STRUCTUURVISIE BORNE - Bestuurlijke informatie gemeente Borne

structuurvisie borne

inhoud1 inleiding 51.1 aanleiding 51.2 structuurvisie in relatie tot kostenverhaal en grondexploitatie 71.3 de uitvoeringsparagraaf 64.6 ontwikkelingen voorzieningen 444.7 ontwikkelingen buitengebied 444.8 ontwikkelingen milieu en duurzaamheid 464.9 ontwikkelingen recreatie en toerisme 471.4 cyclische herziening structuurvisie 71.5 procedure structuurvisie 71.6 ligging plangebied 91.7 de opbouw van het document 95 structuurvisie 495.1 ontwikkelingsvisie stedelijk gebied 495.2 ontwikkelingsvisie buitengebied 632 ambitie: Borne in 2030 11structuurvisiekaart 663 inventarisatie en analyse 153.1 stedelijk gebied en omgeving 153.2 centrumgebied en voorzieningen 23Bijlage 69- confrontatie- uitvoeringsparagraaf3.3 kleine kernen 273.4 buitengebied 294 beleid en ontwikkelingen 354.1 bestaand beleid 354.2 ontwikkelingen wonen 394.3 ontwikkelingen bedrijvigheid 424.4 ontwikkelingen verkeer 424.5 ontwikkelingen groen en water 43

01| inleiding1.1 AanleidingDe gemeente Borne heeft begin 2008 besloten om voor het totale grondgebied vande gemeente een structuurvisie op te stellen. Deze structuurvisie heeft betrekking op deperiode 2010-2030. In het kader van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening, die per 1 juli2008 in werking is getreden, is elke gemeente verplicht één of meerdere structuurvisiesop te stellen voor het gehele grondgebied. Naast deze wettelijke verplichting maken115 hectare bruto). Uit de uitgifte van de bedrijventerreinen diende volgens het structuurplande aanleg van de westelijke en zuidelijke randweg te worden gefinancierd.Verder was het van groot belang het onderscheidende vermogen van Borne ten opzichtevan de andere kernen in de netwerkstad voor het winkelcentrum (zoals vastgelegd in hetMasterplan Centrum), maar ook voor de woonwijken (het Bornse Bouwen), de bedrijventerreinenèn voor het landelijk gebied (De Groene Poort) te versterken.nieuwe inzichten, diverse grootschalige plannen en ontwikkelingen in en rond Borne eenactueel ruimtelijk sturingsmiddel noodzakelijk.Ook de ontwikkeling van De Groene Poort kenmerkt de strategie van Borne gericht ophet versterken van onderscheidende kwaliteiten. Het landelijk gebied is in ontwikkeling.actuele ontwikkelingenHet vigerende Structuurplan Uitbreiding Borne is opgesteld in een tijd dat Borne haarverantwoordelijkheid moest waarmaken om binnen de Netwerkstad Twente voldoendewoningen en bedrijventerreinen tot ontwikkeling te brengen. Er deed zich een grootspanningsveld voor doordat gekozen moest worden tussen de uitvoering van het volledigeprogramma of, vanuit het oogpunt van kwaliteit, slechts een gedeelte van hetprogramma. Indertijd is reeds voor kwaliteit gekozen, zowel voor wat betreft de ontwikkelingvan de bedrijventerreinen aan de westzijde van de kern als de realisatie van deuitleglocatie Bornsche Maten ten behoeve van het wonen. De taakstelling voor de wijkBornsche Maten is destijds teruggebracht van 3.250 naar 2.700 woningen. Hierdoorontstond meer ruimte om een kwalitatief hoogwaardige woonwijk te realiseren met eenHet aantal agrarische bedrijven neemt af, het agrarisch gebruik blijft van belang in hetkleinschalige landschap en de druk van landelijk wonen neemt toe. De uitdaging is omdeze ontwikkeling niet als een bedreiging te zien, maar als een kans om te komen totnieuwe mogelijkheden in het cultuurlandschap. Knooperven en kleinschalige (al danniet recreatieve) bedrijvigheid kunnen een waardevolle toevoeging vormen op de agrarischebedrijvigheid, waardoor de economische kracht wordt versterkt en nieuwe functiesworden geïntroduceerd die de landschappelijke kwaliteit waarderen en versterken.De Groene Poort vervult hiermee een belangrijke functie voor de Netwerkstad Twente,doordat het enerzijds de landschappelijke en ecologisch waardevolle gebieden tennoorden en ten zuiden van de stedenband met elkaar verbindt en anderzijds voorkomtdat de steden ongebreideld aan elkaar vastgroeien.eigen Borns karakter. Ook het programma voor de realisatie van bedrijventerreinen is inhet verleden vanuit het oogpunt van kwaliteit naar beneden toe bijgesteld (van 165 naar

nanciële bijdragen aan ‘ruimtelijke ontwikkelingen’ betreft. Ook deze ruimtelijke ontwikkelingenmoeten zijn opgenomen in de gemeentelijke structuurvisie. Hierbij kan wordengedacht aan bijdragen van woningbouw- en bedrijventerreinlocaties aan de ontwikkelingvan natuurgebieden. De structuurvisie moet inzicht geven in de relatie tussen dekostenpost en het verzorgingsgebied.Borne staat opnieuw voor een keuze over de wijze waarop zij zich binnen de netwerkstadwil profileren èn via welke strategie zij deze keuze concreet wil verwerkelijken. Daarbij ishet noodzakelijk scherp te stellen welk imago de gemeente Borne wil uitstralen. Wat ishet profiel dat de gemeente nastreeft? Hoe kunnen we het stedelijk gebied, de bedrijventerreinenen het landelijk gebied ontwikkelen en een ‘Borns’ karakter geven?1.2 Structuurvisie in relatie tot kostenverhaalen grondexploitatieDe Wet ruimtelijke ordening (hierna Wro genoemd) kent, in tegenstelling tot de ‘oude’Wet op de Ruimtelijke Ordening, een ruimtelijk spoor en een grondexploitatiespoor. Dedoelstelling van het onderdeel grondexploitatie, geregeld in afdeling 6.4 van de Wro, ishet verbeteren van de mogelijkheden van kostenverhaal door gemeenten bij initiatiefnemersvan ruimtelijke ontwikkelingen.Daarnaast is er omwille van maximale duidelijkheid voor gekozen de ‘bovenwijkse voorzieningen’te benoemen, ondanks dat de Wro deze verplichting niet oplegt. Hiervoorverwijzen we naar de uitvoeringsparagraaf in de bijlage van deze visie.1.3 De uitvoeringsparagraafDe Wro stelt dat in de structuurvisie moet worden aangegeven hoe de gemeenteraadhet in de structuurvisie neergelegde beleid gaat verwezenlijken. Hiertoe moet in de visieeen zogenaamde uitvoeringsparagraaf worden opgenomen. In deze paragraaf moet deuitvoerbaarheid van de visie worden onderbouwd. Tevens moet in deze paragraaf deDe Wro biedt de mogelijkheid om in een structuurvisie de basis te leggen voor ‘bovenplanseverevening’, dit in de vorm van een fondsbijdrage. Van bovenplanse vereveningbasis worden gelegd voor eventueel kostenverhaal bij ontwikkelingslocaties, zoals in hetvoorgaande beschreven.is sprake wanneer winstgevende locaties bijdragen aan de onrendabele top van eenandere ontwikkeling. Uit de structuurvisie moet de ruimtelijke relatie van de vereveningblijken.In deze structuurvisie is in de bijlage voorzien in deze uitvoeringsparagraaf, waarbij isaangegeven op welke wijze de ontwikkelingen als genoemd in de structuurvisie wordenverwezenlijkt en hoe de economische uitvoering van de visie is gewaarborgd. DezeDe structuurvisie kent ook een directe koppeling met overeenkomsten, voor zover het fi-uitvoeringsparagraaf wordt jaarlijks door het college geactualiseerd en door de raadvastgesteld en is daarom als apart boekwerkje in de bijlage opgenomen.

1.4 Cyclische herziening structuurvisieVoor een structuurvisie geldt een herzieningsplicht binnen tien jaar. Een structuurvisiemag echter vaker worden herzien en moet worden herzien als daar uit beleidsmatigeoverwegingen de noodzaak toe bestaat. Een wijziging van het generieke ruimtelijke beleidzal tot gevolg hebben dat in de structuurvisie andere keuzes worden gemaakt.Met name bij het opstellen van de bouwstenen, zoals de Woonvisie, zijn burgers enmaatschappelijke instanties interactief betrokken. Ook het proces met betrekking tot deToekomstvisie Borne, dat parallel heeft gelopen aan is afgestemd met het proces van deStructuurvisie, heeft zeer interactief plaatsgevonden. In het proces van de Structuurvisiezijn burgers en maatschappelijke organisaties daarom niet meer interactief betrokken.Wel heeft de Structuurvisie hiertoe, als ontwerp, gedurende een periode van zes wekenHet is met name voor stedelijke gemeenten nauwelijks denkbaar dat voor een periodevan tien jaar het ruimtelijke beleid en de daarbij behorende locatiekeuzes worden vastgelegd.Zeker met betrekking tot de uitvoeringsparagraaf, waarin de grondslag moetter inzage gelegen, waarbij een ieder zienswijzen kon indienen. Alle relevante maatschappelijkeorganisaties en instanties zijn in dit verband afzonderlijk aangeschreven enuitgenodigd om op het toegezonden concept te reageren.worden geboden voor het kostenverhaal, is een dergelijke planperiode ondoenlijk.De gemeenteraad neemt bij vaststelling van de structuurvisie kennis van de ingekomenDe gemeente Borne heeft er daarom voor gekozen een structuurvisie voor de komendereacties en stelt het plan al dan niet gewijzigd vast.tien jaar vast te stellen met een doorkijk naar het decennium daarna. Door jaarlijkseactualisatie van de uitvoeringsparagraaf kan de structuurvisie actueel worden gehoudenen worden de ambities gekoppeld aan realiteitszin.1.5 Procedure structuurvisieEen structuurvisie heeft geen direct bindende werking voor burgers en er is geen mogelijkheidvoor het instellen van beroep. Op grond van artikel 2.1.1 van de Wro moetenburgers en maatschappelijke organisaties wel bij de voorbereiding van een structuurvisieworden betrokken.

Topografische kaart gemeente Borne

1.6 Ligging plangebiedBorne is gelegen tussen de steden Almelo en Hengelo, maar is ruimtelijk en sociaalvooral georiënteerd op Hengelo. Borne is samen met Almelo, Hengelo, Enschede enOldenzaal opgenomen in de Netwerkstad Twente.In de gemeente Borne liggen in het buitengebied de kerkdorpen Zenderen en Hertme.Borne ligt op het kruispunt van een groene landschappelijke en een stedelijke as. Degroene as wordt gevormd door de verbinding tussen de landschappelijk en ecologisch1.7 De opbouw van het documentIn het volgende hoofdstuk wordt kort ingegaan op het ambitieniveau dat de gemeentenastreeft in de toekomst. Hoofdstuk 3 gaat in op de bestaande ruimtelijke situatie vande gemeente Borne. Hoofdstuk 4 geeft vervolgens inzicht in het bestaande beleid vande gemeente, en trends en ontwikkelingen die zich voordoen. In hoofdstuk 5 wordt inhoofdlijnen inzicht geboden in de gewenste ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente. Inde uitvoeringsparagraaf in hoofdstuk 6 worden alle te nemen maatregelen besproken.waardevolle gebieden van noordoost en zuidwest Twente (landgoed Twickel). Met alsdoel deze verbinding te behouden en te versterken, heeft de gemeente Borne het grootschaligeproject “De Groene Poort” opgestart, waarin op basis van vastgesteld beleidhet programma voor het buitengebied is opgenomen. De stedelijke as wordt gevormddoor de kernen Almelo, Hengelo, Enschede en Borne zelf. Borne ligt bij het knooppuntvan rijkswegen A1 en A35 en wordt tevens ontsloten via de spoorlijn Deventer-Enschede.De spoorlijn verbindt de steden in de Netwerkstad Twente.

