22.08.2015 Views

िव दे ह िवदेह Videha িবেদহ िवदेह

१. संपादकीय संदेश २. ग

१. संपादकीय संदेश २. ग

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अूबर २००९ (वष र् २ मास २२ अंक ४३)<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> Vi deha <strong>িবেদহ</strong> ht t p:// wwwvi . deha. co. i n <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थममैिथली पािक्षक ई पिका Vi deha I st Mai t hi l i For t ni ght l y eMagazi ne <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका नव अंक <strong>दे</strong>खबाक लेल प ृसभकेँ िरश कए <strong>दे</strong>खू। Al ways r ef r esh t he pages f or vi ewi ngnew i ssue of VI DEHA. Read i n your ownscr i pt Roman( Eng)Guj ar at i Bangl a Or i y a Gur mukhi Tel ugu Tamil Kannada Mal ayal am Hi ndiएि<strong>ह</strong> अंकमे अिछ:-१. संपादकीय सं<strong>दे</strong>श२. ग२.१. कथा- ब<strong>ह</strong>ीन -जगदीश साद म ंडल1


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.२. अनमोल झा- लघ ुकथा२.३.उपास-उान-पतन२.४.कथा-ूज बकुमार मज कप२.५. पा झा-असामा के२.६.संार गीत/ लोक गीत नाद-जगदीश साद म ंडल२.७. -नवेु कुमार झा-सेमीफाइनलमे धाराशायी भेल राजग2


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.८. <strong>ह</strong>ेमच झा-मार सा<strong>ह</strong>ेब नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>३. प३.१. गुंजन जीक राधा३.२. पंकज पराशर3


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.३. सुबोध कुमार ठाकुर३.४.उमेष म ंडल (लोकगीत-संकलन)३.५.कना शरण-तीक्षा सँ पिरणाम तक-५३.६.<strong>िव</strong>जया अया र्ल-आज ुक जीवन३.७.सरोज िखलाडी-मनक बात मनमे३.८. दयाका-बािढ४. िमिथला कला-संगीत-कनाक िचकला५. ग-प भारती -पाखलो (धारावाि<strong>ह</strong>क)-भाग-६- म ूलउपास-को ंकणी-लेखक-तुकारामरामा शेट, ि<strong>ह</strong>ी अवाद-4


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्डा. श ंभु कुमार िसं<strong>ह</strong>, ीमैिथली अवाद-डा. श ंभु कुमार िसं<strong>ह</strong>सेबी फनां डीस, र्६. बालाना ं कृते- <strong>दे</strong>वा ंशु वक मैिथली िच-ृ ंखला(कािम)२.कना शरण:<strong>दे</strong>वीजी.७. भाषापाक रचना-लेखन -[मानक मैिथली], [<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आ अंजी मैिथली कोष(इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल बेर सच र्-िडनरी) एम.एस. एस.ू.एल. सव र्र आधािरत -Based on ms-sql ser verMai t hi l i -Engl i sh and Engl i sh-Mai t hi l iDi ct i onar y.]8. VI DEHA FOR NON RESI DENT MAI THI LS ( Fest i val s of Mithila date-list)8. 1. Or i gi nal poem i n Mai t hi l i by Gaj endr a Thakur Tr ansl at edi nt o Engl i sh by Lucy Gr acy f r om New Yor k82 . . wher e l i es t he f aul t - mai t hi l i st or y by shyam dar i har et r ansl at ed by Pr aveen k j ha9. VI DEHA MAI THI LI SAMSKRI T EDUCATI ON ( cont d.)5


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिकाक सभटा पुरान अंक ( ल, ितर<strong>ह</strong>ुता आ <strong>दे</strong>वनागरी मे ) पी.डी.एफ. डाउनलोडक लेलनीचा ँक िलंकपर उपल अिछ। Al l t he ol d i ssues of Vi deha e j our nal ( i nBraille, Tirhuta and Devanagar i ver si ons ) ar e avai l abl e f or pdfdownl oad at t he f ol l owi ng l i nk.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिकाक सभटा पुरान अंक ल, ितर<strong>ह</strong> ुता आ <strong>दे</strong>वनागरी पमे<strong>Videha</strong> e journal's all old issues in Braille Tirhuta and Devanagar iver si ons<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आर.एस.एस.फीड।"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ई-पिका ई-पसँ ा क।अपन िमकेँ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क <strong>िव</strong>षयमे स ू िचत क।↑ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आर.एस.एस.फीड एनीमेटरकेँ अपन साइट/ ब्लॉगपर लगाऊ।ब्लॉग "लेआउट" पर "एड गाडजेट" मे "फीड" सेले कए "फीड य.आर.एल."ूमेht t p:// wwwvi . deha. co. i n/ i ndex. xml टाइप केलासँ से<strong>ह</strong>ो <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> फीड ा कए सकैत छी।मैिथली <strong>दे</strong>वनागरी वा िमिथलाक्षरमे नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख/ िलिख पािब र<strong>ह</strong>ल छी, ( cannot see/wr i t e Mai t hi l i i nDevanagar i / Mi t hi l akshar a f ol l ow l i nks bel ow or cont act at ggaj endr a@ vi deha. com)तँ एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेतु नीचा ँक िलंक सभ पर जाऊ। संगि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क ंभ मैिथली भाषापाक/ रचना लेखनक नव-पुरान अंकपढ़◌ू।ht t p:// devanaagar i i . net /ht t p:// kaul onl i ne. comuni / nagar i / (एतए बॉमे ऑनलाइन <strong>दे</strong>वनागरी टाइप क, बॉसँ कापी क आ वडर्डाुमेटमे पे कए वडर् फाइलकेँ सेव क। <strong>िव</strong>शेष जानकारीक लेल ggaj endr a@ vi deha. com पर सकर्क।)(Use Fi r ef ox 3. 0 ( f r om WWWMOZI . LLA. COM )/ Oper a/ Saf ar i / I nt er net Expl or er 8. 0/Fl ock 2. 0/ Googl e Chr ome f or best vi ew of ' Vi deha' Maithili e-j our nalat ht t p:// wwwvi . deha. co. i n/ .)6


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Go t o t he l i nk bel ow f or downl oad of ol d i ssues of VI DEHA Mai t hi l i emagazi ne i n . pdf f or mat and Mai t hi l i Audi o/ Vi deo/ Book/ pai nt i ngs/phot o f i l es. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क पुरान अंक आ ऑिडयो/ वीिडयो/ पोथी/ िचकला/ फोटो सभक फाइलसभ (उारण, बड सुख सार आ द ूवा र्क्षत म ं सि<strong>ह</strong>त) डाउनलोड करबाक <strong>ह</strong>ेतु नीचा ँक िलंक पर जाऊ।VI DEHA ARCHI VE <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आका र्इवभारतीय डाक <strong>िव</strong>भाग ारा जारी क<strong>िव</strong>, नाटककार आ धम र्शास्ी <strong>िव</strong>ापितक ा। भारत आ पालकमािटमे पसरल िमिथलाक धरती ाचीन कालि<strong>ह</strong>सँ म<strong>ह</strong>ान पुष ओ मि<strong>ह</strong>ला लोकिनक कम र्भूिम र<strong>ह</strong>ल अिछ। िमिथलाक म<strong>ह</strong>ान पुषओ मि<strong>ह</strong>ला लोकिनक िच 'िमिथला र' मे <strong>दे</strong>ख ू।गौरी-श ंकरक पालव ंश कालक मिर्, ू एि<strong>ह</strong>मे िमिथलाक्षरमे (१२०० वष र् प ूव र्क) अिभलेख अंिकत अिछ। िमिथलाकभारत आ पालक मािटमे पसरल एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क अा ाचीन आ नव ाप, िच, अिभलेख आ मिर्कलाक़ ू <strong>ह</strong>ेतु<strong>दे</strong>ख ू 'िमिथलाक खोज'।िमिथला, मैिथल आ मैिथलीसँ सित स ूचना, सकर्, अेषण संगि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क सच र्-इ ंजन आ ूज स<strong>िव</strong> र्स आ िमिथला, मैिथलआ मैिथलीसँ सित वेबसाइट सभक सम संकलनक लेल <strong>दे</strong>ख ू "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> स ूचना संपकर् अेषण"।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> जालव ृक िडसकसन फोरमपर जाऊ।"मैिथल आर िमिथला" (मैिथलीक सभसँ लोकिय जालव ृ) पर जाऊ।१. संपादकीयशनल ब ुक ारा ातंयोर मैिथली क<strong>िव</strong>ता संकलन अर खा (सादक <strong>दे</strong>वश ंकर नवीन)केँ सव र् ोडनक पुरार गित मैदान िदीक 2009 अंतराष्ीय र् पुक मेलािदससँ <strong>दे</strong>लगेल अिछ। अर (अक्षर ) खा (संचयन) [ित<strong>ह</strong>ुअन खेि<strong>ह</strong> कािञ तसु िक<strong>िव</strong>ि पसरेइ।7


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अर खार जउ मो बि न <strong>दे</strong>इ॥कीितर्लता थमः पवः पि<strong>ह</strong>ल दो<strong>ह</strong>ा। मा जेअक्षरपी िनमा र्ण कए ओि<strong>ह</strong>पर (कापी) म ंच नि<strong>ह</strong> बाल जाए तँ एि<strong>ह</strong> िभुवनपी मेओकर कीितर्पी लता (वि) सािरत कोना <strong>ह</strong>ोयत।] मे नामक अप ६१ क<strong>िव</strong>क २९५ टाक<strong>िव</strong>ता संकिलत अिछ, अमे क<strong>िव</strong> लोकिनक संिक्ष पिरचय से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>ल गेल अिछ। एि<strong>ह</strong>मेकाशीका िम “मध ुप” ( अममे नाम बोल्डफेस नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong> सोझा ँक प ृ संा नि<strong>ह</strong> आयल अिछ)आ िशवे दास (ि<strong>ह</strong>नकर संिक्ष पिरचय सयोगसँ छुिट गेल छि)से<strong>ह</strong>ो सििलत छिथ। एि<strong>ह</strong>सं<strong>ह</strong>मे सििलत अिछ:सीताराम झा<strong>ह</strong>मरा ो क<strong>ह</strong>लिनका ंचीनाथ झा ‘िकरण’मािटक म<strong>ह</strong>ा<strong>दे</strong>व, जय म<strong>ह</strong>ा<strong>दे</strong>व, अजर्न, ु कृतानाथ झाधनछू<strong>ह</strong>ा, न ूतन वर (साॅट)काशीका िम ‘मध ुप’घसल अठीसुरे झा ‘सुमन’दािय, नारी-वण र्ना नयन, <strong>दे</strong>श, <strong>दे</strong>शवैनाथ िम याा◌ीएि<strong>ह</strong> घर पर बैसल र<strong>ह</strong>ए िग, ओ तँ िथका<strong>ह</strong> दधीिचक <strong>ह</strong>ाड, आज ुक म<strong>ह</strong>ाकािणक ब ु, ओ ना मा सीध ं!, पा<strong>ह</strong>ीन न गाछ, अखाढ, बीच सडक पर, जगतारिन!, पसेनाक गुण-धम, र् बा ँसकछा<strong>ह</strong>िर,ताडक गाछ, <strong>दे</strong>शदशाक, परम स, िसं<strong>ह</strong>वाि<strong>ह</strong>नी दशभुजा चीआरसी साद िसं<strong>ह</strong>बािज र<strong>ह</strong>ल अिछ डं काजिकशोर वमा र् ‘मिणपर’ि◌◌ं्तखन कोन सोना केर मोल, क<strong>िव</strong>-कोिकलसँ भेंट8


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गो<strong>िव</strong> झायुग-पुष, अ <strong>दे</strong>वतारामकृ झा ‘िकसुन’िखा-िप<strong>ह</strong>ानी, ितवादक र, अिरत, ख ुटेसलचनाथ िम ‘अमर’<strong>दे</strong>ख<strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>ौ गा ँधी बाबा, तावचनाम ृत, युगचराजकमल चैधरीसीता म ृु: अि<strong>ह</strong>ाक ज, इजोिरया धकाइन, िन टूटए, बन मोक्ष, तथाकिथतपररावादीक ित, म<strong>ह</strong>ावन, क<strong>िव</strong> पिरचय, गामक नाम िथक पुरबा बसात पछबा बसात, पित-पीकथा, उपमा, दृ ि उापनमायान िमम ू, पैघ, <strong>ह</strong>मर पीढी, इित<strong>ह</strong>ासक गली, िचा, ताजा खबिरसोम<strong>दे</strong>वकम र्नाशा, की िलखल छिन वै<strong>दे</strong><strong>ह</strong>ीक कपारमे, कीलन, तैयो ज ुल ूस नि<strong>ह</strong> कल, म<strong>ह</strong>ािभिनष्मण,िकछुभ’ सकैछधीरेम आ मशीनी आदमी, <strong>ह</strong>मर िजनगी, चिल र<strong>ह</strong>ल छी, की <strong>ह</strong>ेतै?, स, गु ोणक ित<strong>ह</strong>ंसराजग, ईर, अेषणराम<strong>दे</strong>व झािनजर्ल मेघ, भारत-जननीध ूमकेतुक<strong>िव</strong>ता, मुि, मुदाकीितर्नारायण िम9


