Elektrik Dagıtım Sektöründe Avrupa Birligi Üye Ülkelerinden İspanya ...

ELEKTRİK DAĞITIM SEKTÖRÜNDE AVRUPA BİRLİĞİ ÜYE ÜLKELERİNDEN
İSPANYA’NIN ÖZELLEŞTİRME SÜRECİ İLE TÜRKİYE’NİN KARŞILAŞTIRILMASI
Ali CESUR
Bülent KARAERİK
Ünver TOKTAŞ
Kürşat TANRIÖVEN
Metin DOĞAN
Kayseri ve Civarı Elektrik T.A.Ş.
ÖZET:
Türkiye’de enerji sektörünün özelleştirmesi çalışması 20.02.2001 tarihinde 4628
sayılı Elektrik Piyasası kanunu ile başlamıştır. Dünyada da benzer olarak başlayan
özelleştirme çalışmaları bazı ülkelerde rafa kaldırılmış bazı ülkelerde uygulamaya
geçmiş ve bazı ülkelerde de Türkiye’de olduğu gibi geçiş süreci devam etmektedir.
Elektrik dağıtım ve üretim sektörünün özelleştirilmesi ile tüketicilere ucuz, kaliteli ve
sürekli enerji sağlamak hedeflenmektedir. Avrupa Birliği üye ülkelerinden biri olan
İspanya özelleştirme ve serbestleşme çalışmalarını kısa bir sürede tamamlamıştır.
İspanya özelleştirme sürecine 1984 ve 1997 yılları arasında çıkan kanunlarla
başlamıştır. Elektrik sektörünün özelleştirilmesi kaçınılmaz bir süreç olmuştur. 2003
yılında her müşterinin kendi tedarikçisini seçebilme ve elektrik tarifesinde % 40 varan
indirimlere ulaşılması noktasına kadar varmıştır. Elektrik piyasasının serbestleşmesi
neticesinde elektrik borsası oluşmuştur.
Giriş
Elektik enerjisinin fiyatını belirlemede tek bir kişinin veya Şirketin kontrolünde
bulunması tekelciliğe yol açabilmektedir. Bu nedenle dünya devletlerinde genelde
kamu kurumları;
- Fiyat belirlemede tekelci bir yapının oluşmaması,
- Elektrik üretim,İletim yatırımlarının pahalı olması,
- Hizmetin toplumun her kesimine adil olarak dağıtılması,
gibi nedenlerden ötürü elektriğin üretimini, iletimini dağıtımını ve perakende
hizmetlerini belli bir süre elinde tutmuştur. Ancak daha sonraki yıllarda Devletlerin
kısıtlı kaynakları ve yönetim anlayışıyla, özel sektörün desteği olmadan bu
hizmetlerin etkin ve ekonomik olarak yerine getirilemeyeceği ortaya çıkmıştır.

1980’li yıllarda Şili ile başlayan elektrik piyasası özelleştirme süreci hızla yayılarak,
ülkelerin benzer çalışmaları yapmalarına yol açmıştır. (Tablo1). Ülkeler değişik
zamanlarda ve metodlarda özelleştirme işlemlerine başlamışlardır.Bu süreç ortalama
6 yıl kadar sürmüştür.[1]
Ülke Reform Süreçleri Reform Süresi Piyasa açıklık oranı %
1 Avusturalya 1991-1998 8 100
2 Arjantin 1992-2001 10 100
3 İngiltere 1990-1999 10 100
4 Finlandiya 1995-1998 4 100
5 İsveç 1996-1999 4 100
6 Almanya 1998-2000 3 100
7 Avusturya 1999-2001 3 100
8 Danimarka 1998-2003 6 100
9 İspanya 1998-2003 6 100
10 Hollanda 1998-2004 7 100
11 Polonya 1998-2004 7 52
12 İrlanda 2000-2005 6 56
