568 1,660,500 98,166,770 26% 

Halmashauri 

ya Jiji 

la Tanga 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Muheza 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Korogwe 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Lushoto 

9,973,725 - - - 230,949,243 13% 

22,045,075 - - - - 

11,142,000 - - - 120,749,538 41% 

- 23,575,000 - - - 





323

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Handeni 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kilindi 

23,577,900 - 24,515,000 35,835,900 - 

17,311,500 - - - 104,595,200 50% 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya Moshi 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Moshi 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Same 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Hai 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Siha 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mwanga 

- 12,537,560 - - 25,313,630 16% 

3,397,500 - - - 349,999,307 2% 

5,833,200 - - - 58,320,072 20% 

- 4,416,000 - 7,825,688 - 

- 2,000,000 1,310,000. - 34,451,542 13% 

19,190,386 7,924,000. - - 25,175,864 15% 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Meru 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Monduli 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Ngorongoro 

- 37,619,423 4,857,900 - 10,227,704 3% 

- 3,100,000 - 2,509,850 6,913,874 3% 

- 15,186,880 - - - 





324

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Karatu 

- - - - 12,457,257 5% 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Arusha 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Simanjiro 

7,437,426 114,494,996 12,147,500 34,055,350 - 

- - - - 142,795,175 55% 

Katibu 

tawala wa 

Jiji la 

Mwanza 

(RAS) 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Magu 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Geita 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Sengerema 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Ukerewe 

85,875,900 60,387,283 - - - 

- 8,453,000 - - - 

- 32,310,600 - - - 

- - - - 129,985,195 17% 

- 2,030,000 - - - 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya Bukoba 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Misenyi 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Chato 

- - 2,574,000 1,771,000 17,888,150 19% 

- - - - 47,310,405 23% 

- 20,645,200 - - 66,987,725 22% 





325

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Karagwe 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Muleba 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Ngara 

- - 59,579,000 3,359,000 75,395,368 13% 

- - 48,178,617 16,413,535 15,252,262 3% 

- - 17,082,160 - - 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya 

Shinyanga 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Shinyanga 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Bariadi 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Bukombe 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Maswa 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Meatu 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kishapu 

- - - - 37,210,082 2% 

- - - - 167,240,387 36% 

- 7,850,400 18,628,000 - 771,838,109 63% 

- - - - 85,815,988 16% 

- - - - 167,180,304 58% 

- - 25,658,114 - 96,191,950 23% 

- 64,147,952 28,140,065 - - 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya Musoma 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Rorya 

- 9,550,000 9,033,000 - 104,269,767 35% 

- 8,516,500 14,035,000 - 85,222,985 22% 





326

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Tarime 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Serengeti 

23,161,800 - 76,833,750 - 109,524,202 30% 

- - - - 92,175,890 27% 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya Temeke 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya Ilala 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya 

Kinondoni 

- 6,205,500 45,556,600 - 511,701,581 51% 

60,552,500 163,986,776 105,169,930 - 122,436,857 17% 

- - - - - 

24,476,100 69,909,904 15,375,900. 1,802,000 365,718,979 28% 

Halmashauri 

ya Mji 

Kibaha 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Bagamoyo 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Rufiji 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kisarawe 

- - - - 1,141,625 1% 

- - - - 290,305,083 14% 

- 40,559,010 - 2,624,000 - 

- 22,876,003 - 1,856,140 - 

Katibu 

Tawala 

Lindi (RAS ) 

Halmashauri 

ya Mji 

ya Lindi 

- 10,295,000 - - 17,994,000. 46% 

- - - 28,276,172 40% 





327

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Lindi 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Ruangwa 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Nachingwea 

- 9,181,850 - 47,041,612 45,074,160 12% 

- 3,776,400 - 6,198,650 80,188,450 45% 

- - - 5,804,470 49,461,382 21% 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Liwale 

- - 4,000,000 - - 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mtwara 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Masasi 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Nanyumbu 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Newala 

