gençlik enerji çalıştayı gençlik enerji raporu - Dünya Enerji Konseyi ...

World Energy Council
CONSEIL MONDIAL DE L’ENERGIE
—
Turkish National Committee
COMITE NATIONAL TURC
Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI
GENÇLİK ENERJİ RAPORU
19 Mayıs 2007
Ankara

DELEGELER
Genel Koordinatör
Turgay TOPKAYA
DEK TMK, ODTÜ Elektrik Elektronik Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Elektrik Enerjisi Çalışma Grubu
Seyfi Şevik Gazi Üniversitesi Makina Mühendiliği Doktora Öğrencisi
Sinan Ketencioğlu ODTÜ Elektrik Elektronik Mühendisliği Yüksek Lisans Öğrencisi
Burcu Dumbar ODTÜ Endüstri Mühendisliği Yüksek Lisans Öğrencisi
Oktay Tüfekçi ODTÜ Elektrik Elektronik Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Sarpkan Selçuk ODTÜ Elektrik Elektronik Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Hidrolik Enerji Çalışma Grubu
B.Canan Hoşafçı Hacettepe Üni. Temiz ve Tükenmez Enerjiler Yüksek Lisans Öğrencisi
Didem Çınar İTÜ Endüstri Mühendisliği Yüksek Lisans Öğrencisi
F.Şenay Akyıldız Ankara Üniversitesi İktisat Lisans Öğrencisi
Burcu Kartal ODTÜ Makine Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Umut Kara İstanbul Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Lisans Öğrencisi
Yenilenebilir Enerji Çalışma Grubu
Mert Anameriç Hacettepe Üni. Temiz ve Tükenmez Enerjiler Yüksek Lisans Öğrencisi
Özlem Özkızılkaya İTÜ Enerji Bilimi ve Teknolojileri Yüksek Lisans Öğrencisi
Ersin Sayar İTÜ Makina Mühendisliği Yüksek Lisans Öğrencisi
Ertan Agar ODTÜ Makina Mühendisliği Lisans Öğrencisi
İdris Gökay Yıldız Teknik Üniversitesi Makina Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Ahu Binici
Yıldız Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Selim Türker Yıldız Teknik Üniversitesi Elektrik Elektronik Müh. Lisans Öğrencisi
Y. Serdar Serhatlıoğlu Yıldız Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Lisans Öğrencisi
F. Nazlı Dönmezer ODTÜ Makina Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Özkan Tanrıverdi ODTÜ Elektrik Elektronik Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Enerji Sektöründe ARGE Çalışma Grubu
Emrah Kınav Yıldız Teknik Üniversitesi Kimya Müh. Yüksek Lisans Öğrencisi
Simge Nur Turan Akdeniz Üniversitesi Çevre Mühendisliği Yüksek Lisans Öğrencisi
Taner Yıldırım Hacettepe Üni. Temiz ve Tükenmez Enerjiler Yüksek Lisans Öğrencisi
Tuncay Kayabaşı ODTÜ Makina Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Mahmut Şaylıkay Kafkas Üniversitesi İşletme Lisans Öğrencisi
Mazlum Ünlü Mersin Üniversitesi Makina Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Eyüp Arar
Mersin Üniversitesi Makina Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Petrol ve Doğal Gaz Çalışma Grubu
Ece Aksop Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Yüksek Lisans Öğrencisi
Hilal Patacı İstanbul Üniversitesi İktisat Lisans Öğrencisi
H. Aybars İnceoğlu ODTÜ Petrol ve Doğalgaz Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Enerji ve Çevre Çalışma Grubu
Hakan Şentürk Sakarya Üniversitesi Çevre Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Özlem Karataş Sakarya Üniversitesi Çevre Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Laçin Haktanır Sakarya Üniversitesi Çevre Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Burcu Aydınlar Sakarya Üniversitesi Çevre Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Işıl Koçak
Sakarya Üniversitesi Çevre Mühendisliği Lisans Öğrencisi
Ozan Ekin Kurt Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Lisans Öğrencisi

İÇİNDEKİLER
YÖNETİCİ ÖZETİ .................................................................................................. 10-1
1. ELEKTRİK ENERJİSİ................................................................................. 10-2
a. Türkiye’de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Kullanımı .............................. 10-2
b. Elektrik Enerjisi Üretiminde Serbest Piyasa’nın Durumu................. 10-2
c. Türkiye’de Elektrik Enerjisi’nin Verimsiz Kullanımı ........................... 10-3
d. Sonuç ve Öneriler ............................................................................ 10-3
2. HİDROLİK ENERJİ..................................................................................... 10-5
a. HES’lerin Tercih Edilme Nedenleri ................................................... 10-5
b. HES’lerin Dezavantajları .................................................................. 10-5
c. Öneriler ............................................................................................ 10-6
d. Sonuç............................................................................................... 10-6
3. YENİLENEBİLİR ENERJİ........................................................................... 10-7
a. Jeotermal Enerji ............................................................................... 10-7
b. Rüzgar Enerjisi................................................................................. 10-8
c. Güneş Enerjisi.................................................................................. 10-8
d. Biogaz Enerjisi ................................................................................. 10-9
e. Sonuç............................................................................................... 10-9
4. ENERJİ SEKTÖRÜNDE ARGE ............................................................... 10-10
a. Hedefler. ........................................................................................ 10-10
b. Basamaklar .................................................................................... 10-10
c. Kilit Bileşenler................................................................................. 10-11
d. Öneriler .......................................................................................... 10-11
5. PETROL VE DOĞAL GAZ ....................................................................... 10-12
6. ENERJİ ve ÇEVRE................................................................................... 10-13

