wersja elektroniczna - Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego

ciwko rodakom z Galicji, którzy wtedy byli w armii
austriackiej. Przypomnijmy, że po powstaniu kościuszkowskim
z 1794 r., o którym wspomnieliśmy przy omawianiu
„Babuni” Nemcowej, cała Polska została – rok
później w 1795 r. – rozdzielona na trzy zabory, między
sąsiednie mocarstwa Prusy, Austrię i Rosję. W toku tego
niespodziewanego spotkania przyszłego wielkiego czeskiego
pisarza z młodym Polakiem, Stanisław Koroński
pokazał studentowi Jiraskowi, że jako talizman zabrał ze
sobą na wojnę poemat Adama Mickiewicza „Konrad
Wallenrod” oraz stary, zabytkowy zegarek. Zegarek ten
miał ze sobą dziadek Korońskiego podczas bitwy pod
Maciejowicami. Teraz miał chronić wnuka przed śmiercią.
Jirasek poprosił gościa do domu, zaprowadził do
swego pokoiku i pokazał mu biblioteczkę. Gość znalazł
wśród książek „Kordiana” Juliusza Słowackiego, otworzył
książkę i przeczytał dźwięcznym głosem.
Na stole leżała książka Cesara „Pamiętniki o wojnie
galijskiej”. Otworzył ją i przeczytał „Galia Est divisa In
parte stres”. I przetłumaczył to zdanie z refleksją: „Polska
jest rozdzielona na trzy części”.
Pomnik Stanisława Korońskiego
(fot. Ref. Kultury – K. Buss)
Krótki odpoczynek (z niezwykłym spotkaniem) w Hronovie
dobiegł końca. Trzeba było pożegnać się, wojsko szło
dalej. Jirasek jednak powtarzał sobie przez cały czas słowa
niespodziewanego gościa: „Polska jest rozdzielona
na trzy części”. Na drugi dzień dotarła do Hronova wieść
o krwawej bitwie na wzgórzu Dobenin, pod Nachodem,
że jest dużo ofiar, zabitych i rannych. Rolnicy z pośpiechem
przygotowywali wozy dla transportu rannych i dla
grzebania poległych. Student Jirasek prosił, żeby mu
pozwolić pojechać razem z nimi na pole bitwy. Cały
czas myślał tylko o swoim gościu. Po przybyciu zobaczył
straszny obraz śladów wczorajszego krwawego starcia:
wszędzie leżały trupy i słychać było głośne narzekanie
rannych. Jirasek szukał ,czy wśród ofiar nie jest jego
znajomy z wczorajszego dnia.
Wreszcie znalazł go, ale martwego.
Przy jego boku leżał
żołnierz austriacki. W śmierci
sprzymierzyli się. Jirasek poprosił
stojącego na warcie pruskiego
żołnierza, aby pozwolił
mu wyjąć z kieszeni poległego
książkę i zegarek jako pamiątki
po znajomym Polaku. Zegarek
stanął w godzinie śmierci,
a w pół do czwartej zastygł,
zalany krwią. Przez całe życie,
Jirasek przechowywał ten zegarek
i książkę jako znak pamięci
o gościu z tragicznym
losem swojego narodu. Jego
grób do dziś znajduje się przy szosie z Nochodu do Nowego
Mesta nad Metuji.
Po powrocie do domu, Jirasek znalazł w książce
„Konrad Wllenrod” dwa wiersze podkreślone przez Korońskiego.
Przeczytał je:
„Pójdź do mnie, siedziałem na grobie narodów,
Będziemy dumać, śpiewać i łzy ronić”
W odległości ok. 300 metrów od grobu Korońskiego
znajduje się masowy grób 52 poległych Polaków galicyjskich
z armii austriackiej, oficerów i żołnierzy, którzy
zginęli podczas ataku na pozycje oddziału pruskiego,
w którym służył Stanisław Koroński. Te groby są obrazem
całej tragedii narodu polskiego podczas zaborów:
Polak z poznańskiego był zmuszony walczyć przeciwko
Polakowi z Galicji, za obce interesy. Już półtora stulecia
przemawiają te groby i te pomniki do nas, jak najbardziej
żywo, jako symbol tragicznych losów naszych narodów
i dają następnym pokoleniom może więcej wiedzy
o owych czasach, niż czytanie całych rozdziałów na
ten temat w podręcznikach szkolnych.
Rezultatem tej wojny Prus przeciwko Austrii, a następnie
(5 lat później, w 1871 r.) klęska Francji w wojnie
z Prusami, było zjednoczenie państw i państewek niemieckich
pod przewodnictwem Prus i powstanie II Rzeszy
Niemieckiej. Jak się później okazało, było to otwarcie
drogi do pierwszej wojny światowej, a potem do drugiej.
Dzieło Nemcowej i Jiraska doskonale ilustruje, jaki
wpływ mają sprzeczności między sąsiednimi państwami
na losy zwykłych ludzi. Po drugiej wojnie światowej
doszło do zmian geopolitycznych na pograniczu czesko-kłodzkim.
Sąsiadem Czech, od 1945 r. jest państwo
polskie. Starajmy się być dobrymi sąsiadami. Zaraz po
wojnie, gdzieś czytałem „Poznajmy się – Kochajmy się”.
Czy korzystamy dostatecznie z możliwości wzajemnego
poznania się? Otwarcie granicy – po wejściu do unii –
daje nam jak najlepsze warunki, o jakich tylko mogliśmy
marzyć przez ostanie 60 lat po wojnie. Spełniajmy
więc nasze zadanie otwarcia się na przyszłe pokolenia.
Drodzy Kudowianie!
Z przyjemnością wspominam świetnie przygotowaną
Sesję Literacką „Kudowa i Pogórze w Literaturze – 2008”.
Dziękuję za duże zainteresowanie moją powieścią „Ukraiński
Kochanek”. Polecam ją i inne moje książki życzliwej
uwadze. Piszę o sprawach, które żywo zajmują mieszkańców
Kudowy-Zdroju, mających korzenie kresowe.
Z okazji Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku życzę
Państwu wszelkich łask Nieba, zdrowia, pomyślności i twórczej
pracy dla regionu.
Stanisław Srokowski
15