- 5,771,000 - - - 

- - 24,481,600 - - 

- 9,108,000 30,122,500 - - 

- 20,066,808 - - - 

Halmashauri 

ya jiji 

la Mbeya 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mbeya 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mbarari 

- 111,284,900 - - - 

- - - - 112,023,276 32% 

- 10,709,400 17,757,200. - 89,731,534 23% 





328

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Rungwe 

2,926,000 104,045,443 - - - 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mbozi 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Chunya 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kyela 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Ileje 

- 71,426,350 25,680,120 - 226,951,561 17% 

1,456,500 28,553,240 - - 16,543,909 5% 

- - - - 20,028,293 16% 

- 7,794,090 - - 26,081,181 14% 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya Songea 

7,262,500 - - - 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Songea 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Tunduru 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Namtumbo 

- 1,897,000 - - 149,866,307 13% 

- 69,744,912 - - 171,899,142 12% 

- 33,014,287 - - 100,431,284 33% 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya Iringa 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Iringa 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mufindi 

6,448,330 23,286,775 - - 44,172,805 6% 

- - - - - 

- - - - 78,883,604 19% 





329

Halmashauri 

ya Mji 

Njombe 

1,084,300 - 34,000,000 - 12,049,345 13% 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Makete 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Ludewa 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kilolo 

- - - - 74,539,571.00 43% 

- - 16,083,710 - 76,367,068.00 37% 

- - 25,120,000 - 32,790,448 16% 

- - - - - 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya 

S’wanga 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

S’wanga 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mpanda 

Halmashauri 

ya Mji 

Mpanda 

3,940,220 9,994,000 - 1,895,000 70,463,796 40% 

- 18,040,800 - 3,065,000 253,554,134 48% 

45,617,300 15,755,536 - - - 

- 586,935 - - 15,697,848 26% 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Nkasi 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya 

Dodoma 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Chamwino 

- 5,796,000 - 1,374,000 226,653,024 0.5% 

- - - - - 

- 8,419,681 - - 25,679,447 7% 

- - - 8,064,000 87,632,666 22% 

Halmasha- - 3,010,000 52,026,735 47,577,046 34,086,646 13% 





330

uri ya 

Wilaya ya 

Bahi 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kondoa 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mpwapwa 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kongwa 

- - 23,460,000 3,174,000 207,503,628 30% 

30,834,100 - - - 129,514,632 27% 

97,733,600 - - - 64,154,527 17% 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya Ujiji 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kasulu 

28,151,500 - 21,999,418 18,988,600 109,539,722 54% 

- 8,707,000 277,112,238 111,098,520 8,910,000 1% 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya Singida 

- - - - 42,862,204 6% 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Singida 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Manyoni 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Iramba 

- 162,997,180 - - 9,132,975 2% 

- 13,435,314. - - 14,914,225 4% 

- - - - 60,650,231.00 9% 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya Tabora 

- 13,280,000 - - 23,961,786 9% 





331

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Tabora 

/Uyui 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Igunga 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Nzega 

- 62,477,400 - 15,040,000 - 

3,535,380 38,035,000 - - 124,881,740 30% 

- 47,008,288 61,515,600 - 166,769,125 31% 

Halmashauri 

ya 

Manispaa 

ya 

Morogoro 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Morogoro 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kilosa 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Ulanga 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Kilombero 

Halmashauri 

ya 

Wilaya ya 

Mvomero 

Halmashauri 

133 

5,381,500 2,605,400 - - - 

26,062,628 10,653,000 - - - 

14,814,689 92,683,600 - - 9,808,878 40% 

- - - - 45,345,033 27% 

2,550,000 - 1,995,000 1,830,000 72,901,850 16% 

4,230,000 8,446,500 - 3,059,000 - 

354,770,127 1,038,854,589 1,162,081,225 385,979,612 7,965,022,443 





332

RIPOTI YA MWAKA YA MDHIBITI NA MKAGUZI MKUU WA HESABU ZA SERIKALI

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?