13 Çek Cumhuriyeti 2002-2006 5 47
14 Türkiye 2001- 29
Tablo 1. Bazı ülkelerin reform süreçleri ve piyasa açıklık oranları
Türkiye enerji sektörü gelişimine genel bir bakış;
Türkiye’de elektrik enerjisi üretimi ve kısıtlı olarak kullanımı Osmanlı imparatorluğu
zamanında başlamıştır .İmparatorluk bütçesinin büyük bir kısmını savaşlara ve askeri
harcamalara ayırdığı için elektriğin üretimi, iletimi ve dağıtımı özel sektör elektrik
şirketleri ile yapılmaktadır. 1911 yılında Tarsus’ta kurulan ilk santralden bu yana
geçen aşamalar aşağıda belirtilmiştir. [2]
1.) İmtiyazlı şirketler dönemidir. (1911-1939) Bu şirketlerden biride 1926 yılında
kurulan Kayseri ve Civarı Elektrik T.A.Ş.’dir. (KCETAŞ)
2.) Elektriklendirmenin Kamu kuruluşları eliyle yürütülen dönemdir. (1939 -1953)
3.) Enterkonnekte sistem ile Bölgesel Termik ve hidroelektrik santrallerin
kurulduğu dönemdir. (1954 -1969)
4.) Türkiye elektrik kurumu ( TEK) dönemidir. (1970-1985)
5.) TEK’in tekelinin kaldırıldığı ve imtiyazlı şirketlere tekrar geçtiği dönemdir.
(1985-2006)
a) 1984 yılında 3096 sayılı kanun ile TEK’in tekeline son verilmiştir.
b) 1990 yılında görevli şirketler kurulmuştur.
c) 1990 yılında TEK; TEDAŞ, ve TEAŞ olarak ikiye ayrılmıştır.

d) 3 MART 2001 tarihinde 4628 sayılı Enerji Piyasası kanunu ile enerji sektörü
rekabete açılmıştır.
e) 2001 yılında TEAŞ; EÜAŞ, TEİAŞ, TETAŞ olarak yeniden yapılandırılmıştır.
f) 2006 Yılında Dağıtım Özelleştirmeleri beklenmektedir.
6.) 2011 yılında EPDK tarafından yayınlanan Elektrik Strateji Belgesine göre %100
açık piyasa elde edilmesi beklenmektedir.
1911-1939
Özel sektör
1939-1953
Kamu Kuruluşları
1954-1969
Enterkonneksiyon
1970-1985
TEK
1990
TEDAŞ-TEAŞ-
Görevli Şirketler
2001
4628 Sayılı EPK
kanunu
2004
21 Dağıtım bölgesi
oluşturuldu
Şekil 1 Türkiye de elektrik sektörünün tarihsel değişimi
Özelleştirme ve 4628 sayılı kanun ile istenenler;
• Elektrik enerjisi piyasasında verimliliği artırmak ve maliyetleri azaltmak için
rekabetin sağlanması,
• Enerji sektörünün mali açıdan sürdürülebilirliğinin temin edilmesi için
maliyetleri yansıtan fiyatların oluşturulması,
• Özel sektör katılımının temin edilmesi,
• Arz güvenliğinin sağlanması,
• Tüketicinin tedarikçisini seçebilmesi olarak özetlenebilir.
Özelleştirme yapısı sonucu beklenen yapı ;
• Özel üretim şirketleri
• İletim TEİAŞ (kamu),
• Özel dağıtım şirketleri ve TEDAŞ ,
• Özel perakende şirketleri ,
• İkili anlaşmalara dayalı enerji borsası,
• Toptan satış şirketleri olarak
planlanmaktadır.
Bu yapı içerisinde dağıtım şirketleri, piyasanın sağlıklı işlemesi için önemli rol
oynamaktadırlar.