YÖNETİCİ ÖZETİ
Enerji, çağımızın en önemli güçlerinden biridir ve önemi her geçen gün daha da
artmaktadır.
Sektörde, başarının sağlanması ve sıkıntılar yaşanmaması, uzun vadeli planlamalar
yapılmasını gerektirmektedir. Günübirlik uygulamalar, birçok sorunu da beraberinde
getirmektedir. Enerji konusunda yapılacak uzun vadeli planlamaların bir parçasını da,
doğrudan insana yapılacak yatırımlar oluşturmalıdır. Özellikle gençlere yönelik olarak
enerji konularında yapılacak çalışmalar, ülkemizin enerji sektörünün daha sağlam
temeller üzerine kurulması için atılacak en önemli adımlardan biri olacaktır.
Bu rapor, Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi (DEK-TMK) tarafından 19 Mayıs
2007 tarihinde Ankara’da düzenlenen Gençlik Enerji Çalıştayı kapsamında
oluşturulan altı çalışma grubuna katılan 15 ayrı üniversiteden 17 ayrı disiplinden
50’ye yakın üniversite öğrencisinin (delege) katılımıyla gerçekleştirilen ve Çalıştay
sonunda “Gençliğin Görüşü” olarak ortaya konulan çalışmadır.
Bu Çalıştay’ın yapılmasındaki amaç; yakın gelecekte enerji sektöründe yer alacak
üniversite öğrencilerinin, enerji konularını daha geniş bir bakış açısıyla
değerlendirmelerini sağlamak, ülkemizin enerji sorunlarına yönelik genç bir bakış
ortaya koymak ve üniversite öğrencileri arasında enerji konularında ortak bir bilinç
sağlamak olarak özetlenebilir.
Çok geniş bir konu olan enerji sektörünün bir gün gibi çok sınırlı bir zaman içinde
incelendiği Gençlik Enerji Çalıştayı ile ilgili bu rapordan, bu bağlamda detaylı bir
çalışma beklemek yanlış olacaktır. Ancak, genel itibariyle ülkemizde enerji
konusunda gençliğin görüşünü ortaya koyması anlamında önemi çok büyüktür.
Raporu inceleyenlerden bu hususları dikkate almalarını öneririz.
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU 10-1

1. ELEKTRİK ENERJİSİ
a ) Türkiye’de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Kullanımı
2006’da Türkiye’de Elektrik Enerjisi kurulu gücü toplam 40562 MW’tır. Bunun
yaklaşık %67’si termik kaynaklar, %32,4’ü hidrolik kaynaklar ve geride kalan küçük
bir kısmı ise yenilenebilir kaynaklar için tahsis edilmiştir.
Türkiye’de Elektrik Enerjisi üretiminde özel sektör payı 1984’e kadar çok düşük
olmuştur. Piyasanın %87’sini kamu kuruluşları oluşturmakta idi. 1990’lı yıllara doğru
yeni modellerle bu oran düşmüştür. 2001’de kabul edilen 4628 sayılı Elektrik
Piyasası Kanunu ile birlikte, elektrik enerjisi üretiminde serbest piyasaya geçilmiştir.
2006 sonunda elektrik enerjisi üretiminde kamu tarafından gerçekleştirilen kısım tüm
üretimin yaklaşık %40’ı, özel sektör tarafından üretilen kısmı tüm üretimin %55’i dir.
Fakat bu %55’lik kısmın sahibinin “gerçekten” özel sektör olup olmadığı tartışılabilir.
2006’da yukarıdaki kurulu güç ve serbest piyasa koşullarında, ülkemizde 176 milyar
KW/saat elektrik enerjisi üretimi gerçekleşmiştir. Bu rakamın yaklaşık %26’sı hidrolik
santrallerden, %44’ü doğalgaz santrallerinden, %26’sı kömür santrallerinden, %4’ü
de sıvı yakıt santrallerinden elde edilmiştir. Üretimin 174,2 milyar KW/saat’lik kısmı iç
tüketim için harcanırken, 2,2 milyar KW/saat’lik kısmı da ihraç edilmiştir. Dışarıdan da
0,6 milyar KW/saat’lik enerji ithalatımız olmuştur. İç tüketimimizi nüfusa oranlarsak,
bir yılda kişi başına 2357 KW/saat elektrik enerjisi kullandığımızı görürüz. Bu oran
Avrupa’daki oranın yaklaşık 1/3’üdür.
b) Elektrik Enerjisi Üretiminde Serbest Piyasa’nın Durumu
4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu, 2001 yılından önce de ortada olan bazı enerji
problemlerini çözmek ve üretime destek amacıyla çıkarılmıştır. Kurulu güçlerin tek
başına kamu kuruluşları tarafından verimli şekilde çalıştırılamaması ve iyi rehabilite
edilememesi; özel sektör elinin bu verimlilik problemini en iyi şekilde çözeceği
görüşü, elektrik enerjisi üretiminin ağır maliyet yükünün kamu kuruluşlarından alınıp
özel sektöre dağıtılmak istenmesi, özel sektör kontrolü sayesinde kaçak elektrik
kullanımının azalacağına ve sektörde oluşacak rekabet sayesinde elektriğin ucuz ve
kaliteli üretileceğine olan inanç gibi hususlar, 4628 sayılı Kanun’un çıkarılmasında
etkili olan sebeplerdendir.
Bu Kanun’un beklenen iyileştirmeleri sağladığını söylemek zordur. Kanun’daki bazı
olgunlaşmamış ve Türkiye şartlarına uymayan noktalar; özel sektör tarafından üretim
finansmanının sağlanmasını ve elektriğin ucuza satılabilmesini zorlaştırmış ve
Kanun’un “gerçekte” uygulanabilirliğini azaltmış, hatta Elektrik enerjisi üretimini
kilitlenme noktasına getirmiştir.
Şu anda piyasadaki durum, özel sektör tarafından üretilen elektrik enerjisinin yine
kamu kuruluşları tarafından, doğrudan piyasada satılabileceginden daha yüksek bir
fiyata alınarak kullanıcıya bu şekilde ulaştırılması şeklindedir. Bu açıdan özel sektör;
kendisine biçilen rolünü gerçekleştirememiş ve üretimde %55 gibi “gözüken” payını
gerçekte kamu kuruluşlarına devretmiştir.
Bir başka kilitlenme noktası ise doğalgazdan elektrik üretimi yapan santrallerin
durumudur. Günümüzde doğalgazın fiyatının sürekli artması yanında elektrik
fiyatlarının sabit kalması nedeniyle doğalgaz santrallerinin karları iyice düşmüş, ve bu
santraller neredeyse kapanma noktasına gelmiştir. Oysa 2006’da üretilen elektriğin
10-2
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU

