wersja elektroniczna - Muzeum Kultury Ludowej PogÃ³rza Sudeckiego

More documents

Recommendations

Info

ŚWIRZAŃSKIE NOCE I DNIE ▶ Józef Żółtański Wspomnę o prosie, zbożu dziś mało używanym. Trzeba było je zbierać bardzo ostrożnie, bo ziarno łatwo się obsypywało. Aby temu zapobiec używano wiele sposobów. Kto mógł, mełł prosto w młynie, inni robili to w domu przy pomocy stępy. Była to kłoda z wydłubaną dziurą głębokości około czterdziestu cm. Sypano do niej ziarno, ubijając umocowanym do kłody wałkiem. Następnie, przy silnym wietrze gospodyni rozpościerała na ziemi płachtę, sypała z rzeszota ziarna − lżejsze plewy same oddzielały się od cięższych ziaren. Biedni i małorolni dobrze musieli się wysilać, by utrzymać siebie i swoje bydło w ciągu lata. Dlatego wyganiali trzodę świtem i paśli je na pańskich rowach, pastwiskach, co było zabronione. Gdy pastuchy z zasobniejszych domów wyganiały swe krowy na pastwiska, bywało, że tamci już wracali z dobrze podkarmionym stadkiem. Patrzono na to przez palce, bo naród był wyrozumiały na potrzebę i biedę innych. W Świrzu był duży parowy młyn stojący pod samą górą, przy nim figura Matki Boskiej. Opał do młyna przywożono furmankami z Kopania, gdzie wydobywano torf. Wykopywano go z ziemi w formie cegiełek, następnie suszono na słońcu. Przy młynie stała duża szopa pokryta papą, w której składowano torf chroniąc przed zawilgoceniem. Torfem opalono duży kocioł w młynie, który wytwarzał parę. Para poruszała pasy transmisyjne, które z kolei napędzały walce zgniatające ziarno na mąkę. Następnie, przepuszczając mąkę przez sita różnej gęstości, młynarz otrzymywał różne gatunki mąki. Starannie pakowano ją w worki. Była więc mąka pytlowana pięćdziesiątka biała na bułki, ciemna pszenna i żytnia na chleb. A otręby stanowiły doskonałą paszę dla bydła. W młynie mielono także kasze z różnych zbóż. W okresie pożniwnym, przy młynie pojawiał się rząd furmanek, które stały nieraz i po trzy dni, ponieważ każdy gospodarz osobno mełł swoje ziarna. c.d. w następnym numerze PK Bronisław MJ Kamiński Beckerowie kudowscy – rodzinny most Doktor Becker Po II wojnie światowej, po 1945r. mieszkał w Kudowie dr Fritz Becker, niemiecki lekarz, który pozostał tu wraz z rodziną. Podjął nie łatwe wyzwanie: żyć w Kudowie wśród Polaków, po dopiero co zakończonej wojnie, w której brał udział jako oficer armii niemieckiej. Polacy mieli jego zdjęcia, jak stoi w mundurze oficera wehrmachtu przed swoim sanatorium w Kudowie z grupą niemieckich żołnierzy. Zapewne w czasie urlopu z frontu. Do tego walczył na froncie wschodnim, a więc także przeciw Polakom. Nie były to dobre dla niego dowody z wojny. Miał jednak w tej wojnie dużo szczęścia. Dywizja czołgów − w której służył − została okrążona w kotle pod Mińskiem w czerwcu 1944 r. Była to jedna z najkrwawszych bitew II wojny światowej. Rokossowski dosłownie zmiótł 30 niemieckich dywizji, a niedobitki wzięte do niewoli poszły w upokarzającej defiladzie pokonanych. Radziecka kronika filmowa pokazywała ową defiladę wynędzniałych, a niedawno butnych żołnierzy wehrmachtu i ss, jak szli ulicami Moskwy z opuszczonymi głowami. Jak to się stało, że dr Becker przeżył i uniknął tego marszu? Becker nie był „typowym” oficerem, był