Dağıtım şirketlerinin görevleri [3];
Yeni dağıtım tesisleri için dağıtım yatırım planı yapılması,

Yeni dağıtım tesislerinin kurulması, gerekli iyileştirmelerin yapılması, ilgili
mevzuata uygun olarak dağıtım sistemini işletilmesi, bakım ve onarımının yapılması,
Eşit taraflar arasında ayırım gözetilmeksizin dağıtım hizmeti sunulması,
Üçüncü şahısların dağıtım sistemine bağlantı ve sistem kullanım
taleplerinin sisteme erişim hakkı gözetilerek karşılanması,
tutulması,
Bölgelerinde yer alan tüketicilere ait bilgilerin veri tabanında güncel halde
Talep tahminlerinin hazırlanması,
Bulundukları dağıtım bölgesinde, başka bir tedarikçiden elektrik enerjisi
ve/veya kapasite temin edemeyen tüketiciler bulunması halinde, perakende satış
lisansı alarak bu tüketicilere perakende satış yapılması ve/veya perakende satış
hizmeti verilmesi,
Bulunduğu dağıtım bölgesindeki perakende satış lisansı sahibi dağıtım
şirketi dışındaki bir tedarikçiden elektrik enerjisi ve/veya kapasite satın almakta olan
bir serbest tüketicinin, hukuki gerekler nedeniyle tedarikçisinin faaliyetine geçici
olarak ara verilmesi veya tedarikçisinin faaliyetinin son bulması halinde, söz konusu
serbest tüketiciye yeni bir tedarikçi ile ikili anlaşma yapıncaya kadar elektrik enerjisi
ve/veya kapasite temin edilmesi,
Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği ve ilgili tebliğlerde yer alan hükümler
çerçevesinde dağıtım tarifesi ile bağlantı tarifelerinin hazırlanarak Kuruma sunulması,
Yan hizmetlerin satın alınması ve sağlanması,
yer almaktadır.
Bir dağıtım şirketinin yukarıda sayılan ana hizmetleri yerine getirmesinin yanı sıra
varlığını devam ettirmek için kar elde etmesidir.
Özelleştirmeler
ve rekabet
Kalite :müşteriye kaliteli
enerji sunma
Çevresel etkiler
Karlılık
Müşteriye ucuz
elektrik sağlama
Şekil 2. Kar üçgeni [4]

Bir dağıtım şirketinin kar elde edebilmesi için değişken olan girdi ve çıktılarını kontrol
ve kıskaç altında tutmaktır. Bunlar bölgesine daha az enerji temin etmek, yatırımlarını
isabetli yapmak az ve kaliteli personel ile çok iş yapmak, kayıp ve kaçaklarını
azaltmak müşteri sayısını ve portföyünü genişletmektir. Bunun yanı sıra elektrik
borsasını yakından takip ederek ikili anlaşmalar yolu ile ucuz elektrik bulmakta en
önemli gelir kalemidir. Bu nedenle bir dağıtım şirketi piyasa işleyişini ve piyasa
içindeki rolünü en iyi şekilde uygulamalıdır.
Bu bilinçle Kayseri ve Civarı Elektrik T.A.Ş olarak 2004 yılında İspanya da enerji
sektöründe Sistem Operatörü olan Red Electrica Şirketi ile görüşme imkanı
bulunmuştur. Bu görüşmeler neticesinde İspanyanın geçirdiği süreç incelenmiştir.
İspanya enerji sektörünün özelleştirmede geçirdiği süreç,
İspanya elektrik sektörü 1980’li yıllara kadar kamu ve özel sektörden katılımcılarını
içeren karma bir yapı devam etmiştir. İspanya’nın değişik bölgelerinde 15 değişik
özel ve kamu şirketi üretim, iletim ve dağıtım şirketi olarak faaliyet göstermekteydi.
Bunun yanı sıra İspanya’da 1970-1980 arasında 12-13 adet nükleer santral
kurulmuş, 1984 yılında gelişim tahminlerinin yanlış yapıldığı ve bu nedenle kapasite
fazlalığı olduğu görülmüş, nükleer santraller için büyük borçlanmalar yaşanmış ve
yapımı devam eden ve 6 ay içerisinde üretime geçebilecek 5 adet nükleer santral
inşaatı durdurulmuştur.