%44’ü doğalgaz santrallerinden elde edilmiştir, ve durum ülkenin enerji talebinin
karşılanabilmesi açısından büyük tehlike arz etmektedir.
Özel sektörün bu tip zorluklarla karşı karşıya olduğu görüldüğünde, özellikle kamu
kuruluşları eliyle yeni santrallerin açılması düşünülebilir. Fakat 4628 sayılı yasa “özel
sektörün önünü açmak” amacıyla bu seçeneğin önünü tıkamıştır. Kanun’daki en
“olgunlaşmamış” noktalardan biri olan bu husus, içinde bulunulan durumun doğru
şeklide değerlendirmesini ve gerekli kararların alınmasını engellemektedir.
Yukarıda saydığımız sebepler, elektrik enerjisi üretiminde serbest piyasanın
durumunun pek iç açıcı olmadığını göstermektedir. 4628 sayılı Kanun bu yönüyle
elektrik enerjisi arzının tehlikeye girmesine neden olmaktadır.
c) Türkiye’de Elektrik Enerjisi’nin Verimsiz Kullanımı
• Günümüzde Türkiye’de elektrik kullanımının yaklaşık %22’lik bir kısmı “kayıp
ve kaçak” olarak görünmektedir. Bu, üretilen elektriğin yaklaşık %25 inin
santrallere kazanç olarak geri dönememesi ve giderek azalan verim demektir.
• 2006 yılında hidroelektrik santrallerden yaklaşık olarak 45 milyar KW/saat
elektrik üretilmiştir. Aslında, ülkemiz üzerindeki hidrolik potansiyelin günümüz
teknolojileriyle gerçekleştirilebilirliği bu enerjinin 3 katını üretebilmeye izin
vermektedir. Enerji talebi hızla artan günümüz dünyasında, santraller için
gerekli elektromekanik aksamın dışarıdan hızlı bir şekilde temin edilememesi
ve ülkemizde de elektromekanik sanayi olarak yeterli tasarım ve üretim gücü
olmayışı sebebiyle hidrolik potansiyelimiz tam anlamıyla
değerlendirilemektedir.
• Her 1 MW’lık santral için yaklaşık olarak 1 milyon $ gerektiğini düşünebiliriz.
Eğer ülkemizdeki herkes sadece 1 gereksiz lambayı kapatsa veya her
bilgisayar kullanıcısı, bilgisayar kullanmadığı sürelerde bilgisayarını açık
bırakmak yerine sadece beklemeye alsa, birkaç santrale eşdeğer bir enerji
tasarrufu elde edilebilir.
d) Sonuç ve Öneriler
Mevcut verilere göre, ülkemizin 1963-2004 yılları arası enerji talep artışı ortalama
%4.2’dir. Elektrik enerjisi üretim miktarının gelişme hızı ise yukarıda belirtilen
durumlar nedeniyle 1963-2004 yılları arasında %3.2’lerde seyretmektedir. Bu
durumda arz ve talep arasında %1’lik bir fark vardır ve eğer gerekli önlemler
alınmazsa yakın zamanda “arz açığı” oluşacaktır. Bahsedilen arz açığı; tahmin edilen
rakamlara göre, iyimser bir senaryoyla 2011’de, kötümser bir senaryoyla 2009’da
oluşacaktır.
Sonuç olarak, ülkemizde şu anda elde bulunan kurulu güç ve üretim imkanlarıyla,
amacına ulaşamayan enerji kanunumuzla ve elektriği verimsiz kullanmamız
sebebiyle enerji üretim açığı verdiğimizi görmekteyiz.
Bu enerji açığını kapatılabilmesi için çalışma grubu olarak önerilerimiz şunlardır:
Kısa vadede yapılması gerekenler:
1. Üretilen elektrik enerjisinin “iyi yönetimi”,
2. Rehabilitasyon çalışmalarının hızlandırılması ve verimliliğin artırılması,
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU 10-3

3. Yarım bırakılmış orta ve küçük ölçekli santral yapımlarına ağırlık verilerek,
hızla talep artışının yakalanması,
4. 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun kaldırılarak, yerine ülkemiz
koşullarına uygun ve her türlü durumu doğru değerlendirip gerekli önlemi
alabilen bir kanunun hazırlanması,
Uzun vadede yapılması gerekenler:
1. Özel sektör yatırımcısının önündeki finansman ve alım garantisi sorununun
kaldırılması, çeşitli teşvikler sağlanması,
2. Enerji üretimi alanında Devlet-Sanayi-Üniversite işbirliğiyle Ar-Ge
çalışmalarının arttırılması ve desteklenmesi,
3. Ar-Ge çalışmalarından alınacak sonuçlarla, yeterli elektromekanik aksam ve
diğer fiziki ünitelerin ülke içinde hızlıca üretilebilir hale getirilmesi,
4. Devletin yerli aksam üretimine alım garantisi sağlaması ve yerli üretime
güvenmesi,
5. Büyük ölçekli santraller gerçekleştirilirken en verimli olan santral türlerinin
tercih edilmesi,
6. Yenilenebilir enerji üretiminin payının arttırılması,
Genel olarak yapılması gerekenler:
1. Çeşitli caydırıcı kanunlar veya teknolojik kontrol yöntemleriyle kaçakların
önlenmesi,
2. Enerji tüketicisinin bilinçlendirilip, elektriği verimli kullanmaya yöneltilmesi,
2. HİDROLİK ENERJİ
Hayatın varlığı ve devamlılığı için vazgeçilemez bir kaynak olan su; petrol, kömür ve
doğalgaz gibi birincil dereceli bir enerji kaynağıdır. Hayatın vazgeçilmezi olan sudan,
genellikle yoğun yağış alan havzalarda ve akarsuların akım hızının yüksek olduğu
yerlere konumlandırılan barajlar aracılığı ile elde edilen enerjiye “Hidrolik Enerji”
denilmektedir. Türkiye’de 26 havza bulunmaktadır. Hidrolik enerji yeşil enerji olarak
da anılan yenilenebilir enerji çeşitlerinden biridir. Yenilenebilen bu enerjiyi sağlamak
için kurulan Hidroelektrik santraller (HES) enerji üretmenin yanı sıra içme ve sulama
suyu sağlamak, yeşil alan yaratmak, akarsuyun kontrol altına alınması sonucunda
taşkın ve baskınları engellemek, balıkçılığı geliştirmek, ulaşımı kolaylaştırmak, turizmi
geliştirmek ve su sporları için alan oluşturmak gibi bir çok fayda sağlamaktadır.
Hidroelektrik Santralleri elektrik üretimi açısından inceleyecek olursak; 1988 yılında
Türkiye’nin elektrik üretiminde hidroelektriğin payının %60’lar seviyesinde olduğunu
görebiliriz. Ancak 2006 yılına baktığımız zaman bu değerin %25’lere düştüğünü
görmekteyiz. Bu durumun ortaya çıkmasında; yap-işlet yöntemiyle yapılan doğalgaz
ve ithal kömür santralleri üretim payının, Türkiye genel elektrik üretimi içerisinde
yüksek oranlara ulaşmasının rolü büyüktür. Türkiye, dünya teknik yapılabilir
hidroelektrik potansiyelinde %1,53’lük paya sahiptir. Ekonomik yapılabilir hidroelektrik
potansiyelinde ise Rusya federasyonu ve Türkiye dışında Avrupa ekonomik
potansiyelinin %16,1’ine, 27 AB ülkesinin ise %28,3’üne eşittir. Hidroelektrik
üretimimiz Norveç, Fransa, İsveç ve İtalya’nın altında olmakla birlikte, ekonomik
potansiyel olarak Norveç’ten sonra ikinci sırada gelmektedir.
10-4
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU

Türkiye’nin yaklaşık 40.000MW’lık kurulu gücünün 13.000MW’ını HES’ler
oluşturmaktadır (%32). 2006 yılında üretilen 176 milyar KWh’lık toplam üretimin 44
milyar KWh’ı HES’lerden karşılanmıştır (%25). Bu durum Türkiye’nin varolan
ekonomik hidroelektrik potansiyelinin 1/3’ünün kullanıldığını göstermektedir,
ülkemizin hidrolik potansiyelinin 2/3’ü halen kullanılmamaktadır. Bu durumun altında
teknik imkanların yetersizliği ve HES’lerin bazı dezavantajları yatmaktadır.
Dezavantajlara bakmadan önce HES’lerin üstünlüklerini inceleyecek olursak :
a) HES’lerin Tercih Edilme Nedenleri :
• Suyun yenilenebilir, sürekli bir kaynak olması,
• Bu sürekli kaynağın doğalgaz ya da petrol gibi dışa bağımlı olmaması,
• Karbondioksit (CO 2 ) salınımının fosil yakıtlara oranla oldukça düşük olması,
(Örneğin yeşil enerji ile üretilen 1 GWh’ lik elektrik, 480 ton CO 2 salınımını
azaltmaktadır)
• Pik kavramı ile ifade edilen elektrik tüketiminin yoğun olduğu saatlerde Pik-
Güç faydasının yüksek olması,
• 400-500 yıl gibi uzun ömürlü ve birim elektrik üretim maliyetinin düşük olması.
b) HES’lerin Dezavantajları:
• Kuruluş maliyetilerinin yüksek olması ve yapımının uzun süre alması,
• Büyük HES’lerin ekolojik dengeye olumsuz yönde etki edebilmesi,
• Küresel iklim değişikliği ve küresel ısınma sonucu oluşabilecek kuraklık su
seviyesini düşüreceğinden HES’lerin üretiminin olumsuz yönde
etkilenebilmesi.
c) Öneriler
• Öncelikle Türkiye’de varolan HES’lerin rehabilitasyon çalışmaları
hızlandırılmalıdır. Bu şekilde santrallerin verimliliği arttırılmış olacaktır.
• Küçük santraller ve kanal tipi santraller teşvik edilmelidir. Küçük santraller
çevreye etkileri ve kurulum maliyeti açısından büyük HES’lere oranla daha
avantajlıdır. Kanal tipi santraller ise akım hızının yüksek olduğu yerlerde baraj
inşasına gerek duyulmadan kurulabileceği için tercih edilebilir.
• Pompaj depolamalı santraller geliştirilmelidir. Bu şekilde, pik saatlerde tüketimi
karşılamak kolaylaşacaktır.
d) Sonuç
Türkiye’nin genel yağış rejiminin dengesiz olması nedeniyle baraj ve hidroelektrik
santral yapma zorunluluğumuz bulunmaktadır. Hidroelektrik enerji üretiminde amaç;
katı fosil yakıtlar ve doğalgaza alternatif bir enerji kaynağı önermek değildir. Asıl
amaç; enerji kaynaklarında çeşitliliğe giderek, bunların üretimdeki payını
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU 10-5

dengelemek, arz güvenliğini (supply security) sağlamak ve en önemlisi de çevreye
daha az zarar vererek enerji ihtiyacımızı karşılayabilmektir.
3. YENİLENEBİLİR ENERJİ
Çalıştay kapsamında, yenilenebilir enerji grubu olarak, enerji ithaline bağımlı
ülkemizde kaynakların çeşitlendirilmesi , yenilenebilir enerji kaynaklarının avantaj ve
dezavantajları, Türkiye’nin bu alanda sahip olduğu potansiyeli tartışılmıştır. Hızlı
nüfus artışına paralel olarak enerji ihtiyacının artışı, enerjide dışa bağımlılık ve enerji
kaynaklarının etkin kullanılmaması gibi sorunlar karşısında çözüm önerileri ana
başlıklar halinde aşağıdaki şekilde sıralanmıştır;
a) Jeotermal Enerji
Jeotermal enerji yerkabuğunun derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğu sıcak su,
buhar ve gazlardan elde edilen enerji alternatifidir. Ülkemiz bu alanda toplam 2000
MWe (16 Milyar kWh/Yıl) jeotermal elektrik potansiyeline sahiptir. Yine bu alanda
2010 yılı jeotermal elektrik üretim hedefi; 500 MWe (4 Milyar kWh/Yıl) dir. Diğer bir
ifade ile ülkemiz, toplam elektrik enerjisi ihtiyacının %5’ini, ısıtmada ısı enerjisi
ihtiyacının %30’unu karşılayabilecek potansiyele sahiptir.
Birim maliyetlerinin düşük olması (0,5-1,0 cent/kWh), ilk yatırım maliyetleri, ısıtma
sistemlerinin komple yatırımı, ekipman, bina içi bağlantılarının konut başına (100m²)
750 $ ile 1500 $ arasında olması; kullanımının diğer fosil kaynaklara göre daha
ucuza malolduğunu açıklamaktadır. Aynı zamanda yerli, yenilenebilir, sürdürülebilir,
güvenilir ve 20 -35 g/kWh’lik karbondioksit emisyonu ile çevre dostu bir alternatif
enerji türüdür.
Entegre değerlendirme sistemleri ile; elektrik üretimi, termal turizm, merkezi ısıtma,
soğutma, sera jeotermal ısı alt yapısında, kültür balıkçılığı gibi alanlarda peşpeşe
yararlanılabilinmekte-dir. Jeotermal rezervuarlardan yapılan sondajlı üretimlerde
jeotermal akışkanın çevreye atılmaması ve rezervuarı beslemesi bakımından, işlevi
tamamlandıktan sonra tekrar yeraltına gönderilmesi (reenjeksiyon) işlemi ile de
sürdürülebilir özelliğini korumaktadır.
Konut ısıtması, sera ve termal tesis ısıtmasında ülkemizde toplam 1,25 milyon konut
eşdeğerinde (10000 mwt) potansiyel kullanımdadır. 2010 yılı hedeflerine göre mevcut
kapasite 5 milyon konut olarak öngörülmektedir. Türkiye’de hedeflenen 1 milyon
konutun jeotermal ile ısıtılmasında, 8000 MWt kurulu güç olarak karşılaştırıldığında,
1400 MWe’lık bir Nükleer Santralin beş katı; yıllık ısı enerjisi ikamesi olarak
karşılaştırıldığında ise üç katı olmaktadır. Bir başka yaklaşımla, 2 tane Mavi Akım
Projesi’ne eşdeğer enerjidir. Mavi akımda 16 Milyar m 3 /yıl doğalgaz teminine karşın
jeotermal ısı potansiyelimiz 30 Milyar m 3 /yıl’dır.
Jeotermal enerjinin dezavantajları ise saha araştırma maliyetleri ve kireçlenmeden
dolayı ekipmanın yaratacağı maliyetlerdir.
b) Rüzgar Enerjisi
Rüzgar, mevcut atmosfer basıncının bölgeler arası değişmesi sonucu oluşur.
Güneşten gelen enerjinin %1-2’si rüzgar enerjisine dönüşür. Avrupa'da 5 milyon
insanın temel gereksinimlerini karşılayacak düzeyde elektrik bu yöntemle
10-6
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU

üretilmektedir. Bir rüzgar elektrik santrali 2 MW’a varan kurulu güçlerde
olabilmektedir.
Türkiye’de hemen kurulabilir rüzgar güç santrali kapasitesi 5.000 MW’dir.Türkiye’de
kurulacak 5.000 MW rüzgar güç kapasitesi yılda 500 milyon dolar daha az yakıt ithal
etmemizi sağlayacaktır. 5000 MW rüzgar güç santrali için yaklaşık 5 milyar dolar
yatırım yapmak gerekmektedir. Birim maliyet başına 4.0- 6.0 cent/kWh lık bir üretimle
diğer fosil kaynaklara göre çok daha ucuz olduğu görülmektedir. Rüzgardan üretilen
elektriğin birim (kWs) maliyeti, imalat ve diğer masraflar azaldıkça, düşmektedir.
Ancak, günümüzde şebeke bağlantılı RES uygulamaların rüzgar hızı yaklaşık 10m
de 6m/s ye ulaştığında ekonomik olarak yapılabilmektedir. Sabit olmayan rüzgar
hızları, şebeke bağlantı problemleri rüzgarın güvenilirliğini azaltmaktadır.
Rüzgar enerjisinden yararlanmak için önce yörenin veya bölgenin rüzgar enerjisi
potansiyeli ve rüzgar özellikleri belirlenmelidir. Üllkemizde rüzgar potansiyeline göre
bölge sıralaması Ege, Marmara, Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi şeklindedir. Buradan
yola çıkarak, rüzgar konusunda sağlanacak devlet teşviklerinin bölge öncelikli olması
gerektiği belirtmek gerekir.
Gelişmekte olan bu sektörde yerli yatırımcıyı teşvik etmek amacıyla sürmekte olan
ithal türbin parçalarına uygulanan gümrük indirimine, sektör gelişinceye kadar
devam edilmeli ancak diğer yandan da yerli sanayicinin teşviki %1 payından,
bölgesel öncelikli olarak daha yüksek teşvik paylarına çekilmelidir.
c) Güneş Enerjisi
Güneşin çekirdeğinde yer alan füzyon süreci ile açığa çıkan ışıma enerjisi, dünya
yüzeyine 178 trilyon kW’lık bir enerji yollamaktadır. Bunun dünyadaki kurulu güç
olarak karşılığı ise toplam 2,9 TW’tır. Bu değer 0.025 km 2 ile çarpıldığında çıkan
yüzey alanı ise 75.000 km 2 olmaktadır.
Türkiye sahip olduğu coğrafi konumu nedeniyle ortalama yıllık toplam 2640 saat
(günlük toplam 7,2 saat), ortalama toplam ışınım şiddeti 1311 kWh/m²-yıl eşdeğeri
(günlük toplam 3,6 kWh/m²) gibi yüksek güneşlenme sürelerine sahiptir. Bölgesel
olarak güneş enerjisi potansiyelleri sıralandığında ilk sırada Güneydoğu Anadolu
Bölgesi ve daha sonra Akdeniz Bölgesi yer almaktadır.
Aktif kullanım proseslerinde kollektörlerle toplanan ısı doğrudan kullanılabileceği gibi
elektrik üretiminde de kullanılabilir. Fotovoltaik piller de denilen güneş pilleri ile de
güneş ışığı doğrudan elektriğe çevrilebilmektedir. Ancak bu kullanım; pahalı bir
üretim sürecinden çok, pahalı bir malzeme kullanılarak sağlandığı için maliyet
problemi yaratmaktadır.
d) Biyogaz Enerjisi
Biyogaz organik maddelerin anaerobik ortamda, farklı mikroorganizma gruplarının
varlığında, biyometanlaştırma süreçleri (havasız bozunma- biyolojik bozunma -
mikrobiyal bozunma - anaerobik fermentasyonun kontrollü süreci) ile elde edilen bir
gaz karışımıdır. Biyogaz enerjisi doğrudan ısıtma amaçlı, motor yakıtı olarak, turbin
yakıtı olarak kullanıldığında elektrik eldesi için, yakıt pili yakıtı olarak kullanılabilirler.
Bu alanda Türkiye biyogaz potansiyeli 2,5-4,0 Milyar m3 (Yaklaşık 25 Milyon kWh)
olarak belirtilmektedir. Biyogaz diğer yakıtlarla karşılaştırıldığında ise 0,62 m 3’ lük
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU 10-7

