department for preventive conservation national ... - WebSajtovi

predgreravnja i pečenja trajao je 2 h i 45 minuta.Sutradan je jama otkopana i test-pločice su izvađene.Pokazalo se da je pečenje bilo uspešno: postignuta jeredukciona atmosfera i nijedna pločica nije pukla.E - Mineraloške, hemijske i fizičke analizeNa neolitskoj keramici sa lokaliteta Vinča - Belo Brdoizvršene su opsežne fizičko-hemijske i hemijske analize,sa ciljem utvrđivanja njene strukture, faznog sastava,poroznosti i drugih osobina. Na ovaj način se možeposrednim putem zaključiti kakav je bio postupak izrade,sa obzirom na to da osobine pečene keramike moguda ukažu na temperaturu pečenja, atmosferu (redukcionaili oksidaciona), eventualnu pripremu sirovina (usitnjavanje)i sl. Proučavanjem lokalnih nalazišta potencijalnihsirovina, odabrani su najpogodniji uzorci, od kojihsu napravljene test-pločice. Njihovim poređenjem saoriginalnom neolitskom keramikom procenjivan je sastavpolazne sirovine za izradu keramičkih posuda.Radi utvrđivanja faznog sastava originalne vinčanskekeramike korišćene su specifične tehnike mikrostrukturneanalize. Rentgenskom difrakcionom analizom (XRD)utvrđeno je da je dominantna faza kvarc, uz albit, muskovit,ortoklas i dr. Svi uzorci, tj. svi tipovi posuda su upogledu faznog sastava slični, što ukazuje na identičanpolazni sastav sirovina. Hemijska elementarna analizadaje slične rezultate, jer se u najvećoj meri detektuju silicijumi aluminijum, kao i oksidi u sastavu alumosilikata.Takođe je utvrđen značajan udeo gvožđa, kalcijuma, a umanjoj meri kalijuma, magnezijuma i natrijuma. Racionalnomanalizom, koja predstavlja uporednu analizu faznogi hemijskog sastava, ustanovljeno je da alumosilikatičine oko 80% sastava pečene keramike.Posebnom metodom su pripremljeni uzorci za mikroskopskuanalizu mineraloškog sastava, petrografiju.Na do sada urađenim uzorcima se takođe prepoznajuneke karakteristike navedenih faza. Za različite uzorkekeramike utvrđeno je da se sastav međusobno ne razlikujeu bitnim elementima.Analizom uzoraka sirovina sa najbližih lokalnih nalazištamože se zaključiti da su one potencijalno korišćenasirovina, ali one ne dokazuju da se prostom smešommože dobiti zadovoljavajuća sličnost u hemijskomi faznom sastavu.Hemijska analiza dva uzorka neolitske keramike jerađena atomskom apsorpcionom spektrofotometrijom(AAS), metodama koje odgovaraju JUS standardima. Izanaliza se može konstatovati da, prema sadržaju oksida,sirovina pripada grupi ciglarskih glina, sa relativno niskimsadržajem oksida Al 2 O 3 i povećanim sadržajem oksidagvožđa, kao i alkalnih i zemnoalkalnih oksida. Hemijskeanalize sirovine, sa lokacije Ciglana u Vinči, pokazalesu veliku sličnost sa rezultatima dobijenim hemijskimanalizama originalne keramike, ali je neophodnouraditi još rentgensko-strukturnih analiza, da bi sesa sigurnošću mogla potvrditi sličnost faznog sastava,.odnosno strukture.U okviru ove faze rađene su i analize upijanja vode11 uzoraka neolitske keramike i rezultati se kreću od8,74 % do 17,73 %. Za jedan uzorak su urađene i drugekarakteristike vezane za gustinu i poroznost materijala,i to: gustina (2,5773 g/cm 3 ), prividna gustina (1,86g/cm 3 ), prividan porozitet (25,11 %), ukupan porozitet(27,83 %), i stepen sinterovanja (0,72). Visok porozitet inizak stepen sinterovanja su očekivani, sa obzirom načinjenicu da je temperatura pečenja uzorka bila relativnoniska za taj tip gline.U okviru daljih fizičkih ispitivanja rađena su upijanjavode test-pločica od čistih potencijalnih sirovina, kao itest-pločica - kompozita pravljenih kombinacijom glina,lesa i aluvijalih sedimenata. Svi uzorci su pečeni u reduk-130E – Mineralogical, chemical and physical analysesExtensive physical-chemical and chemical analysesof the Vinča-Belo Brdo Neolithic ceramics were carriedout with an aim of determining its structure, compound,porosity and other characteristics. In this way, it is possibleto reach some conclusions about production process,having in mind that properties of fired ceramicscould indicate firing temperature, atmosphere (reductionor oxidation), optional preparation of raw material(grinding) and the like. The samples most suitable forthe production of testing pieces were chosen through investigationof local deposits of potential raw materials.Assumed compound of starting raw material for productionof ceramic vessels was based on the comparisonwith original Neolithic ceramics.Specific microstructure analyses were used in orderto determine the compound of original Vinča ceramics.X-ray diffraction showed that the dominant phase wasquartz, together with albite, muscovite, orthoclase andother. All the samples, that is all the vessel types, are alikeconsidering the compound, which implies an identicalstarting compound of the raw material. Chemicalelementary analysis offers similar results, since siliconand aluminum are the most detected, as well as oxidesin alumosilicates. Also iron and calcium make a largeportion of the compound, a bit less potassium, magnesiumand sodium.Through rational analysis, referring tocomparative analysis of the phase and chemical compound,it was concluded that alum silicates make 80%of the fired ceramics compound.The samples for petrography, microscopic analysis ofmineralogical compound, were prepared in a specialway. Some of the samples analyzed also show the characteristicsof mentioned phases. It was discovered thatvarious samples of ceramics show no important differencesin their composition.The analysis of the samples from the nearest localdeposits shows that they could be potential raw materialused, but they do not prove the possibility of reachingsatisfactory resemblance of chemical and phase compoundjust by simply mixing them together.The chemical analysis of two samples of Neolithicceramics was based on atomic absorption spectrophotometry(AAS), in accordance with JUS standards. Theanalyses of oxides content showed that the raw materialbelongs to the group of brick clays, with relativelylow quantity of Al 2 O 3 and higher quantity of iron oxide,as well as alkali and earthalkali oxides. Chemical analysesof the raw material found at the Brick Plant in Vinča,showed great similarity with the results of the chemicalanalyses carried out on the original ceramics, butit is still necessary to conduct more X-rays structuralanalyses to confirm, with certainty, the similarity ofphase compound, that is structure.The analyses of absorption, on 11 samples of Neolithicceramics, were also carried out in this phase, and theresults go from 8,74% up to 17,73%. One of the samplesalso went through other analyses, referring to densityand porosity of material, which are: density (2,5773g/cm 3 ), pseudo density (1,86g/cm 3 ), pseudo porosity(25,11 %), total porosity (27,83 %) and sintering rate(0,72). High porosity and low sintering rate were expected,considering the fact that the sample firing temperaturewas relatively low for this type of clay.Within further physical examination, absorptionwas carried out on the clear raw material testing pieces,as well as on the combination of clay, loess and alluvialsediments. All the samples were fired in a pit, under reductionconditions, but also in oxidation atmosphere, in