İspanya yukarıda belirtilen yanlış yatırım ve karma yapıdan kurtulmak amacıyla
özelleştirme kararı almıştır. Bu durumun yanı sıra 19 Aralık 1996’da Avrupa Birliği
Komisyonunda elektrik sektörü için ülkelerin iç yapılarını içeren genel kurallar
onaylanmıştır bu nedenlerden dolayı İspanyada elektrik sektörünün özelleşmesi
kaçınılmaz bir süreç haline gelmiştir. İspanya 9 yıl önce diğer ülkelerin kanunlarını
incelemiş ve kendileri tarafından Avrupa Birliği Yasalarına uygun olarak 1997 yılında
Elektrik Enerji Sektörü Kanunu hazırlayarak yürürlülüğe koymuştur.
Özelleştirmeden önce genel yapı şekil 3 ‘ de gösterildiği gibidir.

Elektrik Sektörü
ÜRETİM SİSTEMLERİ
Enerji akışı
Para akışı
ÜRETİM
İLETİM
DAĞITIM
MÜŞTERİLER
Geleneksel Model
Geleneksel model için önemli
noktalar:
• Sektörün yapısı;
- Devlete ait tek şirket
- Halka açık olmayan bölgesel
özel şirketler
• Dikey yapılanma
• İmtiyazlı bölgede tekel
• Üretimin ne olursa olsun
kiralanma zorunluluğu
• Devletin gerekli yatırımları ve
fiyatları sabitlemesi
• Yatırımın geri dönüşü devlet
garantisinde
Şekil 3 İspanya’da elektrik sektörünün yeniden yapılanmadan önceki durumu
Bu geleneksel modelin temel problemi; Yatırımların uzun döneme odaklanması
nedeni ile yanlış tercihlerin yapılmasıdır. Bunun yanı sıra diğer problemler;
• Aşırı oranda nükleer santral yatırımı,
• Petrol fiyatlarının tahmin edilememesi,
• İletim ve dağıtım faaliyetlerindeki yanlış yatırım tercihleri,
• Devletin yatırımlara uyguladığı geri dönüş garantisinden dolayı yapılan aşırı ve
gereksiz yatırımlar,
• Müşterilerin artan kaliteli hizmet beklentisi gibi olumsuzluklardır.
Buradan aşağıdaki sonuç çıkarılmıştır;
• Devlet iyi bir yönetici olamaz – Pazar kendi şartlarını oluşturur.
• Sektörün rekabete açılması ve özelleştirilmesi gerekmektedir.
Kaynakları etkin kullanmak için rekabete dayalı özelleştirme süreci başlamıştır.
Geleneksel modelin değişmesine etki eden diğer zorlayıcı faktörler;
• Yüksek elektrik fiyatları,
• Üretimde yeni teknolojilerin gelişmesi,

• Yeni bilgisayar ve elektronik teknolojilerin gelişmesi,
• Elektriğin endüstride yaygın olarak kullanımı,
• Benzer değişimlerin diğer sektörlerde (Doğalgaz, haberleşme vb sektörler )
yaşanması olarak özetlenebilir.
Özelleştirmede kanununun ön sözünde yer alan; “……….devlet için elektriğin arzı ile
ilgili faaliyetlerin icra edilmesi hakkını muhafaza etme gereği yoktur.” ifadesi ile tam
bir özel yapının kurulacağı belirlenmiştir.
İspanya yapı olarak zorunlu havuz sistemini seçmiştir. Bu modelde tüm elektrik
enerjisi alış/verişi havuz üzerinden yapılır. Havuz fiyatı dalgalanmalardan korunmak
için ’’farklar için sözleşme’’ (contracts for differences) yaparak üreticiler ve
tedarikçiler ikili anlaşma fiyatlarını sabitleyebilir. Bu durumda tedarikçi ihtiyaç
duyduğu tüm elektrik enerjisini, dengesizlikler de dahil, havuzdan almakta ve
dengeleme faaliyetlerine ilişkin maliyet tüm katılımcılara yansıtılmaktadır. Bu
yansıtmanın tasarlanmış şekline bağlı olmakla birlikte bu yaklaşım piyasaya giren
yeni tedarikçilerin risklerini azaltmaktadır. [1]
İspanya’da Piyasa düzenleyici 3 kurum vardır; Hükümet, Enerji Komisyonu ve Eyalet
komisyonudur.