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>ेराएल अि, ओ अएला<strong>ह</strong>!, एि<strong>ह</strong> लेसल शरीरकेंजीवकाबीक स्ा◌ी, मािट भेल म ृद ुल, आिब र<strong>ह</strong>ल छिथ स ूय , र् शुभ <strong>ह</strong>ो, िकिरन एक मुी भिर, नचैत ोबजका, ँ खदकैत र<strong>ह</strong>ी रसमेरमान रेि, कि<strong>ह</strong>या धिर,गंगेश गुंजनबाजार-कालमे मन, म लेल सब िकछु, राितक पेट, श: एक, श: द ू, छोट-छोट पैघलोक,ाधीनता, <strong>िव</strong>जय पव: र् आॅपरेशन टेब ुल पर, ज ुआएल लोकतामे दादी-पोता, अचारसमाचार,मेघक गाछवीरे मिकसावधान, <strong>ह</strong>ोिशयार, श ू काल, नालइट, ब ंगाल ब, <strong>ह</strong>े <strong>ह</strong>मर अज शा भ’ जाउरवीनाथ ठाकुरपिरचय, बचू, िचा-दश र्न, भोर भेल भोर...रामा<strong>ह</strong> झाएलेिक्क गल, र् मध ुमाछीक खोता आ <strong>ह</strong>म, यु आ शािमाकर्ेय वासीद ू-चािर िदनक ई याा अिछ, बौक अिछ गाम <strong>ह</strong>मर, आउ <strong>ह</strong>म वसकें बजाबीकुलान िमओना क<strong>ह</strong>बा लेल ब<strong>ह</strong>ुत िकछु छल <strong>ह</strong>मरा लग, ऊाक जोगाड, राित भिर बरखा भेलै’ए, िबसरलवस शोर पाडलक’ए, शपथ छिन गौतम तापसकें , उरक तीक्षामेभीमनाथ झालंग ूर, मुदा उडलै क<strong>ह</strong>ा ँ परबा?, समाचार दश र्नमोर झा10


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्प ूजा, अराक लकडी, िछपकली, एकटा श ू अिछ, नवका नवका सउदयच झा ‘<strong>िव</strong>द’याासँ प ूव , र् नीरव बािलका, डाइन, <strong>िव</strong>कास, स्ा◌ीउपे दोषीागत <strong>ह</strong>े..., कोना चलत ई घर?, जाडक रौद, आ-करामलोचन ठाकुरलाख अिरत, सौ ंदय र्-बोध, इित<strong>ह</strong>ासमे नइ ं छैनिचकेता<strong>िव</strong>रोध समुसँ, ऋतु-<strong>िव</strong>शेष, प ृी पर, एक अ<strong>ह</strong>ी ं छी, नामकरण, भीतर उगैत शबिनाथ ु िमगर<strong>ह</strong>ा ँक जीवा, चलला गाम बजार, लोकसभासँ शोकसभा धिर, रेड िरबन एस, जनी जाितम<strong>ह</strong>ाकाशनंगटा ना, प<strong>ह</strong> अग, जूता <strong>ह</strong>मर माथ पर सवार अिछ, स ूय र् म<strong>ह</strong>ाकाल अिछ, म ृुक र ंग,र ंगसँइतर की अिछ?, प<strong>ह</strong>ाड-समु भेल जीवन, श नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोयत िशखी, नव सदीक चे<strong>ह</strong>रा,<strong>ह</strong>ुलिसक’ करब ागतसुका सोमिनषेधाज्ञा, आिगक बेगरता, िनज संवाददाता ारा, एकटा युक तैयारीप ू र्ु चैधरीचािर गोट क<strong>िव</strong>ता, ाथ र्क शुभ-लाभ,म<strong>ह</strong>ेब<strong>ह</strong>ुत अिछ अपना लेल..., बाट अिछ िन..., समय, नखदप र्ण में िन<strong>ह</strong>, अारक अार...लिलतेश िमएकटा जारज यु, िनयित, एकटा ा संक, िमा पिरचय, कामना गीत<strong>िव</strong>भूित आन11


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ें अबैत अिछ भोर, धनछू<strong>ह</strong>ा, <strong>िव</strong>डना, तैयार अिछ प ृी, इा, <strong>ह</strong>ाक<strong>ह</strong>रेकृ झािजम ूतवा<strong>ह</strong>न, अकाजक काज, छागदान, एना त नि<strong>ह</strong> जे, अरेअिपुइजोतक लेल, भोर, की चुन, ू सदानीराक े<strong>ह</strong>, दादािगरी, े<strong>ह</strong>क सम सुरअशोकमोछ, दा ँत, बिधयार, ु ई के सोर करै’ए?, फेरसँ,िशवश ंकर ीिनवासलाठी, बािढक पािन घिट र<strong>ह</strong>लै’ए, कक काल लेल, रामधन राम चैठी पासवान, अ<strong>ह</strong>ा ँक नि<strong>ह</strong> आएबतारान <strong>िव</strong>योगीमीता, अ<strong>ह</strong>ा ँक <strong>ह</strong>ँसी; िपताम<strong>ह</strong>सँ, बागडोरामे िभसरबा, बाबा, भु राग, संल, अैत, िमिथलाक लेलएक शोक-गीत, ब ुक द ुखकेदार कानन<strong>ह</strong>मर भावी पीढी, <strong>ह</strong>मरा चा<strong>ह</strong>ी ओ <strong>ह</strong>ाथ एक बेर, जनताक क<strong>िव</strong>, भिर घर भोरका <strong>ह</strong>वा, िबझाएल<strong>ह</strong>’रक फार, एतएसँ ओतए धिररमेशकोसी सरकार, आिद कथा, ओइ पार अइ पार, मरसीया, कोसीकन<strong>ह</strong>ाक आम बात: कोिसकन<strong>ह</strong>ाक खासबात, गाम, बजार<strong>िव</strong>वेकान ठाकुरिग बैसल मिर, भूख आ िपयासक अथ र्िसयाराम सरसएक आ ँ िख कमल दोसर अढूल, ससँ साक्षाार<strong>दे</strong>वश ंकर नवीन12


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्माइक कथा, मजूर, उखडल गाछ, क रोिक िलअ <strong>ह</strong>ुनकर म ृु, झरना, दिनया ु ँ-दारी, समाचार,िबूस्ा◌ीवाद, तराजूनारायण जीिनब र्ल भोगत जीव-सुख भुवनमे, कोसी, पै ंजाब <strong>ह</strong>मर अँगनाक गीतनाद छी, जल धरतीकअरागमे बसैत अिछ, प ृी मोन रखैत अिछ म, प ृीमे <strong>ह</strong>ाथसँ अिप र्त करैत अिभलाषाोत्ा चमपुल, वै<strong>दे</strong><strong>ह</strong>ीक नाम, अक्षर-पुषक दि<strong>ह</strong>ता, ु छिठ, फराक-फराक नि<strong>ह</strong> सोचबसुिता पाठककखन <strong>ह</strong>ोएत भोर, <strong>ह</strong>मर क<strong>िव</strong>ता, <strong>ह</strong>मर िनताकें थपकी दैत अिछ चान, <strong>ह</strong>िथयार, कत’सँ शुक, भोरक खोजमेिशवे दासपाइ, सावना, <strong>िव</strong>रोधक क<strong>िव</strong>ता<strong>िव</strong>ान झागामसँ पा, <strong>ह</strong>म आ अ<strong>ह</strong>ा, ँ ए<strong>ह</strong>ना समयमे, म ृत िपतासँ वातालाप, िखचका<strong>ह</strong>िनमे चलैत, ब<strong>ह</strong>तराभ’जाइत अिछ लोक, टीवीकृमो<strong>ह</strong>न झाअ<strong>ह</strong>ा ँ िबसिर जाएब <strong>ह</strong>मरा, नकर्-िनबारन-चतुद र्सी, स्ा◌ीक आिखएँ, ँ एक िदन, ओि<strong>ह</strong> स्ा◌ीक कानबरमण कुमार िसं<strong>ह</strong>उलटबा ँसी, फेरसँ <strong>ह</strong>िरयर, िकछु अंतर ंग िमाक ित, आाक गीत, सडक बिन<strong>ह</strong>ार,अ<strong>ह</strong>ी ं सभ लेलअ<strong>िव</strong>नाशसभ िदन राितमे, की <strong>ह</strong>म पछुआएल छी, क<strong>ह</strong>बाक कला <strong>ह</strong>ोइ छै, सि <strong>िव</strong>लापपंकज पराशरिब<strong>ह</strong>ािडक बीच बाट तकैत, राग मालकोश, मा(ख) <strong>िव</strong><strong>ह</strong>ाग, खयाल, ुपद13


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिजत आजादम ृतकक बयान, िलंग भेद, बादक <strong>िव</strong>रोधमे, िपताएल छिथ भुगण, अघोिषत युक भूिमकाकािमनीअारक सा, चािर पा ँती, छौ ंडीक आिखमे, ँ मादा, दिनया ु बड छोट छैसंगि<strong>ह</strong> "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केँ एखन धिर (१ जनवरी २००८ सँ १४ िसतर २००९) ८५ <strong>दे</strong>शक ९२३ठामसँ ३०,४२४ गोटे ारा <strong>िव</strong>िभ आइ.एस.पी.सँ २,००,६७५ बेर <strong>दे</strong>खलगेल अिछ (ग ूगल एलेिट डाटा)- धवाद पाठकगण।गजे ठाकुरनई िदी। फोन-09911382078ggaj endr a@ vi deha. co.i nggaj endr a@yahoocoin. .२. ग२.१. कथा- ब<strong>ह</strong>ीन -जगदीश साद म ंडल२.२. अनमोल झा- लघ ुकथा२.३.उपास-उान-पतन14


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.४.कथा-ूज बकुमार मज कप२.५. पा झा-असामा के२.६.संार गीत/ लोक गीत नाद-जगदीश साद म ंडल२.७. -नवेु कुमार झा-सेमीफाइनलमे धाराशायी भेल राजग२.८. <strong>ह</strong>ेमच झा-मार सा<strong>ह</strong>ेब नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>15


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कथा-ब<strong>ह</strong>ीनजगदीश साद म ंडल‘आब अिधक िदन माय नि<strong>ह</strong> खेपती<strong>ह</strong>। ओना उमेरो ने बख र्क धत-पत <strong>ह</strong>ेबेकरतिन। त<strong>ह</strong>ूँ मे बख र् पनर<strong>ह</strong>-बीसेक सँ कि<strong>ह</strong>यो बोखार के क<strong>ह</strong>े जे उकािसयोनि<strong>ह</strong> भेलिन अिछ। एक तऽ ओि<strong>ह</strong>ना पाकल उमेर ति<strong>ह</strong> पर सँ <strong>दे</strong><strong>ह</strong>क रोगोपछुआयल, तेँ भिरसक एि<strong>ह</strong>बेिर उिठ कऽ ठाढ <strong>ह</strong>ेबाक कम भरोस। िकऐक तऽ एक नएक उपव बिढते जाइत छि। अो-पािन अिचये जेका ँ भेिल जाइ छिन।’’ -भखरल रमे राधे-ाम पीकेँ क<strong>ह</strong>लिथन।पितक बात सुिन, क काल गु रि<strong>ह</strong>, रािगनी बाजिल- ‘‘ककरो औदा तऽ िकयोनि<strong>ह</strong>ये दऽ सकैत अिछ। त<strong>ह</strong>न तऽ जाधिर जीवैत छिथ ताधिर <strong>ह</strong>म-अ<strong>ह</strong>ा ँ सेबेकरबिन की ?’’‘<strong>ह</strong>ँ, से तँ सै<strong>ह</strong> कऽ सकैत िछयिन। मुदा िजनगीक किठन परीक्षाक घडी आिब गेलअिछ। एते िदन जे केल<strong>ह</strong>ु ँ, ओकर ओते म<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> जते आबक अिछ। िकएकतँ कख पािन म ंगती<strong>ह</strong> वा िकछु क<strong>ह</strong>ती<strong>ह</strong>, ति<strong>ह</strong>मे जँ किनयो <strong>िव</strong>लंब <strong>ह</strong>एत आ िकयोसुिन लेत तँ अरे बाजत जे फा ंक माय पािन द ुआरे िकिक<strong>ह</strong>ािर कटैत र<strong>ह</strong>ैतछिथन। मुदा बेटा-पुतो<strong>ह</strong>ू ते<strong>ह</strong>न जे घिर ु कऽ एको-बेिर तिकतो नि<strong>ह</strong> छि।ककरो मुं<strong>ह</strong>मे ताला लगेबै। <strong>दे</strong>िखते िछयै जे गाममे कोना लोक झ ुठ बािज-बािजझगड़◌ो लगबैत आ कलंको जोडै़त अिछ। तेँ चैबीसो घंटा ककरो नि<strong>ह</strong> ककरो16


