wersja elektroniczna - Muzeum Kultury Ludowej PogÃ³rza Sudeckiego

More documents

Recommendations

Info

ŻYCIE POLITYCZNE ▶ Bronisław MJ Kamiński DZIELENIE ZBRODNI MIĘDZY HITLERYZM I JESZCZE KOGOŚ W tym miejscu rodzi się pytanie: dla kogo i w jakim celu niemieccy intelektualiści wydali to oświadczenie? Jeżeli wydali je dla Niemców, to można by przyjąć, że to ich sprawa; Niemcy bowiem mogą widzieć inaczej niż Polacy wrzesień 1939 r. Jeżeli oświadczenie kierowane jest do Polaków lub także do Polaków − to niektóre jego akcenty będą dla Polaków obce. Polacy wspominają wrzesień 1939, jako napaść niemiecką na Polskę i jej strasznymi skutkami, rozdzielamy 1 września i 17 września. Pod tą drugą datą mówimy o nożu w plecy ze strony ZSRR. Ale, nie byłoby tego noża w plecy, gdyby nie 1. września i inicjatywa Niemiec w tej sprawie. Pakt Ribbentrop-Mołotow traktujemy jako kategorię wojskową, a nie ideologiczną. Nie przychodzi nam do głowy przesuwanie rocznicy polskiego września z 1. września na 23. sierpnia, czyli na datę zawarcia tego paktu. A świętowanie upadku komunizmu w rocznicę polskiego września jest dla Polaków także nie zrozumiałe. Jak widać, niemiecki i polski punkt widzenia różnią się. W Niemczech obserwujemy tendencję do dzielenia zbrodni pomiędzy hitleryzm i jeszcze kogoś. Nie wypada podejrzewać niemieckich intelektualistów o przewrotność, ale trzeba to postrzegać jako ich punkt widzenia, inny niż nasz. Nie do przyjęcia jest także twierdzenie, że w czasach komunistycznych zginęła w Polsce (w tym w PRL) „niezliczona” ilość ludzi, szczególnie, gdy tę „niezliczoną” ilość ofiar okresu stalinowskiego zestawi się ze stratami spowodowanymi przez Niemców. A tu chodzi o to zestawienie. Są to wielkości niewspółmierne i niemal wszystko jest niewspółmierne. Kilka linijek dalej czytamy, że „Niemcy ponoszą wielką odpowiedzialność za zagładę europejskich Żydów, za prześladowania i mord Sintich i Romów, homoseksualistów, osób upośledzonych i wszystkich tych, których uznano za aspołecznych lub należących do innych opcji politycznych, jak również za śmierć milionów ludzi, którzy zginęli podczas wojny”. Tu niemieccy intelektualiści przypomnieli kategorie, jakimi posługiwali się hitlerowcy. Ten wykaz kategorii był tak pomyślany, by chociaż jedno słowo np. „aspołeczny” zabarwiło inne sąsiednie „kategorie” i tym samym osłabiało wymiar zbrodni. W oświadczeniu można znaleźć sformułowania brzmiące sympatycznie, jak m.in. to, że „Mamy bolesną świadomość, że bez rozpoczętej przez Niemcy drugiej wojny światowej nie byłoby ani komunistycznych reżimów w Europie Środkowo-Wschodniej, ani też podziału kontynentu i Niemiec”. Doceńmy to. Piszą także o „kulturze pamięci”. Miejmy nadzieję, że intelektualiści nie rozumieją takiego sformułowania jako postulatu „poprawności pamięci”, ale któż to wie? Znalazły się także słowa budzące zaufanie i nadzieję. Intelektualiści niemieccy piszą, że „wszyscy Niemcy po raz pierwszy w swej historii mogą żyć w wolności i demokracji, w dobrobycie, w uznanych granicach państwowych oraz w szacunku i przyjaźni z sąsiadami”. To jeden z piękniejszych fragmentów tego oświadczenia. Z pewnością zostanie przez Polaków zauważony i spotka się z uznaniem jako realistyczne stanowisko. Po obu bowiem stronach trzeba stymulować każdy prawdziwy odruch wzajemnego zrozumienia i zbliżenia. Wypowiedź kanclerz Angeli Merkel na Westerplatte 