Bunun yanı sıra piyasa faaliyetlerini yönetecek iki şirketin varlığına ihtiyaç
duyulmuştur. Bunlar; Pazar İşletmecisi ve Sistem işletmecisidir. Bu iki şirketin
görevleri Şekil 4’de gösterilmiştir.
Şekil 4. İspanya piyasa yöneticileri

OMEL ( The Compania Operadora del Mercado Espanol de Elektricida SA) 24 Kasım
1997 tarihinde kurulmuştur. Temmuz 1998 yılında OMEL tamamen özelleştirilmiştir.
O an için piyasada yer alan her kurum ve kuruluşa sektördeki payları oranında Şirket
oluşumu esnasında hisse verilmiştir ancak hiç bir hissedara %10 ‘dan fazla hisse
verilmemiştir. OMEL tarafından yönetilen elektrik borsasına saat 10’a kadar üreticiler
ve tüketiciler tekliflerini bildirip, ertesi gün saatlik bazda hangi fiyattan elektrik
satılacağı belirtilerek 0800 – 0900 saatleri arasında alıcıların hangi fiyattan elektrik
alacakları belli olmaktadır. Bu bilgiler gizli kalmakta olup tekliflerde alıcı ve satıcıların
fiyatlarının örtüştürüldüğü, OMEL’in (Elektrik Borsası) özel yazılımı ile bu
örtüştürülme işlemi gerçekleştirilmektedir. Ertesi gün üretici yüksek fiyat verirse
satamama, aynı şekilde alıcı düşük fiyat verirse alamama gibi riskleri bulunmaktadır.
Özelleştirmeden önce iletimin bir kısmı özel şirketler tarafından işletilmekte iken.
Kanun ile birlikte özel iletim şirketleri RED Electrica çatısı altında birleştirilmiştir.
Şirketlere mülkiyetleri oranında tek kamu şirketi RED Electrica’dan hisse verilmiştir.
1997 yılında RED Electrica özelleştirmeye açılmış 1999 yılında şirketin %31.5 kısmı
halka açılmıştır. 2004 yılı İtibariyle RED Electrica hisselerinin % 28.5 kamu ve %60
borsada halka açık bir şirket haline gelmiştir.
Red Electrica;
• Danışman ve yatırımcı olarak faaliyet göstermekte,
• İletim işletmesi ile ilgilenmekte,
• Trafo merkezleri ve hatları için mühendislik ve inşaat danışmanlık hizmeti
vermekte,
• Talep tahmini ve akış tahmini için çeşitli yöntemler oluşturmakta ve
uygulamaya koymakta,
• İspanyada 400 kV-220 kV iletim hatları ve 400-220 kV dönüşüm trafo
merkezleri RED Electrica’nın sorumluluğundadır. 220 kV dönüşüm trafo
merkezleri RED Electricanın sorumluluğundadır. 220 kV altındaki tesisler
dağıtım şirketleri sorumluluğundadır.
Elektrik komisyonunda Sistem kullanım bedeli sabit ve bir yıllık olarak
belirlenmektedir. Bedel komisyonun havuzunda toplanmakta ve İletim ve Dağıtım
Şirketlerinin yıllık yatırımları, işletme ve bakım masrafları bu havuzdan
karşılanmaktadır. Yatırımların amortisman yoluyla tarifeye yansıtılmaktadır.

İspanyada dağıtım şirketleri birleşerek daha güçlü dağıtım şirketlerini oluşturmuştur.
Şu an 6 adet dağıtım şirketi faaliyetini sürdürmektedir. Perakende satış şirketlerinin
sözleşmeleri otomatik ortamda gerçekleştirilmekte, (Telefon, Fax, Mail) tarifelerin
içersinde dağıtım ve üretim tarifesi yer almakta, borcunu ödemeyen abonenin
elektriği kesilerek mahkemeye bildirilmektedir.
