Het lezen van verhalen

gebracht! Houd uw ogen open, want zij zullen
toeslaan zodra ze de kans krijgen.’
Het was alsof zijn woorden iets hadden losgemaakt,
want ineens begonnen ook bij anderen verhalen
op te borrelen die de dokter in een kwaad daglicht
stelden. Iedereen wist wel iets over hem of zijn
ouders, en hoe later het die avond werd, hoe meer
dingen er werden verteld die de meesten alleen van
horen zeggen hadden, maar waarvan niemand de
waarheid in twijfel trok.
‘Hij is opgegroeid in een gekkenhuis.’
‘Dat had hij van zijn moeder. Die is aan waanzin
gestorven.’
‘Pastoor Kaisergruber heeft hem nog gedoopt.
De jongen schreeuwde moord en brand.’
‘Naar het schijnt heeft zijn vader zich...
je weet wel... aan de boom naast zijn huis.’
Uit: Stefan Brijs, De engelenmaker.
Dit verhaalfragment (tekst 4) heeft een auctoriale
vertel situatie. De auctoriale verteller focaliseert niet
over Victor Hoppe. De dorpsbewoners focaliseren wel
over Hoppe. Lange Meekers meent dat bij de drieling
het hoofd gespleten is en dat hij de hersens kan zien.
De drie kindjes met een hazenlip krijgen daardoor
iets monsterachtigs. Het is te betwijfelen of de
waar ne ming van Lange Meekers klopt, maar zijn
waarneming wordt overgenomen en aangedikt. De
negatieve focalisatie op de drieling wordt dan in het
dorpscafé uitgebreid tot Victor als deze in verband
wordt gebracht met de duivel, gekkenhuis en een
gesuggereerde zelfmoord van zijn vader.
In het beginfragment van De engelenmaker onthoudt
de verteller zich van focalisatie. De negatieve
focalisatie van Victor ligt bij de dorpsbewoners.
Als lezer moet jezelf bepalen of je de focalisatie
van de dorpsbewoners overneemt, of niet. Later in
het verhaal worden grote delen vanuit Hoppe
gefocaliseerd.
Misstanden en mededogen
Stefan Brijs (1969) werd bekend met de roman ‘De engelenmaker’, een
roman over Victor Hoppe, een arts die terugkeert naar Wolfheim, het dorp
van zijn jeugd. Hij heeft een gekloonde drieling bij
zich. Geleidelijk aan wordt de trieste jeugd van
Hoppe duidelijk: een jeugd vol onbegrip en
liefdeloosheid. Bij Victor leiden zijn ervaringen tot verzet tegen de
(goddelijke) vaderfiguur. Ook ‘Arend’ gaat over een trieste jeugd. Arend is
een misvormde, door zijn moeder verwaarloosde en mishandelde jongen die
ervan droomt te kunnen vliegen.
4 Aanwijzingen van de schrijver
4.1 Titel, ondertitel, motto
De antwoorden op de vragen ‘waarover wordt verteld’?’,
‘hoe wordt verteld?’ en ‘wie vertelt?’ zoek je als lezer
in de verhaalwerkelijkheid. Daarnaast geeft de
schrijver die buiten deze verhaalwerkelijk heid staat,
je ook aanwijzingen die je kunt gebruiken om te
bepalen wat volgens jou het verhaal betekent. Het
betreft titel en een eventuele ondertitel en motto.
4.1 Titel, ondertitel, motto
Als lezer vraag jij je af welk verband je kunt leggen
tussen de titel en het verhaal. Je probeert een
titelverklaring te geven. Daarbij moet je er op letten
dat de titel letterlijk en figuurlijk bedoeld kan zijn.
“Een vondst” verwijst letterlijk naar het lijk van de
buurvrouw dat in het bos wordt gevonden. Figuurlijk
kan de titel verwijzen naar een vooropgezet plan van
Cursus 2 Het lezen van verhalen 23