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लगमे र<strong>ह</strong>ए पडत। जँ से नि<strong>ह</strong> करब तऽ अंितम समयमे कलंकक मोटरी कपार परलेब।’’‘‘क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँ तँ ठीके, मुदा बा सब<strong>ह</strong>क ि<strong>ह</strong>साबे कोन, त<strong>ह</strong>न तँ द ू परानी बचल<strong>ह</strong>ु ँ। बेरा-बेरी द ुन ू गोटे र<strong>ह</strong>ब। अुका काज अ<strong>ह</strong>ूँ छोिड िदऔ। िकएक तँ अंगककाज बिढ गेल। ब<strong>ह</strong>ी सभकेँ जनतब दइये िदअ।’’‘‘अप मनमे सै<strong>ह</strong> अिछ। जँ तीन ू ब<strong>ह</strong>ीिन आिब जायत तँ काजो ब ँटा कऽ <strong>ह</strong>ुक भऽजायत। ओना अंगना सँ द ुआिर धिर काजो बढबे करत। िकएक तँ जख सर-संब ंधी, दो-मि<strong>ह</strong>म ब ुझता<strong>ह</strong> तँ िजज्ञासा करै अयबे करता<strong>ह</strong>। जखन दरबा परऔता<strong>ह</strong> तँ सुआगत बात करै पडत”।म ूडी डोलबैत रािगनी बजली<strong>ह</strong>- ‘‘<strong>ह</strong>ँ, से तँ <strong>ह</strong>ेबे करत।’’‘‘एखन िनचेन छी आ काजो करैऐक अिछ। तेँ अख तीन ू ब<strong>ह</strong>ीिनयो आ मामोकेँजानकारी दइये दैत िछअिन।’’आन कुटुकेँ एखन जानकारी <strong>दे</strong>ब जरी नि<strong>ह</strong> छै। मोबाइलमे मामाक नरलगौलक। िर ंग भेलै।‘‘<strong>ह</strong>ेलो, मामा। <strong>ह</strong>म राधेाम।’’‘‘<strong>ह</strong>ँ, राधेाम। की <strong>ह</strong>ाल-चाल?’’‘‘माय, बड जोर द ु िखत पिड गेली<strong>ह</strong>।’’‘‘एखन <strong>ह</strong>म एकटा जरी काज मे ब ँझल छी। सा ँझ धिर आिब र<strong>ह</strong>ल छी।’’17


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मोबाइल ब कऽ राधेाम जेठ ब<strong>ह</strong>ीिन गौरीक नर लगौलक।‘‘<strong>ह</strong>ेलो, ब<strong>ह</strong>ीिन। माए द ु िखत पिड गेलथ ुन।’’‘‘एखन <strong>ह</strong>म ूलेमे छी आ अपन<strong>ह</strong>ु ँ (पित) कओलेजे मे छिथ। छुीक दरखा दइयेदैत िछअए। सा ँझ धिर प<strong>ह</strong>ु ँच जायब।’’मोबाइल ब कऽ छोटकी ब<strong>ह</strong>ीिनक नर लगौलक।‘‘सुनीता। <strong>ह</strong>म राधेाम।’’‘‘भैया, माय नीके अिछ की ?’’‘‘एखन की नीक आ िक अधला<strong>ह</strong>। तीिन िदनसँ ओछाइन धे अिछ। तेँ िकछु क<strong>ह</strong>बकिठन।’’‘‘<strong>ह</strong>म अख छुीक दरखा दऽ आिब र<strong>ह</strong>ल छी।’’‘‘बडबिढया’’ कि<strong>ह</strong> मिझली ब<strong>ह</strong>ीिन रीताक नर लगौलक।‘‘<strong>ह</strong>ेलो, रीता। <strong>ह</strong>म राधेाम। माए, बड जोर द ु िखत छथ ुन।’’‘भैया, <strong>ह</strong>म तँ अप तते िफरीसान छी जे खाइक छुी नि<strong>ह</strong> भेटैत अिछ।कािये सँ द ुन ू बाक ितयोिगता परीक्षा िछयै।’िबना िच ऑफ केनि<strong>ह</strong> राधेाम मोबाइल रािख अकास िदिश <strong>दे</strong>खए लगल। ठोरपटपटबैत- ‘बाक परीक्षा......, म ृु सा पर माय....! केकरा ाथिमकता <strong>दे</strong>लजाय? एक िदिश, जे बा एखन धिर िजनगीमे पैरो नि<strong>ह</strong> रखलक, सौ ंसे िजनगीपडल छैक। दोसर िदिश कमय िजनगीमे पडल ब ृ माय। खैर, सभकेँ अपन-अपन िजनगी <strong>ह</strong>ोइ छैक आ अपना-अपना ढ़◌ंग सँ सभ जीबै चा<strong>ह</strong>ैत अिछ। <strong>ह</strong>म चािरभाइ ब<strong>ह</strong>ीिन छी तेँ दोसर पर ओंगठल छी। मुदा जे असकरे अिछ, ओ कोनामाए-बापक पार-घाट लगबैत अिछ। िकछु सोिचति<strong>ह</strong> छल िक नव उा<strong>ह</strong> मनमे18


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जगल। नव उा<strong>ह</strong> जिगति<strong>ह</strong> नजिर पाछु मु<strong>ह</strong>े ससरल। चा भाइ-ब<strong>ह</strong>ीिनमे मायसबसँ बेसी ओकरे(रीता) मात छिल आ ओकर सेबो केलक। कार छलैकजे बेसँ ओ रोगा गेल छिल। मुदा आय र्क बात तँ ई जे जेकरा माय सभसँबेसी सेवा केलक वै<strong>ह</strong> सभसँ पि<strong>ह</strong> िबसिर र<strong>ह</strong>िल अिछ।गोंसाइ डूबैत-डूबैत मामो आ द ुन ू ब<strong>ह</strong>ीिन-बि<strong>ह</strong>इ प<strong>ह</strong>ु ँच जाइ गेलिथन।अिबति<strong>ह</strong> डा. सुधीर(छोट बि<strong>ह</strong>इ) आला लगा माए(सासु) केँ <strong>दे</strong>िख क<strong>ह</strong>लिखन-‘‘भैया, माए ब ँचती<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong>। मुदा मरबो दस िदनक बा<strong>दे</strong> करती<strong>ह</strong>। तेँ एखन ओतेघबड़◌ेबाक बात नि<strong>ह</strong> अिछ। अखन <strong>ह</strong>म जाइ छी, मुदा ब<strong>ह</strong>ीिन(डा. सुिनता) र<strong>ह</strong>ती<strong>ह</strong>।ओना <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ द ू िदन-तीन िदनपर अबैत र<strong>ह</strong>ब।’’डा. सुधीरक बात सुिन सभकेँ क्षिणक संतोष भेलिन।मामा क<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘भािगन, ओना <strong>ह</strong>म ककरो छींटा-की नि<strong>ह</strong> करैत िछअिन मुदा अपनअभवक ि<strong>ह</strong>साबे क<strong>ह</strong>ैत िछअ<strong>ह</strong> जे भिर िदन तँ स्ीगण सब मुैजर<strong>ह</strong>थ ुन मुदा राित मे नि<strong>ह</strong>। ओना <strong>ह</strong>मरो गाम ब<strong>ह</strong>ुत द ूर नि<strong>ह</strong>ये अिछ। एखन तँधडफड़◌ाइले चिल एल<strong>ह</strong>ु ँ। तेँ एखन जाइ छी। काि सँ सा ँझ ू प<strong>ह</strong>रकेँ अयब<strong>ह</strong> आभोर कऽ चिल जेब<strong>ह</strong>। भिर राित द ुन ू माम-भिगन गप-सप करैत ओगिर लेब।’’द ुन ू बि<strong>ह</strong>इयो आ मामो चिल गेलिखन।‘‘आइ सातम िदन माएकेँ अ छोडब भऽ गेलिन। द ू-चािर चच पािन आ द ू-चािरचच द ूध, मा अधार रि<strong>ह</strong> गेल छिन।’’ -आ ंगनसँ दरवापर आिब रािगनी पितकेँक<strong>ह</strong>लिथन। पीक बात सुिन राधेाम म-मन सोचै लगला<strong>ह</strong>। मन मे उठलिन चाभाइ-ब<strong>ह</strong>ीिनक पािरवािरक िजनगी। कतेक आशासँ द ुन ू गोटे(माए-िपता) <strong>ह</strong>मरा चाभाइ-ब<strong>ह</strong>ीिन केँ पोिस-पािल, पढ़◌ा-िलखा, <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong>-द ुरागमन करा पिरवार ठाढ कऽ<strong>दे</strong>लिन। जि<strong>ह</strong>ना गौरी(जेठ ब<strong>ह</strong>ीिन) एम.ए. पास अिछ। ति<strong>ह</strong>ना एमए.पास बि<strong>ह</strong>इयोछिथ। <strong>ह</strong>ाई ूलमे ब<strong>ह</strong>ीन करीकरैत अिछ तँ कौलेजमे बि<strong>ह</strong>इ। पिरवारक िता, समाजोमे बढवे केलिन जेकमलिन नि<strong>ह</strong>। ति<strong>ह</strong>ना छोटिकयो ब<strong>ह</strong>ीिन अिछ। ब<strong>ह</strong>ी डार आ बि<strong>ह</strong>इयोडार।19


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ति<strong>ह</strong>ना तँ िपताजी मिझिलयो ब<strong>ह</strong>ीिन केँ केलिन। द ुन ू परानी इ ंजीिनयर। बईमे द ुन ूगोटे करी करैत।जि<strong>ह</strong>ना तीन ू ब<strong>ह</strong>ीिन पढल-िलखल अिछ ति<strong>ह</strong>ना बि<strong>ह</strong>इयो छिथ। अजीव नजिरिपतोजीक छलिन। मक पारखी। तेँ ब<strong>ह</strong>ीिनक <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> समतु बि<strong>ह</strong>इक संगकेलिन। एक माए-बापक तीन ू बेटी, पढल-िलखल, एक पिरवारमे पालल-पोसलगेिल, मुदा तीन ूक <strong>िव</strong>चारमे एते अंतर कोना अिब गेलै। एि<strong>ह</strong> क जबावराधेामकेँ ब ुझैमे अयबै नि<strong>ह</strong> करिन। मन घोर-घोर <strong>ह</strong>ोइत। एक िदिश माइकअंितम अवापर नजिर तँ दोसर िदिश मिझली ब<strong>ह</strong>ीिनक व<strong>ह</strong>ार पर।<strong>िव</strong>चारक दिनया ु ँमे राधेाम औनाय लगला<strong>ह</strong>। क जबाब भेिटबे करिन। अपनपिरवार पर सँ नजिर <strong>ह</strong>टा ब<strong>ह</strong>ीिन सभक पिरवार िदिश नजिर दौड़◌ौलिन।गौरीक ससुर उमाका <strong>ह</strong>ाई ूलक िशक्षक र<strong>ह</strong>िथन। अप बी.ए. पास मुदा पीसाफे पढल-िलखल नि<strong>ह</strong>। नामो-गाम िलखल नि<strong>ह</strong> अबिन। ओना िपता पंिडत र<strong>ह</strong>िथन।मुदा बेटी कऽ पिरवार चलबैक लिरकेँ ू बेसी म<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िथन। जाि<strong>ह</strong>सँ कुशल गृि<strong>ह</strong>णी तँबिन जाइत, मुदा िची-पुरजी पढल <strong>ह</strong>ोइछै आ िलखल। ओना जरतो नि<strong>ह</strong>र<strong>ह</strong>ै। िकऐक तऽ पित-पीक बीच िची-पुरजीक जरत आ कुटु-पिरवारक संग। मुदा द ुन ू परानी उमाका आ सिरताक बीच असीम े<strong>ह</strong>।मार सै<strong>ह</strong>ब केँ अपन बाल-बा सँ लऽ कऽ <strong>िव</strong>ालयक बा सभकेँपढबै-िलखबैक मा िचा। जि<strong>ह</strong> पाछू भिर िदन लगलो र<strong>ह</strong>िथ। जखन िक पीसिरता पिरवारक सभ काज सारैत। एखका जेका ँ लोकक िजनिगयो फरनि<strong>ह</strong>, समटल र<strong>ह</strong>ै। गौरीक पिरवार पर सँ नजिर <strong>ह</strong>टा राधेाम छोटकी ब<strong>ह</strong>ीिन डा.सुिनताक पिरवारपर <strong>दे</strong>लिन। जि<strong>ह</strong>ना ब<strong>ह</strong>ीिन डारी पढ ति<strong>ह</strong>ना बि<strong>ह</strong>इयो।जोड़◌ो बिढया ँ। सुिनताक ससुर बै र<strong>ह</strong>िथन। जडी-ब ुीक नीक जानकार। जि<strong>ह</strong>नाजडी-ब ुीक जानकार ति<strong>ह</strong>ना रोगो िचैक। जि<strong>ह</strong> सँ समाजमे ितो नीक आिजनिगयो नीक जेका ँ चलिन। तेँ अपन िचिकाक व ंशकेँ जी<strong>िव</strong>त रखैक द ुआरेबेटाकेँ डारी पढ़◌ौलिन। पियो ते<strong>ह</strong>। अंगनाक काज सािर, बाध-बोन सँजिडओ-ब ुी अत आ खरलमे कुटबो करैत र<strong>ह</strong>िथ। दवाइ बैजी अप बनाबिथिकऐक तँ मााक बोध गृि<strong>ह</strong>णी केँ नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>िन। छोटकी ब<strong>ह</strong>ीिनक पिरवार पर सँ नजिर<strong>ह</strong>टा मिझली ब<strong>ह</strong>ीिनक पिरवारपर <strong>दे</strong>लिन। रीताक ससुर मलेटिरक इ ंजीिनयिर ंग<strong>िव</strong>भागमे <strong>ह</strong>ेरक करी करैत। अपनि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>चार सँ मलेटिरऐक बेटी सँ <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>ो20