iyogaz miktarı 1 m 3 doğalgaza denk gelmekte bu da toplam 8250 kcal/kg ısıl
değerine eşit olmaktadır.
Ülkemizdeki evsel ve endüstriyel atık miktarı 65 000 ton/gün’e ulaşmaktadır. Bu
atıkların düzenli depolama ile değerlendirilmesi sayesinde, bölgesel bazda ya da
endüstrilerin kendi üretimlerinin bir kısmını karşılayacak bazda küçük anaerobik
prosesler yoluyla yerli enerjiye katkıda bulunulmuş olunacaktır. Bu bağlamda öncelikli
olarak yüksek miktarda organik atığa sahip hayvancılık, orman endüstrisi, kağıt, deri,
gıda atıkları ve atık su arıtma tesisi atıkları gibi endüstriler teşvik edilmelidir.
e) Sonuç
• Enerjide dışa bağımlılığımızı azaltabilmek için yerli kaynaklara yönelinmelidir.
Jeopolitik konumumuz itibariyle sahip olduğumuz doğal ve sürdürülebilir
potansiyel acilen değerlendirilmelidir.
• Tek bir kaynak yerine enerji çeşitliliğine gidilerek arz dengesi sağlanmalı ve
tüm sürdürülebilir alanlarda ar-ge çalışmaları artırılmalıdır.
• Enerji teşviğinde %1 gibi sembolik hazine teşvikleri yerine öncelikli yöre ve
özel önemli bölgelere teşvik edici yatırım indirimleri uygulanmalıdır.
• İthal ikameci üretim modeline benzer olarak sektörde kullanılan ithal makina
parçalarına uygulanmayan gümrük vergisi yerli yatırımcının ilgisi artmaya
başladığında yerli imalatçının desteklenmesi yönüne çevrilmelidir.
• Bölgelere göre değişen yenilenebilir enerji kaynakları kayıp kaçak oranlarını
azaltmak, yenilenebilir enerjideki şebeke bağlantı problemlerini önlemek için
yine bölgenin enerji ihtiyacını karşılayacak şekilde ve gerektiğinde fazlasını
şehir şebekesine aktaracak şekilde düzenlenmelidir.
• Enerjide birim maliyetler hesaplanırken; fosil ve sürdürülemez kaynakların
yaratacağı çevre ve sağlığa ilişkin dışsal maliyetler, nükleer gibi teknolojilerin
getireceği kamusal yükümlülükler gibi ek maliyetler ve karbon emisyonu
vergileri gibi küresel yükümlülükler de hesaba katılmalıdır.
• Değişmekte olan iklim koşulları rüzgar, güneş, biyoorganizma gibi kaynakların
dünya yüzeyindeki dağılımını değiştirmektedir. Değişen küresel ilişkiler,
savaşlar, ulusal çıkarlar nedeni ile oluşan enerjideki arz dengesizlik
parametreleri yanında doğal küresel değişim parametreleri de hesaba
katılarak modellemeler yapılmalıdır.
4. ENERJİ SEKTÖRÜNDE AR-GE
Gelişen teknoloji sayesinde insanoğlunun enerjiye olan bağımlılığı artık yadsınamaz
ve vazgeçilemez bir hale gelmiştir. Daha genel bir ifade ile insanoğlu artık enerji ile
yaşamaya alışmıştır. Günlük aktivitelerimizin enerji kullanılmadan gerçekleştirilmesi
artık hayal gibi gelmektedir. Bu bakış açısında incelenmesi gereken en önemli
yaklaşımlardan bir tanesi de kullanılan ve artık bağımlılık haline gelmiş olan enerji
sektöründeki gelişmeler ve yenilikler karşısında insanoğlunun gerçekleştireceği
iyileştirme ve tasarruf çalışmalarıdır.
10-8
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU

Giderek artan ihtiyaçlarımız karşısında kaynaklarımızın sınırlı olduğu gerçeğinden
yola çıkarak; kaynakların etkin, temiz ve verimli kullanımı için Ar-Ge çalışmalarının
yapılması gerekmektedir.
Genel bir yaklaşımla enerji sektöründeki Ar-Ge çalışmaları 4 farklı başlık altında
toplanabilmektedir. Bu başlıklar;
• Ar-Ge çalışmalarının hedefleri
• Ar-Ge çalışmalarının basamaklarının neler olabileceği
• Ar-Ge çalışmalarının yürütülmesi sırasındaki kilit bileşenler
• Ar-Ge çalışmaları konusunda öneriler
a) Hedefler
Enerji konusu özel olarak ele alındığından, bu sektörde uygulanabilecek olan
araştırma geliştirme çalışmalarında ana hedefin ne olacağının belirlenmesi önem arz
etmektedir. Bu açıdan, ele aldığımız sistemin proses bazında işleyişinin
kolaylaştırılması, çalışmanın hedefi olarak ele alınmalıdır. Bunun yanı sıra hangi
amaçla kullanılıyorsa o sektöre özgü kaynakların etkin kullanımını sağlamak, bu
sırada kullanılan enerjiden tasarruf sağlayarak verimliliği arttırmak da hedefler
arasında yer almalıdır. Çevreye duyarlı proseslerin geliştirilmesi, halihazırda
kullanılan sistemlerin sürekliliğinin sağlanması ve en önemlisi de arz-talep dengesinin
korunması (dolayısıyla kapasite aşımının engellenmiş olması) üzerinde durulan
konulardan bazılarıdır.
b) Basamaklar
Böyle bir çalışmaya başlanmasına karar verildikten sonra atılması gereken ilk adım,
pazar araştırma çalışmaları yaparak bölgesel ihtiyacın belirlenmesidir. Ar-Ge
çalışmalarının verimliliğinin arttırılması konusunda incelenmesi gereken en önemli
özellik, bölgesel özelliklerin ve ihtiyaçların belirlenmesidir. Çalışmanın uygulanacağı
bölgenin fiziksel, ekonomik ve sosyal bileşenlerinin hepsi birlikte ele alınmalı ve buna
göre bir çalışma yapılmalıdır. Başka bir bölgede uygulanıp başarılı sonuçlar veren bir
Ar-Ge çalışması incelediğimiz bölgede aynı başarıyı vermeyebilir. Örneğin
Amerika’daki bir eyalette uygulanmış ve verim elde edilmiş bir rüzgar türbin projesinin
aynısı, tasarım kriterlerini değiştirmeden ve bölgesel özellikleri belirlemeden kendi
bölgenizde uygulamanız durumunda, bu girişim iki bölge arasındaki iklimsel
değişikler yüzünden başarılı olmayabilir.
Daha sonra, planlanan Ar-Ge çalışması için fizibilite çalışmaları yapılmalıdır. Ve bu
basamakta da amaç düşük maliyette yüksek kalite hedefine ulaşılmasıdır.
Fizibiliteden sonra kurulumuna geçilen çalışma için sistemin işletilmeye
başlanmasından sonra ortaya çıkması muhtemel olan iyileştirme ve yenileme
çalışmalarının belirlenmesi gerekmektedir. Günümüzde en çok uygulanmakta olan
yaklaşım, sistemlerin çeşitli değişiklikler yardımı ile verimliliklerinin arttırılmasıdır. Bu
işlemi de sürekli inovasyon olarak ele alabiliriz.
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU 10-9