1 września br. jest przykładem trzymania się drogi prawdy. Nie chodzi o to, by współczesne pokolenia niemieckie obarczać jakąkolwiek winą za tamtą straszną wojnę. Nie mają z tym nic wspólnego. Ale pamięć o tamtych wydarzeniach musi przetrwać, by ludzie − w którymkolwiek miejscu świata − tego nie powtórzyli. Na straży tej pamięci stoją Polacy, a jeszcze bardziej Żydzi. W tym samym szeregu stoją także intelektualiści niemieccy. Głosy Niemców i te dobre, i te złe − w tym memento − być może liczą się podwójnie. PRAWDA W HISTORII − TO PRAWDA DOŚWIADCZENIA Pewne różnice w spojrzeniu na przeszłość są czymś normalnym. Jak widać − to prawda, że nie ma historii obiektywnej, że piszemy z jakiegoś punktu widzenia (w oparciu o co?) − w oparciu o życie. W różnych miejscach jest ono różne, są różne doświadczenia i dlatego tak różna jest prawda w historii. Prawda w historii − to prawda doświadczenia. A jeśli punktów widzenia jest wiele i nie bardzo wiemy co jest prawdą, to jak postąpić? Mądrzy ludzie doradzają, aby w takiej sytuacji odwołać się do… tradycji. Tak też czyni Kościół. Tradycja narodu już odsiała ziarno od plew i zgromadziła mądrość życia. Chrońmy więc swoją polską tradycję, która pomaga i pozwala nam właściwie widzieć swoją drogę i mieć swoje oceny moralne i historyczne. 14
ŚWIRZAŃSKIE NOCE I DNIE ▶ Józef Żółtański CENTRUM EDUKACJI ETNOLOGICZNEJ (CEE) Wspomnienia cz. II PRANIE… Dużo wysiłku trzeba było włożyć w tę robotę. Moczono poprzedniego wieczoru, rano pakowano na nosidła i noszono na „praczkę”. Było to miejsce na rzece, której brzegi mężczyźni poszerzyli mniej więcej do dwóch metrów długości i szerokości. Pogłębili dno, a na środku, tuż nad poziomem wody, ustawili mocną, grubą deskę. Na nią kobiety kładły część prania, moczyły w przepływającej wodzie i „pralnikiem” (podobnym do deski do krajania chleba) biły w bieliznę, ochlapując ją ciągle nadpływającą wodą. Po tego rodzaju praniu bieliznę niesiono do chaty i gotowano w kotle. Następnie, w kadzi, która miała otwór w dnie (zatkany słomą), kilkakrotnie wypłukiwano. Po wysuszeniu, maglowano bieliznę ręcznie. Służył do tego wałek, na który nawijano bieliznę, poczym poruszano ten wałek ruchem ręcznie obrotowym, magielnicą, czyli grubą deską z jednej strony karbowaną. Bieliznę składano w skrzyni, stojącej najczęściej na środku izby. Ta skrzynia służyła jednocześnie za stół. Stała za nią ława, a po bokach izby znajdowały się łóżka albo „bambetle”, czyli ławy z wysuwanymi na noc skrzyniami, w których przechowywano pościel. Pod ścianą, przy kominie stał piec o wysokości półtora metra zbudowany z małych kamyczków (otoczaków). W nim wbudowana była „bratrura” do pieczenia, a obok kuchnia z płytą do gotowania. Dookoła pieca budowano ławę do ogrzania się po przyjściu z podwórka. Każdej soboty pobielano piec, żeby schludnie wyglądał. DO KOŚCIOŁA… Od wiosny do jesieni ludzie chodzili na bosaka. Idąc do kościoła, kobiety niosły buty w ręce i dopiero zakładały je przed wejściem do kościoła. Podobnie mężczyźni: nieśli buty na kiju na ramieniu. Pod płotem Romaniuka siadali równo rzędem i zakładali je na nogi. W kościele nie było wiele ławek, zajmowali je ludzie starsi, reszta modliła się na stojąco. Kawalerka często nie wchodziła do kościoła. Co sprytniejsi siadali na murku służącym jako ogrodzenie. Tam rozmawiali ze sobą, nie bardzo interesując się mszą świętą. Trwało to