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्के- लभ-मैिरज । मलेटिरक करी, तेँ पाइयो आ आबो। <strong>ह</strong>ाथमे सिदखन<strong>ह</strong>िथयार तेँ म सनकल। मुदा बेटा-बेटीकेँ नीक जेका ँ पढ़◌ौलिन। जि<strong>ह</strong>ना रीताइ ंजीिनयिर ंग पढ ति<strong>ह</strong>ना घरोवला। द ुन ू बईक कारखानामे करी करैत।कमाइयो नीक खरचो नीक, ति<strong>ह</strong>ना मनक उड़◌ा नीक। एकाएक राधेामकमनमे उठल जे आब तँ माइयक अंितमे समय छी तेँ एक बेिर रीताकें फेिर फोनकऽ कऽ जानकारी दऽ िदअए। मोवाइल उठा रीताक नर लगौलिन। िर ंग भेल।‘‘<strong>ह</strong>ेलो, <strong>ह</strong>म राधेाम।’’‘‘<strong>ह</strong>ेलो, भैया। अखन <strong>ह</strong>म ाफ सब<strong>ह</strong>क संग काजमे छी।’’रीताक जबाव सुिन राधेाम स रि<strong>ह</strong> गेला<strong>ह</strong>। राितक दस बजैत। इजोिरयाकसमी अार-इजोतक बीच घमासान लड़◌ाइ िछडल। िकछु पि<strong>ह</strong> जि<strong>ह</strong> चमाकोित अारपर शासन करैत, वै<strong>ह</strong> चमा पछिड र<strong>ह</strong>ल अिछ। तेज गित सँ अारआग ू बिढ र<strong>ह</strong>ल अिछ।ति<strong>ह</strong> बीच छोटकी ब<strong>ह</strong>ीन डा. सुनीता आ ंगनसँ आिब भाइ राधेामकेँ क<strong>ह</strong>लक-‘‘भैया, <strong>ह</strong>मतँ भगवान नि<strong>ह</strong> छी, मुदा माइयक दशा जि<strong>ह</strong> तेजी सँ िबगिड र<strong>ह</strong>लछिन, ति<strong>ह</strong> सँ अमान करैत छी जे काि सा ँझ धिर परान छुिट जेतिन।’’एक िदिश माइक अंितम दशा आ दोसर िदिश रीताक िबचारक बीच राधेामक धैय र्कसीमा डगमगकरै लगलिन। <strong>िव</strong>िच िित। िजनगीक तीिनबी परवौआइ लगला<strong>ह</strong>। तीिनबीक तीन ू रा तीिन िदस जाइत।एक राा <strong>दे</strong>वमिदर ं िदिश जाइत त’ दोसर दानवक कालकोठरी िदिश। बीचक राा पर राधेाम ठाढ। एकाएक21


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िनण र्य करैत राधेाम ब<strong>ह</strong>ीिन सुिनता क’ क<strong>ह</strong>लिखन-‘‘क गौिरयो क’ बजाब<strong>ह</strong>।’’आ ंगन जा सुिनता गौरी क’ बजौ आयिल। द ुन ूब<strong>ह</strong>ीिनक बीच राधेाम बजला<strong>ह</strong>- ‘‘ब<strong>ह</strong>ीिन, जि<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>मरब<strong>ह</strong>ीन रीता ति<strong>ह</strong>ना त’ तोड़़◌ो सब<strong>ह</strong>क िछअ<strong>ह</strong>। तेँ , तो<strong>ह</strong>ूँ सबएक बेिर फोन लगा मायक जानकारी द’ द<strong>ह</strong>क। <strong>ह</strong>मिनण र्य क’ लेल<strong>ह</strong>ु ँ जे जि<strong>ह</strong>ना एि<strong>ह</strong> दशा मे मायक र<strong>ह</strong>न<strong>ह</strong>ु ँ,ओकरा अपन िधया-प ूता सँ अिधक नि<strong>ह</strong> सुझैत छैकति<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ ओकरा भरोसे नि<strong>ह</strong> जीबैत छी। तेँ जँ मायके जी<strong>िव</strong>त मे नि<strong>ह</strong> आओत त’ मुइलाक बाद न<strong>ह</strong>ो-केशकटबैक जानकारी नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>बइ। <strong>ह</strong>मरा-ओकरा बीच ओतबेकाल धिर संब ंध अिछ जते काल मायक ाण ब ँचल छैक।क<strong>ह</strong>लो गेल छैक ‘‘भाइ-ब<strong>ह</strong>ीिन म<strong>ह</strong>ीिसक सींग, जखजनमल तख िभ।’’ मन त <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे भ ओएखन ाफ सभक बीच अिछ, तेँ एख सभ बात कि<strong>ह</strong>िदयै। मुदा क<strong>ह</strong>न<strong>ह</strong> ु ँ त’ िकछु भेटत नि<strong>ह</strong>, तेँ छोिड दैतिछयै।’’जि<strong>ह</strong>ना अकास मे उडैत िचडै के ब ंश रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ु ँ पिरवार नि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोइछै ति<strong>ह</strong>ना जँ मोक <strong>ह</strong>ोइ त अरे भगवान िकऐकबि-<strong>िव</strong>वेक ु दइ छिथन। िकऐक नि<strong>ह</strong> मो केँ22


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िचडैइये-चुनमुनी आ िक चिरट ंगा जानवरेक िजनगी जीबए<strong>दे</strong>लिखन।’बजैत-बजैत राधेामोक आ द ुन ू ब<strong>ह</strong>ीिनयोक करेजफाट’ लगलिन। आ ं िख स’ र टघरै लगलिन। भाइ-ब<strong>ह</strong>ीिनकटूटैत संब ंध स’ सभ अचंिभत <strong>ह</strong>ुअए लगलिथ। सभ<strong>ह</strong>कदय मे रीता नचै लगलिन। बा स’ <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> धिरकरीताक िजनगी सभ<strong>ह</strong>क आ ं िखमे सिट गेलिन। एक िदिशरीता बईक घोडदौड िजनगीक ितयोिगतामे आग ू बढैचा<strong>ह</strong>ैत छिल त’ दोसर िदिश <strong>दे</strong>वाल मे टा ंगल फोटो जेँ कासब<strong>ह</strong>क दय मे चु<strong>ह</strong>ुट क’ पकड। जि<strong>ह</strong>ना बा ँसक झोंझ सबा ँस कािट िनकालै मे कडचीक ओझरी लगैत ति<strong>ह</strong>ना ध ् ि◌◌ाया-प ूताक ओझरी मे रीता।‘तीन ू ननिद-भौजाई(गौिर, सुिनता आ रािगनी)माय लग बैिस म-मन सोचै लगली<strong>ह</strong>। िकयो-ककरोटोकैत नि<strong>ह</strong>। तीन ू गुमसुम। िसफ र् आ ं िख नािच-नािचएक-दोसर पर जाइत। मुदा मन ेतबान रामेरम ्जेँ का। एक िदिश िजनगी पी भूिम(ल) जेँ का <strong>िव</strong>शालभूभाग <strong>दे</strong>खैत त दोसर िदिश म ृु पी अथा<strong>ह</strong> समु। यै<strong>ह</strong>िथक िजनगी आ िजनगीक खेल। जि<strong>ह</strong> पाछु पिड लोकआा क’ बिल चढवैत। ति<strong>ह</strong> बीच माय बाजिल-23


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्‘रीता.....।’ रीताक नाम सुिन तीन ूक दय मे ऐ<strong>ह</strong>ेनधा लगलिन जि<strong>ह</strong> स तीन ू ितलिमला गेली<strong>ह</strong>।राितक एगार<strong>ह</strong> बजैत। गामक सब सुित र<strong>ह</strong>ल।इजोिरयो डुबै पर। झल-अार। दलानक आग ू मे, कुरसीपर बैिस राधेाम आ ं िख म ू िन अपन व ंशक संब ंध मेसोचैत र<strong>ह</strong>िथ। मन मे अयलिन जे आइ समीक चानडुिब र<strong>ह</strong>ल अिछ, अार पसिर र<strong>ह</strong>ल अिछ, मुदा िककुका चान आइ स’ कम ोितक <strong>ह</strong>ोएत? की अिगलाोित पैछला अारक अभव नि<strong>ह</strong> करत? सब िदन स’अार-इजोतक बीच संघष र् <strong>ह</strong>ोइत आयल अिछ आ <strong>ह</strong>ोइत3र<strong>ह</strong>त। फेिर मन मे उठलिन जे आज ुक राित <strong>ह</strong>मरा लेलओ<strong>ह</strong>न राित अिछ जे भिरसक मायक िजनगीक अंितमराित <strong>ह</strong>ोएत। जिनका संग <strong>ह</strong>जारो राित बीतल ओि<strong>ह</strong> पर<strong>िव</strong>राम लिग र<strong>ह</strong>ल अिछ। <strong>िव</strong>चारक द ु िनया ँ मे उगैत-डूबैतराधेाम। ति<strong>ह</strong> काल शबाना पोतीक संग प<strong>ह</strong>ु ँचली<strong>ह</strong>।दलान-आ ंगनक बीच राा पर द ुन ू गोटे चुपचापठािढ। द ुन ू डेरायल। राधेाम आ ं िख मुन तेँ नि<strong>ह</strong><strong>दे</strong>खैत। परोपा मे ि<strong>ह</strong>ु-मुसलमानक बीच तना-तनी।24


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जि<strong>ह</strong> डर स शबाना िदन के नि<strong>ह</strong> आिब अार मेआयिल। िकऐक त सरोजनीक े<strong>ह</strong> खींिच क ल’अनलकें । रे<strong>ह</strong>ना शबाना क’ क<strong>ह</strong>लक- ‘‘दादी, अइठीनिकअए ठाढ छी<strong>ह</strong>ी, अंगना चल ?’’रे<strong>ह</strong>नाक अवाज सुिनति<strong>ह</strong> राधेाम आ ं िखतकलिन त द ुन ू गोटे क’ ठाढ <strong>दे</strong>खलिन। पुछलिथ-‘‘के?’’शबाना बाजिल- ‘‘बेटा, राधे।’’‘‘मौसी।’’‘‘<strong>ह</strong>ँ’’‘‘एी राित क’ िकऐक अले<strong>ह</strong>ें?’’‘‘बौआ, से तू ब ुझै छ<strong>ह</strong>क जे गाम-गाम मे के<strong>ह</strong>ेनआिग लािग र<strong>ह</strong>ल छैक। पा ँचम िदन सुनलौ जे ब<strong>ह</strong>ीिनबड जोड अक छिथ। जख सुनल<strong>ह</strong>ु ँ तख मन भेलजे जाइ। मुदा की किरतौ? मन छटपटाइ छलै। बेटा क’पुछिलयै त क<strong>ह</strong>लक जे से तू <strong>दे</strong>खै छी<strong>ह</strong>ी रा-बाटमेइत-आवक लुिट भ’ र<strong>ह</strong>ल अिछ। मार-काट भ’25


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्र<strong>ह</strong>ल अिछ। ऐ<strong>ह</strong>न िित मे कोना जेमए। मुदा मन मानलक। िजनगी भिर द ुन ू ब<strong>ह</strong>ीिन संगे र<strong>ह</strong>लौ, आइबेचारी मिर र<strong>ह</strong>ल अिछ त मु<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>खब? जी-जाितँपोती के संग के एलौ।’’कुरसी पर स उिठ राधेाम शबानाक बाि<strong>ह</strong>ँपकिड आ ंगन िदिश बढैत ब<strong>ह</strong>ीिन क’ क<strong>ह</strong>लिथन-‘‘मौसी अयलख ुन। पाएर धोय ले पािन द<strong>ह</strong>ुन।’’राधेामक बात सुिन द ुन ू ब<strong>ह</strong>ीिनयो(गौरी आसुिनता) आ रािगिनयो घर स िनकिल आ ंगन आइिल।गौरी बजली<strong>ह</strong>- ‘‘मौसी, शबाना मौसी!’’शबाना बजली<strong>ह</strong>- ‘‘<strong>ह</strong>ँ।’’द ुन ू गोटे(शबा आ रे<strong>ह</strong>) पाएर धोय सोझेब<strong>ह</strong>ीिन(सरोजनी) लग प<strong>ह</strong>ु ँच द ुन ू पाएर पकिड कलगली<strong>ह</strong>। कत <strong>दे</strong>िख सरोजनी पुछलिथन- ‘‘कइ िकअएछेँ । <strong>ह</strong>म िक को आइये मरब? एी राित क’ िकअएएलै<strong>ह</strong>ें?’’शबाना बाजिल- ‘‘ब<strong>ह</strong>ीिन, रा-पेरा ब अिछ। द ू बख र्26


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्स’ भौिरयो-बा(घ ु िम-घ ु िम बेचनाइ) ब भ’ गेल। जखैनसे अ<strong>ह</strong>ा ँ द’ सुनल<strong>ह</strong>ु ँ, तखैन स’ मन मे उडी-बीडी लिग गेलतेँ िदन-<strong>दे</strong>खार आिब चोरा क’ अखैन ऐलौ<strong>ह</strong>ें।’’सरोजनी ब<strong>ह</strong> ुत कठीन सँ बाजिल- ‘‘िधया-प ूता नीके छौ की?’’शबाना क<strong>ह</strong>लकिन- ‘‘शरीर से ते सब नीके अिछ, मुदाकारबार ब भ’ गेल अिछ।’’‘‘गामो(<strong>ह</strong>र) िदिश गेल छले<strong>ह</strong>ें?’’‘‘। का जायब....। तेसर सालक बािढ मे अ<strong>ह</strong>ूँ क गामकिट क’ कमला पेट मे चिल गेल आ <strong>ह</strong>मरो गाम कोसी मे।’<strong>ह</strong>मरो गाम भरना पर बसल <strong>ह</strong>ेँ आ अ<strong>ह</strong>ूँ क गाम कमलाकपछबिरया छ<strong>ह</strong>रक पछबिरया बाध मे। घनामपुर तक त’रा छइ<strong>ह</strong>ो(छि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ो) मुदा ओइ से आग ू रे सब पर मोइनफोिड <strong>दे</strong> अिछ। पौका जे जाइत र<strong>ह</strong>ी त लगमा लग मे डूबैलगलौ।’सरोजनी गौरी के इशारा सँ क<strong>ह</strong>लक- ‘‘दाइ, बड राितभेलइ। मौसी के खाइ ले द<strong>ह</strong>क।’’शबाना बाजिल- ‘‘ब<strong>ह</strong>ीिन, पि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>म कना खाएब? पि<strong>ह</strong>बौआ (राधेाम) के ख ुआ िदऔ। खा क’ सुित र<strong>ह</strong>त। <strong>ह</strong>मभिर राित ब<strong>ह</strong>ीन से गप-सप करब। ब<strong>ह</strong>ुत िदनक गप पछुआइल27