10 Overzichtskaart regio

02| ambitie: borne in 2030Bij het maken van een structuurvisie is het van belang het ambitieniveau van de gemeentete verwoorden. Deze ambitie is enerzijds het resultaat van de politiek-bestuurlijkevisie “ Borne nieuw” en anderzijds van het totstandkomingsproces van de structuurvisie.Een deel van de visie “Borne nieuw”is inmiddels gerealiseerd. Er is echter ook sprakevan diverse nieuwe trends en ontwikkelingen. Daarom is er een proces gestart om dezetoekomstvisie voor Borne te actualiseren. De structuurvisie wordt daarbij in het procesvan de toekomstvisie ingebracht.herkenbaarheid, gemoedelijkheid, etc. duidelijk naar voren komen in de sociale infrastructuur.Borne zal de komende jaren blijven groeien, de in aanbouw zijnde wijk BornscheMaten zal in 2030 ruimte bieden aan 2700 woningen. Ook voor bedrijventerreinenzal de in gang gezette groei met het ontwikkelen van het bedrijventerrein De Veldkampaan de zuidzijde van de kern door blijven gaan. Uitgangspunt is daarbij dat Borne hetbegrip kwaliteit voorop heeft staan en zich op dit aspect wil blijven onderscheiden tenopzichte van omringende gemeenten. Bij uitbreidingen wordt kwaliteit belangrijker geachtdan kwantiteit.In 2030 is Borne nog steeds een zelfstandige gemeente binnen Netwerkstad Twente. Ditbetekent niet dat Borne een geïsoleerde gemeente zal zijn. Zoals ook uit de Toekomstvisieblijkt is Borne vooral een woongemeente. Voor een groot deel van de werkgelegenheiden de voorzieningen richt Borne zich op de nabijgelegen grotere steden, met nameHengelo. Dit betekent niet alleen dat er goede kwantitatieve en kwalitatieve afstemmingsafsprakenop het gebied van wonen zullen worden gemaakt, maar tevens dat ergoede (langzaam) verkeersverbindingen en OV-voorzieningen zijn gerealiseerd.Het karakter van het beschermde dorpsgezicht van Oud Borne zal in stand gehoudenworden en waar mogelijk versterkt. In Oud Borne is geen sprake van grote verkeersstromen,maar het zal ook niet het karakter van een openluchtmuseum krijgen. Het blijft zichonderscheiden van het centrumgebied, waar winkels geconcentreerd zijn. Wel is in OudBorne sprake van voorzieningen op het gebied van kunst en cultuur, zoals galerieën endergelijke. Het centrumgebied zal zich blijven onderscheiden van de andere omliggendekernen. Er zijn weinig ketens, maar het centrum kenmerkt zich door een kwalitatief hoogwaardigkleinschalig winkelaanbod. Ook is de kwaliteit van de openbare ruimte hoog.Daarnaast zal Borne binnen de netwerkstad in samenwerking met de andere gemeentenals duurzame motor van en voor de regio fungeren. Toch zal de identiteit en de socialesamenhang van de Bornse leefgemeenschap in essentie behouden blijven. Daarbij heeftBorne zich gehouden aan (regionale) afspraken en bouwopgaven en heeft de kern nietDe kern Borne is goed bereikbaar, zowel met de auto als met het openbaar vervoer. Hetdoorgaand verkeer wordt uit de kern geweerd en omgeleid. Daarnaast zijn er efficiënteen veilige langzaamverkeersverbindingen.meer gebouwd dan waar de woning- en bedrijvenmarkt om vroeg. Stedelijke functiesworden behouden en nieuwe ontwikkelingen kunnen plaatsvinden.Het kleinschalige Twentse landschap rondom Borne, vormt een logische verbindingtussen de landschappelijk en ecologisch waardevolle gebieden ten zuiden (landgoedBorne is in 2030 een kern waar mensen kunnen wonen, werken, waarbij traditionelewaarden gebleven en versterkt zijn, maar ook de eigen kenmerken als saamhorigheid,Twickel) en ten noorden (noordoost Twente) van de netwerkstad. Dit heeft geleid tot deprofilering van Borne als Groene Poortgemeente binnen de netwerkstad.11

Naast veranderingen in het stedelijk gebied zal ook het buitengebied verder veranderen.De agrarische bedrijvigheid is afgenomen. Borne biedt ruimte aan het ontwikkelen enmogelijk maken van nieuwe functies in het buitengebied, mits zij ook in kwalitatief opzichtiets bijdragen. De gemeente wil deze ontwikkelingen beïnvloeden en waar mogelijkeen Borns profiel meegeven. Niet om de agragrische functies te laten verdwijnen, maarom de structuur van de overblijvende landbouw te verbeteren. De kerkdorpen Hertme enZenderen behouden hun eigen karakter. Dit betekent dat bestaande kwaliteiten behoudenzijn gebleven, ontwikkelingen hebben plaatsgevonden die passen bij de schaal enaard van de kernen en het niveau van de (maatschappelijke) voorzieningen voldoende is,gerelateerd aan het aantal inwoners. Ook zal de kwaliteit van het landschap verder toenemen.Dit gebeurt onder andere door de aanleg van een ecologische verbindingszoneen door beekherstel, in het kader van de Kaderrichtlijn Water en het Waterbeleid 21eeeuw. Te noemen zijn in dit verband de zones langs de “waterparel” Deurningerbeek enlangs de Azelerbeek en de Doorbraak. Het beleid dat in het kader van de Groene Poortontwikkeld is speelt hierbij een belangrijke rol.13

14 Foto’s historie Borne

Naast Spanjaard groeiden ook andere bedrijven, zoals de bierbrouwerijen van Meijlingen van Cleeff en de bedrijven van Heemaf en Stork. Uit de eerstgenoemde ontstond deHengelose Bierbrouwerij. Bovendien was Borne in 1894 de eerste plattelandsgemeentein Nederland die een elektriciteitscentrale kreeg. Weliswaar kan men Borne terecht debakermat noemen van de Twentse industrie, toch zijn het voornamelijk de omliggendesteden die daarvan nog steeds de vruchten plukken. De bedrijven Heemaf en Stork verplaatstenzich namelijk al snel naar Hengelo, op het kruispunt van wegen en spoorlijnen.Wat eens een kern met industrie was, is nu een woongemeente en niet zonder allure. MetBorne 1850 Borne 190016

20Overzichtskaart huidige situatie wonen en werken

hiervoor vermeld, vindt de hoofdontsluiting van de kern zelf plaats via de radialen. Dezeradialen verbinden de wijken en de bedrijventerreinen met het centrum en de regio. DeRondweg vormt niet alleen een fysieke scheiding tussen Stroom Esch/Bornsche Matenen de rest van Borne, maar heeft dusdanig hoge verkeersintensiteiten dat de weg ookDeelnemen in Netwerkstad Twente (Enschede, Hengelo, Borne, Almelo en Oldenzaal) isbelangrijk voor de gemeente Borne. Door nauw samen te werken met de netwerkstadpartners,deelt Borne mee in de gezamenlijke voordelen terwijl het haar eigen identiteitkan behouden.ruimtelijk en milieuhygiënisch een barrière vormt. De spoorlijn Borne-Hengelo vormteveneens een barrière in de kern. De oversteekbaarheid laat op een aantal punten, bijvoorbeeldter hoogte van de Azelosestraat, te wensen over. In combinatie met het steedsdrukker wordende treinverkeer ontstaat er bij de overgangen regelmatig congestie, watniet bevorderlijk is voor de leefbaarheid in de kern.De centrale ligging, de goede voorzieningen en de nabijheid van mooie natuur zorgenervoor dat het in Borne prettig wonen en werken is. De onderwijsvoorzieningen zijngoed, er zijn voldoende sportaccommodaties, variërend van sportparken, tennis- ensquashbanen tot een zwembad. In het centrum van Borne is het prettig winkelen. Dediversiteit in winkels en de klantvriendelijkheid worden hoog gewaardeerd. In Borne iswonen en werkenIn de komende jaren wordt er hard gewerkt om de nieuwe woonwijk Bornsche Matente realiseren. Op basis van het model Bornsche Beekpark is het masterplan Bornscheop vrijdagavond koopavond en op woensdagochtend markt. Dit maakt samen met hetgratis parkeren in het centrum (maximaal 2 uur) dat ook mensen van elders uit de regiograag naar Borne komen.Maten opgesteld. In 2006 is gestart met de bouw van de wijk. In zijn totaliteit zal de wijkuiteindelijk 2.700 woningen bevatten. Daarnaast wordt samen met de gemeente Hengelohet bedrijventerrein Buren-De Veldkamp, een bedrijvenpark van circa 60 hectare(bruto), ontwikkeld.Naast deze grootschalige ontwikkelingen zijn er ook diverse binnenstedelijkelocaties in Borne waar momenteel plannen tot uitvoering komen.De overige woonwijken in Borne zijn gesitueerd rondom het centrum. De wijken zijn ruimopgezet en bevatten hoofdzakelijk laagbouw. In de wijken zijn nauwelijks knelpunten tenaanzien van de leefbaarheid. Wel kan op een aantal plekken de groenstructuur wordenverbeterd.RondwegBornsche Maten21

Centrumgebied‘t WooldrikOud-Borne22Overzichtskaart huidige situatie wonen en werken

28Overzichtskaart huidige situatie buitengebied

3.4 buitengebiedHet buitengebied van Borne is van grote betekenis voor de leef- woonkwaliteit in de gemeente.Vanuit de dorpen zijn er veel relaties met het buitengebied. De kern van Borneis met name aan de noord- en oostzijde goed aangetakt op het buitengebied. De relatieEsch wordt gekenmerkt door een grote openheid met aan de randen beplanting enbebouwing, zoals het Karmelietessenklooster, de Hondenborg en verschillende oudeerven. Ondanks het feit dat er in de loop der jaren veel beplanting is verdwenen, zijn deesranden nog relatief groen.Deze bestaan vooral uit kleine bosjes en solitaire bomen.met het gebied ten zuiden van het dorp, rondom Twickel, is door de barrièrewerking vande Rijkswegen een knelpunt.- Oude hoevenlandschapBorne is de kleinste kern binnen de Netwerkstad Twente. De open ruimte tussen Borneen Almelo is de grootste onderbreking in deze stedenband, een aangename onderbreking.Dit gebied is nog groen en karakteristiek voor het Twentse landschap. In dit gebiedliggen een aantal essen en de dorpen Zenderen en Hertme.Het oude hoevenlandschap is een landschap dat wordt gevormd door verspreid liggendeerven. Het kwam tot ontwikkeling nadat de complexen van de grote essen “bezet”waren en een volgende generatie boeren nieuwe ontwikkelingsruimte zocht. Deze vondenze op de kleinere dekzandkopjes, welke individueel werden ontgonnen (kampen).Dit leidde tot een landschap dat de zelfde opbouw kent als het essenlandschap, alleenin een meer kleinschalige en individuele variant. Deze kleinere maat en schaal vormt deLandschapstypologiereflectie van de natuurlijke ondergrond.Met betrekking tot het buitengebied van Borne wordt een onderverdeling in verschillendelandschapstypen gemaakt, waarbij wordt aangesloten bij het provinciale beleid,zoals dat is beschreven in de ‘Omgevingsvisie’. Hierbij worden de volgende landschapstypenonderscheiden:- Maten- en flierenlandschapHet maten- en flierenlandschap betreft een laaggelegen kleinschalig landschap dat zichin de van nature lager gelegen gebieden, langs de beken heeft ontwikkeld. Langs deontwateringssloten, haaks op de beek, werd vaak hakhout aangeplant. Langs de beek- EssenlandschapHet buitengebied van Borne wordt vooral gekenmerkt door de kleinschaligheid van hetaanwezige essenlandschap. De grotere en kleinere essen,ontstaan door eeuwenlanggebruik als akkers,vormen de hogere gronden in het landschap. Door de bewerking vande grond met mest en plaggen zijn hogere koppen ontstaan met een dikke voedselrijkelaag. Een goed voorbeeld daarvan is de Zendersche Esch. Deze es is eigenlijk een essencomplex,gevormd door een reeks van kleinere essen dicht bij elkaar. De Zenderscheontstond een lineair landschap met in de natte laagtes het matenlandschap. Het landschapkent veel variatie met de open ruimte van de watergang, de coulissen van het hakhoutstruweel,de open kamers van de hooi- en weilanden en hier en daar een broekbosop de nattere plekken. Het maten- en flierenlandschap was functioneel verbonden methet essen- en het oude hoevelandschap. Het gebrek aan afwatering en overstroming vande beken leidde in deze gebieden tot drassige omstandigheden, waardoor ze extensiefgebruikt werden als weide- en hooiland. Door verhoging van de waterafvoer ten be-29

hoeve van de landbouwfunctie werden later ook deze lager gelegen gronden intensievergebruik als landbouwgrond.landschap en is met name gelegen aan de noordzijde van Elhorst-Vloedbelt. ElhorstVloedbelt zelf is voor een belangrijk deel bebost. Daarnaast zijn er (op perceelsnivau)kleine stukjes ontginningslandschap te onderscheiden in het uiterste noordoosten van- Jonge heide- en broekontginningslandschapde gemeente.In het noordoosten en zuidwesten van de gemeente lagen vroeger heidevelden en woestegronden. Dit betreft de gebieden ten noorden van Borne, rondom de Hemmelhorsten ten zuidwesten van Zenderen, de Flierhaar. Als gevolg van voedselarme omstandighedenwaren deze gronden lange tijd nauwelijks bruikbaar voor de landbouw. Ze zijnpas na 1900ten behoeve van de landbouw ontgonnen. Het landschap kenmerkt zich indeze gebieden door een vrij rationele verkaveling en de erven zijn gelegen langs rechtewegen. Het landschap heeft een grotere maat dan in het essenlandschap. De openruimten en de bossen zijn groter. Het gebied rondom Hemmelhorst wordt gekenmerktdoor de aanwezigheid van een groot aantal boomkwekerijpercelen. Dit gebied heeft enrommelig karakter aange4zien een ruimtelijke structuur nagenoeg niet aanwezig is.Deheideontginningen zijn veelal bebost, terwijl de veldontginningen een veel opener karakterhebben. Het ontginningslandschap in Borne bestaat uit een open veldontginnings-LandbouwHet buitengebied van Borne is een duidelijk landbouwgebied. Van oudsher was ditvooral kleinschalig. Er was een groot aantal gemengde bedrijven met weinig grondoppervlakin een kleinschalig landschap. Door schaalvergroting en intensivering is hetaantal agrarische bedrijven drastisch gedaald en zijn de bedrijven aanzienlijk vergroot.Dit heeft geleid tot een situatie waarbij een grote gronddruk aanwezig is door de groeiendebedrijven. Andere gebieden kenmerken zich door stoppende agrariërs of juist veelveldkavels. Boomteelt vormt een specifieke tak binnen de landbouw in het buitengebiedvan Borne. De boomkwekerij is naast de melkveehouderij een belangrijke economischedrager in het gebied. De hogere opbrengsten per hectare binnen deze branche hebbeneen verhogende invloed op de grond- en pachtprijzen. Hierdoor wordt het voor agrariërs30

moeilijker om grondaankopen rendabel te maken. Naast grondbehoefte vanuit de landbouwis er ook vraag naar grond vanuit andere functies, zoals uitbreidingen van Borneen de kerkdorpen, landschapontwikkeling, infrastructuur en waterberging. Om te zorgenVoor gemeente Borne zijn alle beken die voorkomen op de legger van het waterschapbetiteld als een waterlichaam. Hieraan zijn per beek verschillende doelstellingen verbonden.Met de uitvoering hiervan is op verschillende plekken al een start gemaakt.dat de landbouw een economische en landschappelijke drager blijft is groeiruimte in hetgebied hard nodig.WaterbeheerNatuurEr zijn in het buitengebied van Borne meer landschappelijke waarden dan natuurwaardenaanwezig. Er liggen wel een aantal gebieden ten zuiden van de snelweg A35 (oplandgoed Twickel) die beschermd worden door de Natuurbeschermingswet. Vanuit overheidsdoelenligt er geen grote natuuropgave in dit gebied. De Provinciale EcologischeHoofdstructuur loopt langs de Deurningerbeek, Oude Bornsche beek en het deel van deAzelerbeek ten zuiden van de spoorlijn Borne-Almelo. Bovendien ligt er een verplichtingDoor het buitengebied stroomt een aantal beken, zoals de Azelerbeek, de Bornschebeek,de Deurningerbeek (gaat over in de Oude Bornschebeek) en een klein stukje vande Gammelkerbeek. Oorspronkelijk overstroomden de beken regelmatig bij piekafvoeren,vooral op plaatsen waar beken bij elkaar komen. Er waren dan ook vele drassigeof moerassige gebieden. In het verleden zijn veel beken steeds meer ingericht op hetafvoeren van water. Het zijn grotendeels uniforme beken met steile oevers. De grondendirect langs de beken zijn in gebruik genomen door de landbouw. Het zijn over het algemeenvruchtbare gronden, maar soms nog wel erg nat.vanuit de Kaderrichtlijn Water (KRW). Dit houdt in dat de ecologische en chemischekwaliteit van de waterlichamen moet worden versterkt.31

