Het lezen van verhalen
cursus 2 uit het VWO theorieboek - laagland, literatuur en lezer
cursus 2 uit het VWO theorieboek - laagland, literatuur en lezer
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
het huis <strong>van</strong> de buurvrouw. <strong>Het</strong> bos is een stereotiepe<br />
locatie om een lijk te laten verdwijnen (kuilen,<br />
bladeren) en om te fietsen op een terreinfiets.<br />
De laatste gebeurtenis met de ik-figuur in het huis<br />
<strong>van</strong> de buurvrouw lijkt een illustratie <strong>van</strong> het cliché<br />
<strong>van</strong> de misdadiger die terugkeert naar de plaats <strong>van</strong><br />
het misdrijf. De ik-figuur ruimt sporen (brief, foto)<br />
op. De onbestemdheid <strong>van</strong> tijd en de algemeenheid<br />
<strong>van</strong> de ruimte (bos en huis) lijken te suggereren dat<br />
de gebeurtenissen zich overal kunnen afspelen.<br />
2 Hoe wordt verteld?<br />
2.1 Tijd<br />
2.2 Volgorde<br />
2.3 Motieven<br />
2.4 Verhaallijnen<br />
In een <strong>verhalen</strong>de tekst wordt een geschiedenis<br />
verteld. Dat kan op verschillende manieren gebeuren.<br />
Een <strong>verhalen</strong>de tekst wordt een verhaal door de<br />
manier waarop de geschiedenis wordt verteld. Ieder<br />
verhaal heeft zijn eigen structuur (ook opbouw):<br />
ieder verhaal wordt op een specifieke manier verteld,<br />
ieder verhaal ‘zit op een bepaalde manier in elkaar’.<br />
Daarbij spelen tijdsaspecten, volgorde, motieven en<br />
verhaallijnen een belangrijke rol. Centraal staat de<br />
vraag: hoe wordt het verhaal verteld? Daarnaast moet<br />
je als lezer je afvragen wat het effect <strong>van</strong> de manier<br />
<strong>van</strong> vertellen op jou is en wat de functie <strong>van</strong> de<br />
manier <strong>van</strong> vertellen kan zijn.<br />
2.1 Tijd<br />
De vertelde gebeurtenissen in “Een vondst” nemen<br />
waarschijnlijk een paar uur in beslag: men ontdekt<br />
het lijk, de politie doet onderzoek en de ik-figuur<br />
gaat later naar het huis <strong>van</strong> de buurvrouw. Toch<br />
doe je er als lezer geen paar uur over om dit korte<br />
verhaal <strong>van</strong> ongeveer zes pagina’s in de bundel<br />
Bagatellen te <strong>lezen</strong>. Er is bij dit verhaal een verschil<br />
tussen de vertelde tijd en de verteltijd. De verteltijd<br />
is de tijd die je nodig hebt om een tekst te <strong>lezen</strong>.<br />
De vertelde tijd is de tijd die de gebeurtenissen in<br />
de geschiedenis (de chronologische volgorde <strong>van</strong> de<br />
gebeurtenissen) in beslag nemen. In elk verhaal is<br />
er een bepaalde verhouding tussen verteltijd en<br />
vertelde tijd. Die verhouding wordt bepaald door<br />
drie aspecten.<br />
Bij versnelling wordt een gebeurtenis die (vrij) lang<br />
duurt, kort verteld. Er is hier sprake <strong>van</strong> samenvattend<br />
vertellen. De vertelde tijd is hier groter<br />
dan de verteltijd. Dit is het geval bij “Een vondst”.<br />
<strong>Het</strong> tegenovergestelde is de vertraging, waarbij<br />
de tijd die een lezer nodig heeft voor het <strong>lezen</strong> veel<br />
langer is dan de tijd <strong>van</strong> de gebeurtenissen zelf.<br />
Dit tref je aan bij zeer uitgebreide, paginalange<br />
beschrijvingen <strong>van</strong> iets wat in een paar minuten<br />
gebeurt. De verteltijd is groter dan de vertelde tijd.<br />
Bij een scène zijn de verteltijd en vertelde tijd min<br />
of meer gelijk. Dit tref je regelmatig aan bij dialogen<br />
in een verhaal.<br />
In “Een vondst” komt geen scène voor. Dit komt<br />
omdat gesprekken samenvattend verteld worden<br />
en niet in dialoogvorm: “Ik drong enkele keren aan,<br />
en ten slotte gaf hij antwoord. Je kijkt of je de<br />
sleutel in handen hebt, zei hij”.<br />
In de meeste <strong>verhalen</strong>, zeker in langere, tref je<br />
een combinatie aan <strong>van</strong> versnellingen, scènes en<br />
vertragingen. De afwisseling <strong>van</strong> versnelling,<br />
vertraging en scène bepaalt het ritme <strong>van</strong> het verhaal.<br />
2.2 Volgorde<br />
Bij een verhaal is het belangrijk hoe een lezer de<br />
gebeurtenissen leert kennen. Bij de presentatie<br />
<strong>van</strong> de gebeurtenissen in een verhaal zijn er twee<br />
mogelijkheden: een chronologische volgorde <strong>van</strong> de<br />
gebeurtenissen of een niet-chronologische volgorde.<br />
Als de volgorde <strong>van</strong> de gebeurtenissen nietchronologisch<br />
is, moet jij als lezer de volgorde <strong>van</strong><br />
de gebeurtenissen (de geschiedenis) proberen te<br />
reconstrueren. “Een vondst” is een chronologisch<br />
verteld verhaal.<br />
Cursus 2 <strong>Het</strong> <strong>lezen</strong> <strong>van</strong> <strong>verhalen</strong> 15