wersja elektroniczna - Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego

ROZMOWA Z UCZONYM
▶ prof. zw. dr hab. Jan Rzońca
i zagraniczny. Jednym słowem Polska
pod względem ogólnego rozwoju prawie
do końca XVI w. nie ustępowała
krajom Europy Zachodniej.
Gorszy był już wiek siedemnasty zwany
„Srebrnym”. Rzeczpospolita prowadziła
liczne wojny ze Szwecją, Rosją, Turcją oraz
walki z najazdami tatarskimi i powstaniami
kozackimi. Z wojen tych wyszła
z dużymi stratami terytorialnymi. Dumą
napawa odsiecz wiedeńska (1683 r.) Jana
III Sobieskiego, ale był to już ostatni tak
wielki sukces militarny upadającej Rzeczypospolitej
szlacheckiej.
Losy XVIII-wiecznej Polski są szczególnym
przypadkiem w jej historii.
Unicestwiona została nie w czasie całkowitego
rozkładu aparatu władzy
państwowej w czasach saskich (1697-
1763), ale w okresie wkroczenia na
drogę poważnych reform politycznoustrojowych
państwa. Nastąpiło to
m.in. wskutek zdrady narodowej, której
synonimem stała się „targowica”. Określenie
to często jest przypisywane tym,
którzy działali w późniejszych czasach
na szkodę państwa.
Wiek XIX, mimo trójzaborowej niewoli
narodowej wykazał, że naród polski
był zdolny stawiać bohaterski opór
trzem zaborcom w obronie tożsamości
narodowej. To właśnie naród swą
postawą doprowadził do odzyskania
niepodległości w 1918 r. Potrafił umiejętnie
walczyć o granice państwa, zunifikować
kraj pod względem politycznoprawno-ustrojowym
i gospodarczym.
W okresie okupacji Polacy umieli się
skonsolidować, aby podjąć wprost heroiczną
walkę z okupantem hitlerowskim. Po
odzyskaniu niepodległości potrafili, niezależnie
od układów politycznych, scalić kraj
w nowych granicach i podjąć jego odbudowę
i rozbudowę gospodarczą.
Wymienione na przestrzeni wieków
tylko niektóre pozytywne, bohaterskie
i heroiczne wręcz czyny Polaków dają
powód do dumy i napawają optymizmem.
Rodzi się jednak pytanie, czy
Polacy tylko w chwilach zagrożenia
zewnętrznego potrafią być solidarni
i skonsolidowani, bo takimi są, o czym
świadczą fakty z przeszłości. Szkoda jednak,
że w warunkach normalnego życia
są skłóceni, zawistni i prowadzą często
nieczystą grę polityczną, aby uzyskać
własne cele osobiste, czy też partyjne
kosztem przeciwnika, jego zdeprecjonowania
i odsunięcia od wpływów i władzy.
Szkoda, że nie zawsze potrafią solidarnie
podejmować starania o lepszą przyszłość
i dobro naszego narodu i państwa.
Mimo znacznych negatywnych cech
Polaków należy z optymizmem patrzeć
w naszą narodową przyszłość i wierzyć,
że mądrość i rozsądek przezwycięży
indywidualne, partykularne i partyjne
interesy pewnej części polityków.
PK: Jakim zagadnieniom badawczym poświęcił
Pan szczególną uwagę?
J.R: W swej dotychczasowej działalności
naukowej zajmowałem się historią nowożytną
Polski (1492-1795), a szczególnie
schyłkiem XVI w. i pierwszą ćwiercią
XVII w. Przedmiotem moich zainteresowań
była przede wszystkim polityka wewnętrzna
i zagraniczna Rzeczypospolitej,
liczącej w szczytowym okresie rozwoju
terytorialnego blisko milion km 2 (1634r.
− 990 000 km 2 ). Szczególną uwagę poświęciłem
dziejom parlamentaryzmu
polskiego tego okresu, który pozwala
odtworzyć szczegółowy obraz sytuacji
wewnętrznej i zagranicznej kraju. Moje
naukowe zainteresowania i publikacje
wiążą się również z krajami leżącymi za
wschodnią granicą dzisiejszej Polski (Litwa,
Łotwa, Białoruś, Ukraina i Rosja). Ta
problematyka badawcza łączy się z działalnością
naukową Katedry Historii Krajów
Europy Środkowo-Wschodniej Instytutu
Historii Uniwersytetu Opolskiego,
którą od kilkunastu lat kieruję. Badania
te dotyczą stosunków wyznaniowych
w Rzeczypospolitej od XVI do XVIII w.
oraz na ziemiach polskich pod zaborem
rosyjskim w XIX w., stosunków polskorosyjskich
na przestrzeni od XVI do XIX
w., zesłań Polaków na Syberię w pamiętnikarstwie
polskim od schyłku XVIII w.
aż do II wojny światowej włącznie. Jako
Sądeczanin z pochodzenia i urodzenia
zajmowałem się także historią Galicji ze
szczególnym uwzględnieniem dziejów
Sądecczyzny.
PK: Jakie są plany Pana Profesora w działalności
naukowej na najbliższe lata?
J.R: W swych planach naukowych na
najbliższe lata zamierzam nadal zajmować
się problematyką historyczną krajów
Europy Środkowo-Wschodniej. Katedra,
którą kieruję w ostatnich latach
wydała cztery poważne prace zbiorowe
dotyczące tego regionu. Wraz z moimi
pracownikami katedry, mimo trudności
finansowych, będziemy kontynuować
publikowanie prac zbiorowych i indywidualnych
o tematyce dotyczącej
krajów Europy Środkowo-Wschodniej.
Podobnie jak dotychczas zamierzamy
aktywnie uczestniczyć w konferencjach
krajowych, międzynarodowych i zagranicznych
(Ukraina, Białoruś, Czechy,
Słowacja, Niemcy). Obecnie zgłosiłem
swój akces jako uczestnik − referent na
międzynarodową konferencję naukową
do Mińska (październik 2009) i do
Charkowa na Ukrainie (listopad 2009).
PK: Profesorowie wyższych uczelni cieszą
się w Polsce ogromnym autorytetem. Jak
można wspiąć się na takie wyżyny i co
pod tym względem doradziłby Pan Profesor
kudowskiej młodzieży?
J.R: Dochodzenie do kolejnych stopni
naukowych to z jednej strony pasja,
mobilizująca do pracy badawczej i osiągania
z niej satysfakcji, a w wypadku
pracowników naukowych wyższych
uczelni, konieczność zdobywania kolejnych
stopni „wtajemniczenia” naukowego,
ponieważ nie uzyskanie w określonym
przepisami czasie kolejnych
tytułów naukowych (doktor, doktor habilitowany)
grozi pracownikowi naukowemu
„wyrotowaniem” z pracy.
Praca naukowa, niezależnie od podjętego
kierunku badań, wymaga samodyscypliny,
systematyczności, dociekliwości,
cierpliwości i wytrwałości. Daje
jednak dużo radości i satysfakcji z osią-
3