Door verdroging van natuur en landbouwgronden en vanwege veiligheidsredenen wordtsteeds meer waarde gehecht aan het vasthouden en bergen van water. In dit kaderworden verschillende delen van de beken heringericht. Waterschap Regge en Dinkelhanteert daarbij het uitgangspunt dat gebruik wordt gemaakt van de gronden die altijdal inunderen in een natuurlijk functionerend watersysteem.RecreatieDe omgeving van Borne is recreatief gezien heel aantrekkelijk. Het is een kleinschaliglandschap met essen, bosjes, lanen en beken. Daarnaast heeft het veel historischeelementen zoals dorpskernen, oude erven en kloosters. Bovendien is er een vrij fijnmazigrecreatief routenetwerk. Op sommige plekken mist een verbinding tussen routes ofde aansluiting op een dorpskern. Verblijfsrecreatie is relatief weinig aanwezig, maar erzijn wel attracties. Hierbij valt te denken aan de Kloostergaarde, het openluchttheaterHertme en het landgoed Weleveld.WonenVoor noodzakelijke uitbreidingen van Borne en de dorpen worden onder andere landbouwgrondenomgevormd naar woningbouw. De nieuwbouw van de Bornsche Maten ishier een voorbeeld van. Dit heeft grote invloed op het buitengebied door de uitstralingop het landschap, de toename van de gronddruk en de vraag naar uitloopmogelijkheden.Daarnaast hebben in de afgelopen jaren veel agrarische bedrijven hun bestemmingverloren en ligt er op deze erven enkel nog een woonbestemming. Dit resulteert invrijkomende agrarische bebouwing. Over het algemeen wordt nieuwe bebouwing meteen streekeigen karakter gebouwd, maar er zijn ook voorbeelden van een afwijkende,vaak moderne bouwstijl.33

04| beleid en ontwikkelingen4.1 Bestaand beleidVoor het grondgebied van Borne zijn veel beleidsstukken vastgesteld. In deze visie iservoor gekozen deze beleidsdocumenten niet allemaal samen te vatten. De meest essentiëlebeleidsdocumenten die nog steeds actueel zijn, zijn verwerkt in deze structuurvisie.Hieronder gaan wij kort in op deze documenten.Omgevingsvisie OverijsselDe provincie Overijssel heeft het streekplan, verkeer- en vervoerplan, waterhuishoudingsplanen milieubeleidsplan samengevoegd tot één Omgevingsvisie. Uitgangspuntdaarbij is dat er niet meer geregeld wordt dan nodig is voor het provinciaal belang endat andere partijen, waaronder gemeenten, zoveel mogelijk ruimte te krijgen om daaraannadere invulling te geven. Dit provinciaal belang dient dan ook in gemeentelijkeplannen gewaarborgd te zijn.De ambitie van Overijssel is om een vitale samenleving tot ontplooiing te laten komenin een mooi en vitaal landschap. Een samenleving waarin alle Overijsselaars zich thuisvoelen en participeren. Met bloeiende steden en dorpen als motoren voor cultuur enwerkgelegenheid, ingebed in een landschap waarin wonen, natuur, landbouw en waterelkaar versterken.De volgende centrale beleidsambities en onderwerpen van provinciaal belang zijn verwoord:2.3.4.5.6.Economie en vestigingsklimaat: een vitale en zichzelf vernieuwende regionaleeconomie, met voldoende en diverse vestigingsmogelijkheden voor kennisintensievemaakindustrie en mkb; vitale werklocaties, die aansluiten bij de vraag vanondernemingen ontwikkelingsmogelijkheden voor schaalvergroting en verbredingin de landbouw, ontwikkelingsmogelijkheden en kwaliteitsverbeteringtoerisme en vrije tijdsbesteding.Natuur: behoud en versterking van de rijkdom aan plant- en diersoorten (biodiversiteit);vitaal en samenhangend stelsel van natuurgebieden (EHS, waaronderrobuuste verbindingszones, Natura 2000), behoud en versterking van verspreidebos- en natuurwaarden.(Binnen-)steden en landschap: behoud en versterken van de verscheidenheid enidentiteit van (binnen-)stedelijke kwaliteit en mooie landschappen in het buitengebied,behoud en versterking van cultureel erfgoed (monumenten, industrieelen agrarisch erfgoed) en versterken kernkwaliteiten (binnen-)steden (monumenten,architectuur, water/groen, culturele voorzieningen, stationsgebieden)Bereikbaarheid: een vlotte en veilige reis over weg, water, spoor en per fietsvan en naar stedelijke netwerken en streekcentra binnen en buiten Overijssel;goede bereikbaarheid voor het autoverkeer van en naar stedelijke netwerkenen streekcentra, vergroten van kwaliteit en aandeel openbaar vervoer, fietsverkeeren goederenvervoer over water en spoor, faciliteren over de wegWatersysteem en klimaat: watersystemen met goede ecologische en chemischekwaliteit, die voor de lange termijn klimaatbestendig en veilig zijn; optimale1.Woonomgeving: aantrekkelijke en gevarieerde woonmilieus, die voorzien inwoonvraag en beschikbaarheid van noodzakelijke voorzieningen.watercondities (kwaliteit en kwantiteit) voor landbouw, wonen, natuur en landschap;betrouwbare drinkwatervoorziening (kwaliteit en kwantiteit); voorbereid35

7.8.9.zijn op langetermijngevolgen van klimaatverandering (veiligheid en droogte)Veiligheid en gezondheid: veilig, gezond en schoon kunnen wonen, werken,recreëren en reizen; zorgen voor waterveiligheid, externe veiligheid, verkeersveiligheid,een gezond leefmilieu en bescherming tegen wateroverlastEnergie: een betrouwbare en veilige energievoorziening met beperking van uitstootbroeikasgassen; bevorderen van duurzame energieopwekking (biomassa,wind, zon, bodem), bevorderen van energiebesparing (in bebouwde omgeving)Ondergrond: balans behouden tussen gebruik en bescherming van de ondergrond;beschermen van intrinsieke bodemeigenschappen en aardkundigeen archeologische waarden, zorgvuldig gebruik van de ondergrond (energie,zoutwinning, opslag, zandwinning, KWO, hoofdtransportleidingen)Regionaal MobiliteitsplanOp het gebied van verkeer en vervoer vormt het Regionale Mobiliteitsplan (RMP) eenbelangrijk bovenlokaal kader. Als gevolg van diverse achterliggende trends en ontwikkelingenzal het verkeer op de Twentse wegen de komende jaren toenemen. Het (RMPstelt zich in navolging daarvan ten doel om de huidige bereikbaarheid te waarborgen enStructuurplan uitbreiding BorneHet structuurplan uitbreiding Borne is in 2002 vastgesteld, waaraan in 2004 een verkeersparagraaf(Verkeersstructuur Uitbreiding Borne; nut en noodzaakstudie) is toegevoegd.Dit structuurplan is opgesteld om op (korte) termijn de ontwikkeling van woningbouw-en bedrijvenlocaties mogelijk te maken en een samenhangende en integraleruimtelijke visie voor het te voeren ruimtelijk beleid voor het gemeentelijk grondgebiedte hebben. Met deze visie heeft de gemeente aangetoond dat zij kan voorzien in de regionaleen lokale opgaven voor woningbouw en bedrijven en heeft zij op basis hiervanhaar zelfstandige status benadrukt.De uitbreiding van Borne met woningbouw vindt met name plaats aan de oostzijde vande kern, in de uitleglocatie Bornsche Maten. Tevens is een kleiner woongebied geprojecteerdten westen van de Stroom Esch, net ten noorden van de rondweg. Dit vormt echtereen reservelocatie. De ontwikkeling van bedrijvenlocaties vindt plaats aan de west- enzuidrand van de kern, te weten de locaties Veldkamp, de Kluft en ‘t Oldhof. Het gaatom circa 115 hectare. Deze bedrijvenlocaties zijn goed ontsloten als in de toekomst dezuidelijke randweg gereed is.de leefbaarheid en veiligheid te verbeteren. De hieruit voortvloeiende hoofdpunten vanbeleid zullen rechtstreeks doorwerken in het gemeentelijke beleid. Belangrijk in dit verbandis onder andere de wegenvisie, waarin in samenwerking met de regiogemeenten isaangegeven welke infrastructurele aanpassingen noodzakelijk zijn.De toename van woningen en bedrijven leidt tot meer verkeersbewegingen. Als gevolghiervan dienen volgens de visie maatregelen genomen te worden. Gekozen is voor deaanleg van een randweg ten zuiden en westen van de kern, die de bedrijventerreinenontsluit en vervolgens aantakt op de provinciale weg. Met het realiseren van de zuidelijkerandweg is inmiddels begonnen. Voor de westelijke randweg zal op basis van eentracéstudie een scenariokeuze worden gemaakt.36

Aansluiting op het rijkswegennet vindt plaats via het bestaande aansluitpunt “BorneWest”. Om de Bornsche Maten ruimtelijk goed aan te laten sluiten op de kern van Borneis besloten een knip aan te brengen in de huidige provinciale weg, welke pas gerealiseerdkan worden als er een goede alternatieve route voorhanden is in de vorm van eenwestelijke randweg en zuidelijke randweg.Ingezet wordt op het versterken van de relatie met Oud Borne zodat een wisselwerkingtussen de gebieden ontstaat en ze van elkaars kwaliteiten kunnen profiteren. Het centrummoet een aantrekkelijk verblijfsgebied worden voor consumenten. De auto is openkele plekken te gast. Parkeerplaatsen dienen zoveel mogelijk aan te sluiten op hetwinkelgebied. Het versterken van groen en de herontwikkeling van strategische locatiesTenslotte wordt in het structuurplan het volgende aangegeven:in de openbare in de openbare ruimte moet bijdragen aan het verbeteren van het verblijfsklimaatin het centrum.• realiseren provinciale ecologische verbindingszone langs beken;• behoud bufferzone tussen Hengelo en Borne/stadsranden;• ontwikkeling en versterking landschap door middel van project De Groene Poort;• aanleg hoogwaardige langzaamverkeersverbinding;• concentratie boomkwekerijen aan oostzijde kern Borne.Integraal verkeersplan gemeente BorneIn het Integraal Verkeersplan (IVP) voor de gemeente Borne (2008) is het verkeersbeleidvoor de periode tot 2020 beschreven. Op basis van de Structuurvisie uitbreiding Borne(2004) beschrijft het IVP enkele ingrijpende maatregelen omtrent de infrastructuur in enMasterplan Centrum BorneIn februari 2010 is het Masterplan voor het centrum van Borne vastgesteld. Dit planis een visiedocument op hoofdlijnen waarin de gewenste ruimtelijk-fysieke situatie inhet centrum wordt beschreven. Daarnaast dient het masterplan als toetsingskader voornieuwe initiatieven. Het masterplan gaat uit van een compact kernwinkelgebied met eenheldere routing en ‘trekkers’ op strategische locaties. Binnen het kernwinkelgebied is metname ruimte voor detailhandel (met wonen op de verdieping) en horeca. In het overigcentrumgebied (aanloopgebieden) is ruimte voor laagfrequent bezochte functies.rond de gemeente. Deze maatregelen liepen uiteen van een regionale randwegenstructuurtot maatregelen op kruispuntniveau. Te noemen zijn in dit verband:• aanpassen kruispunt Deldensestraat, Europastraat, Stationsstraat en Parallelweg,• opheffen barrièrewerking van het spoor;• realisatie randwegenstructuur, ombouw rondweg tot erftoegangsweg,• realisatie knip in provinciale weg ter hoogte van de Bornsche Maten, in combinatiemet het verplaatsen van het kruispunt Grotestraat-N743;• onderzoek naar de mogelijkheden van een gelijkvloerse kruising bij aansluitingBekenhorst op Rondweg en van een oost-west parkeerroute• vaststellen fietsnetwerk en aanleggen fietssnelweg,• verbeteren aansluiting Bornsche Maten/Stroom Esch op openbaar vervoernetwerk.37