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिछ।’’शबानाक बात सुिन राधेाम म-मन सोचै लगलजे द ु िनया ँ मे ब<strong>ह</strong>ीिनक कमी नि<strong>ह</strong> अिछ। लोक अरे अनआ बीरान ब ुझैत अिछ। ई सब मनक खेल िछअए। <strong>ह</strong>ँसी-ख ुशीस जीवन िबतबै मे जे संग र<strong>ह</strong>ए, ओइ<strong>ह</strong> अन। शवाना क’क<strong>ह</strong>लक- ‘‘मौसी, माए त िसफ र् <strong>ह</strong>मरे माए छी आ अ<strong>ह</strong>ी ं क ब<strong>ह</strong>ीिन। सब<strong>ह</strong>क अन-अन िछअए, तेँ िकयोअन करत की ?’’प ूबिरये घरक ओसार पर राधेाम सुतल। बाकीसभ प ूबिरया घर मे बैिस ग-सप करए लगली<strong>ह</strong>। गौरीपुछलिन- ‘‘मौसी, अ<strong>ह</strong>ा ँ द ुन ू ब<strong>ह</strong>ीिन त द ू गामक िछअए। द ुन ूगोरे मे चीा-पिरचय कि<strong>ह</strong>या भेिल?’’शबाना बाजिन- ‘जइ<strong>ह</strong>े(जि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>े) से ज्ञान-परान भेिल, तेि<strong>ह</strong>ये सेअिछ। <strong>ह</strong>मरा बाप आ तोरा नाना(कका) क’ दोसितयारै4र<strong>ह</strong>िन। कोस भिर प ूब <strong>ह</strong>मर गाम(झगड़◌ुआ) अिछ आ कोसभिर पिछम ब<strong>ह</strong>ीिनक। अखन त’ द ुन ू गाम उपिट क’दोसर ठीन बसल अिछ। मुदा पि<strong>ह</strong> बड सुर द ुन ू गाम28


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छलै।गौरी बाजिल- ‘‘मौसी, <strong>ह</strong>म त बे मे, ब<strong>ह</strong>ुत िदन पि<strong>ह</strong>गेल र<strong>ह</strong>ी। तइ िदन मे त’ बड सुर गाम र<strong>ह</strong>ए।’’शवाना बजली<strong>ह</strong>- ‘‘<strong>ह</strong>ँ, से त र<strong>ह</strong>बे करए। मुदा आब<strong>दे</strong>खव<strong>ह</strong>क ते िबसबासे <strong>ह</strong>ेत<strong>ह</strong> जे अइ<strong>ह</strong> गाम िछअए। <strong>ह</strong>ँ,त क<strong>ह</strong>ै छेिल<strong>ह</strong><strong>ह</strong>, काका केँ (गौरीक नाना) ब<strong>ह</strong>ुत खेत-पथारर<strong>ह</strong>िन। चािर जोड़◌ा बडद ख ुा पर, चािर-पा ँच टा म<strong>ह</strong>ीिसयोर<strong>ह</strong>िन। मुदा <strong>ह</strong>मरा बाप के खेत-पथार र<strong>ह</strong>ै। गामे मेखादी-भंडार र<strong>ह</strong>ए। सौ ंसे गामक लोक चरखो◌े चलबै आकपड़◌ो बीनए। सबसँ नीक कारीगर र<strong>ह</strong>ए <strong>ह</strong>मर बाप।घरक सब िकयो सुतो काटी आ कपड़◌ो बनबी। सलगा,चेिर, गमछी आ धोती बीनएमे <strong>ह</strong>मरा बापक <strong>ह</strong>ाथपकिडिन<strong>ह</strong>ार िकयो नि<strong>ह</strong>। ब<strong>ह</strong>ीिनक गामक सब <strong>ह</strong>मरे बापस’ कपड़◌ा कीनए। सौ ंसे गाम से अपेछा र<strong>ह</strong>ए। पा ँचे-सातवख र्क र<strong>ह</strong>ी ति<strong>ह</strong>ये से ब<strong>ह</strong>ीिनक(ऐठाम) अइठीन जेबोकिरयै आ खेबो किरयै।’’शबानाक बात सुिन गौरी क अचरज लगलै।म-मन सोचै लगली जे एक त’ गरीब त<strong>ह</strong>ू मे मुसलमान।ति<strong>ह</strong> बीच दोी। मुी दैत रािगनी बाजिल- ‘‘कोनपुरना िखा मौसी जोित <strong>दे</strong>लिखन। ई क<strong>ह</strong>थ ु जे द ुन ू29


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ब<strong>ह</strong>ीिनक िबआ<strong>ह</strong> एे िदन भेलिन?’’शबाना बाजिल- ‘ध ूर र् किनया ँ! अ<strong>ह</strong>ा ँ की बजै छी। <strong>ह</strong>मरास’ ब<strong>ह</strong>ीिन द ू-तीन बरख जेठ छिथ। ब<strong>ह</strong>ीिनक <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> सेद ू वख र् पाछु क’ <strong>ह</strong>मर <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> भेल। का <strong>ह</strong>मरा बाप केक<strong>ह</strong>लिखन जे प ूबिरया आ दिछनविरया इलाका कोिशकाभ’ गेल तेँ आब कथा-कुटुमैती उरेभर करब नीक <strong>ह</strong>ैत।’के गुम रि<strong>ह</strong>, शबाना बाजिल- ‘‘बेटी, कपारक दोखभेल। आब अप ब ुझै छी जे <strong>ह</strong>रक काजक जे म<strong>ह</strong>ौत(म<strong>ह</strong>)छेलै से अइ काजक(भौरीक) अिछ। मुदा की किरितयै?अइ ठीन(सासुर) उ काज अिछये नि<strong>ह</strong>। खादी-भंडार छैआ कारोवार अिछ।’’मुी दइत रािगनी बाजिल- ‘‘मौसी, अपना <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> मेतँ <strong>ह</strong>म किनये टा र<strong>ह</strong>ी। सब गप म अिछ। ि<strong>ह</strong>नका तमन <strong>ह</strong>ेतिन, <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> मे झगड़◌ा िकअए भेल र<strong>ह</strong>ए?’’क काल गुम रि<strong>ह</strong> शबाना ठा<strong>ह</strong>ाका मािर <strong>ह</strong>ँिस, बजैलगली<strong>ह</strong>- ‘‘अ<strong>ह</strong>ा ँक बाव ू बड मखौिलया र<strong>ह</strong>िथ। <strong>ह</strong>ँसी-चैलमे ककरो नइ जीतए <strong>दे</strong>िथन। घर<strong>दे</strong>खी मे अयलिथ। <strong>ह</strong>मद ुन ू ब<strong>ह</strong>ीिन ख ूब छकौिलएिन। पीढी तर मे खपटा, झ ुटकाआ इया ँ तिर क’ से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>िलएिन। खा क’ ज<strong>ह</strong>ा ँ उठला<strong>ह</strong>िक एक डोल किरा र ंग कपार पर उझिल <strong>दे</strong>िलएिन।30


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मुदा <strong>ह</strong>ुनका िलये धिन सन। ति<strong>ह</strong>ना बिरआती मे ओ<strong>ह</strong>ोछकौलकिन। सब<strong>ह</strong>क धोती मे चािर-पा ँच िदनक सडला<strong>ह</strong>ाखैर(खइर) लगा <strong>दे</strong>लकिन। पि<strong>ह</strong> त बिरआती सब अपनमे रा-टोकी केलक। मुदा जखन भा ँज लगलै जे घरवारीसबकेँ सडला<strong>ह</strong>ा खइर लगा <strong>दे</strong>लक। तखन बिरआितयो सबटूटल। मुदा क<strong>ह</strong>े-क<strong>ह</strong>ी भ’ क’ रि<strong>ह</strong> गेलइ। मािर-पीिट नि<strong>ह</strong>भैल।’’ कि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ँसै लागिल। सभ <strong>ह</strong>ँसल।राधेाम ओसार पर सुतल र<strong>ह</strong>िथ। मुदा एोबेिर आ ं िख ब नि<strong>ह</strong> भेलिन। िकऐक त मन मे श ंका<strong>ह</strong>ोइत जे अनचोके मे माय मिर जाय। िखे-िप<strong>ह</strong>ानी मेराित किट गेल।भोर <strong>ह</strong>ोइति<strong>ह</strong> शबाना राधेाम क’ क<strong>ह</strong>लक-‘‘बौआ, अपन मन अिछ जे आब ब<strong>ह</strong>ीिन क’ एककाठी(लकडी) चढ़◌ाइये क’ जायब। मुदा गामे-गाम जेआिग लगल <strong>दे</strong>खै िछअए तइ से डर <strong>ह</strong>ोइ अए।’’राधेाम बजला<strong>ह</strong>- ‘‘मौसी, एि<strong>ह</strong>ठाम िकयो िकछु नि<strong>ह</strong>िबगािड सकैत छओ। जि<strong>ह</strong>या तक तोरा र<strong>ह</strong>ैक मन <strong>ह</strong>ोउ,िनभीर्क स’ र<strong>ह</strong>।’’शवाना बाजिल- ‘‘बौआ, मन <strong>ह</strong>ोइ अए जे ब<strong>ह</strong>ीिनक सबआ-िबर <strong>ह</strong>म खीिच िदअए। फेिर ई िदन कि<strong>ह</strong>या31


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भेटत’’राधेाम- ‘‘द ुन ू ब<strong>ह</strong>ीिनक बीच <strong>ह</strong>म की क<strong>ह</strong>बौ। जे मनफुड़◌ौ से कर।’’इर आब राधेामक माय सरोजनीक टनगरबोलो मिम भेल जा र<strong>ह</strong>ल छलिन।अनमोल झा (१९७०- )-गाम नआर, िजला मध ुबनी। एक दजर्नसँबेशी कथा, लगभग सय लघ ुकथा, तीन दजर्नसँ बेशी क<strong>िव</strong>ता, िकछु गीत, बाल गीत आिरपोता र्ज आिद <strong>िव</strong>िभ पिका, ािरका आ <strong>िव</strong>िभ सं<strong>ह</strong> यथा- “कथा-िदशा”-म<strong>ह</strong>ा<strong>िव</strong>शेषा ंक, “ेतप”, आ “एैसम शताीक घोषणाप” (द ुन ूसं<strong>ह</strong> कथागोीमेपिठत कथाक सं<strong>ह</strong>), “भात”-अंक २ (<strong>िव</strong>राटनगरसँ कािशत कथा <strong>िव</strong>शेषा ंक) आिदमेसंि<strong>ह</strong>त।लघ ुकथाअिधकार-एकटा बात ानसँ सुिन ले लखना,जऽ बेगारी खटमे <strong>ह</strong>मर आ आबाज ऊँ च ककेबजमे तऽ बासडी<strong>ह</strong> जे छउ तकरा खाली करऽ परतउ। <strong>ह</strong>मर पुरखा तोरा बाप-पुरखाकेँ रैयतमे जमीनपर बसे छला एि<strong>ह</strong> उपकार ले जे तू <strong>ह</strong>मरा मुँ<strong>ह</strong> लागलजबाब <strong>दे</strong>मे।-तकर मा की अ<strong>ह</strong>ा ँ <strong>ह</strong>मर उपजल बोिन <strong>दे</strong>ब आ अ<strong>ह</strong>ा ँक बेट-भाितज <strong>ह</strong>मरइत िदस आ ँ िख उठायत। <strong>ह</strong>ाथ-पैर तऽ तोिड <strong>दे</strong>बै तकर। <strong>ह</strong>ँ र<strong>ह</strong>ल बासडी<strong>ह</strong>32


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बला सवाल से एतेक सा छैक जे खाली करबा <strong>दे</strong>ब अ<strong>ह</strong>ा ँ। दस-बीस साल जेबटाइयो खेती करै छै तऽ सरकार क<strong>ह</strong>ै छै जे खेत ओकरे िछयै आ द ू पा ँचपुरखासऽ जाि<strong>ह</strong> डी<strong>ह</strong>पर बसल छी <strong>ह</strong>म सब से <strong>ह</strong>र ! <strong>ह</strong>ािकमक <strong>दे</strong>ल बासगीत परचासे<strong>ह</strong>ो अिछ <strong>ह</strong>मरा लग।उपास:उान-पतनःजगदीश म ंडलगामे-गाम, कतौ अयाम कीतर्न तँ कतौ नवा<strong>ह</strong>, कतौ ची यज्ञ त’ कतौ स<strong>ह</strong>ची यज्ञ <strong>ह</strong>ोइत।िकसेक तँ एगार<strong>ह</strong> टा <strong>ह</strong> एकित भऽ गेल अिछ। की <strong>ह</strong>ैत की नइ <strong>ह</strong>ैत क<strong>ह</strong>बकिठन। एकटा बाल <strong>ह</strong> बाकेँ भे त’ सुखौनी लिग जाइत आ जि<strong>ह</strong>ठाम एगार<strong>ह</strong> टा <strong>ह</strong> एकित अिछ तइ ठामत’ अमा के <strong>ह</strong>ैत।परोपा भगवान नाम स गदिमसान <strong>ह</strong>ोइत। जओ तील, घीउक गंध सँ <strong>ह</strong>वा सुगित।सभक दय मे भगवानक प िबराजैत। सभ । सभ <strong>ह</strong>लचल। खरचाक को इा नि<strong>ह</strong>। जनािनसा ँ लगला पर बे◌े<strong>ह</strong>ोशी <strong>ह</strong>ोइत,33


