11 OLAĞAN GENEL KURUL ÇALIŞMA RAPORU

IMF Türkiye ekonomisi ve hükümet(ler) üzerindeki baskısını ve denetimini giderek artırmış,hükümetler IMF’ye stand-by anlaşmalarında verilen taahhütlerin yerine getirileceğitaahhüdünü, bu kuruma yönelik niyet mektupları ile vermiştir. Nitekim taahhütler yerinegetirildiği ölçüde veya denetim sonuçlarına bağlı olarak IMF peyderpey kredi vermeyebaşlamıştır. Finansal krizin reel sektör başta olmak üzere tüm ekonomiyi ve sosyal yaşamıtahrip ettiği bilinmektedir. Krizin etkisi siyasal alanda da ortaya çıkmış ve Kasım 2003seçimleri sonucunda AKP Meclis’te, seçim sisteminin garabetinden yararlanarak, mutlakçoğunluğu elde etmiştir. İslamcı bir siyasi partinin kurduğu hükümetler de IMF programınıuygulamayı sürdürmüş ve sürdürmektedir. İlginç olan nokta da İslamcı ideolojiyle yeni-liberalprogramın tam anlamıyla bağdaştırılması, herhangi bir sürtüşmenin ortaya çıkmamasıdır.Enflasyonla mücadele için gerekli olduğu ileri sürülen IMF patentli programın uygulamasısürecinde, bu bağlamda krizi izleyen dönemde kamu maliyesinin ve/veya devlet bütçesininyapısındaki değişiklikler ne olmuştur? Kamu maliyesinin/bütçenin programdaki işlevi nasılyorumlanabilir? Bu bildiri/makalede esas olarak bu soruların yanıtlarını arayacağız. Bubağlamda kaçınılmaz olarak 17. Stand-by anlaşmasına başvuracağız.II. 17. Stand-by AnlaşmasıKamu maliyesinin işlevini belirleyebilmek için yeni stand-by anlaşmasının dayandığı9.12.1999 tarihli Niyet Mektubu’nda açıklanan “enflasyonla mücadele programı”nın(dezenflasyon programı) içerdiği ilkeler ve düzenlemelerin incelenmesi gereklidir. Kuşkusuzkamu maliyesi ve/veya bütçeye ilişkin düzenlemelerin, diğerlerinden tamamen soyutlanmasıhem anlamlı olmaz, hem de böyle bir ayrımın yapılması güçtür. Bununla birlikte IMFgüdümlü yeni programın önemli bir ayağını oluşturması ve düzenlemeye tabi tutulan diğeralanlarla yakın bağlantılar içinde bulunması nedeniyle kamu maliyesine verilen işlevleri veyapılacak düzenlemelerden kamu maliyesinin etkileşimini mercek altına almak anlamlıgözükmektedir.♦Resmi belgelerde programın dayandığı üç temel öğe veya ilke; “kamu kesimi temelfazlasının mümkün olduğunca yüksek tutulması, yapısal reformlar ve tutarlı gelir politikalarıile desteklenmiş sıkı döviz kuru taahhütleridir”(Hazine Müsteşarlığı, 2000) . Bir başkadeyişle uygulanacak modelde; (a) daraltıcı bütçe/maliye politikası, (b) belirtilen bütçe/maliyepolitikası ile uyumlu para/kur politikaları, (c) kamu çalışanlarının maaş ve ücretlerininöngörülen enflasyona göre, özel sektörde ise fiyat ve ücretlerin piyasa koşullarıncabelirlenmesini öngören gelirler politikası, (d) ekonomiyi bir bütün olarak “serbest” piyasakoşullarına, bu bağlamda yabancı sermayeye açacak olan özelleştirme, deregülasyon veserbestleşme uygulamasının hızlandırılmasını ve kapsamının genişletilmesini içeren “yapısalreformlar” başlıca politika araçlarıdır. Nominal kur çipasına dayalı dezenflasyon programınınvazgeçilmez performans kriterleri arasında yer alan ve kamu kesimi genel dengesi ve bütçepolitikası açısından ciddi kısıtlamalar getiren “kamu kesimi temel fazlası”nın ne anlamageldiğini ve kapsamını açıklamak gerekiyor. Söz konusu fazla merkezi konsolide bütçeyi,bütçe dışı fonları (BDF), yerel yönetimleri, finans sektörü dışında faaliyet gösteren kamuteşebbüslerini, Merkez Bankası’nı ve kamu bankalarının görev zararlarını kapsamaktadır.Uygulanacak programda konsolide kamu kesimi sektörü temel fazlasının için özelleştirmegelirleri hariç üçer aylık performans kriterlerinin, özelleştirme gelirlerini de içeren yıllık ayrıbir performans kriterinin belirlenmesi, söz konusu kavramın önemini ortaya koymaktadır. Bubağlamda performans kriteri oluşturacak temel fazlaya ilişkin konsolide kamu kesimi isekonsolide bütçeyi, sekiz KİT’i, İşsizlik Sigortası Fonu’nu ve üç sosyal güvenlik kuruluşunukapsamaktadır. Konsolide bütçenin yanısıra ilgili kurum ve/veya kuruluşların bütçelerindefaiz ödemeleri dışındaki kalemlerin fazla vermesi ve bu fazlanın performans kriteri olarak