Een aantal met name grootschalige verkeersmaatregelen zijn in het IVP nog niet concreetuitgewerkt. In de Mobiliteitsvisie Borne zijn daartoe verdiepingsslagen uitgevoerd.Met het geplande bedrijventerrein Veldkamp wordt in de komende jaren ruim aan debehoefte aan bedrijventerreinen voldaan.Het betreft:• de zuidelijke randweg;• het Scenario-onderzoek met betrekking tot de N743/westelijke randweg;• de spoorwegproblematiek als gevolg van de toename van het goederenvervoer(Programma Hoogfrequent Spoor) en Value Enginering onderzoek naar mogelijkeoplossingen door ProRail;• verbeteren van de bereikbaarheid, veiligheid en leefbaarheid.Voor voorzieningen is aandacht voor een evenwichtige opbouw, passend bij de schaalvan Borne. Op het gebied van verkeer wordt het centrum autoluw gehouden en mogener tussen woonwijken geen barrières worden gecreëerd door verkeersaders. Het beleidvan de gemeente is erop gericht om enkele middelgrote gemengde agrarische bedrijvende gelegenheid te bieden om passend in het landschap hun economische functie tevervullen. Borne wil een stimulerende en bemiddelende rol te vervullen bij de uitbouwvan toerisme en recreatie in Twente.Borne NieuwHet bestuur van de gemeente Borne heeft een visie opgesteld op toekomstig Borne. DeBij de uitvoering van bovenstaande uitgangspunten staan interactieve beleidsvorming enbestuurlijke samenwerking centraal.gemeente Borne blijft hierin een zelfstandige gemeente met een interactieve samenwerkingscultuurmet de omliggende gemeentes. Behoud en uitbouw van de kwaliteit vande leefomgeving gelden voortdurend als zwaarwegend argument. Borne is een schakelin de stedelijke as Almelo-Borne-Hengelo-Enschede, met de groene verbinding tussende landschappelijk en ecologisch waardevolle gebieden ten noorden en ten zuiden vande netwerkstad. Dit wordt met name vormgegeven in het beleid met betrekking tot DeGroene Poort.Convenant en Pact van TwickelBorne ligt aan de rand van het mooie landgoed Twickel. Maatschappelijke en economischeontwikkelingen laten dit landgoed met enorme historische, landschappelijke enecologische waarden natuurlijk niet ongemoeid. De druk op het landgoed en vooral opde randen vanuit de omliggende kernen, waaronder Borne, vraagt om consistent beleiden een visie op de toekomst.In 2005 hebben de gemeente Borne en de Stichting TwickelEr zal meer vraaggestuurd worden gebouwd, waarbij gestreefd wordt naar ruime koopwoningen,grondgebonden wonen, wonen voor alleenstaanden en levensloop ebstendigwonen. Ook zal in de sociale sector in ruime mate worden gebouwd. Bijzondereeen Convenant gesloten, met als doel de kwaliteit van het landgoed te waarborgen enin een logische en duurzame aansluiting van de stedelijke bebouwing en het landelijkgebied te voorzien.aandacht gaat uit naar het behoud van Oud Borne en het typische Twentse landschap.38

Tevens is door de provincie Overijssel, de stichting Twickel, het waterschap Regge enDinkel, de regio Twente en de gemeenten Borne, Hengelo en Hof van Twente de” OntwikkelingsvisieTwickel; levend landgoed” opgesteld. Uitgangspunt daarbij is het behoudvan de unieke kwaliteiten van het gebied door het benutten van de ontwikkelingen omhet landgoed verder te versterken en de functie en de betekenis van Twickel voor haaromgeving te vergroten.4.2 Ontwikkelingen wonenIn het vigerende Structuurplan Uitbreiding Borne is de Bornsche Maten aangewezen alsdè uitbreidingslocatie van Borne, waar zowel de Bornse als een deel van de Hengelosebehoefte voor wat betreft de uitleg moet worden opgevangen. In de Bornsche Matenzullen uiteindelijk in totaal 2.700 woningen worden gerealiseerd. Hiervan zijn er inmiddels2.300 in het bestemmingsplan verdisconteerd en blijven er 400 als reserve voor deperiode na 2025 over. In de “samenwerkingsafspraken Borne -Hengelo” is opgenomenOp basis daarvan is door de bestuurders van de hierboven genoemde partijen in maart2009 de intentieovereenkomst “ Pact van Twickel” ondertekend, waarmee de uitgangspuntenen ontwikkelingsprincipes van de visie onderschreven worden. Om deze doelente bereiken is door de partijen gezamenlijk een uitvoeringsprogramma ontwikkeld.dat tussen 2005 en 2010 490 woningen voor de Hengelose uitlegbehoefte worden gebouwd.Hiermee is rekening gehouden bij het vaststellen van het aantal woningen voorde Bornsche Maten. Van deze woningen zullen er nog 300 worden gerealiseerd in deperiode tot 2015.Hierin staan met name de volgende punten centraal:• realisatie van de Twickeler Grensweg, in combinatie met het versterken van de routestussen stad en landgoed;• completeren van de Umfassungsweg;• gecombineerde aanpak van water- en natuuropgaven, gekoppeld aan agrarischeVolgens de huidige vastgestelde cijfers laat de leeftijdsopbouw van Borne zien dat degroep jonger dan 29 jaar relatief klein is (slechts 8%). De groep 40-54 jaar is vrij groot.Dit laatste zal inhouden dat de vergrijzing in Borne de komende decennia vrij fors zalzijn.structuurverbetering;• een betere landschappelijke inpassing en vermindering van de barrièrewerking vande rijkswegen A1 en A35;• het stimuleren van duurzaam en innovatief ondernemerschap, met name op hetgebied van landbouw en recreatie & toerisme.Woonvisie Borne 2010-2014De Woonvisie Borne 2010-2014 vormt het kader van het te voeren woonbeleid in de gemeenteBorne voor de komende jaren. Met de Woonvisie Borne 2010-2014 wordt geenvolledig nieuw beleid ingezet, maar wordt in grote lijnen het ingezette beleid voortgezet.Er doen zich momenteel echter diverse fundamentele ontwikkelingen voor, waardoor dewoningmarkt sterk verandert. Zo neemt de bevolkingsgroei af en verandert de samenstellingvan de bevolking; de vergrijzing neemt toe, het aantal personen per huishou-39

den blijft dalen en het aantal eenpersoonshuishoudens neemt toe. Hiermee houdt dezeWoonvisie rekening.Aangezien het daarbij gaat om een relatief groot aantal woningen voor een kleine gemeente,zijn een voortdurende monitoring, evaluatie en een adequate planning en faseringvoor de realisatie van Bornsche Maten van groot belang.Borne is een gemeente met relatief veel senioren en daarnaast een groot deel gezinnenmet jonge kinderen tot 10 jaar en jongeren tot 20 jaar. De groep 20 tot 40-jarigen is inBorne minder vertegenwoordigd. De gemiddelde huishoudengrootte in Borne in 2007bedraagt ongeveer 2,5 personen. Daarnaast ligt het gemiddeld besteedbaar inkomenper persoon op € 14.200,-- (2007) op het hoogste niveau van Twente, maar onder hetlandelijke niveau van € 14.400,-- .Het oorspronkelijk geplande uitgiftetempo van 250 woningen op jaarbasis is niet langerrealistisch. De gemeente heeft daarom besloten tot een tijdelijke temporisering van dewoningbouw in Bornsche Maten, waarbij wordt uitgegaan van een uitgiftetempo van120 woningen per jaar. Dit leidt tot een latere voltooiing van de wijk dan oorspronkelijkgepland.De bevolkingsomvang van Twente is aan het veranderen. Volgens zowel het Twents Woningmarktonderzoekals de CBS gegevens zal er in Twente in de toekomst sprake zijnvan een bevolkingsdaling. Er wordt echter vanwege de verkleining van de huishoudengrootteop korte termijn nog een beperkte groei van het aantal huishoudens verwacht.Borne kiest in de gemeente voor de toevoeging van woningen met hoge kwaliteit vooralle doelgroepen. Die kwaliteitsverbetering geldt eveneens voor de bestaande voorraad.De gemeente stelt zich tot doel om mensen van binnen en buiten Borne de kans te biedeneen volledige wooncarrière op te bouwen.Bij ongewijzigd beleid krijgt ook Borne hiermee te maken. Door de geplande nieuwbouwin de uitbreidingsgebieden zal het inwonertal van Borne in de komende jaren naar verwachtingnog wel toenemen.Groei met kwaliteit betekent voor de planperiode van 2010 tot 2015 een woonopgavevoor het realiseren van 585 nieuwbouwwoningen op uitbreidingslocaties en circa 145woningen in de bestaande wijken. Daarnaast wordt door de gemeente en WoonbeheerHet aantal woningen in Borne is in de afgelopen jaren gestegen tot circa 8.950 in 2010.Bijna 70% van de woningen in Borne is een koopwoning. De woningvoorraad van Borneis niet alleen permanent onderhevig aan vernieuwing en verbetering, maar wordt deBorne volop geïnvesteerd in de kwaliteit van de bestaande woningen en de woonomgeving,met als doel de kwaliteit van de bestaande voorraad en van de woonomgeving oppeil te houden en waar mogelijk te versterken.komende jaren tevens uitgebreid. Borne biedt ruimte aan zowel de lokale als een deelvan de regionale woningbehoefte in het uitbreidingsplan Bornsche Maten.Voor de kerkdorpen Hertme en Zenderen wordt uitgegaan van beperkte nieuwbouw tenbehoeve van de natuurlijke aanwas. Voor wat betreft deze kernen wordt gesteld dat de40

zich voordoende behoefte niet op nieuwe uitleglocaties hoeft te worden ingevuld, maarnet zo goed op enkele goed gekozen plekken in het buitengebied (knooperven) kanworden gerealiseerd.herindeling uit 2000, ondanks het verlies van de kern Bornerbroek, een zelfstandigegemeente gebleven. Het ministerie van VROM heeft toentertijd onderkend dat enigebevolkingsgroei voor Borne noodzakelijk was om een behoorlijk voorzieningenniveauen de eigen identiteit te kunnen handhaven.Voor zowel Zenderen als Hertme zijn geen nieuwe woningbouwlocaties opgenomen.In Zenderen kunnen we nog een paar jaar op vooruit op de voorhanden zijnde locatieOosterveld. Voor Hertme zal op korte termijn vervolgonderzoek worden verricht naarde meest geschikte plek(ken) voor mogelijke nieuwe woningbouw. Aangesloten wordtin dit verband bij de in de paragraaf 3.4 beschreven landschapstypen en in verbandDaarnaast was in het provinciale streekplan opgenomen dat de Bornsche Maten deuitleglocatie vormde voor de gezamenlijke woningmarkt van Hengelo en Borne. Degemeente Hengelo had zelf geen uitleglocatie. Naar aanleiding hiervan heeft de gemeenteBorne haar plannen verder ontwikkeld en investeringen gedaan.daarmee met het provinciale kader van normen en richtingen, zoals dat in paragraaf4.7 is opgenomenVerder wordt verwacht dat er een grote discrepantie zal zijn tussen de vraag en aanbodOok voor Hertme en Zenderen geldt dat de leefbaarheid voorop staat; het moet voornaar woonmilieus. Er zal straks een overschot zijn aan rijwoningen en een tekort aan appartementenmet lift en aan dubbele en vrijstaande woningen in de hogere prijsklasse.bewoners aantrekkelijk zijn in om deze kernen te (blijven) wonen.Twents woningmarktonderzoekHet Twents Woningmarktonderzoek (TWO) geeft duidelijk aan dat de bouwambitie inDe actuele onderzoeken laten zien dat de bouwopgave tot 2030 (de periode die onderhavigestructuurvisie bestrijkt) niet in beeld is gebracht. Wel kan worden gesteld dat, opbasis van de huidige trends, de bouwbehoefte lager zal zijn dan enkele jaren geledenwas voorzien.de regio de eigen behoefte overstijgt. Ten opzichte van het voorgaande TWO is de verhuisgeneigdheidin de regio sterkt afgenomen. Hierdoor komt de nadruk meer te liggenop kwaliteit in plaats van kwantiteit.In Borne staan nu veel woningen op het programma tot 2015. De verwachting is datvoor de resterende periode van de visie (2015-2030) de Bornsche Maten een groot deelOok Borne heeft ook een forse ambitie op het gebied van woningbouw. Deze komtechter voor een belangrijk deel voort uit in het verleden gemaakte afspraken met hetvan de behoefte nog kan opvangen. De vraag is dan ook of extra nieuwe uitleglocatiesnoodzakelijk zijn.Rijk, de Provincie en met de buurgemeente Hengelo. Zo is Borne na de gemeentelijke41

Ten slotte blijkt dat er sprake zal zijn van een sterke vergrijzing. Het is dus noodzakelijkin te zetten op flexibel en levensloopbestendig bouwen. Bij seniorenbouw is vooral behoefteaan grondgebonden woningen en niet alleen appartementen.4.3 Ontwikkelingen bedrijvigheidOver de herstructurering en planning van bedrijfsterreinen hebben het rijk, de provincieen de VNG eind 2009 een convenant ondertekend als leidraad voor beleid. De provincieOverijssel heeft het nieuwe beleid voor de (her)ontwikkeling van bedrijfsterreinenvastgelegd in de Omgevingsvisie.de ruimtewinst door herstructurering en uitgifte op basis van harde plannen (vastgesteldebestemmingsplannen) toereikend zijn voor het accommoderen van de kwalitatieveen kwantitatieve (geprognotiseerde) ruimtebehoefte tot 2020. In 2013 zal een eersteevaluatie van deze visie plaatsvinden.4.4 Ontwikkelingen verkeerIn het Structuurplan Uitbreiding Borne (2004) heeft de gemeente besloten om een“knip” aan te brengen in de Rondweg/N743, ter hoogte van de in ontwikkeling zijndewoonwijk Bornsche Maten. Dit wordt noodzakelijk geacht omdat de huidige Rondweg(de provinciale weg door Borne) als gevolg van een hoge verkeersintensiteit een barrièreHierin is sprake van een versterkte inzet op de herstructurering van verouderde terreinenvormt tussen de kern van Borne en de nieuwe uitbreidingslocatie.en een zorgvuldige planning en programmering van nieuwe terreinen. Gemeenten zijn,bij de uitvoering van de Omgevingsvisie verplicht een met de buurgemeenten afgestemdebedrijfsterreinenvisie op te stellen.De “knip” maakt een goede aansluiting en oriëntatie van de Bornsche Maten op de kernvan Borne mogelijk en zal de ruimtelijke kwaliteit sterk verbeteren. In het bestemmingsplanBornsche Maten is deze “knip” al onherroepelijk opgenomen.De gemeenten Almelo, Borne, Hengelo, Enschede en Oldenzaal, die samen de NetwerkstadTwente vormen, hebben een gezamenlijke bedrijfsterreinenvisie opgesteld. Ditmede om recht te doen aan de gezamenlijke regionaal economische agenda, verwoordin de Ruimtelijk Economische Ontwikkelingsagenda van de netwerkstad.Voordat de knip in de Rondweg kan worden gerealiseerd, dient er sprake te zijn van eenalternatieve route. Deze route zal bestaan uit een aan te leggen zuidelijke en westelijkerandweg. De keuze voor deze route heeft meerdere redenen. Zo tast de aanleg van eenDeze visie is in 2011 door de gemeenteraden binnen de netwerkstad vastgesteld.randweg aan de noordzijde van Borne het waardevolle landschap te veel aan. Daarnaastwordt via deze nieuwe randwegenstructuur het toekomstige bedrijfsterrein aan dezuidkant van Borne goed ontsloten.De visie geeft, op basis van de daarin opgenomen uitvoerige analyse, onderzoek enprogrammering, aan dat het bestaande aanbod van direct uitgeefbaar bedrijfsterrein,42