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ति<strong>ह</strong>ना जाधिर लोक कीतर्न म ंडलीक संग, म ंडप मे कीतर्न करैत ताधिर घरक सबसुिध-बिध ु िबसिर म भर<strong>ह</strong>ैत। मुदा घर पर अिबते केयो भूखल गाय-म<strong>ह</strong>ीिसक िडिरऐनाई सुिन, िचित<strong>ह</strong>ोइत त ो बा केँबाइस-बेर<strong>ह</strong>ट ले ठ ुकब सुिन। था कऽ दबैत सब आिखक र <strong>ह</strong>ोइत ब<strong>ह</strong>ाबैत।चािर सालक रौदीक चलैतपोखिरक पाइन सिख ू गेल। नम<strong>ह</strong>र-नम<strong>ह</strong>र दरािर खेत स ल कऽ पोखिर धिर फािटँगेल। इनारक मिटआइल पािनभिर-भिर सब घैल मे रिख, जखन फिडछाइत तखन िगलास, लोटा मे ल लपीबैत। लोक की करत? के जायत?म ृुक मु<strong>ह</strong> छोिड दोसर रे की? आज ुक कोलका ओ कलक नि<strong>ह</strong> जि<strong>ह</strong>ठाम अकालआ समुी तूफान सढ़◌ेरो लोक मरैत छल। जकरा आइ अपन दोसर घर ब ु िझ लोक जीवन-यापन करैजाइत अिछ। आज ुक पंजाबओ पंजाब नि<strong>ह</strong> जि<strong>ह</strong>ठाम आन-आन राजक लोक जा खेत-खिर<strong>ह</strong>ान स कारखाना धिरखिट क पिरवारकभरण-पोषन करैत अिछ। पंजाबक ओ दशा छल, जइठाम कल-कारखानाक कोन गपजे खेतक मािट गेउर र ंगककं कड िमलल, बरखा स भेिट नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत छल। साइते-संयोग साल मे कि<strong>ह</strong>ओ बरखाभऽ जाइ छलै। ओतुालोक पड़◌ा-पड़◌ा आन-आन राज जा <strong>ह</strong>डतोड मे<strong>ह</strong>नत कऽ जी<strong>िव</strong>का चलबैत। बईआज ुक मुई नि<strong>ह</strong>। िसमाउोग छल कलकाखाना आ अख ुनका जेँ का कारोबार।गंगान केँ तीस बीघा जमीन। तीिन भाईक भैयारी आ सर गोटेक आम। जइसाल सबारी समयसमय <strong>ह</strong>ोइत ओइ साल आम चला, मलगुजारी दइयो के गंगान केँ अ उगिडजाइत जकरा द ू-सिलया ,34


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तीिन सिलया पुरान बना खाइत। सबाइयो लगबैत। पि<strong>ह</strong>ल सालक रौदी गंगान केँबिझ ु नि<strong>ह</strong> पडलिन। घर मेधान-चाउर, गाय-म<strong>ह</strong>ीिस ले बडका-बडका द ू टा नारक टाल। पि<strong>ह</strong>लुके जेँ का गंगानकमन <strong>ह</strong>िरयर। दोसर सालघरक धान-चाउर लिगचायल। रौद मे, जि<strong>ह</strong>ना गाछक तोडल फूल मौलाइ लगैतति<strong>ह</strong>ना गंगान मौलाइ लगला।कुटुो-संब ंधीक आवाजा<strong>ह</strong>ी बिढ गेलिन। गंगानक जेठ बेटी रीता सासुर बसैत।चािर बेटी आ एक बेटाक संगरीता से<strong>ह</strong>ो आिब गेलिन। रीताक जेठकी आ मिझली बेटी <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> करै जोकर। जँकि<strong>ह</strong>ओ रीता को काज मे<strong>ह</strong>र अबैत त काजक पराते सासुर जाइ ले ध ूम मचा दैत। िकऐक त सासुरकसब भार रीते द ुन ू परानी पर।भैयारी मे जेठ र<strong>ह</strong> घर से ब<strong>ह</strong>ार धिरक सब तरुत करय पडैत।रौदीक चलैत रीता िधया-प ूता ल’ छबो गोटे <strong>ह</strong>र आयल। मासो सँ उपरेभ’ गेलैक मुदा सासुर जेवाकचचेर् करैत। बाप-माय बेटीके कोना मुँ<strong>ह</strong> फोिड जाइ ले क<strong>ह</strong>त। भिरआयलखरचा सँ गंगान तेरे-तर कु<strong>ह</strong>रैत।छाती दलकैत। साल खेपब किठन र<strong>ह</strong>ै। बरखाक कतौ पता नि<strong>ह</strong>। सभ खेतपरती भेला स’ पडल। <strong>ह</strong>र जोतयजोकर एकोटा आ पािनक को दोसर उपाय। म-मन रीता सोचए जे अगरसुमनक(जेठ बेटी) <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>कचचा र् माए करत तँ ओकरे माथ पर पटिक <strong>दे</strong>व। अपना ब ूते तँ <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> पार लागवकिठन अिछ।सभ िदन साझ ू प<strong>ह</strong>र क’ गंगान चूड़◌ाक भूजा फँकैत छला<strong>ह</strong>। बीस मिनया कोठी टामे चाउर बचल35


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छल। धान पि<strong>ह</strong> एिठ गेल छल। धानक द ुआरे चूड़◌ा कुटाओल कथीकजायत?गंगानक पी पाव र्ती पितकअास बिझ ू चाउर भूिज िछपली मे एलिखन। भूजल चाउर <strong>दे</strong>िख गंगान म-मन बिझ ु गेलिखन जे धानसिठ गेल। पुरान चाउर र<strong>ह</strong> भूजा पथरा गेल, तेँ इ सत र<strong>ह</strong>ै। पि<strong>ह</strong>लुक फामुँ<strong>ह</strong>मे लइते गंगानक दा ँतिस<strong>ह</strong>िर गेलिन। दा ँत िस<strong>ह</strong>रति<strong>ह</strong> गंगान लोटाक पािन मुँ<strong>ह</strong>मे ल’ गुल-गुला केँघोटलिन। मुँ<strong>ह</strong>क चाउर घोिट िछपलीआग ू सँ घ ुसका <strong>दे</strong>लिखन। म-मन पाव र्ती अंदाजलिन जे सत द ुआरे भूजा नि<strong>ह</strong>खा’ भेलिन। मुदा उपाय की?गंगान केँ तामस नि<strong>ह</strong> उठलिन। जँ घरमे धान र<strong>ह</strong>ैत तँ चूड़◌ा कुटाओल जायत।नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong> कतए सँ आओत।36


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जि<strong>ह</strong>ना लकडी जिर केँ राख भेला पर षि<strong>ह</strong>ीन भ’ जायत ति<strong>ह</strong>ना गंगानक दषाभ’ गेल र<strong>ह</strong>िन। िगलासमे चा<strong>ह</strong> नाितन सुमन आइिल। द ुन ू परानीक नजिर सुमन पर पडल। चा<strong>ह</strong> रािख सुमनआ ंगन चल गेिल। ली भिर<strong>ह</strong>िट क’ बैसिल पाव र्तीकेँ <strong>ह</strong>ाथ्क इषारा सँ गंगान लग ऐवाले क<strong>ह</strong>लिन। पाव र्तीबैसले-बैसल घ ुसुिक क’ लगआयिल। फुस-फुसा क’ गंगान पीकेँ क<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘रीताक द ुन ू बेटी, जेठिकयो आमझलीयो <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> जोकरभ’ गेल। जँ क<strong>ह</strong>ी ं एि<strong>ह</strong>साल एकोटा <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> ठनलक तँ इित वा ँचव मोसिकलभ’जैत। <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू तँ न िछयैक।’’एखन धिर वाव र्ती अंगना सँ दलान धिर अवैत-जायत र<strong>ह</strong>ली <strong>ह</strong>ेन। एि<strong>ह</strong> सँ अिधक नि<strong>ह</strong><strong>दे</strong>खलिन। समयभेटलैिन आ घरक नी अधला नीक अधला ब ुझल। नाितनक िया<strong>ह</strong> बिझ ु उार सँपाव र्ती क<strong>ह</strong>लकिन- ‘‘यज्ञोककरो बाकी र<strong>ह</strong>ैत छै। यै<strong>ह</strong> तँ भगवानक लीला छि जे गरीब स’ ल’ क’ अमीरधिर सब<strong>ह</strong>क काज <strong>ह</strong>ोइतेजायछै।’’चोटाइल साप जेँ का गंगानक दषा र<strong>ह</strong>िन। िदन ससरब किठन। तई पर सँ पीकचढल बात सुिन, केँ चुआछोडैत सापक सा ँस तेज भ’ जाइत ति<strong>ह</strong>ना नम<strong>ह</strong>र सा ँस छोडैत गंगान क<strong>ह</strong>एलागलिखन- ‘‘ऐ<strong>ह</strong>न द ुरकाल मे जी<strong>िव</strong>किठन अिछ तई पर <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> सनक यज्ञ त<strong>ह</strong>न तँ जकरा िसर पर जे काज अबैतछैक, को को तर<strong>ह</strong>ेँ किरते37


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिछ। द ू सालक रौदीक झमार। अख धिर पािनक को आषा नि<strong>ह</strong>, पि<strong>ह</strong>ले ओ पारकरब अिछ। <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> तँएक-आध साल आग ूओ बढ़◌ाओल जा सकैत अिछ।’’ओलती लग ठाढ भ’ रीता माय-बापक फुसुर-फुसुर ग सुत। जखन ग मोडपर आयल िक रीताआग ू बिढ मायक लग आिब ठाढ भ’ गेिल। अपन बात क’ िछपबैत गंगाननद कठ<strong>ह</strong>ँसी<strong>ह</strong>ँिस पीकेँ क<strong>ह</strong>एलगलिन- ‘‘रीतोक बेटी <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> करए जोकर भेल जाइछै?’’मुँ<strong>ह</strong> िना के रीता बाजिल- ‘‘बाव ू , द ुन ू ब<strong>ह</strong>ीन तरे-उपरे भ’ गेिल अिद। मुदाघरक जे दषा अिछ ति<strong>ह</strong>मे अखन<strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> पार लागब किठन अिछ। जखन समय-साल सुधरतै तखन ब ुझल जेतै।’’म-मन गंगाननद सोचिथ जे घरक भार पडला सँ सभ आग ू-पाछू <strong>दे</strong>िख िकछुकरैत। म ूडी ि<strong>ह</strong>लबैत गेगानक<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘<strong>ह</strong>ँ, से तँ ठीके। अखन <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> करबाक अकूल समयो अिछ। िसफ र्<strong>ह</strong>मरे टा नइ समाज मे ब<strong>ह</strong>ुतोँके बेटी <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> करै जोकर छै। सभक पार तँ भगवा लगौिथन।’’िपताक बात सुिन रीता क’ मोनमे षाि एलै। अपन पिरवारक संब ंध मे रीतािपताकेँ क<strong>ह</strong>ए लागलिन- ‘‘बाव ूघरक <strong>ह</strong>ालत खराव भ’ गेल अिछ। एक तँ द ू-अढ़◌ाई बरखक रौदी दोसर सवा ंगोसभ उि<strong>ह</strong>गर नि<strong>ह</strong> ोकमाई-खटाई बला नि<strong>ह</strong> अिछ। भिर िदन, कतौ बैिस क’ ग-ष लडवैत िदनिबतवैत छिथ। जेना कोधैन-िफिकर नि<strong>ह</strong>। भैयारी मे जेठ र<strong>ह</strong> द ुन ू परानी काजक पाछु िदन-राितअपा ँत र<strong>ह</strong>ैछी।’’38


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मास प ूरए मे द ू िदन र<strong>ह</strong>ल। राजक िसपा<strong>ह</strong>ी केँ पटवारी अंितम स ूचना मालगुजारीकलेल पठौलक। िसपा<strong>ह</strong>ीआिब गंगान केँ क<strong>ह</strong>लकिन- ‘‘परस ू तक जँ मालगुजारी <strong>दे</strong>वइ तँ जमीन िनलामभ’ जायत। पटवारी अपनजाित-बेरादर ब ु िझ चुपचाप पठौलिन।’’िसपा<strong>ह</strong>ीक समाचार सुिन गंगाननदकेँ दय मे ऐ<strong>ह</strong>न धा लागल जना को राजाकेँद ुन राज छीिन, भगा दैत।छाती धकधकाइत! कं ठ सुखैत गंगान िसपा<strong>ह</strong>ीकेँ क<strong>ह</strong>लक- ‘‘अखन जे दषा अिछति<strong>ह</strong> मे मालगुजारी <strong>दे</strong>व असंभवअिछ। दोसर को राो सुझैत अिछ।’’गंगाननदक मजव ूरी व ुझित िसपा<strong>ह</strong>ी क<strong>ह</strong>लकिन- ‘‘एकटा उपाय अिछ।’’‘‘की?’’‘‘पटवारी केँ <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong>ै जोकर बिाया छि। अ<strong>ह</strong>ा ँ अपन बेटाकेँ िबया<strong>ह</strong> क’ िलअ।<strong>दे</strong>बो-लेब नीक जेँ का<strong>ह</strong>ैत। <strong>ह</strong>ुनके <strong>ह</strong>ाथक काज छि जमीनक रसीद द’ <strong>दे</strong>ता<strong>ह</strong>। ो ब ुझवो करतकाजो भ’ जायत।’’बचनाक आवाज सुिन, फुिलया जा ँत चलौनाई रोिक, एक <strong>ह</strong>ाथ सँ <strong>ह</strong>थरापकड,तकलक। बचनाक मोन,जना िधया-प ूताक <strong>ह</strong>ाथ सँ कौआ रोटी लपिक उडला पर <strong>ह</strong>ोइत, ति<strong>ह</strong>ना रोगाइल मबचना पी(फुिलया) केँ39