c) Kilit bileşenler
Ar-Ge çalışmasının başarısı; çalışmayı yürütecek olan kurumların, kuruluşların ve
tüzel kişilerin sistematik ortaklıklarına ve birlikteliklerine bağlıdır. Günümüzde Ar-Ge
çalışmalarını destekleyici veya teşvik edici bir program bulunmamaktadır.
Bir Ar-Ge çalışmasına doğrudan destek verebilecek 3 kilit bileşen vardır. Bunlardan
ilki; çalışmaya akademik ve teknik desteği sağlayacak olan ve teknik altyapının
oluşturulmasına katkıda bulunacak olan üniversitelerdir. İkinci kilit bileşen
tecrübelerinden ve uygulama örneklerinden yaralanılacak olan sanayi ve üçüncü
bileşende teşviklerle çalışmayı güçlendirecek olan kamu bileşenidir.
d) Öneriler
Yaptığımız çalışma sonucunda günümüz enerji sektöründe uygulanması muhtemel
olan bazı Ar-Ge çalışmaları aşağıda sunulmuştur.
• Bilindiği üzere karayolları aydınlatmaları için kullanılan elektrik enerjisi göz ardı
edilemeyecek kadar büyük boyutlardadır. Bu yüzden karayollarının
aydınlatılması için kullanılan lambalarının fotovoltaik güneş pilleri kullanılarak,
sabahları doldurulması ve gece de bu depolanan enerjinin elektrik enerjisi
olarak kullanılması verimli bir Ar-Ge çalışması olacaktır.
• Araçlarda kullanılan benzin miktarının azaltılması yada benzinsiz akülü
arabaların kullanılması
• Kömürün sıvılaştırılması
• Rüzgar türbinlerinin bölgesel özellikler dikkate alınarak tasarlanması ve
dolayısıyla verimliliğin arttırılması
• Türkiye’de çıkarılan kömürün kimyasal bileşenlerinin dikkate alınarak bu
bileşenlere göre uygun termik santrallerin inşa edilerek kaynakların etkin
kullanımlarının sağlanması
• Kömür kullanımında temiz yakma teknolojilerinin geliştirilmesi
• Hidrojen enerjisi üzerinde yoğunlaşılması
• Biyokütle kullanımlarının yaygınlaştırılması
5. PETROL VE DOĞAL GAZ
Petrol ve doğal gaz, talep esneklikleri çok düşük olan enerji kaynaklarıdır. Ödemeler
bilançosundaki etkileri de düşünüldüğünde ilgili kaynakların piyasalarında yeni
düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
Doğal gaz piyasasında öncelikle 4646 sayılı kanun yeniden gözden geçirilmeli, EPDK
ve BOTAŞ’ın konumu yeniden düzenlenmelidir. Bu düzenlemeler, sektörde
uzmanlaşmış kişi ve kurumların görüşleri dikkate alınarak ve kaynakların kullanımını
optimum düzeyde gerçekleştirecek bir biçimde yapılmalıdır.
Enerji kaynaklarında çeşitlendirmeye gidilmesi gerektiği net bir biçimde ortadadır.
Tek bir kaynağa olan aşırı bağımlılık önemli bir risk teşkil etmektedir. Kaynağın
çeşitlendirilmesi kadar; kaynağın elde edileceği ülkelerin sayısı da arttırılmalıdır. Bu
noktada ABD’nin kaynak çeşitlendirmesi de örnek verilebilir. Doğal gaz ile elde
edilecek olan elektrik enerjisi kojenerasyon sistemi ile elde edilmelidir. Böylece %90’a
varan verimle elektrik enerjisi elde edilebilecektir.
10-10
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU

Politikalar geliştirilirken; politikaların ülkenin jeopolitik konumuna, konjonktüre, milli
menfaatlere uygun ve sürdürülebilir olmasına özen gösterilmeli, günübirlik
politikalardan vazgeçilmelidir. Yapılan projeksiyonların hatalı olduğu açıktır. 9.
Kalkınma Planı’ndaki hedeflerin gerçekleştirilmesi yolundaki zorluklar bir yana; plana
gerekli alternatiflerin dahil edilmemiş olması da göze çarpmaktadır. Ülkemizde
mevcut doğal gazın arzı yeterlidir. Yapılan anlaşmalara “re-export” hakkı mutlaka
eklenmelidir. Doğal gaz alımları tıpkı 1980’lerdeki gibi takas ile olmalıdır. Zira bu
şekilde , ithalat yükü yapılacak ihracat ile azaltılabilecektir.
Bugüne kadar Türkiye petrol ve doğal gazını yeteri kadar ne yazık ki arayamamış
durumdadır. Bu nedenle ilk başta aramalara önem vermesi gerekmektedir, arama
çalışmaları hızlandırılmalı , TPAO’ya gerekli destek sağlanmalıdır.
6326 sayılı Türk Petrol Kanunu’ndan milli menfaatler sözcüğünün çıkartılmasının
zihinlerde yarattığı şüpheleri giderecek duyarlılıkta küresel ve bölgesel dinamiklere
uygun bir kanun hazırlanmalıdır.
Kaçakçılık hiç şüphesiz her iki piyasa için önemli bir sorundur. Bu sebeple akaryakıt
kaçakçılığı için önlemler arttırılmalı ve ulusal marker uygulamasındaki denetlemeler
yoğunlaştırılarak sürdürülmelidir. Ayrıca elektrik kaçakçılığının doğal gaz talebi
üzerindeki önemli etkisi göz önüne alınarak bu alandaki usulsüzlüklerin de önlenmesi
yolunda yoğun gayret sarfedilmedir.
Bir diğer konu da “yabancı sermaye” konusudur. Yabancı sermayenin piyasaya
girişinin yeni yatırımlar şeklinde olması sağlanmalıdır. Yeni yatırımların gelmesi ile
piyasalarda üretim artacaktır. Böylece üretim ve istihdamı arttırıcı politikalar da
geliştirilmiş ve desteklenmiş olacaktır.
Denetleme kurumlarının piyasadaki konumları yeniden gözden geçirilirken,
kadrolaşmaların yaratacağı verimsizliklerin piyasaya yansıtacağı muhtemel
maliyetlerin bilincinde bir yönetişim sergilenmelidir.
İlgili ürünlere uygulanan ÖTV ve KDV oranları yeniden gözden geçirilmelidir. Dolaylı
vergi- direkt vergi arasındaki dengeyi koruyabilecek bir vergilendirilmeye geçilmelidir.
Zira yüksek vergi oranları devlet için büyük bir gelir oluştursa da gelir dağılımında
adaletin sağlanması konusunda büyük bir engel oluşturmaktadır.
Sonuç olarak, petrol ve doğal gaz piyasalarında yaşanan çeşitli aksaklıklar
piyasaların işleyişini bozmaktadır. Bu aksaklıkları gidermek adına her iki piyasada da
yeniden düzenlemelere gidilmelidir.
6. ENERJİ ve ÇEVRE
Enerji ve Çevre Raporu, enerjiye ilişkin çevre konuları, enerji ve çevre arasındaki
etkileşim, iklim değişikliği sürdürülebilir kalkınma, Dünya’da ve Türkiye’de çevre ve
enerji konusundaki politikalar ve gelişmeler, Türkiye’deki enerji yoğunluğu, enerji
üretiminde ve tüketiminde verimlilik ile çevreye uyumlu gelişmiş teknoloji kullanımı
konularını kapsamaktadır.
Bütün enerji faaliyetlerinin ve enerji kaynaklarının çevre üzerinde etkileri vardır. Bu
enerji kaynaklarının çevreye olan etkilerinin en aza indirilmesi için enerji verimliliği
sağlanmalı ve en ekonomik alternatif çözümler üretilmelidir.
Enerjinin kullanımının sürekli arttığı bir dünyada yaşamaktayız. Enerji, sürekli ve
büyük oranlarda kullanıldığı için bu sektörde çevreye daha az etkisi olacak sistemler
üretilmelidir.
Enerji alanında çevrenin korunmasına yönelik olarak, sürdürülebilir kalkınmanın üç
ana kaynağını enerji, çevre ve ekonomi oluşturur.
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU 10-11

Enerji verimliliğinin arttırılması, sürdürülebilirliğin sağlanmasına katkı yapmaktadır.
Ülkenin, ekonomik sıkıntı içinde olması nedeniyle enerjide etkin maliyet yoluna
gidilmelidir. Türkiye’de enerji yoğunluğu da dikate alınması gereken parametrelerden
biridir. GSMH ye göre enerji kullanım yoğunluğunun düşmesi gerekir.
Hiçbir enerji kaynağına %20’den daha fazla bağımlı olmamalıyız. Türkiye’de şu an
elektrik üretiminin %44’ü doğalgazdan karşılanmaktadır. Bu durum, ülkemizi büyük
oranda dışa bağımlı hale getirmektedir. Buna karşın %95 hidroelektrik potansiyelinin
sadece %40’ı kullanılmaktadır.
Üretim ve tüketimde verimlilik diğer önemli kriterlerden biridir. Enerji türleri, en iyi
verimi sağlayacak şekilde tüketilirse birçok sorunla başa çıkılabilir.
Kömüre dayalı santrallerimizin Çevre Mevzuatı öncesinde yapılmış olması ve gerekli
çevre yatırımlarının yeterli düzeyde yapılamaması nedeniyle, birçok kömür santrali
çevre sorunları yaratmaktadır. Ayrıca özelleştirme kapsamında çevre yatırımlarının
özel sektör tarafından yapılması beklentisiyle de gerekli çevre yatırımları
yapılamamıştır. Bu santralların özelleştirilmelerini takiben çevre yatırımlarının hızlı bir
şekilde gerçekleştirmesi beklenmektedir. Özelleştirmede, rekabetin sağlanmasında
çevre mevzuatı açısından bazı yaptırımların olması gerekir.
İklim değişikliği konusunda ülkemiz küresel ısınmadan etkilenecek ülkeler arasında yer
almaktadır. Yaşanmakta olduğumuz kuraklık bunun ilk belirtilerindendir. Bu etkilere
karşı önlem almak üzere çalışmalara başlanmalıdır. Yenilenebilir enerji kaynaklarına
önem verilmeli ve şu hususlar dikkate alınmalıdır:
• Yenilenebilir enerji kaynaklarından hangileri kullanılırsa en iyi verim elde edilir?
• Bu kaynaklardan Türkiye ne kadar yararlanabilir?
• Bu sorular ışığında üretilen çözümler neler olmalıdır ve çevresel önemleri nedir?
Enerjiden kaynaklanan çevresel etkileri gidermek veya en aza indirmek üzere alınacak
önlemler şöyle sıralanabilir:
• Hidrolik kaynakların, rüzgar, güneş, jeotermal ve biyokütle gibi yenilenebilir
enerji kaynakları kullanımının arttırılması
• Enerji üretiminden tüketimine kadar her aşamada enerji verimliliğinin ve
tasarrufunun sağlanması.
• Çevre bilincinin arttırılması ve insanların bu konularda eğitilerek çevreye daha
duyarlı bireylerin yetiştirilmesi
• Vergi, teşvik gibi ekonomik araçların kullanılması.
• Çevresel maliyetlerinin enerji maliyetlerine tam olarak yansıtılması.
• Uygun çevre teknolojilerinin kullanılması.
• Evsel ısınma sistemlerinde merkezi ısıtma sistemlerinin kullanılması.
• Ulaşımda toplu taşıma araçlarının kullanılması, şehirlerarası yolcu ve yük
taşımacılığında demiryolu ve deniz taşımacılığının daha fazla tercih edilmesi.
• Verimliliği %45’lere çıkaran kömür santrallerinin kurulması.
• Çevre Kanunlarında; çevreye zarar vermeyi caydırıcı hale getirecek
yaptırımların arttırılması.
10-12
GENÇLİK ENERJİ ÇALIŞTAYI, GENÇLİK ENERJİ RAPORU