Elektrik enerjisi sektörünün 54/1997 kanunu
54\1997 Kanununa göre yeni sektör yapısı (enerji akışı)
ÜRETİM ŞİRKETLERİ ULUSLAR ARASI ALIŞ ÖZEL ÜRETİM SİSTEMİ
ÜRETİM
TEKLİFLERİ
İLETİM
ŞİRKETLERİ
RED ELEKTRİKA
İLETİM ŞEBEKESİ
Sistem İşletim
Faaliyetleri
Eşleşen
Teklifler
Borsa
İşletmecisi
DAĞITIM
DAĞITIM
DAĞITIM
SATINALMA
TEKLİFLERİ
Düzenlenmiş tarife Müşterileri
(serbest olmayan tüketiciler)
Serbest Tüketiciler
Perakende
Şirketleri
Enerji
Bilgi akışı
Şekil 5 54/1997 Kanundan sonra oluşan Piyasa yapısı
Üretim ve tüketim talepleri çakıştırılıp Sistem Operatörüne bilgiyi, Pazar Operatörü
vermektedir. Sistem Operatörü oluşan arz talep dengesinin teknik olarak
uygulanabilirliğine bakarak onay vermektedir. Dağıtım Şirketi kendi perakende
şirketine sabit bedel ile elektrik satmaktadır.
İki adet müşteri tipi vardır;
• Sabit tarifeli müşteri (Serbest olmayan tüketici)
• Serbest müşteri (sözleşme yapabiliyor ve pazara giriş çıkış yapabiliyor)
Müşteri tarifesinde dağıtım ve iletim bedeli alınmaktadır. Müşteriler ile ikili anlaşma
durumunda havuzdan alacakları yatırım amortisman bedelini alamadıkları için ikili
anlaşmayı ve elektrik borsasından alım yapmayı tercih etmiyor, perakende satış
şirketlerinden elektrik almayı tercih ediyor.

Dağıtım şirketleri ve iletim şirketlerinin tarifesi sabit olup yatırım bedeli buradan itfa
yolu ile karşılanmaktadır. Enerji komisyonu tarifeye yansıyacak bedeli sabit olarak
belirlemektedir. Mesken ve sanayi ye yansıyan dağıtım ve iletim bedelleri aynıdır.
Milli enerji komisyonundaki Pazar işletmecisi, Sistem Operatörü tarafından
düzenlemeye tabii iletim ve dağıtım tarifelerini belirlemektedir Borsa da düzenlemeye
tabii olmayan üretim tarifesi belirlenmektedir
Yeni Sektör Yapısı(ekonomik yapısı)
ÖZEL ÜRETİM SİSTEMİ
ULUSLAR ARASI ALIŞ
ÜRETİM ŞİRKETLERİ
DENGELEME HAVUZU
MARKET
OPERATÖRÜ
ULUSAL ENERJİ
KOMİSYONU HAVUZU
DAĞITICI
TARİFE GİRİŞİ
TARİFE GİRİŞİ
İLETİM
PERAKENDE
SATIŞ ŞİRKETLERİ
SİSTEM
OPERATÖRÜ
SERBEST OLMAYAN TÜKETİCİLER
SÖZLEŞMELER
SERBEST TÜKETİCİ
SÖZLEŞMELER
Şekil 6 Enerji sektörünün ekonomik yapısı
İspanyanın özelleştirmede elde ettiği tecrübeler,
• Müşterinin istediği kaynak sağlayıcıdan seçim hakkı kurulumu ile ,müşteriler
borsa işlemine katılmıştır. Bu prensip bütün mevcut yeniden yapılandırma
işlemleri içerisinde yer almaktadır.
• Bu seçim hakkını etkin bir şekilde yapmak için; Şebekeye 3’ncü kısım
erişimlerinin sağlaması gereklidir. Bu noktaya veya gelecekte kurulacak olan
kaynağın açıklık düzeyine bağlı olarak iki seçenek göz önüne alınabilir. Bunlardan
birincisi; Uzlaştırmacı erişim ve becerikli hükümet yetkililerince belirlenen
kullanım hakkı ücretleri;diğeri düzenlenmiş erişim. İkinci seçenek küçük ve orta
ölçekli müşterilerin serbestçe ticaretini sağlamak için daha uygun olarak
düşünülmüştür.