Door de aanleg van de zuidelijke randweg wordt een sterk verbeterde calamiteitenroutevoor de A1/A35 bij knooppunt Buren gerealiseerd.De afronding van de dorpsranden van de dorpskernen is in veel gevallen matig tot slecht.Het realiseren van goed afgewerkte dorpsranden is dan ook een belangrijk onderdeelin de groenvisie. Deze overgang naar de landelijke omgeving is duidelijk afgestemd metTevens zorgt deze randweg voor een betere verdeling van het verkeer tussen de toe- enhet beleid op de inrichting van het buitengebied.afritten 29 en 30, waardoor met name afrit 30 (Ikea) ontlast wordt. Ook de bedrijfsterreinentussen Borne en Hengelo, Veldkamp en Westermaat worden door deze randwegenstructuurbeter ontsloten. Tevens zal de interne weginfrastructuur in Borne door deaanleg van de Zuidelijke Randweg worden ontlast.4.5 Ontwikkelingen groen en waterVerblijfsgroen dient in nieuwe ontwikkelingen duidelijk een plaats te krijgen. In de groenvisiekent Oud Borne een bijzondere plaats. Met name rond de omvang en de standplaatsenvan bomen spelen hier problemen. Hiervoor dient, in combinatie met de parkeerproblematiek,aanvullend beleid gemaakt te worden. In het groenbeleidsplan zijnook regels opgenomen ten aanzien van de uitvoering van plantwerkzaamheden.Borne beschikt over een groenstructuur- en groenbeleidsplan voor de dorpskernen vanBorne, Zenderen en Hertme. Samen met de lijst voor bijzondere bomen vormen deze deleidraad bij het beheer en het ontwikkelen van de visie op groen.Naast het groenstructuur- en groenbeleidsplan kent de gemeente Borne een actuelebomenverordening. Deze is gebaseerd op de inventarisatie van bijzondere bomen enHet groen in Borne wordt gedragen door een aantal groene radialen langs de invalswegen.Deze bereiken echter niet de kern. Kenmerkend is dan ook het geringe gebruiksgroenin het centrum. Bij ontwikkelingen in het centrum en herinrichting van straten ligtbijzondere groenstructuren. Binnen deze structuren mag in principe niet ontwikkeld wordenzonder het behoud van de bomen. Bijzondere bomen mogen niet of slechts bij hogeuitzondering en onder voorwaarden gekapt worden.de nadruk op beperkt maar hoogwaardig groen. Borne en Zenderen kennen nauwelijksfunctioneel buurt- en wijkgroen.WaterIn het binnenstedelijk gebied liggen in alle kernen kansen voor de doorontwikkelingvan de groene gebieden naar wijk- of buurtparken. De huidige speellocaties dienen bijontwikkelingen vorm te krijgen, te worden ontzien en te worden versterkt.De gemeente Borne werkt aan een optimale afstemming van het waterbeleid met de overigebeleidsterreinen. Waterhuishouding is bij ontwikkelingen een medeordenend aspectgeworden. Het is een belangrijke drager in de ruimtelijke kwaliteit van de bebouwdeomgeving. Anticiperen op klimaatveranderingen, verbeteren van de kwaliteit van deleefomgeving, voorkomen c.q. beperken van wateroverlast in bestaand stedelijk gebied43

zijn doelstellingen waar gemeente Borne hard aan werkt. Bij nieuwbouw, herinrichtingen renovaties in zowel een uitbreiding als in een inbreiding is de strategie “Schoon waterniet naar de zuivering afvoeren” en “Vasthouden, bergen en dan pas afvoeren”.Daarnaast is gezondheidsbeleid in Borne een issue, waaraan wordt gewerkt. Er is eenbeleidsplan WMO opgesteld en in het “neje noaberschap” probeert de gemeente desamenwerking tussen burgers en tussen instellingen en organisaties te bevorderen. Ookvoor het jeugdbeleid is veel aandacht. De gemeente streeft ernaar dat er brede scholenTen aanzien van de watersystemen ligt er voor de functionaliteit een scheiding in stedelijken landelijk water. Met de komst van de Kaderrichtlijnwater (KRW) moeten alle waterenin gemeente Borne voor 2015 in een ‘goede toestand’ verkeren, waardoor de inspanningom het water te zuiveren kunnen worden gereduceerd.Dit betekent dat de alle watergangen in Borne die op de legger van het waterschap staaneen metamorfose ondergaan. Geen diepe en smalle watersystemen meer, maar ondiepen een verbreding aanbrengen zodat een veerkrachtig systeem ontstaat waar tevensflora en fauna kunnen ademen en zich ontplooien.4.6 Ontwikkelingen voorzieningenworden ontwikkeld, waarbij het onderwijs is afgestemd op de doorgaande ontwikkelingslijnvan jongeren. Daarnaast is er in Borne sprake van voldoende sportaccomodatiesvariërend van sportparken, tennis- en squashbanen tot een overdekt zwembad.4.7 Ontwikkelingen buitengebiedIn het buitengebied van de gemeente spelen verschillende ontwikkelingen. Er is een visieontwikkeld, De Groene Poort, die een ontwikkelingsrichting aangeeft voor het buitengebiedvan Borne. De Groene Poort is een integraal project van de provincie Overijssel engemeente Borne en heeft tot doel om het buitengebied van Borne te ontwikkelen als eengroene long in het stedelijk netwerk van Netwerkstad Twente en als groene verbindingtussen Noordoost en Zuidwest Twente. De Groene Poort bevindt zich op het kruispuntvan de stedelijke en landschappelijke as van Twente. Terwijl aan de zuid- en zuidoostzijdevan Borne gebouwd wordt aan nieuwe woonwijken en een bedrijventerrein, ligt erin het overige buitengebied een groene opgave.Er zijn verschillende ontwikkelingen door de gemeente Borne geïnitieerd op het gebiedvan sociale voorzieningen. De gemeente wil de beleidsonderdelen kunst, cultuur enrecreatie & toerisme hoog in het vaandel houden. Er is een Kadernota Cultuur en Recreatie& Toerisme door de raad vastgesteld. De activiteiten zijn gericht op amateurkunst,cultuureducatie en volkscultuur. Recreatie & Toerisme wordt ontwikkeld in samenwerkingmet het project “De Groene Poort”.De Groene Poort waarborgt het landschap en zorgt ervoor dat de stedenband Enschede,Hengelo en Almelo niet aan elkaar groeit. De groene zone moet een aaneengeslotendoorgang bieden tussen de waardevolle landgoederen aan de westelijke kant en hetopen essenlandschap aan de oostelijke kant van Twente. Het behoud van het authentieke,Twentse coulisselandschap staat voorop. De ervaring leert dat economische acti-44

viteiten belangrijk zijn om een dergelijk doel te bereiken. Daarom behoudt de landbouw(lint, erf) en versterking van het landschappelijk raamwerk.een belangrijke functie. Boeren worden nadrukkelijk betrokken bij landschap-, natuur enwaterbeheer, maar krijgen ook de mogelijkheid uit te breiden om de toekomst van hunbedrijf veilig te stellen.Oude hoevenlandschapNorm:• De essen en esjes krijgen een beschermende bestemmingsregeling, gericht op instandhoudingvan de karakteristieke openheid, de bodemkwaliteit en het reliëf.Ten behoeve van nieuwe ontwikkelingen in het buitengebied staan de volgende uitgangspuntencentraal, waarbij voor wat betreft de verschillende landschapstypen wordtaangesloten bij het provinciale beleid uit de ‘Omgevingsvisie’, zoals dat beschreven is in§3.4 van deze structuurvisie. Bij eventuele nieuwe ontwikkelingen wordt uitgegaan vannormen, op basis waarvan een ontwikkelingsrichting wordt bepaald.Richting:• Als er ontwikkelingen plaatsvinden in het oude hoevenlandschap, dan dragen dezebij aan behoud en accentuering van de dragende structuren (groenstructuren enroutes) van het oude hoevenlandschap en aan de samenhang en de karakteristiekeverschillen tussen de landschapselementen: de erven met erfbeplanting; open esjes;beekdalen; voormalige heidevelden en de mate van openheid en kleinschaligheid.• Ontwikkelingen vergroten de toegankelijkheid van erven en erfroutes.EssenlandschapNorm:• De essen krijgen een beschermende bestemmingsregeling, gericht op instandhoudingvan de karakteristieke openheid, de huidige bodemkwaliteit en het aanwezigereliëf.• Op de flanken krijgen de kleinschalige landschapselementen, zoals houtwallen,bosjes, zandpaden, karakteristieke erven en beeldbepalende open ruimten een beschermendebestemmingsregeling, gericht op instandhouding van dit kleinschaligepatroon.Maten- en flierenlandschapNorm:• In het maten- en flierenlandschap is het waterpeil niet lager dan voor graslandgebruiknoodzakelijk is.• De maten, flieren en beken krijgen een beschermende bestemmingsregeling, gerichtop instandhouding van het onbebouwde karakter, de continuïteit van de beekloop,Richting:• Als zich ontwikkelingen voordoen in het essenlandschap, krijgen deze en plaats involdoende ruimte voor water en het lineaire landschap met “open” kamers en coulissen.de flanken, met respect voor en bijdragend aan de aanwezige bebouwingsstructuren45

Richting:• Als er ontwikkelingen plaatsvinden in of nabij het maten- en flierenlandschap, dandragen deze bij aan versterking van het historische lineaire landschap met “open”kamers en coulissen, aan accentuering van de overgang naar hogere gronden, de• rustige woonwijk;• gemengd gebied;• centrum gebied;• industrie.toegankelijkheid, de beleefbaarheid en aan het vasthouden van water.• Inrichting van nog gave delen richt zich op het behoud van de cultuurhistorischewaarden.Voor ieder gebied is in het geluidsbeleid voor de thema’s bedrijven en verkeer een passendegeluidskwaliteit opgenomen.Jonge heide- en broekontginningslandschapRichting:• Als er ontwikkelingen plaatsvinden in de agrarische ontginningslandschappen, dandragen deze bij aan behoud en versterking van de dragende lineaire structuren vanlanen, bosstroken, waterlopen, ontginningslinten met erven en aan de kenmerkenderuimtematen.4.8 Ontwikkelingen milieu en duurzaamheidIn 2008 heeft de gemeenteraad het Milieubeleidsplan 2008-2011 vastgesteld. In ditplan geeft de gemeente aan dat zij wil streven naar een duurzame ontwikkeling in degemeente Borne. Vertaald naar de structuurvisie Borne betekent dit dat duurzaamheideen belangrijke rol speelt bij ontwikkelingen. Hiermee wordt bedoeld er wordt gestreefdnaar ontwikkelingen die de omgeving zo weinig mogelijk belasten, zonder de kwaliteitvan het leven nadelig te beïnvloeden, en waarbij zuiniger wordt omgegaan met ruimte,landschaps- en natuurwaarden, grondstoffen en energie.Duurzaamheid heeft betrekking op het gehele scala aan werkzaamheden binnen degemeente en maakt steeds meer onderdeel uit van het integrale beleid. Duurzaam(ver)bouwen wordt in de bestaande voorraad en nieuwbouw gestimuleerd.Voor de gemeente Borne is een Nota Gebiedsgericht Geluidsbeleid gemaakt. Het doelvan het gemeentelijk geluidsbeleid is het behouden van de goede kwaliteiten en hetbenutten van kansen om voor de verschillende gebieden binnen de gemeente de geluidskwaliteitte verbeteren. De gemeente Borne is hiertoe opgedeeld in verschillendegebieden, waarbij de indeling is gebaseerd op het functionele gebruik van de ruimte. Devolgende gebieden worden onderscheiden:• buitengebied;46

4.9 Ontwikkelingen recreatie en toerismeOp het gebied van recreatie en toerisme zijn verschillende beleidsstukken richtinggevend,zoals bijvoorbeeld De Groene Poort.In overleg met de dorpsraad Zenderen is de werkgroep “Kloosterpad Zenderen” opgericht.Deze werkgroep organiseert jaarlijks 3 themawandelroutedagen, die veel bezoekerstrekken en zo het cultureel erfgoed op de kaart zet.Ook zijn er verschillende andere fiets- en wandelroutes ontwikkeld. Verschillende accommodatiesin het buitengebied worden ontwikkeld, zoals locaties met Bed & Breakfast.47