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>लक- ‘‘<strong>ह</strong>म लीपुर(फुिलया <strong>ह</strong>र, अपन सासुर) जँ को गर जँ को गरपैयाक लािग जायत त’ लगौअवै छी।’’<strong>ह</strong>रक नाम सुिन फुिलयाक मनमे आनक अंकुर अंकुिरत <strong>ह</strong>ोअए लागल मुदा <strong>िव</strong>पित्चादिर ओकरा झािपँ<strong>दे</strong>लक। सोगाइल म फुिलया बाजिल- ‘‘जाउ, कपार तँ फुटले अिछ तइओ अपनाभिर पिरयास क। कपारतँ उनटवो-पुनटवो करैछै जँ नीके गड़◌े उनिट जाय। किनये थिम जाउ। रोटीपका दइ छी। खा के जायव।’’मुआइल बचना ठोर पटपटबैत बाजल- ‘‘बडविढया ँ। ताबे <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू दौडले दाढीब अवैछी।’’बचना दाढी कटबैए ले <strong>िव</strong>दा भेल। फुिलया जा ँत लगक िचस मुजेलामे उठौलक।चुि लग मुजेलारािख कोठी परसँ िचा<strong>ह</strong>ी स ूप अनलक। गठूलासँ जारन आिन चुि पजारलक। वागाममे नि<strong>ह</strong> छल। म ूडनकपता <strong>दे</strong>इ ले सुखेत गेल छल। िबना दाढी कटौनि<strong>ह</strong> बचना घ ु िम आ<strong>िव</strong>, न<strong>ह</strong>ाएलागल। फुिलया रोटी पका, भा ँटाक’ सा बलक। बचना <strong>ह</strong>ाि<strong>ह</strong>-<strong>ह</strong>ा ँ ि<strong>ह</strong> ँ खा धोित-अंगा पि<strong>ह</strong>र छाता ल’ लीपुर <strong>िव</strong>दाभेल। वचना राो चलैआ म-मन म<strong>ह</strong>ावीरजी कँ सुमरैत क<strong>ह</strong>लकिन- ‘‘<strong>ह</strong>े म<strong>ह</strong>ावीरजी काज भ’ जायत तँअ<strong>ह</strong>ा ँ केँ एक पैया क’ िचीचढ़◌ाएव।’’ म<strong>ह</strong>ावीरजी केँ कब ूला किरति<strong>ह</strong> जना बचनाक मोनमे <strong>िव</strong>ास भ’ गेल जेकाज <strong>ह</strong>ेबे करत। लीपुर40


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्प<strong>ह</strong>ु ँचते बचना सभक मन उदास मोन खसल छै! मुँ सँ फुफरी उडैछै। करेज परपाथर रािख बचना सर<strong>ह</strong>ोिज सँप ूछलक- ‘‘िकऐक सभ अन-िबसन जेँ का छिथ।’’राइल आ ँ िखये सर<strong>ह</strong>ोिज उर <strong>दे</strong>लकिन- ‘‘पा<strong>ह</strong>ुन की क<strong>ह</strong>ब, खेतक मलगुजारी द ूसालक पछुआयल छै। तईद ुआरे परस ू सब खेत िललाम भ’ जेतै।’’सर<strong>ह</strong>ोिजक कल<strong>ह</strong>ंस बात सुिन बचना अवाक् भ’ गेल। ककर द ुख के <strong>ह</strong>रत! पाएरो धोय चोे बचनागाम घ ू िम गेल।<strong>िव</strong>सेसर घरक आग ू मे राा पर लोक सभ ठाढ र<strong>ह</strong>ै। रौदाइल <strong>िव</strong>सेसर। <strong>ह</strong>रजो◌ेित कँ अिबते छल। <strong>ह</strong>ाथमे <strong>ह</strong>रवा<strong>ह</strong>ी पेना। माथ मे गमछाक मुरेठा ब। फिरे सँ <strong>िव</strong>सेसर सुनलक जेकच<strong>ह</strong>रीक िसपा<strong>ह</strong>ी बलजोरी बाडीजा कदीमा तोिड लेलक। <strong>िव</strong>सेसरक पी मोि<strong>ह</strong>नी कतबो मना<strong>ह</strong>ी केलकै िसपा<strong>ह</strong>ी नि<strong>ह</strong>मानलकै। मोि<strong>ह</strong>नी आिसपा<strong>ह</strong>ीक बीच ा-टोकी <strong>ह</strong>ोइते छल, कदीमा िसपा<strong>ह</strong>ीक <strong>ह</strong>ाथे मे र<strong>ह</strong>ै। धा ँय-धा ँय<strong>िव</strong>सेसर चािर-पा ँच पेनािसपा<strong>ह</strong>ीके लगा, कदीमा छीन लेलक। गिरअबैत <strong>िव</strong>सेसर क<strong>ह</strong>लक- ‘‘बापक बाडी ब ु िझकदीमा तोडले। िसपा<strong>ह</strong>ीतू मािलकक छी<strong>ह</strong>ी की <strong>ह</strong>मर?’’चािड-पा ँच गोटे मकिड <strong>िव</strong>सेसरकेँ पकडलक। द ू-द ू गोटे द ुन ू डेन पकड तइओजोष मे िबसेसर उिठ क’ ठाढभ’ <strong>ह</strong>ुिक-<strong>ह</strong>ुिक िसपा<strong>ह</strong>ीके मारक कोिषष करए। लोकक क<strong>ह</strong>ला सँ कक तामस<strong>िव</strong>सेसरक कमल। गिरऔनाइ41


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ब केलक। मुदा तामसे ठोर पटपटैते। षा भ’ <strong>िव</strong>सेसर बाजल- ‘‘अ<strong>ह</strong>ा ँ समाजिमिल पकडल<strong>ह</strong>ु ँ, मुदा पीसबेर िसपा<strong>ह</strong>ीकेँ कान पकिड उठाउ-बैसाउ। चा<strong>ह</strong>े थ ुक फेिक चटबाउ जे फेिर ऐ<strong>ह</strong>नगल्ती करै। ई चोर छी।लालीस क’ ज<strong>ह</strong>ल से बा<strong>ह</strong>र <strong>ह</strong>ुअए <strong>दे</strong>वइ। रा ँड-मसोमात <strong>ह</strong>मरा ब ुझलक।’’िबसेसरके मा द ू का घरािरये टा। से<strong>ह</strong>ो बेलगान। द ुइये गोटाक आम।बेटा-पुतो<strong>ह</strong>ू िभ। एकटातेर<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ाथक घर अप आ बेटो िमलाकेँ र<strong>ह</strong>ै। बाकी डेढ का बाडी ब।मोि<strong>ह</strong>नी अपन बाडी मे सभ िदनरािष-रािष क’ तरकारी उपजबैत। िबसेसर बोइन करए। द ुन ू परानीक िमलानकचचा र् गामो मे <strong>ह</strong>ोइत अिछ। द ुन ूगोटे अपन-अपन काज ब ँट। िभनसुरका उखरा<strong>ह</strong>ाक तीन सेर धान आ बेरका डेढसेर दिल<strong>ह</strong>न बोइन सभ िदन<strong>िव</strong>सेसर कमाइत। द ुन ू सा ँझ भिर पेट खाय िनचेन सँ र<strong>ह</strong>ैए। को <strong>ह</strong>र<strong>ह</strong>र-खटखटिजनगीमे नि<strong>ह</strong>। द ू सेर चािरसेर घरो मे अ र<strong>ह</strong>ैत। सािठ बख र्क <strong>िव</strong>सेसर ज ुआन जेँ का तनद ु। एकोटादा ँत टूटल आ केष पाकल।जना दोसर-तेसर बोिन<strong>ह</strong>ार पचास वरख पुरैत-पुरैत झ ुन-कुट ब ूढ भ’ जाइत तना<strong>िव</strong>सेसर नि<strong>ह</strong>। िनयिमत काजखायब आ सुतब <strong>िव</strong>सेसरक खास गुण छलैक। तरकारीक गाछ रोपैस’ ल’ क’पटौनी, कमौनी सभ मो<strong>ह</strong>िनये करैतअिछ।42


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्44मोि<strong>ह</strong>नी डेढ<strong>ह</strong>ो का बाडी मे कोदािरक काज सँ ल’ क’ ख ुरपी <strong>ह</strong>सुआ ँक सभ काजकरैत अिछ।ली-फी ले छोट-छोट मचा अप बना लैत। तरकारीक गाछ रोपब, पािन<strong>दे</strong>ब,कमैनी सँ ल’ क’ <strong>दे</strong>खभालतक करैत। अंग जेँ का िचन वािडयो ब। सभ िदन मोि<strong>ह</strong>नी धान कूटए।गाछी-िबरछी से पात खछिडअत। दष <strong>ह</strong>ाथ्क एकटा ली ब कुटए जइ से गाछक सुखल ठ<strong>ह</strong>ुरी तोडै।<strong>िव</strong>सेसर तमाकुल खाइत मोि<strong>ह</strong>नी<strong>ह</strong>ुा पीबैत। अमलो आसान। काितक मे सय गाछ तमाकुल बाडी मे मोि<strong>ह</strong>नी रोिपलैत जे माघ मे ज ुअएला परकािट लैत। उपरका म ूडी, कजिर आ िनचला पात डा ँट के छािट ँ पीनी कुटैत आबीचला पात सुखा क’ खेवाले रखैत। एो पाई खरच नि<strong>ह</strong>। बाध सँ मुइल<strong>ह</strong>ा डोका मोि<strong>ह</strong>नी बीिछ आनए।ओकरा डाॅि<strong>ह</strong> क’ चून बनािलअए। एक सेर धान क’ छुआ कीिन, डावा मे रािख, सालो भिर पीनी कूटए।भोिलया <strong>िव</strong>सेसरक बेटा। जाबत छोट छल मायक संग घर-आ ंगनाक काज करैत।गाछ पर चिढ सुखलजार तोडैत। जखन नम<strong>ह</strong>र भेल <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> भेले। <strong>िव</strong>सेसर अप संगे काज करैले ल’ जाय। िबया<strong>ह</strong>क बाद सालभिर भोिलया बापक संग काज करैत र<strong>ह</strong>ल। मुदा छैा ँ ड़◌ा मारिडक संगत मे पिडभोिलया भा ँग पीबए लागल।बाडी-झाडी मे भा ँगक गाछ। ओकर फूल झािड-झािड आ जा वाला डिढ कािट-कािटसुखा-सुखा रखैत। <strong>िव</strong>सेसर43


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्केँ को पता नि<strong>ह</strong>। साल भिरक बाद जखन <strong>िव</strong>सेसर काज करए। <strong>िव</strong>दा <strong>ह</strong>ुअएतखन भेिलया सुतले। मोि<strong>ह</strong>नीउठवए जाय तँ गरिज केँ भािलया क<strong>ह</strong>ैत- ‘ ‘मन खराव अिछ, माथ द ुखाए।’ ’ एकिदनक नि<strong>ह</strong> भोिलयाकेँ आदतभ’ गेलै। षु मे द ू-चािर िदन <strong>िव</strong>सेसर बाजल- ‘‘छैाँ ड़◌ा, मौिगया<strong>ह</strong>भ’ गेल।’ ’ कि<strong>ह</strong> छोिड <strong>दे</strong>लक। मुदा आदत <strong>दे</strong>िख<strong>िव</strong>सेसर भोिलया केँ क<strong>ह</strong>लक- ‘‘तू बेटा िछयै, ँ एकर मा ई नि<strong>ह</strong> जे तू मािलकभ’ गेलै। द ू परानी तो<strong>ह</strong>ूँ छेँ । द ुन ूगोटोक खाइ-पीवै ले कमाइये पडतौ। िभ र<strong>ह</strong> िक साझी, िबना कमे <strong>ह</strong>ेतौ। जो आइ से फुटे भानस कर।’ ’भािलयकेँ <strong>िव</strong>सेसर िभ क’ <strong>दे</strong>लक।साझ ू प<strong>ह</strong>र केँ सभ िदन <strong>िव</strong>सेसर डेिढया पर िबछान िबछा, जावत भानस <strong>ह</strong>ोइ,भजन-कीतर्न करैत।असकरे <strong>िव</strong>सेसर खज ुरी बजा भजन करैत। दोसर साज आ दोसर संगी।अप गवैया अप बजिनया अपसुनिन<strong>ह</strong>ार। पा ँचे टा भजन <strong>िव</strong>सेसर केँ अवैत। जे सभ िदन गावए। जखनभजन करए वइसे। तखन पि<strong>ह</strong> ‘ ‘सत्नाम, सतनाम, सँ षु करए। एक सुर ख ूब झमका केँ सतनाम गावए। चुि लगमोि<strong>ह</strong>नी भानसो करए आघ ुन-घ ुना क’ संग-संग सतनामो गावए। सतनामक बाद ‘ ‘सा ँझ भयो नि<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong>आयो मुरारी’ ’ अाद सँ <strong>िव</strong>सेसरगावए। अड़◌ोस पड़◌ोसक सभ पा ँचो भजन सीख ले। ज<strong>ह</strong>ा ँ <strong>िव</strong>सेसर षु करए िकसभ अपना-अपना अंगना मेघ ुन-घ ुना- घ ुन-घ ुना गावए। सा ँझ गोलाक बाद <strong>िव</strong>सेसर <strong>िव</strong>नती गवैत। <strong>िव</strong>नती गेवाकाल ततेक तय <strong>िव</strong>सेसर भ’जाइत जना भवान दय मे वैिस िरत करित <strong>ह</strong>ोिथ। <strong>िव</strong>नती समा <strong>ह</strong>ाइते<strong>िव</strong>सेसर ख ुज ुरी रािख तमाकुल चुना44