lekarzem, a lekarz na wojnie ma stopień oficerski. On nie był do strzelania, ale do opatrywania ran i leczenia tych, którzy strzelali. Właśnie w tym niebezpiecznym dla jego dywizji okrążeniu był chirurgiem. Amputował, szył i cały czas to samo, aż − jak wspominał − padł ze zmęczenia pod stół operacyjny, by po chwili drzemki znowu robić to samo. Wśród ciężko rannych opatrywał generała, po którego do okrążenia przebijała się z odsieczą specjalna grupa niemieckich żołnierzy. Udało im się wyrwać generała z okrążenia. A że w drodze trzeba było jeszcze zszywać generała i to w pędzącym ciężarowym samochodzie, więc kudowski lekarz był niezbędny i to właśnie robił. Tak dr Becker uniknął niewoli na froncie wschodnim, a być może i śmierci. Dalej, jego jednostka poszła w kierunku 16
BECKEROWIE KUDOWSCY ▶ Bronisław MJ Kamiński Bawarii i tu w 1945 r. w Norymberdze dostał się do niewoli amerykańskiej. Żołnierze wehrmachtu byli przez zwycięzców inaczej traktowani niż ci z ss, których trudno nazwać żołnierzami; były to wojska partyjne i zbrodnicze, natomiast wehrmacht formowany był z powszechnego obowiązku wojskowego i mógł się w wehrmachcie znaleźć każdy, kto został wcielony do armii. Jak można było się spodziewać, amerykanie szybko zwolnili dr Beckera. Jako Polacy, mamy jednoznacznie negatywny stosunek do całej armii faszystowskich Niemiec, gdy jednak chodzi o poszczególne jej formacje, dostrzegamy zróżnicowania. Był rok 1945. W Kudowie pozostała żona Martha i dwoje dzieci: córka Felicitas i syn Michael. Dał im znać, że czeka na nich w Niemczech. Żona odmówiła wyjazdu z Kudowy i doktor postanowił do nich powrócić. Był nadal rok 1945. Dla rodziny Beckerów rok ten był bardzo długi. Jak tu wracać do Kudowy? Tam już jest Polska, dla Beckera to strefa podlegająca armii radzieckiej, on były oficer wehrmachtu czuł, że powraca do jaskini lwa. Na własne oczy widział, czego w tej wojnie doświadczyli Polacy, i to co widział znacznie odmieniło jego poglądy nie tylko na wojnę i wszystkie ostatnie wydarzenia w Niemczech i świecie, ale i na człowieka w ogóle. W zadumie mawiał, że „do tego punktu nie wiedział, że człowiek może coś takiego zrobić drugiemu człowiekowi”. Bronił się przed konkretnym określeniem kto komu; jako Niemiec ratował resztki uczuć do swojej ojczyzny, którą traktował jak świętość. To człowiek, jako człowiek przestał mu się podobać. Kiedyś, przed tym wszystkim czytywał książki filozofa Artura Schopenhauera. Wydawały mu się zanadto pesymistyczne; ludzkie życie widziane w filozofii Schopenhauera − jako pasmo cierpień − to było dobre do czytania, ale nie do życia. W atmosferze zwyciężającego faszyzmu wyczuwał coś innego: wyzwolenie z wszelkich więzów i naprzód po cały świat. Teraz, już po tym wszystkim na ruinach i zgliszczach, powracał do Schopenhauera. Zdawało mu się, że ten gdański filozof z XIX wieku trafnie dostrzegł, że człowiekiem rządzą chęć życia i popędy, i że ta niedoskonała istota jest całkowicie zdeterminowana biologicznie. Ale, Schopenhauer miał na to radę: dla uczciwego człowieka pozostaje ucieczka w świat sztuki, w najgłębsze iluzje i w coś, co hindusi określali jako nirwanę. Łudził się Becker − jak wyznał to później swojemu wnukowi − że powróci do