11 OLAĞAN GENEL KURUL ÇALIŞMA RAPORU

♦17. Stand-by anlaşması ile uygulamaya konulan nominal kur çipasına dayalı dezenflasyonprogramı kamu maliyesi yönünden kamu iç borçlanmasını sınırlandırma, borçlanmanınvadesini uzatma ve faizleri aşağı çekmeyi hedeflemiştir. Programın bu açıdan önemli birözelliği de dış finansmanın, bu bağlamda dış borçlanmanın iç borçlanmayı ikame etmesitasarımıdır. Aslında dış finansman ve/veya borçlanma dezenflasyon programında olmazsaolmaz koşul veya değişkendir. Şöyle ki, Merkez Bankası net iç varlıklar kalemininsınırlandırılması, piyasa fonlamasının net dış varlıklara bağlanması söz konusudur. Böylecepiyasanın likidite ihtiyacının karşılanması için net uluslararası rezervlerin artırılması gereklikılınmıştır. Rezervler Merkez Bankası’nın stokladığı altın ve döviz miktarından brütuluslararası yükümlülüklerin çıkartılmasıyla elde edilmektedir. Emisyonu olanaklı kılanparasal taban genişlemesi ise rezervlerin artışına bağlıdır. Net rezerv artışı Hazine vebankaların Merkez Bankası’na döviz satışı ile olanaklı kılınmaktadır. Kısacası IMF modelininçalışabilmesi için Hazine’nin ve bankaların dış finansal piyasalardan borçlanabilmeleri,yabancı sermaye girişi ve döviz kazandıran özelleştirmelerin yapılması gerekli olmaktadır.Dikkate alınması gerekli diğer koşullar arasında cari açığın finanse edilebilir düzeydeseyretmesi, bütçe/kamu açıklarının kapatılması veya minimum düzeye çekilmesi vebankacılık sisteminin döviz/TL cinsinden likit kalması, yani yükümlülüklerini aksatmaksızınyerine getirmesi bulunmaktadır.♦Dezenflasyon programı 2000-2002 döneminde enflasyonu giderek düşürmeye kilitlenmiştir.Programa göre 2000 yılı sonunda TEFE artış hızı %20’ye TÜFE’ ninki ise %25’edüşürülecek, 2001 yılı sonunda TEFE ve TÜFE artış hızları sırasıyla %10 ve %12 olacak,2002 yılı sonunda ise ilgili oranlar sırasıyla %5 ve %7’ye çekilecektir. Program kamu kesimitemel dengesinin 2000 yılında - GSMH’ nin %1.5’ine eşit olacağı öngörülen depremharcamaları hariç- GSMH’ nin %3.7’si kadar fazla vermesini hedeflemektedir. 1999 yılındakamu kesimi temel dengesinin GSMH’ ye göre %1.9 açık verdiği dikkate alınırsa, GSMH’nin %5.6’sına karşılık gelen bir yeniden yapılanmanın öngörüldüğü ortaya çıkmaktadır. 2000yılı konsolide bütçesi de dezenflasyon programının hedefleri doğrultusunda hazırlanmıştır;46.7 katrilyon TL’ye ulaşan bütçe başlangıç ödeneklerinin %21.2’si personele, %5’i yatırımaayrılırken, faiz ödemelerinin payı %45.3 olarak saptanmıştır. Faiz ödemelerinin vergigelirlerine ve bütçe gelirlerine oranı ise sırasıyla %88.1 ve %64.9 olarak belirlenmiştir. Bütçegelirlerinin toplam giderleri karşılama oranı %69.8, vergi gelirlerininki ise %51.4 olaraköngörülmüş, toplam bütçenin %30.2’sine karşılık gelen 14.1 katrilyon TL tutarında bütçeaçığı hesaplanmış, ancak toplam bütçe ödeneklerinin %54.7’sine ulaşan faiz hariç giderlerden7 katrilyon TL’ye ulaşan, bir başka deyişle bu tür giderlerin %27.4’üne ulaşan bir tasarruffazlası hedeflenmiştir. Faiz dışındaki harcama kalemlerinden, özellikle reel harcamakalemlerinden yapılacak tasarrufun iç borç faiz ödemelerinde kullanılması söz konusudur.Dolayısıyla konsolide bütçenin finansman ihtiyacı 14 katrilyon TL dolayında belirlenmiştir.Devlet tahvili ve hazine bonosu (DİBS: Devlet İç Borçlanma Senetleri) ihracına dayalı kamuiç borçlanmasında vadenin uzatılması ve faizlerin düşürülmesi perspektifinde toplam DİBSstokunda kısa vadeli bono payının Aralık 1999 ile Aralık 2000 yılı aralığında %14.1’den%5.6’ya çekildiği,buna karşın uzun vadeli tahvil ihracına ağırlık verildiği gözlenmektedir.Borçlanma sürecinde Hazine bileşik faizinin Kasım 2000 krizine dek hızla düştüğü veortalama oranın %37.9’a eşitlendiği, yıllık ortalama enflasyon oranı (TÜFE) dikkatealındığında yıllık net getirinin - %10.9’a gerilediği saptanmaktadır. Ancak düşük kurpolitikasına paralel olarak DİBS’ lerin dolar bazındaki getirisi, 1999 yılına göre yarı yarıyaazalmış olmasına karşın, gene de yüksek bir oran olan %11 düzeyini yakalamıştır. 2000yılında 13.5 katrilyon TL tutarında net borçlanmaya gidilmiş ve iç borç stoku 36.4 katrilyonTL’ye ulaşmıştır. Nakit dışı borcun oranı %19.2’ye ulaşmakta olup, sabit faizli borcun oranı%56, değişken faizli borcunki %36, döviz ve dövize endeksli borcun oranı ise %8’dir.