department for preventive conservation national ... - WebSajtovi

Borka Božović, galerija “Haos”Identitet u kulturiNjegovi koreni, utemeljenja, refleksije, deformiteti, oblici, ishodištaPošto je identitet jedan od osnovnih činilaca tranzicije,a kultura, složićete se, bit identiteta svakog pojedincai naroda, zapravo ono što određuje i razlikuje čoveka,svaki napor da sledimo ili branimo prave kulturnevrednosti podrazumeva svest, obrazovanje, poznavanjesopstvenih korena, oslanjanje na kulturnu baštinu.Kultura, zapravo, predstavlja odbranu dostojanstva individuei celog društva. A naše društvo je već decenijamaunazad u dubokoj krizi. Sve ove godine mi, zapravo,preživljavamo s neotklonjivom gorčinom. Zbog raznihrazloga.Raspadom Jugoslavije i cepanjem kulturnog prostorastvoreni su uslovi za pojavu i bujanje različitih nacionalističkihkoncepata, primitivnih, prostačkih, neoplemenjenihkulturnim sadržajima ili pak ispunjenih onimasumnjivih vrednosti. Sveprisutna je bila samouverenostosrednjosti, neverovatna površnost, kičerska razmetljivosti arogancija vlasti. Kultura je bila i ostala ozbiljnougrožena, kulturna baština ponajviše, a mnogiidentiteti dovedeni su u pitanje. Ceo kulturni prostor jebio dugi niz godina prosto zagađen. Agresivnost šunda ibanalne pojave kiča postepeno su dovodile do r?stakanjakriterijuma i vrednosnog sistema. Uz to su išle neminovnoi druge pojave, poput krize morala, brutalnostii vulgarnosti, koju sa sobom nosi novokomponovanaklasa, ali i neopatrijarhalni, nacionalistički i tradicionalističkioblici kulture – u suštini zatvoreni i ksenofobični.Kako drugačije da protumačite pojave skrnavljenjasvetih mesta, rušenja, ponižavanja? Zar je normalnapojava da neko u maskirnoj uniformi, sa kalašnjikovomu ruci, šeta Cetinjskim manastirom ili da se tegle sa turšijommogu videti u Sopoćanima?Bojim se da smo danas, znatno više nego u neposrednojprošlosti, pred takvim kulturnim obrascem. Strahme je od poniranja u retrogradne procese. Paljenje džamijai rušenje muslimanskih spomenika su uzroci tomestrahu i svakako naša velika sramota. Bez obzira što jeto odgovor na isti takav necivilizacijski čin (paljenje isistematsko rušenje naših crkava i manastira na Kosovu),nikada se neću pomiriti sa samoodbranom takvevrste. Gde je tu svest o kulturnoj baštini i da li uopštemožemo govoriti o bilo kakvoj svesti i savesti?Postavlja se pitanje: da li je koncept otvorene nacionalnekulture moguć, s obzirom na moralno nasleđeprošlosti? Ne bih baš mogla da budem sasvim sigurna.Zapravo sumnjam. Odmah dodajem - naravno da jemoguć, ukoliko se oslobodimo naopakih shvatanja, poraznihpredrasuda, stereotipa, anahronih manira i učinimoveliki napor da uspostavimo kulturne standardekao preduslove poštovanja ljudskog dostojanstva i naročitoizbegavanja sukoba koji to dostojanstvo dovodeu pitanje. Posledice gotovo poluvekovnog autoritarnogi totalitarnog režima osećamo i danas, ali težnja ka demokratskomdruštvu ne sme da bude zaustavljena iliusporena. To je istovremeno i borba za kulturni preobražaji eventualno preporod. Ukoliko budemo insistiralina afirmaciji i bogaćenju kulturnog identiteta svakognaroda, svake većinske i manjinske kulture – a misis for decades. All these years we survive withunavoidable bitterness. For many reasons.After Yugoslavia collapsed and culturally disintegrated,in this region emerged various nationalisticconcepts, primitive, vulgar, either without cultural content,or full of questionable values. Self-assured mediocrity,unbelievable superficiality, boastfulness, andarrogance of the ruling party were omnipresent.Culture was and still is seriously endangered, especiallycultural heritage, and many issues became questionable.Complete cultural space was polluted for a longtime. The aggressive attitude of trash and banality ofkitsch gradually led to the decline both of criteria andthe system of values. Some other phenomena camehand in hand with it – crisis of morality, followed bybrutality and vulgar behaviour of the newly formedsocial class, but also by neo-patriarchal, nationalisticand traditionalistic forms of culture, closed and xenophobicin their essence. How else desecration of sacredplaces, destruction and humiliation can be explained?Is it normal to see a person in uniform, with aKalashnikov in his hands, walking around theMonastery of Cetinje, or jars of pickles in the Sopo?aniMonastery?I am afraid that we are today, much more than in therecent past, faced with such a cultural model. I amafraid of our falling into retrogression. Setting mosqueson fire and destruction of Muslim monuments are ourgreat shame and they feed my fear. Regardless of beinga response to the same sort of uncivilized act (systematicdestruction of our churches and monasteries inKosovo), I will never agree with this kind of selfdefense.What about cultural heritage awareness andcan we speak about any awareness or consciousness inthis matter?The question is: is the concept of open national culturepossible, having in mind ethical heritage of thepast? I am not very convinced. As a matter of fact I havedoubts. However, I would say – of course it is possible ifwe only set ourselves free from wrong attitudes, disastrousprejudices, stereotypes, anachronous approachesand if we make a huge effort in establishing culturalstandards as the basis of respect of human dignity andespecially of avoiding conflicts that put this dignity indanger. Even today we experience the consequences ofhalf a century long totalitarian rule, but tendencytowards democratic society must not be stopped orslowed down. At the same time, it is a tendency towardcultural transformation and a possible renaissance.Withinsisting on affirmation and enriching cultural identity11