• Elektrik borsasının organizasyonun oluşturulması ,bütün yeniden yapılandırma
işlemlerinde yer almıştır. Bu işlemler ya tek seçenek ya da ikili anlaşmaların
serbestliği ile gerçekleştirilmiştir, Toptan satış borsasının çok dinamik olması,
yönetimi ve rekabetçi yapıyı meydana getirmiştir.
• Düzenlenmiş elektrik borsasının oluşturulmasında ve şeffaflık için için
gereksinim, sistemi teknik ve ekonomik olarak yönetebilmek için
organizasyonların sorumluluğu üzerinde odaklanmıştır. Genel kabul şudur ki;
sistem ve borsa işletmecisi birbirinden ayrı olmak üzere Hatta bu işlem temel
işlem olarak alınır. Sistem işletmecisi elektrik güç işlemlerinden, bileşenlerin
ayrıştırma işlemlerinden kaçınabilmek için yeterince uzak durmalıdır.
Kanunların veya hesapların enerji borsası işlemleri ve aktiviteleri içerisinde
ayrıştırılması, değiştirme mekanizması uygulamalarını, resmi kamu yapısından,
rekabetçi ve serbest işlem çerçevesine getirmek en önemli işlemlerdir.
Sonuç;
Elektrik piyasasının serbestleşmesi neticesinde;
• Düşük enerji fiyatları ile enerji alan fabrikaların rekabet koşulları artmış,
Şekil 7 Elektrik tarifesinin değişimi
• Serbestleşmede anahtar elemanlar ortaya çıkmış,
• Üretim sektörü serbest rekabet koşullarında organize olması zorunluluğu
ortaya çıkmış,
• İletimin kontrol edilmesi ve düzenlenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır.
• Yeni rol alanları için ticaret şirketleri kurulmuştur.
• Kullanıcılar için pazara serbestçe ulaşım sağlanmıştır. İspanya’daki kullanıcılar
tüm şirketleri serbest olarak seçme hakkına sahip olmuştur.

• Her hangi bir şirketin düzenlenmiş ve düzenlenmemiş hizmeti aynı anda
yapması engellenmiştir.
• Görevlerin farklı hizmetler olarak tutulması yasal olarak ayrışması gerekliliği
ortaya çıkmıştır.
• Bir holdingin altında bağımsız şirketler faaliyet gösterebilmekte, ancak şirket
sahiplerinin ayrıştırılması gerektiği belirtilmiştir.
• Enerji sektörü şirketleri arasındaki birleşmeyi cesaretlendirmekte, bu durum
güçlü yapıya sahip şirketlerin oluşmasını sağlamaktadır.
• Elektrik sektöründe arz güvenliği sağlanmıştır.
Kanuni ve çevresel etkilerin zorlaması neticesinde bütün dünyada elektrik enerji
sektörünün özelleşmiş bir yapıya dönüşmesi kaçınılmaz bir süreçtir. Türkiye olarak
önce yapılan diğer ülke özelleştirme işlemlerini ve hatalarını inceleyip buna göre hızlı
bir şekilde geç kalınmadan uygulamalara başlanmalıdır.
KAYNAKLAR:
1. Dr. Cengiz GÜNEŞ, Bakatjan SANDALKHAN “Elektrik Piyasalarında Ticari
Uygulamalar” CE-KA Yayınları, Aralık 2005
2. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. Sektör Araştırmaları Serisi No:26 “Elektrik Enerji
Sektörü”
3. EPDK Yayınları “Elektrik Piyasası Uygulama El Kitabı” Nisan 2003
4. TEDAŞ – KCETAŞ- Siemens Master Plan Çalıştayı Toplantısı 23-24 Şubat 2006
Ankara TEDAŞ Genel Müdürlüğü
5. Red Electrica Sunumları ve Toplantı notları, 2004
6. www.omel.es OMEL yıllık raporları