Visiekaartwonen453281711 10 9648

05| structuurvisie5.1 Ontwikkelingsvisie stedelijk gebiedBorne kiest in de gemeente voor de toevoeging van woningen met hoge kwaliteit vooralle doelgroepen. Die kwaliteitsverbetering geldt eveneens voor de bestaande voorraad.WonenDe woningvoorraad van Borne is niet alleen permanent onderhevig aan vernieuwing enNaast gemeentelijke volkshuisvestingstaken wordt daarbij de leefbaarheid van de wijkenen buurten meegenomen.verbetering, maar wordt de komende jaren tevens uitgebreid. Borne biedt ruimte aanzowel de lokale als een deel van de regionale woningbehoefte in het uitbreidingsplanBornsche Maten. In regioverband en met de buurgemeente Hengelo zijn daarover afsprakengemaakt. Daarnaast zal de zich mogelijk voordoende regionale vraag wordeningevuld in locaties in de netwerksteden, waaronder de Bornsche Maten.Naast woningbouwontwikkeling op de uitleglocatie Bornsche Maten, legt Borne prioriteitbij het ontwikkelen van woningbouwlocaties in het bestaand bebouwd gebied. Delocaties groter dan 10 woningen zijn op de Visiekaart Wonen aangegeven. Onder anderedoen zich hier mogelijkheden voor als gevolg van het naar verwachting vrijkomenvan schoollocaties.Rekening houdend met de huidige woningmarkt en de zich voordoende financieeleconomischecrisis, is het oorspronkelijk geplande uitgiftetempo van 250 woningen opjaarbasis niet langer realistisch. Daarom heeft de gemeente besloten tot een tijdelijkeBorne wil haar toevoeging aan en herstructurering van de woningvoorraad op de volgendelocaties realiseren (groter en gelijk aan 10 woningen):temporisering van de woningbouw in Bornsche Maten, waarbij wordt uitgegaan van eenuitgiftetempo van 120 woningen per jaar. Dit leidt tot een latere voltooiing van de wijkdan oorspronkelijk gepland. Uitgangspunt blijft het realiseren van het totaalprogrammavan 2.700 woningen. Voor 2.300 woningen daarvan geldt dat deze in het vigerend bestemmingsplanzijn opgenomen. Hiermee kan de gemeente Borne vooruit tot 2025. Deoverige 400 woningen voorzien in een reservelocatie voor de periode daarna.Uitleglocaties:1. Bornsche Maten 2.700 woningen2. Landgoed Wildyck 15 woningen3. Hemmelhorst 10 woningen4. Oosterveld min. 13 / max. 17 woningen5. Knooperven min. 10 / max. 15 woningenDe Bornsche Maten wordt een wijk die past binnen de identiteit en het karakter vande gemeente Borne. Er zal voldoende ruimte worden geboden aan water en groen engoede uitloopmogelijkheden naar het aangrenzende buitengebied.49

VisiekaartwerkenMolenkamp‘t OldhofDe KluftDe Veldkamp50

Locaties in het bestaand stedelijk gebied:6. Kollergang 10 woningen7. Stationsstraat 20 woningenOver de herstructurering zijn met de provincie prestatieafspraken gemaakt. Hierin isopgenomen dat de herstructurering uiterlijk in 2014 in uitvoering wordt genomen en datdeze een netto ruimtewinst van 1 ha oplevert.8. Atria 48 woningen9. Welemanstraat 57 woningen10. Casimirschool 10 woningen11. Tichelkamp 10 woningenDe ‘Bedrijventerreinenvisie’ die is opgesteld door de netwerkstad Twente geeft aan dater voor de komende twintig jaar voldoende bedrijfsterrein in voorraad is om aan devraag te kunnen voldoen. De behoefte aan ontwikkeling van nieuwe bedrijfsterreinen,zoals de in het ‘Structuurplan Uitbreiding Borne’ geprojecteerde terreinen de Kluft enDe vraag naar woningen in het buitengebied van de gemeente Borne richt zich vooralop de kerkdorpen Hertme en Zenderen. In dit verband wordt uitgegaan van beperktenieuwbouw ten behoeve van de natuurlijke aanwas. De leefbaarheid van de dorpenstaat hierbij voorop. Naast de mogelijkheden in of aansluitend aan het bestaand bebouwdgebied, zullen er ook op enkele daartoe geëigende plaatsen in het buitengebiedknooperven worden ontwikkeld. Op korte termijn zal hiernaar nader onderzoek wordenverricht.’t Oldhof, is daarmee voor een belangrijk deel weggenomen, hetgeen betekent datdeze locaties voorlopig niet meer gerealiseerd behoeven te worden. Aangezien beideterreinen op kansrijke ontwikkellocaties liggen, is er een project gestart waarbij wordtingezet op de ontwikkeling van economische stadsrandfuncties die ruimtelijk en functioneelpassen in het overgangsgebied tussen stedelijk en landelijk gebied. Daarbij staathet landschap centraal en wordt aangesloten bij het ontwikkelde stadsrandenbeleid enbij het beleid ontwikkeld vanuit de Groene poort en het Pact van Twickel.WerkenVoor Borne betekenen de in paragraaf 4.3 beschreven ontwikkelingen dat, rekeningDe ontwikkeling van nieuw bedrijfsterrein vindt, gezien het bovenstaande, dan ook alleennog plaats aan de zuidzijde van Borne op de locatie Buren-De Veldkamp.houdend met de behoefte aan bedrijfsterrein vanuit de buurgemeente Hengelo, hetbedrijfsterrein Buren-De Veldkamp (30 ha netto uitgeefbaar) de vraag vanuit Borne hetkomende decennium voldoende kan accommoderen. Het biedt bovendien de benodigdeeconomische bewegingsruimte om ook het bestaande bedrijfsterrein Molenkamp(27 ha) op een duurzame en toekomstbestendige wijze te herstructureren.De intentie is om alle terreinen duurzaam te ontwikkelen en te onderhouden. Daarbijwordt gebruik gemaakt van compact bouwen, efficiënt ruimtegebruik en een duurzameinrichting van de openbare ruimte. Op het nieuwe bedrijfsterrein De Veldkamp is parkmanagementgeïntroduceerd.51

VisiekaartverkeerLegendaNieuwe randwegZoekrichting oplossingverkeersproblematiekZenderenZenderenZoeklocatie tunnelOnderzoeken naar slechtenbarrièrewerking spoorHertmeKnip in de RondwegBorne52

De bedrijfsterreinen in de gemeente Borne zijn gunstig gelegen ten opzichte van hetrijkswegennet. De aanleg van de zuidelijke randweg is van essentieel belang voor deontsluiting van met name De Veldkamp.de verkeersveiligheid in relatie tot de bereikbaarheid te optimaliseren. Langzaam verkeerspeelt daarbij, in combinatie met een goede bereikbaarheid van het centrum, eenbelangrijke rol. Enkele speerpunten zijn:• een helder, herkenbaar en comfortabel fietsnetwerk,Verwacht wordt dat de bevolking van Borne voorlopig blijft groeien. Met name het aantalouderen zal flink toenemen, waardoor zorg een steeds belangrijkere plek in de economiekrijgt. Ook is er een trend waarneembaar waarbij er steeds meer nieuwe zorgvragenbijkomen (plastische chirurgie, behandeling overgewicht etc.). Landelijk wordt intoenemende mate erkend dat de zorgeconomie een niet te onderschatte economische• voldoende en goed bereikbare parkeervoorzieningen,• een goede randwegenstructuur,• het voorkomen van ongewenste sluiproutes,• het voltooien van 30- en 60 km/uur gebieden,• veilig ingerichte schoolomgevingen.sector is. Naast diverse locaties in de bebouwde kom, biedt ook het buitengebied vanBorne kansen voor de ontwikkeling van woon-zorgfuncties, bijvoorbeeld in combinatiemet welness. In het buitengebied zijn diverse religieuze/spirituele centra gevestigd, zoalshet Karmelietenklooster, het Karmelietessenklooster, de Zwanenhof en het fraters Maristenjongenspensionaat. Een aantal van deze centra heeft inmiddels een nieuwe functie,maar mogelijk komen anderen op termijn vrij. Voorsorterend hierop dient de gemeenteeen visie te ontwikkelen op de mogelijk toekomstige invulling van deze beeldbepalendehistorische panden.Het verkeer in Zenderen vormt nu al een knelpunt. Dit zal in de toekomst alleen maargroter worden. Onder andere nemen in dat verband de verkeersintensiteit vanuit Albergenen Nooroost Twente in de nabije toekomst toe. Hiervoor dient naar een toekomstbestendigeoplossing te worden gezocht. In dat verband geven de geblokte pijlen rondomZenderen op de Structuurvisiekaart een zoekrichting aan met betrekking tot het oplossenvan de verkeersproblematiek in de kern van Zenderen. Voor alle duidelijkheid, dit betekentdus niet de keuze voor of de plaats van een aan te leggen rondweg. Dit kan wel eenmogelijke oplossing zijn, maar dat is nog onderwerp van nader onderzoek.VerkeerIn de voorliggende structuurvisie worden voor de gemeente Borne diverse grootschaligeontwikkelingen beschreven op het gebied van wonen en werken. Deze ontwikkelingendienen goed bereikbaar te zijn. Het te voeren beleid om dat te bereiken en de bijbehorendeoplossingsrichtingen worden beschreven in de Mobiliteitsvisie Borne.De randwegenstructuur, zoals al is aangegeven in het Structuurplan uitbreiding Borne,zal worden gerealiseerd, hetgeen een aanzienlijke verbetering van de leefbaarheid in enruimtelijke kwaliteit van Borne bewerkstelligd. Bovendien wordt hiermee de extra drukdie ontstaat door de aanleg van nieuwe woon- en werkgebieden opgevangen.Het Integraal Verkeersplan Borne (IVP) is verder uitgewerkt in de Mobiliteitsvisie en wordtop hoofdlijnen overgenomen in voorliggende structuurvisie. De gemeente heeft als doel53

In deze randwegenstructuur wordt het doorgaande verkeer om de kern van Borne heengeleid, waardoor een goede aansluiting en oriëntatie van de uitleglocatie BornscheMaten op de kern van Borne is gewaarborgd. Daartoe zal de bestaande rondweg/N743deze door de regio Twente is opgenomen in de ‘Bereikbaarheidsstudie’. Hierbij wordteen nieuw aan te leggen westelijke randweg zo lang mogelijk gebundeld met de rijkswegA35 of met de Bornebroeksestraat en sluit deze tussen Zenderen en Almelo aan op deN743. Dit biedt niet alleen een zeer goede oplossing voor het omleiden van het doorgaandverkeer om de kern van Borne, maar tevens voor het behouden van een directeverbinding Hengelo-Almelo, de bereikbaarheid van het Twentse achterland (Albergen,Tubbergen), het behoud van de Zendersche Es en de leefbaarheid van Zenderen.ter hoogte van deze nieuwe wijk worden ‘geknipt’. Een toekomstbestendig alternatiefvoor het doorgaande verkeer wordt in dit verband geboden door de westelijke randwegin combinatie met de zuidelijke randweg. De N743 wordt hierdoor rechtstreeks met derijksweg A35 (aansluiting 29) verbonden. Van de zuidelijke randweg, die in zijn geheelzal worden gerealiseerd, is het tracé in grote lijnen bekend. Met betrekking tot de westelijkerandweg wordt het scenario waarbij gebruik wordt gemaakt van het bestaandetracé over de Oonksweg/Hosbekkeweg het meest geschikt geacht.In deze ‘Bereikbaarheidsstudie’ wordt tevens aangegeven dat, als gevolg van het “knippen”van de N743, de verkeersintensiteit op de kruising bij Ikea (met de Amerikalaan)wordt verminderd. De westelijke randweg bewerkstelligt daarnaast een betere aansluitingin de richting van de A35/Borne-West, waardoor tevens het verkeer vanuit de richtingAlbergen en Almelo van een snelle en toekomstbestendige aansluiting wordt voorzienop het net van rijkswegen.Gezamenlijk met de provincie zal, als vervolg op het gezamenlijk verrichte Scenario-onderzoek,worden onderzocht op welke wijze dit bestaande tracé robuust en toekomstbestendiggenoeg kan worden gemaakt om in een volwaardig alternatief voor de huidigerondweg te kunnen voorzien. Centraal hierbij staat enerzijds het verbeteren van de kwaliteitvan de leefomgeving in de kern van Borne, inclusief de nieuwe woonwijk BornscheMaten, en anderzijds het verbeteren van de kwaliteit van het landschap en de stadsrandaan de westzijde van Borne, door een goede en veilige inpassing van deze robuuste enBinnen de verkeersstructuur van Borne wordt het inkomende en het uitgaande verkeerbediend door verschillende radiaalwegen. De inrichting en het profiel van deze wegenis overal echter niet even helder. Door een nieuwe en eenduidige inrichting van dezeradialen zal de herkenbaarheid hiervan binnen de verkeersstructuur in Borne wordenversterkt. De spoorlijn tussen Hengelo en Almelo (Zwolle/Deventer) en Enschede looptdwars door de kern van Borne. De barrière die hierdoor wordt gevormd, zal in de toekomstalleen nog maar toenemen.toekomstbestedige structuur.. Voor de langere termijn zet Borne in op de oplossing zoalsBelangrijk onderdeel van de nationale mobiliteitsaanpak vormt het Programma HoogfrequentSpoor (PHS) en daarbij de keuze om de groei van het goederenvervoer vooralper spoor af te wikkelen. Met betrekking tot het vaststellen van voorkeursbeslissingen ende afwikkeling van het goederenvervoer over de verschillende corridors vindt momenteel54

