wersja elektroniczna - Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego

miosła, techniki i sztuki zarazem. Wojna spowodowała,
że musiał tę naukę odłożyć o parę lat i intensywniej
uczyć się życia, zwłaszcza, że mogło być bardzo krótkie.
Okupacja niemiecka dotknęła całą rodzinę, nie tylko ludzi,
ale nawet rzeczy, dom i pole. W 1940 r., jako siedemnastolatka
zabrano na roboty do Niemiec (przypominam
w tym miejscu, że zaraz po wojnie pisaliśmy
w szkole nazwę tego kraju z małej litery). Niedawny
uczeń fotografiki miał teraz pracować w oborze u bauera.
Taki miał być los pokonanych dzieci. To i tak jeszcze
nie było najgorzej. Zawieźli go więc jako robotnika
przymusowego do Mokszeszowa koło Świdnicy. Tymczasem,
w jego domu w Białej Dolnej także pojawili się
Niemcy. Było to nowe przekleństwo. Otóż, ci przybysze,
to byli osadnicy niemieccy z ...Besarabii. Rodzinę Gałeckich
(matka, ojciec i czworo dzieci – bo Zygmunt
wprawdzie piąty, ale był daleko) po prostu okupant wyrzucił
z domu, zabrano pole dla nowych niemieckich
osadników, a Gałeckich bezceremonialnie dokwaterowano
do innego biednego domu polskiego (teraz ci niemieccy
osadnicy z Besarabii uważają się w Niemczech
za ...wypędzonych ze swojej niemieckiej własności jak
w Białej Dolnej koło Częstochowy, jak również ze wsi
Zamojszczyzny itp.). Najmłodsze z dzieci Gałeckich
miało wtedy cztery lata. I w takiej sytuacji, w 1942 r.,
umiera ich matka. Ojciec, zaharowany, zagłodzony
i schorowany dożył do 1947 r. i zmarł na gruźlicę.
W MOKSZESZOWIE NA DOLNYM ŚLĄSKU
Ale powróćmy do Zygmunta. W Mokszeszowie było
więcej takich młodych przymusowych. W innym gospodarstwie
pracowała Anna Stuła. Przywieziono ją tu
w 1942 r., jako 15-letnią dziewczynę. Źle trafiła, jej bauerzy
nie byli dobrymi ludźmi. Mimo wszystko bauerzy
Zygmunta byli bardziej ludzcy. Niedola zbliża ludzi,
a jeszcze żywiej serca biją, gdy są młode i jest jakaś
nadzieja. Zygmunt zaczął opiekować się po trochu koleżanką
wspólnej niedoli. Amory przyszły potem, po
wyzwoleniu. A na razie zbliżał się front. Zygmunt podsłuchiwał,
co mówili z niepokojem Niemcy i na ukrytej
za szafą mapie przesuwał linię frontu w swoją stronę.
Anna, mimo swoich nastu lat (urodziła się w 1927 r.)
była dziewczyną, która wiele już w życiu widziała. Była
nawet dojrzalsza od swojego kolegi. Pochodziła ze wsi
o egzotycznej nazwie Taszłyk. Prawie, jak gdzieś u Tatarów.
Była to miejscowość na dawnych kresach stepowych
Rzeczpospolitej szlacheckiej. Przed 1772 r. było tu
polskie województwo bracławskie. Po 1918 r. teren ten
został włączony do ZSRR (obecnie jest to Ukraina, województwo
Winnica). Rodzina Anny znalazła się więc
po 1918 r., w ZSRR, ze wszystkimi tego skutkami. Teren
ten dotknęła straszliwa katastrofa tzw. wielkiego głodu
w latach 1931-1932, spowodowanego celową polityką
Zygmunt i Anna Gałeccy, 1974 r.
Stalina i bolszewików – skolektywizowania rolnictwa
i wyniszczenia Ukrainy. Co ta rodzina i to kilkuletnie
dziecko przeżyli – to jest nie do opisania. Anna to
wszystko, tą całą gehennę dokładnie pamięta. Ma dzisiaj
81 lat, i na nieszczęście ma dobrą pamięć.
Nie tak łatwo jest przeżyć życie! Nie powtórzę tu jej relacji,
by nie przygnębiać Czytelników, a i sama Anna
prosiła, by tego nie robić. A skąd ten Taszłyk? A, stąd że
„taszłyk” to po tatarsku „wodopój”. Tamtędy więc gnały
tabuny stepowe chanów krymskich, koniki popijały wodę,
a wojownicy skośnoocy nie próżnowali, tylko brali
w jasyr, co się dało. Jak się która białogłowa uchowała,
to teraz jej prawnuczęta lądowały w Mokszeszowie. Tak
to było mieszkać na kresach, sama radość. Coś o tym
wiem, bo sam z kresów pochodzę.
NADCHODZĄ TIURMIEŃCZYKI
Tymczasem, nasi przymusowi z Mokszeszowa doczekali
radośniejszej chwili. Ich niemieccy bauerzy siadali na
furmanki i uciekali przed frontem w stronę Wałbrzycha.
Byle szybciej, byle dalej, byle uciec do Niemiec. Nareszcie
wszystko się odwróciło. Anna pamięta drogi
zatłoczone od uciekających Niemców. Za niektórymi
bauerami przymusowi robotnicy musieli pędzić ich
bydło. Na drogach koło Mokrzeszowa było tak tłoczno,
że bauerzy Zygmunta i Anny pozostawili ich z krowami
i z całym dobytkiem. Któregoś kwietniowego dnia
1945 r. nadeszli Rosjanie. Najpierw kilku żołnierzy zwiadowców.
Nasi mieli szczęście: to byli starsi wiekiem
żołnierze, a nie jakieś frontowe żółtodzioby, szukający
przygód i łatwej zemsty. Żołnierze wypytywali, jak ich
Niemcy traktowali. Potem, stary ruski sołdat doradził
Annie (18-letniej już pannie), że lepiej będzie jeśli dobrze
się ukryje, bo zaraz nadejdą oddziały pierwszej linii,
czyli „tiurmieńczyki” (to znaczy „więziennicy” z karnych
kompanii). Mogą zgwałcić, a taki nie dość że
zgwałci, to może i udusić. Oboje byli przerażeni. Trzeba
przeczekać, aż przejdą – dodał stary żołnierz. Zygmunt
zaczął pilnie przygotowywać dobrą kryjówkę dla Anny.
Bronisław MJ Kamiński
c.d.n. – w nr 2
24