do czasu, aż ksiądz wychodził z tacą. Wtedy to bractwo musiało wędrować do kościoła i tam wytrwać do końca. ŻNIWA… Do zbóż sianych jesienią należało żyto i pszenica, natomiast wiosną siano owies, jęczmień, grykę, proso i kukurydzę. Gdy pola zbożem zaczęły się złocić, to biedniejsi po trochę wyżynali to, co wzrosło, aby skrócić czas przednówku i zaspokoić głód. Niedojrzałe jeszcze snopy suszono, młócono, a wyczyszczone ziarno mielono pospiesznie na żarnach, na mąkę. Z mąki razowej pieczono placki na płycie, które dzieciaki jeszcze gorące rozchwytywały. Gospodarze przygotowywali w tym czasie sprzęt żniwny: ostrzyli sierpy, klepali kosy. Szykowali także miejsca do przechowywania ziarna: czyszczono i suszono komory, strychy. W żniwa całymi rodzinami wychodziliśmy na łan i tam ze znakiem krzyża świętego rozpoczynał się zbiór. Istniał zwyczaj, że pierwszy snopek stawiało się przed gospodarzem, życząc mu dobrego zbioru, pełnych komór i spichrzy. Garść po garści rżnęliśmy zboże sierpami, kładąc je na ściernisko. Za nami inni wiązali je w snopy, które następnie układano w mendle po dwanaście lub kopy po dwadzieścia cztery snopy. Słońce paliło, więc ciała były ogorzałe, spalone słońcem i mokre od potu, lecz sierpy śmigały bez przerwy, zagarniając zboże garść po garści. Aż w końcu słońce się nad nami zlitowało i chyłkiem zaszło za lasy. Wraz z jego zachodem, wraz z zapadającym zmrokiem, można było dziękować Bogu, że dzień się kończy, że można wreszcie opuścić pole, udać się do chaty na kolację i na spoczynek, aby nabrać nowych sił na następny dzień. Rodzice budzili nas z pianiem kogutów i pierwszymi przebłyskami porannej zorzy. Jakże się wtedy chciało spać! Zżęte zboże układano kłosami do góry. Spieszono się ze sprzętem, bo każda zmiana pogody mogła zniweczyć wysiłek całorocznej pracy. Zboża ozime zbierano sierpem, a siane wiosną koszono. Do kosy umocowane były specjalne grabki, które umożliwiały kładzenie równych pokosów. Trzeba było sporej wprawy, aby szybko i dokładnie kosić. Ale „fachowców” nie brakowało. Po wyschnięciu na polu mendli i kopek, zwożono je do gospodarstwa, gdzie składano w stodołach i obrogach. Ściernisko dokładnie grabiono, żeby pozbierać wszystkie kłosy. Dodatkowo, wyganiano na ścierniska gęsi, które wyjadały ziarno do ostatniego. Po zbiorach, natychmiast płytko zaorywano ściernisko i siano rzepę lub brukiew, aby zdążyły jeszcze wyrosnąć do jesieni. Stanowiły one poplon wykorzystywany na zielonkę dla bydła, pasza wystarczała najczęściej do połowy zimy. 15
Page 1 and 2: Nr 3 (4) 2009 • ISSN 1689-8753 Je
Page 3 and 4: WYDARZENIE Moniuszko w Skansenie na
Page 5 and 6: ROZMOWA Z UCZONYM ▶ prof. zw. dr
Page 7 and 8: ROZMOWA Z UCZONYM ▶ prof. zw. dr
Page 9 and 10: c. d. ze str. 6 Planowane remonty i
Page 11 and 12: HONOROWY OBYWATEL Kowalczyka Krajow
Page 13 and 14: CERAMIKA SUDECKA Garncarstwo miejsk
Page 15: ŻYCIE POLITYCZNE ▶ Bronisław MJ
Page 19 and 20: BECKEROWIE KUDOWSCY ▶ Bronisław
Page 21 and 22: OBRAZY DR BECKERA Fritz Becker, obr
Page 31 and 32: HISTORIA te słowa wszyscy nasi Czy
Page 33 and 34: HISTORIA Kurskiem w lipcu 1943 roku
Page 35 and 36: L udzie odchodzą, pozostają po ni
Page 37 and 38: ŻYCIE KUDOWY NA STARYCH FOTOGRAFIA
Page 39 and 40: KUDOWA I POGÓRZE W LITERATURZE To

wersja elektroniczna - Muzeum Kultury Ludowej PogÃ³rza Sudeckiego

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?