muzyki, do malowania obrazów, do żony i dzieci, do jakiegoś filozoficznego wyjaśnienia sobie tej strasznej przeszłości − i to mu wystarczy za cały świat. Z takimi myślami Becker zdecydował się wracać do swoich niedawnych wrogów. To, co widział w tej wojnie, w czym znalazł się jak trybik w maszynie, przywracało mu jednak niepokojące poczucie rzeczywistości. Mogą go przecież zamknąć, wpakować do więzienia, mścić się lub gdzieś wywieźć na jakieś karne roboty, na przykład do Rosji, nawet na Sybir − i kto wie, czy nie z całą rodziną. Kudowa była cichym uzdrowiskiem, jakby odległym od wojny. Ale i tu, w dzielnicy Zakrze, potrafili hitlerowcy założyć obóz koncentracyjny i to filię złowieszczo brzmiącego obozu Gross-Rosen. Więźniów było więcej niż wszystkich mieszkańców Kudowy. Wśród ponad czterech tysięcy więźniów w Kudowie byli Polacy, Czesi, Rosjanie, jeńcy włoscy i prawie jedną czwartą stanowiły kobiety pochodzenia żydowskiego. To nie ważne, że on Becker nie miał z tym nic wspólnego. Ale był Niemcem, i to oni Niemcy to zrobili; mogą mu to teraz przypomnieć i pokazać jak wyglądał w mundurze. Co ta jego żona mądrego wymyśliła, że kazała mu wracać? Nie znał języka polskiego, mógł się obawiać, że nie będzie umiał wyjaśnić swojej sytuacji, nawet wypowiedzieć swoich rzeczywistych uczuć. Nie zrozumieją go. A co miałby tam robić, w Kudowie? Oczywiście, leczyć. A jak leczyć, gdy nie zna się języka polskiego? A może zostało trochę Niemców i ich trzeba leczyć, im jakoś pomagać? A może Niemcy powrócą do Kudowy i znowu zacznie się „normalne” życie, w swojej heimat, jak jeszcze parę lat temu? Może, może, może…? Niemcy wyjeżdżali z Kudowy, o on powracał. PRZED WOJNĄ Cofnijmy się trochę w czasie. Fritz Becker urodził się w Saksonii, w Ostrau koło Bad Schandau, jakieś 30 km na wschód od Drezna. Wtedy, gdy przyszedł na świat, w 1901 r., miasteczko Ostrau było jeszcze powiązane z Bad Schandau. Można by powiedzieć, że przyszedł na świat w uzdrowisku i los go jakoś związał ze zdrojami. Studia medyczne odbywał w Heidelbergu i we Wrocławiu. Miał specjalność medyczną chirurgię, ale z powodu uczulenia na płyny dezynfekcyjne zajął się interną i medycyna uzdrowiskowa bardzo mu odpowiadała. W Kudowie znalazł się z miłości do pięknej kudowianki Marthy Nemeita. Mówiona na cd. na str. 20 17
Page 1 and 2: Nr 3 (4) 2009 • ISSN 1689-8753 Je
Page 3 and 4: WYDARZENIE Moniuszko w Skansenie na
Page 5 and 6: ROZMOWA Z UCZONYM ▶ prof. zw. dr
Page 7 and 8: ROZMOWA Z UCZONYM ▶ prof. zw. dr
Page 9 and 10: c. d. ze str. 6 Planowane remonty i
Page 11 and 12: HONOROWY OBYWATEL Kowalczyka Krajow
Page 13 and 14: CERAMIKA SUDECKA Garncarstwo miejsk
Page 15 and 16: ŻYCIE POLITYCZNE ▶ Bronisław MJ
Page 17: ŚWIRZAŃSKIE NOCE I DNIE ▶ Józe
Page 21 and 22: OBRAZY DR BECKERA Fritz Becker, obr
Page 23 and 24: BECKEROWIE KUDOWSCY ▶ Bronisław
Page 31 and 32: HISTORIA te słowa wszyscy nasi Czy
Page 33 and 34: HISTORIA Kurskiem w lipcu 1943 roku
Page 35 and 36: L udzie odchodzą, pozostają po ni
Page 37 and 38: ŻYCIE KUDOWY NA STARYCH FOTOGRAFIA
Page 39 and 40: KUDOWA I POGÓRZE W LITERATURZE To

wersja elektroniczna - Muzeum Kultury Ludowej PogÃ³rza Sudeckiego

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?