door het rijk nog onderzoek plaats. Medio 2012 zullen deze studies afgerond zijn en kande tweede Kamer een weloverwogen beslissing nemen. Pas dan wordt ook duidelijk ofen in hoeverre het aantal goederentreinen door Borne tot 2020 zal toenemen. Een exponentiëlegroei van 20 naar 60 tot 80 goederentreinen per etmaal op de corridor Elst- Bad Bentheim, welke door Borne gaat, is echter mogelijk. In dit verband zijn momenteelmet ProRail en het ministerie van I&M gesprekken gaande over de consequenties van hetPHS en over de mogelijkheid van de aanleg van een verdiept spoor door de kern vanBorne, met als doel de problemen op het gebied van bereikbaarheid, geluid en trillingenOp het gebied van het openbaar vervoer zijn er verschillende ontwikkelingen gaande.Gezocht wordt naar het verder optimaliseren van het busvervoer in en rondom Borne.De frequentie van de stoptrein is verhoogd naar vier keer per uur in zowel de richting vanAlmelo als in de richting van Hengelo. De intercity’s sluiten daarop goed aan. Daarnaastvindt overleg plaats met Syntus over een nieuwe buslijn, deels HOV, via de Europalaan,Bornsebeeklaan, Stroom Esch naar het NS-station in Borne. Ook de mogelijkheden vanhet beter faciliteren van het voor- en natransport worden onderzocht, ondermeer doorhet toepassen van de OV-fietskoppeling.optimaal op te lossen.Groen en WaterOok voor het langzaam verkeer wordt naar oplossingen gezocht om deze barrière teslechten.In Borne is reeds veel aandacht voor water in de ruimtelijk planvorming. Conform hetvigerende beleid worden in de uitbreidingplannen de kansen voor water benut, zoalshet scheiden van hemelwater en afvalwater en het reguleren van grondwater. Borne ligtTussen Enschede en Almelo wordt momenteel een snelle fietsverbinding gerealiseerd tenbehoeve van forensen, studenten en recreanten, de zogenaamde F35. Deze fietssnelwegis pal aan de oostzijde langs het spoor geprojecteerd, waardoor op diverse plaatsen dehoofdwegenstructuur ongelijkvloers kan worden gekruist. Deze snelle fietsverbinding zalworden gekoppeld aan de interne wegenstructuur, waardoor tevens de interne bereikbaarheidwordt versterkt.laag ten opzichte van de omgeving. Om (grond)wateroverlast te bestrijden is reeds inhet verleden veel drainage aangelegd. Door de klimaatveranderingen zijn de buien inzomer veelal intensiever, wat nogal eens tot wateroverlast kan leiden. Door hemelwaterte scheiden van het afvalwater wordt getracht de wateroverlast te beperken in hetstedelijk gebied. Met de veranderingen zal water op straat over het algemeen meergeaccepteerd moeten worden.Het beleid in Borne is er verder op gericht dat vanuit de verschillende woongebiedensnelle rechtstreekse fietsverbindingen worden gerealiseerd naar zowel het centrum enhet NS-station als naar de diverse werkgebieden.De belangrijkste ecologische verbindingszones treffen we aan langs de beken. Te noemenzijn in dit verband de ‘waterparel’ Deurningerbeek, de Bornsebeek en de Azelerbeeken de doorbraak. Met de uitvoering daarvan is op verschillende plekken al een55

Visiekaartgroen & waterLegendaGroene gebieden inbebouwde komOpwaarderen Rondweg,verbeteren oversteekbaarheid,knip realiserenZenderenGroene poort naar centrumGroenblauwe poortHertmeEcologische verbindingAandacht voor dorpsranden:overgangstad - landRealiseren laanbeplantinglangs radialenBorne56

start gemaakt. Het karakter van deze beken wordt versterkt door in te zetten op eengeldt dat wordt uitgegaan van een eenvoudige en eenduidige inrichting. Er zal hierdooreen stevig, rustig en groen beeld ontstaan.natuurlijke inrichting, waarbij wordt ingespeeld op de doelstellingen vanuit de KaderrichtlijnWater. De beken krijgen ruimte om te meanderen en op lagere delen en mindervoor landbouw geschikte percelen wordt ingezet op langer vasthouden en bergen vanwater.Het is belangrijk om prettige verblijfplekken te creëren voor zowel bewoners als bezoekersvan Borne. Het centrumgebied is het belangrijkste en meest bezochte gebied. Inhet groenstructuurplan is dit gebied in drie gedeeltes opgesplitst, te weten het CentrumVooral met de randen van het stedelijk gebied moet bewust worden omgegaan. Deranden van het stedelijk gebied moeten landschappelijk goed worden ingepast. Hierbijmoet het karakter van deze inpassing aansluiten bij het omliggende landschap. Opplekken waar een hoofdroute of beek samen komen onstaan bijzondere plekken. Dezeplekken moeten worden benadrukt door het plaatsen van beplanting met een landschappelijkewaarde of met een fraaie brug. Op deze manier krijgen deze plekken de rol(Winkelgebied), Oud Borne en Nieuw Borne (voorzieningen rondom Kulturhus). Hetcentrum is daarbij stenig van karakter, waarbij bloembakken het enige groen zijn. OudBorne wordt gekenmerkt door groene oases met forse bomen. Nieuw Borne wordt gekenmerktdoor grote bouwmassa’s in een groen en parkachtig beeld. Daarnaast zijner in het Groenstructuurplan op dorpsniveau bepaalde plekken opgenomen die vooriedereen van belang zijn.van toegangspoort naar het dorp.De radiale lanen in Borne zijn zeer karakteristiek en zijn belangrijk voor de oriëntatie. Deverschillende lanen lopen vanuit het buitengebied richting het centrum. In het centrumis geen ruimte voor laanbeplanting. Hier krijgen solitaire bomen de voorkeur. KwaliteitOp buurtniveau zijn tevens plekken benoemd waar bewoners uit de wijk kunnen samenkomenen recreëren. Deze plekken zijn zoveel mogelijk gekoppeld aan voorzieningen,zoals een winkelcentrum. De plekken op buurtniveau bieden afwisselend een sierfunctiedan wel een speelplek en/of ontmoetingsruimte.ligt boven kwantiteit: liever enkele fraaie bomen dan veel bomen zonder groeimogelijkheden.In de wijken ten westen en zuiden van de Rondweg liggen kleine groene gebiedjes versnipperdin de buurt. In de wijken ten noorden en oosten van de Rondweg zijn de groenegebieden groter en meer aaneengesloten. Voor de groene gebieden in de woonwijkenGroene aaneengeschakelde elementen kunnen een ecologische functie hebben. Wanneerdeze gebieden aansluiten op het buitengebied of waardevolle ecologische elementenzoals beken, is het van belang het beheer af te stemmen op de aanwezige ecologischewaarden. Dit geldt voor de gebieden rondom de spoorlijn, de Dikkerslaan en deparken in Stroom Esch en de Bornse Maten.57

58Visiekaartvoorzieningen

Voorzieningenwinkelcentrum en het nabijgelegen beschermd stads- en dorpsgezicht van Oud-Borne.In Borne is behoefte aan een compact en compleet winkelgebied, dat zich onderscheidtvan de centra van de omliggende steden. Ook de toenemende concurrentie van dewinkelgebieden buiten de centra op met name bedrijfsterreinen en van het toegenomenaandeel van de aankopen op het worldwide web maken een krachtig winkelcentrumnoodzakelijk. Borne zet daartoe in op een kwalitatief hoogwaardig kernwinkelgebiedmet vooral veel kleinere particuliere winkelunits.In de historische omgeving van Oud Borne wordt ruimte geboden voor ambachten ende daaraan gekoppelde kleinschalige functies. Dit wil echter niet zeggen dat Oud Borneeen openluchtmuseum wordt waar geen ontwikkelingen mogelijk zijn. De ontwikkelingsmogelijkheden,onder andere op het gebied van wonen, zullen optimaal worden ingepastin het omgevingsbeeld van Oud Borne op basis van de vastgestelde visie.Daarnaast wordt, in navolging van het Masterplan Centrum, de routing in het centrumgeoptimaliseerd, waarmee het lopen van een rondje logischer wordt. Mede daardoorwordt het introverte karakter van het centrum verminderd. Ook de hernieuwde inrichtingIn de afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in sociale en culturele voorzieningen in Borne.In het centrum is een Kulturhus aanwezig. In de toekomst zal aandacht moeten blijvenbestaan voor het handhaven van voldoende voorzieningen in het dorp.van de Grotestraat en het Dorsetplein wordt minder als barrière ervaren.Het “Masterplancentrum” voorziet hiertoe verder in een levendig centrumgebied met een mix aanDe voorzieningen voor sport moeten worden gehandhaafd en verbeterd.functies. Door eenheid aan inrichtingsmaterialen wordt daarbinnen een rustig en overzichtelijkgeheel wordt gecreëerd. In het kernwinkelgebied ligt daarbij de nadruk opeen functionele inrichting met voldoende ruimte voor de consument om te winkelen, teverblijven en/of te parkeren.Toerisme en recreatieDe belangrijkste items voor de gemeente Borne op het gebied van toerisme en recreatiezijn het beschermd stads- en dorpsgezicht Oud Borne en de Groene Poort, dat bijna hetgehele buitengebied van de gemeente beslaat. Het beleid van de gemeente in dezenDe belangrijkste winkelvoorzieningen zijn gesitueerd in het winkelcentrum rondomNijstad en Bakkerssteeg. Dit winkelcentrum is erg naar binnen gekeerd, waardoor detoegankelijkheid beperkt is. Ook de routing binnen het centrum is niet logisch en incompleet.Deze dient te worden verbeterd. De aantrekkelijkheid van het centrum is belangrijkvoor het op peil houden van het voorzieningenniveau. En een kwalitatief hoogwaardigis erop gericht het toerisme en recreatie in Borne te versterken, waarin beide gebiedeneen belangrijke rol spelen. Daartoe zal enerzijds de relatie tussen het winkelcentrum vanBorne en Oud Borne worden versterkt en zal anderzijds een aantal ontwikkelingen in hetbuitengebied, waartoe ook de kerkdorpen Hertme en Zenderen behoren, plaatsvinden,zoals in de volgende paragraaf wordt beschreven.voorzieningenniveau is van belang voor een vitale gemeente en als vestigingsplaatsfactorvoor nieuwe inwoners. Daarnaast is er sprake van een sterke scheiding tussen dit59

60Visiekaartbeeldkwaliteit

BeeldkwaliteitOm de gemeente Borne in de toekomst aantrekkelijk te houden om te wonen, te werkenen te recreëren, is beeldkwaliteit erg belangrijk. Het beeld dat mensen hebben bij eendorp moet aantrekkelijk zijn. Zo zijn de entrees van de dorpen erg belangrijk. Wanneermeer gedifferentieerd moet zijn. In het gebied rondom Nijstad/Bakkerssteeg is de situatiedoor de krappe ruimte erg rommelig. Gestreefd wordt in dit verband naar eenverhoging van de kwaliteit, door het bewerkstelliggen van meer eenheid in de gevels.Ook moeten hagen en muurtjes zoveel mogelijk weggehaald worden om eenheid tebevorderen en de openbare ruimte beter te ontsluiten.bezoekers de bebouwde kom van Borne binnenrijden, moeten ze direct het idee hebbendat ze zich in Borne bevinden. Er zijn verschillende mogelijkheden om deze entree vormte geven. Per locatie zal hier een invulling voor gezocht moeten worden.Het kernwinkelgebied is erg in zichzelf gekeerd. Zeker vanaf de Grotestraat en de NieuweKerkstraat is moeilijk te zien dat hierbinnen zich het belangrijkste winkelcentrum vanBorne bevindt. Door het verbeteren van de entrees is het mogelijk het winkelcentrummeer een gezicht naar buiten te geven.Kenmerkend is de fraaie beeldkwaliteit Oud-Borne. Het vormt een aantrekkelijk gedeeltevan het dorp, dat ook door toeristen gewaardeerd wordt. Het is zaak om debeeldkwaliteit van dit gedeelte van het dorp te waarborgen en te handhaven en waarmogelijk te versterken.Pleinen zijn vooral functioneel ingericht. Er kan meer aandacht geschonken worden aande vormgeving en inrichting.In het centrum van Borne worden in het Masterplan Centrum verschillende maatregelenvoorgesteld om de beeldkwaliteit te verbeteren. Het centrumgebied bestaat op ditmoment uit verschillende deelgebieden die sterk van elkaar gescheiden zijn. Door hetverbeteren van de beeldkwaliteit van zowel bebouwing als openbare ruimte kan hetcentrum meer als eenheid functioneren. De Grotestraat is de belangrijkste route in hetcentrum van Borne en kan door een eenduidige inrichting een drager worden voor hetgebied.Voor het kernwinkelgebied uit de jaren ‘70-’80 geldt dat de bebouwing zo mogelijk61

VisiekaartbuitengebiedLegendaDe groene poortIntensiveringsgebied voorkwekerijenZenderenAandacht voor dorpsranden:overgang stad - landBufferzone Borne - HengeloHertmeZorgvuldige inpassingontwikkeling ervenclusters(ligging is indicatief)Borne62

5.2 Ontwikkelingsvisie Buitengebiedners en bezoekers en anderzijds als basis voor een gezonde sociale infrastructuur.Kunst, cultuur en cultuurhistorie vormen een brugfunctie tussen stad en platteland,Borne ontwikkelt haar buitengebied in samenwerking met de buurgemeenten, NetwerkstadTwente en Regio Twente en de provincie Overijssel tot de Groene Poort van Twente.De Groene Poort wordt gezien als het kruispunt van de stedelijke en landschappelijkeas, die een schakel vormt tussen de landschappelijk en ecologisch waardevolle gebiedenvan zuidwest en noordoost Twente. Het voorkomt een landschappelijke tweedeling vanTwente en een volledige verstedelijking van de Twentse stedenband. De Groene Poort isals prioriteit opgenomen in de ruimtelijke ontwikkelingsagenda van Netwerkstad Twente.Het versterkt de ruimtelijke structuur en de ruimtelijke en landschappelijke kwaliteit vanmaar zijn ook ondersteunend aan een gezonde economische ontwikkeling, bijvoorbeeldvoor het winkelbestand, de horeca en de recreatie.• Ontsnipperen en Verbinden: hoofddoel is de samenhang in het gebied zelf en tussenzuidwest en noordoost Twente te versterken. Het gaat hierbij om het versterken enverbinden van de recreatieve en landschappelijke functies op een manier dat bewoners,bezoekers en de natuurwaarden van het Twentse landschap ervan profiteren.Onderdeel hiervan is het realiseren van een aantrekkelijke overgang tussen het landelijkgebied en het dorp Borne.Netwerkstad Twente en draagt daarmee substantieel bij aan de ambitie om NetwerkstadTwente te ontwikkelen als “Europees stedelijk netwerk in het groen”.Toekomstbestendige landbouw in een aantrekkelijk landschapVoor een groot deel van het landelijk gebied van de Groene Poort wordt ingezet opBinnen de Groene Poort zijn drie samenhangende opgaven benoemd:• Landschap en Economie: hoofddoel is het behoud en de ontwikkeling van het authentiekeTwentse landschap, gecombineerd met versterking van de Bornse economie.Dat betekent ruimte om te ondernemen onder gelijktijdige versterking van deruimtelijke kwaliteit. Duurzame economische activiteiten geven immers ook de basisom te investeren in het landschap. Belangrijk onderdeel van deze opgave is versterkingvan de landbouwstructuur.• Kunst, Cultuur en Voorzieningen: hoofddoelen zijn de mogelijkheden en potentiesop het gebied van kunst, cultuur, cultuurhistorie en voorzieningen in te zetten voorenerzijds de versterking van het profiel en de beleving van het gebied voor de bewo-ruimte voor toekomstbestendige landbouw in combinatie met het realiseren van waterenlandschapselementen. Melkveehouderijbedrijven spelen daarin een belangrijke rolen groeien veelal uit naar bedrijven met 150 of meer koeien. Ze hebben daarvoor extragrond en stalruimte nodig. Deze grondvraag betekent dat in het streefbeeld zeer beperktwordt ingezet op andere functies met een grote grondbehoefte, zoals nieuwe landgoederen.Het ruilen van gronden en vergroten van percelen is nodig voor een rendabeleorganisatie van de landbouw. Daarnaast wordt ruimte geboden voor een optimale verkaveling,aaneengesloten huiskavels en een goede ontsluiting. Om de aantrekkelijkheidvan het landschap verder te vergroten wordt ingezet op aanplant van (meidoorn)hagenop randen van grondeigendommen, gecombineerd met het verbinden van bestaande63

ecreatieve routes. Hierbij hoort ook het realiseren van een lange recreatieve verbindingtussen Twickel en Weleveld. Er is slechts beperkt ruimte voor ‘rode’ ontwikkelingen, uitbreidingboomteelt en nieuwe landgoederen, slechts met het doel tot verbetering vanbedrijvigheid geschetst aan de zuidkant van het dorp. Aan de westzijde staat een robuustegroenstructuur (groene vingers) voorop, waarbinnen ruimte is voor nieuwe passende‘bedrijfserven’ en transformatie van bestaande erven met een nieuwe functie.ruimtelijke kwaliteit.Voor de boom- en sierteelt wordt voorgesteld om deze te concentreren aan de oostkantvan Borne in de vorm van een multifunctioneel parklandschap. Een casco van paden enlanen omzoomt de boomteelt en extensieve landbouw. Deze vormen gekoppeld aan hetlandschapspark Oud Borne een groen uitloopgebied vanuit het hart van Borne langs deDeurningerbeek het landelijk gebied in. In samenwerking met de ondernemers zal ditnader moeten worden uitgewerkt.Bij het bestaande bedrijventerrein Molenkamp wordt voorgesteld om een groene geleidelijkeovergang te realiseren. Op die manier krijgt de Zendersche Esch een groenerand en wordt een geleidelijke overgang gerealiseerd. Aan de noordzijde van Bornewordt ingezet op de aanleg van een retentiegebied, boomgroepen, laanbeplantingenen routestructuren gekoppeld aan de ervenclusters. Bestaande kwaliteiten worden hiermeeversterkt en zichtbaarder gemaakt. Een aantal recreatieve functies, zoals het kleinschaligeevenemententerrein en de sportvelden vergroten de aantrekkelijkheid en deEen aantrekkelijke overgang van het dorp naar het landschapIn het streefbeeld wordt stevig ingezet op een aantrekkelijke dorpsrand van Borne alsovergang tussen het dorp en het landschap en als uitloopgebied voor de inwoners vanBorne. De dorpsrand bestaat uit verschillende deelgebieden, ieder met een eigen karakter.Deze zijn benoemd als de zogenaamde ‘kroonjuwelen van de dorpsrand’. Deuitdaging is het oppoetsen van deze kroonjuwelen, ze zichtbaar en blinkend te maken.Dit houdt in dat sommige gebieden ontwikkeld moeten worden, waarbij gebruik wordtgebruiksfunctie van de dorpsrand. Hier gaat het om het aankleden van deze functies metgroenaanleg en het verbinden met routes en het landschap. Er wordt bewust gekozenvoor een verweving van dorp en landschap en dus niet voor harde contouren. Enerzijdsis er nog veel onduidelijkheid hierover, anderzijds is vanuit de visie op de Groene Poortniet wenselijk dat het gebied met nog meer (grote) infrastructuur wordt belast. Zowelvanuit landschap, ecologie en landbouw zorgt dit voor meer versnippering van het landschap.gemaakt van aanwezige of nieuwe kwaliteiten, zoals het stadsrandgebied aan de zuidwestzijdeof het multifunctionele landschapspark met boomteelt aan de oostzijde. Inandere gebieden gaat het om het versterken en uitbouwen van bestaande kwaliteiten,zoals bij de ervenclusters aan de noordzijde van Borne. In het streefbeeld is ruimte voorBeken in zicht en ruimte voor het vasthouden en bergen van waterIn het streefbeeld zijn de beken duidelijk aanwezig als ruimtelijke structuurdragers vanhet landschap. Het verschil in karakter tussen de beken wordt vergroot en de beken64

krijgen een meer natuurlijke inrichting, inspelend op de doelen vanuit de KaderrichtlijnWater. De van oudsher natte plekken in het landschap, de lager gelegen gronden,zijn aangegeven als zoekgebieden voor het langer vasthouden en bergen van water.Dit zijn voor de landbouw minder courante percelen en de aangewezen plekken omte zoeken naar een extensievere vorm van landbouw. Wanneer er initiatieven zijn omnieuwe landgoederen te realiseren zijn de zoekgebieden voor waterretentie een goedevestigingslocatie. Hiermee vormen deze gebieden de enige uitzondering. In de rest vanhet buitengebied van de gemeente Borne zijn de mogelijkheden voor nieuwe landgoederenzeer beperkt. De ligging aan de stads- of dorpsranden en openstelling van delandgoederen zijn een goede combinatie. De Deurningerbeek/Oude Bornsche beek,Azelerbeek en Gammelkerbeek krijgen een meer natuurlijke inrichting, hiervoor zijn alen rond de erven. Juist de combinatie van sloop van ontsierende gebouwen, herstel vanwaardevolle gebouwen en de aanleg van kleinschalige landschapselementen en routestructurenversterkt het landschapsbeeld. Initiatieven die hier bijvoorbeeld ontplooidkunnen worden zijn kamperen bij de boer, boerderijwinkels, theetuinen, ateliers of eenbed&breakfast. Door het verbinden van bestaande wandel- en fietsroutes kan een uitgebreiderroutenetwerk ontstaan in de Groene Poort, waar de recreant optimaal vankan profiteren. In de stads- en dorpsranden is echter meer ruimte voor de ontwikkelingvan ervenclusters, een ruimere invulling dan via ‘rood voor rood’. Hiermee wordt medegehoor gegeven aan de uitbreidingsbehoefte van Zenderen en Hertme. Met deze invullingkan, in plaats van het zoveelste nieuwbouwwijkje, worden verder gebouwd aan delandschapsstructuur van de Groene Poort.plannen gemaakt. In uitstraling hebben de beken een smal beekdal profiel. De Bornsebeek heeft een lagere prioriteit en is een afvoerbeek voor stedelijk water. Voorgesteldwordt om de beleving van de beken en het water verder te vergroten door op kruisingenmet wegen en spoorlijnen fraaie en duidelijke brede overgangen te realiseren, zoalsbruggen. Ook de realisatie van het stedelijk uitloopgebied Hemmelhorst draagt bij aande beleving van de beken.Ruimte voor erftransformaties in kransesdorpen ervenclustersVoor ondernemers die een andere weg kiezen dan verdergaande groei van het landbouwbedrijfwordt in het streefbeeld ruimte geboden om via de ‘VAB’-regeling (VrijkomendeAgrarische Bebouwing) of ‘rood voor rood’-regeling initiatieven te ontplooien op65

ZenderenHertmeBorne66

structuurvisiekaart–Inbreidingslocatie wonen (korte–Ecologische verbindingtermijn)–Uitbreidingslocatie wonen (lange–Aandacht voor dorpsranden: overgangtermijn)stad/ land–Reservelocatie woningbouw–Realiseren laanbeplanting langs radialen––Knooperven–Centrumgebied–Bedrijventerrein, aanleg in uitvoering(De Veldkamp–Verbeteren relatie centrumgebieden––Revitalisering bestaand bedrijventer-–Revitaliseren sportveldenrein––Aandacht voor beeldkwaliteit centrum–Stadsrandgebied met mogelijkheidvoor passende economische functies–Waarborgen en handhaven beeldkwali-en voorzieningenteit Oud Borne–Nieuwe randweg–Aandacht voor beeldkwaliteit bij entrees–Zoeklocatie overige nieuwe wegenvan dorpen–Knip in de Rondweg–De groene poort–Onderzoeken naar slechten barriere-–Intensiveringsgebied voor boomkweke-werking spoorrijen–Groene gebieden in bebouwde kom–Bufferzone Borne-Hengelo–Groene knoop / Groenblauwe knoop67

ijlage: confrontatieTen behoeve van de uiteindelijke visie voor Borne heeft een zogenaamde confrontatieplaatsgevonden. Bij deze confrontatie zijn de vigerende beleidsdocumenten, beleid inontwikkeling (groenstructuurplan, Groene Poort, etc), actuele ontwikkeling en resultatenopgedaan tijdens gesprekken met verschillende deskundigen van de gemeenten naastelkaar gelegd en beoordeeld. Hieruit blijkt dat een heroverweging van het vigerendbeleid de gemeente opnieuw dwingt tot maken van keuzes tot 2030. De confrontatie isper thema uitgewerkt. Per thema is aangegeven op welke aspecten bestaand beleid kanworden voortgezet en voor welke aspecten de gemeente opnieuw een keuze zal moetenGroen en water• Ontsnipperen en verbinden;• Opwaarderen beken (landelijk en stedelijk water);• Verlenging groene radialen richting centrum;• Toevoegen hoogwaardig groen centrum;• Groenlocaties opwaarderen;• Verbeteren overgang stedelijk-landelijk gebied;• Voorzieningen voor de waterhuishouding.maken. De keuzes die gemaakt zijn tijdens de confrontatie liggen aan de basis van destructuurvisie. De belangrijkste keuzes zijn onderstaand per thema weergegeven. Debeargumentatie daarvan komt in het hoofdstuk 5 “Structuurvisie” aan bod.69

Landelijk gebied• Ontsnipperen en verbinden;• Voorkomen dat Borne en Hengelo aan elkaar groeien;• Behoud en versterken kwaliteiten landelijk gebied;• Benutten potenties;• Landbouw blijft belangrijk;• Boomkwekerijen niet passend in landschap;• Concentratie boomkwekers in ‘jong landschap’;Voorzieningen• Behoud en versterken centrumgebied (centrum onderscheidend) en betere koppelingmet Oud Borne;• Verbeteren routing verkeer en parkeren rondom centrum;• Behoud voorzieningen kleine kernen;• Behoud voorzieningen in wijken;• Verplaatsing sportvelden;• Verbeteren ruimtelijke kwaliteit centrum.• Ontwikkelingsmogelijkheden landelijk gebied volgens bestaand beleid (VAB, recreatieen toerisme) en nieuw beleid;• Verbeteren overgang stedelijk-landelijk gebied.70

Beeldkwaliteit• Verbeteren kwaliteit entrees Borne;• Behoud en versterken cultuurhistorische kwaliteiten;• Behoud kwaliteiten kleine kernen.Bedrijvigheid• Behoefte blijft beperkt ten opzichte van Structuurplan Uitbreiding Borne;• Ontwikkelingen bedrijventerreinen De Veldkamp noodzakelijk;• Aanleg zuidelijke en westelijke randweg.71

Wonen• Ontwikkelen Bornsche Maten;• Geen structurele uitbreiding kleine kernen;• Bouwen voor eigen behoefte en deels voor Hengelo;Infrastructuur• Aanleg zuidelijke en westelijke randweg;• Knippen provinciale weg;• Zo veel mogelijk behoud kwaliteiten landelijk gebied.• Kwaliteit!• Ontwikkelingen:–Tot 2030 geen nieuwe uitbreidingslocaties aanwijzen, bestaande locaties(inclusief reservelocatie) bieden voldoende ruimte;–Geen grootschalige uitbreiding bij kleine kernen en claims voor woningbouwin landelijk gebied;–Nader onderzoek naar ontwikkelingsmogelijkheden wonen in of rond dekleine kernen.72

Samengevat zijn de meest essentiële keuzes voor de ontwikkelingsrichting van Borne devolgende:• Aanleggen westelijke en zuidelijke randweg;• Aanbrengen knip in provinciale weg;• Geen nieuwe uitbreidingslocaties aanwijzen;• Slechten van de barrière die wordt veroorzaakt door de spoorse doorsnijding;• Heroverwegen van de functie van de bedrijventerreinen De Kluft en Oldenhof;• Concentreren van boomkwekerijen ten noorden van de Azelerbeek;• Meer mogelijkheden bieden in het buitengebied dan het vigerend beleid;• Aandacht geven aan beeldkwaliteit en herkenbaarheid van Borne.73

ijlage: uitvoeringsparagraaf75