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क’ खाइत। मोि<strong>ह</strong>नी चुिये लग बैसल-बैसल <strong>ह</strong>ुा भिर क’ पीवैत। तमाकुलथ ूकिड पािन सँ कुड़◌ुर क’ <strong>िव</strong>सेसरकृपण प-वण र्न षु करए। प-वण र्नक समय <strong>िव</strong>सेसर कँ ब ु िझ पडै जेअज्र्ञान सँ ा केँ <strong>दे</strong>िख-<strong>दे</strong>िख गवैतछी। गबैत-गबैत <strong>िव</strong>सेसर उिठ के ठाढ भ’ खजिरयो ु बजवैत आ ठ ुमकी चािल मेझिम-झ ू िम ू नचबो करैत। असकरर<strong>ह</strong>न<strong>ह</strong>ु ँ <strong>िव</strong>सेसर केँ ब ु िझ पडैत जे <strong>ह</strong>जारो-लाखो लोकक बीच नािच-गा<strong>िव</strong> र<strong>ह</strong>ल छी।कख <strong>ह</strong>ँसैत, त’ कख मुीदैत। कख र ब<strong>ह</strong>बैत त’ कख पंिडत जेँ का वचन करैत। प वण र्नसमा <strong>ह</strong>ोइते तौनी सँ मुँ-<strong>ह</strong>ाथ पोिछसो<strong>ह</strong>र गवैत। सेा<strong>ह</strong>र गवैत-गवैत <strong>िव</strong>सेसर केँ भिर िदनक ठे<strong>ह</strong>ी उतरल व ु िझपडैत। अंत मे समदाउन गा<strong>िव</strong> समाकरैत।45


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उान-पतनः◌ः1रोि<strong>ह</strong>तपुरक दोक चचा र् ब ुढ<strong>ह</strong>ो-पुरान अष्चय र् स’ करैत क<strong>ह</strong>ैत जे ऐ<strong>ह</strong>न िजनगी मेनि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ख छलौ। पर<strong>ह</strong>वा उठल। गोल-मोल भ’ सुंगा दौडैत टोल मे आिब घरक छड सभकेँउडबै गोल-मोल नचैत। जना कोनतर्की घघड़◌ा पि<strong>ह</strong>र नचैत ति<strong>ह</strong>ना नचैत <strong>ह</strong>जारो <strong>ह</strong>ाथ ऊपर गदा र् खढ-पात उिडजाइत। घरक आ वस उध ् ि◌◌ाया’ उिधया आ ंगन सँ <strong>ह</strong>िट-<strong>ह</strong>िट खेत सभ मे जा-जा खसैत। चेतन सभ अपन-अपन बाकेँ पकिड-पकिड रखजे <strong>िव</strong>र ्ड़◌ो मे उिड जाय। िबरड़◌ो बढैत-बढैत आ ँधी मे बदिल गेल।राि<strong>ह</strong>तपुर मे एो घर अवच नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>लजकरा को कसान नइ भेल <strong>ह</strong>ोय। घर िगरबो कएल आ उिधऐवो कएल। सैा ँसेगामक लोक <strong>िव</strong>पि मे डूिबगेल। के ककर र पोछत? सभकेँ अप िगरैत।(अिगला अंकमे)कुमार मज कपज मध ुबनी िजला ंतत सलेमपुर गाम मे। बा काले सँ लेखन मे आभिच। कैक गोट रचनाआकाशवानी सँ सािरत आ <strong>िव</strong>िभ प-पिका मे कािशत। सम्ित कें ीय सिचवालय मे अभागआधकारी पद पर पदािपत।46


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ूज बसे से वमा र् सा<strong>ह</strong>ेबक डरे खऽड जरैत छलैक । से तबा आ धाख छलिन वमा र्सा<strong>ह</strong>ेब के जे ककर मजाल जे का अलगिबतै । वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब समय के ते<strong>ह</strong>न पाव ंद जे क<strong>ह</strong>ैथ जे बजे सँ ऑफीस शु <strong>ह</strong>ेबाक मतलब जे बजे सभ काजकरय लागय , बजे ऑफीस आबय नि<strong>ह</strong>ं । ऑिफसक सभ आधकारी आ कम र्चारी छी<strong>ह</strong>कटैत वमा र् सा<strong>ह</strong>ेबक डरे जे क<strong>ह</strong>ी ं कारीडोर मे घ ुमैत वा कैंटीन मे ग लडबैतपक़डा जाई । जे केयो बा<strong>ह</strong>र मे <strong>दे</strong>खा गेला तिनकर तऽ अभगदशा ब ुझ ू दसलोकक बीच मे झाड सँ लऽ कऽ िलिखत वािनंग र् तक िकछु भऽ सकैत छल । एतबेनि<strong>ह</strong>ं , आधकारी -कम र्चारी अपन सीट पर सँ भागल नि<strong>ह</strong>ं र<strong>ह</strong>य तै ं <strong>ह</strong>ुनकर समय-समयपर सराईज िभजीट से<strong>ह</strong>ो भेल करय । जे केयो सीट पर नि<strong>ह</strong>ं भेटला<strong>ह</strong>तिनकर नाम आ िभजीट समय ट कऽ कऽ रािख लेिथ आ मैसेज छोिड <strong>दे</strong>िथ जेजखन आबिथ तऽ <strong>ह</strong>मरा लग पठायब ।वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब के चैर मे घ ुसबा सँ पि<strong>ह</strong> कतेक-कतेक के आधा जान अप िनकिलजाईत छलैक़़ पे ते<strong>ह</strong> छलैऩ़पा ँच <strong>ह</strong>ाथक चाकर-चौरठ शरीऱ़ ए<strong>ह</strong>न टा का़भयाओन दृ ि । आवाज की भारीिबना ले ईस कें '<strong>ह</strong>ू आर य ू एंड व्<strong>ह</strong>ाई कम टुमी ?' लोक के पि<strong>ह</strong> सँ सोचल सभ बात िबसरा <strong>दे</strong>बा लेल पया र् छल । जीनकालग समुिचत कारण नि<strong>ह</strong>ं भेलिन ; तिनका तऽ ब ुझ ु सेंड <strong>ह</strong>ेबा सँ ो नि<strong>ह</strong>ं बचासकिथन । वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब के लेल तऽ ककरो सेंड करब ना-भुटका के खेल ।<strong>िव</strong>भागीय सिचव र<strong>ह</strong>िथ तै ं ककरो सँ को आ<strong>दे</strong>श लेबाक जरतो नि<strong>ह</strong>ं । पैघ-पैघ ऑफीसर तक के डा ँट-डपट करबा मे वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब के को टा असोकजर् वामलाल नि<strong>ह</strong>ं । डा ँट-डपट की कैक बेर तऽ भरल लोकक बीच मे बेईत तककऽ <strong>दे</strong>िथन । भिर ऑफीस मे क<strong>ह</strong>बी पसरल छलैक जे जाबत तक लोक वमा र्सा<strong>ह</strong>ेबक डा ँट नि<strong>ह</strong>ं सुिन लैत आछ ताबत तक मोन <strong>ह</strong>ौ ंडैत र<strong>ह</strong>ैत छै। ज<strong>ह</strong>ा ँ डा ँट पडल की मोन के शाित ं भेटैत छै ।से वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब सरकारी सेवा सँ सेवािनव ृत भऽ गेला<strong>ह</strong> । भिर ऑफीसक लोक जी-जी कऽ उठल। चचा र् ई<strong>ह</strong>ो छलैक जे वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब पेᆬर सँ सला<strong>ह</strong>कर बिन कऽ म ंालयमे ाई ंन करता<strong>ह</strong> । गोपीबाब ू तऽ सभ के चेतेो र<strong>ह</strong>िथन जे श ैतान के जाबततक ा नि<strong>ह</strong>ं भऽ जाय ताबत ओकरा मुईल नि<strong>ह</strong>ं ब ुझल जेबाक चा<strong>ह</strong>ी । तै ं लोक47


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्साका ँक्ष नि<strong>ह</strong>यों <strong>ह</strong>ोईत तते तर ख ुशी तऽ मन<strong>ह</strong>े छल भिर ऑिफस मे चोराईयेका कऽ स<strong>ह</strong>ा ; िमठाईयो बा ँटले गेल छलैक । लोक के भीतरे-भीतर डरोछलैके जे क<strong>ह</strong>ी ं वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब पेᆬर सँ आिब गेला<strong>ह</strong> तऽ सभ ख ुशी मन<strong>ह</strong>ार सँ ि<strong>ह</strong>साबचुकता कऽ लेिथऩ़ भेिदया तऽ सभ ठाम रि<strong>ह</strong>ते छै ।म ंालय के लोकक कपार एतबो खराब नि<strong>ह</strong>ं छलैक़़वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब दोबारा सँ नि<strong>ह</strong>ं एला<strong>ह</strong>। समय तऽ गितमान <strong>ह</strong>ोईत छैक ; िबतैत गेलैक । वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब लोक के एखमोन छिथन िखाक प मे । वमा र् सा<strong>ह</strong>ेव के अरदली बालिकशन से<strong>ह</strong>ो समय परसेवा िनव ृत भेल कतेक लोक आअयल-गेल ऑफीस चलैत र<strong>ह</strong>लैक ।ओि<strong>ह</strong> िदन बालिकशन िदी रेलवे ेशन के ेटफाम र्क बे ंच पर बैसल नकप ्◌्राितक्षा मे छल िक तख बगल मे बैसल किनया ँ के<strong>ह</strong>ुिनया कऽ ओकरा पुᆬसपुᆬसाकऽ क<strong>ह</strong>लकै- 'ओर <strong>दे</strong>ख<strong>ह</strong>क तो<strong>ह</strong>र पि<strong>ह</strong>लुका सा<strong>ह</strong>ेब ठाढ छथ ुऩ़भीड धिकयबैत <strong>ह</strong>ैऩ़बजाकऽ बलु <strong>ह</strong>मरा सीट पर बैसा द<strong>ह</strong>क़़<strong>ह</strong>म ओर चल जाईत छी़<strong>ह</strong>मरा आऊर तऽ ठाढ़◌ोर<strong>ह</strong>ब तऽ को बात नि<strong>ह</strong>ंओ तऽ <strong>ह</strong>ाकीम-<strong>ह</strong>ुाम छिथ ।' ईशारा सँ <strong>दे</strong>खेलकईबालिकशन वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब के़लोकक रेला मे नक प ्◌्राितक्षा मे ठाढ़़़पसीना सँ तरबतरभेल़़एक <strong>ह</strong>ाथ सँ एटैची थ आ दोसर <strong>ह</strong>ाथ सँ मुँ<strong>ह</strong> पर बेर-बेर मा ँथ सँ टघिर कऽअबैत पसेना के माल सँ पोछबाक अनवरत प ्◌्रायास करैत । कख काल रेलाबढै तऽ लोकक धा सँ अपन संतुलन से<strong>ह</strong>ो बनबैत । बालिकशन िकछु सोचलक आकिनया ँ के बाि<strong>ह</strong> ँ पकिड कऽ बैसल र<strong>ह</strong>बाक ईशारा केलकै- 'र<strong>ह</strong>ऽ द<strong>ह</strong>ी़ बैसल र<strong>ह</strong> तो ं। आब <strong>ह</strong>म आ वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब द ुन ू गोटे पूज ब जका ँ छी़पूज ब मे कोन फरकजे <strong>ह</strong>जार वॉट के छलैक की सािठ वॉट के। 'वमा र् सा<strong>ह</strong>ेब भीडक दोगें खन<strong>ह</strong>ु ँ-खन<strong>ह</strong>ु ँ कनिखया कऽ बालिकशन के <strong>दे</strong>िख लैत छला<strong>ह</strong> ।बालिकशन आओर पैर पसािर कऽ बैिस र<strong>ह</strong>ल छल़़नक एखन<strong>ह</strong>ँ ु को पता नि<strong>ह</strong>ंछलैक।48


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्असामा केपा झाडार नीक चेर मे बैसल-बैसल मोन थािक गेल। अनायास भेंटकरक समाद पठे छला<strong>ह</strong>। मो-मोन कारणक अटकर लगा र<strong>ह</strong>ल छल<strong>ह</strong>ु ं। कतेकोकारण मोन मे आयल मुदा एकोटा कारण सटीक नि<strong>ह</strong> ब ुझना जाइत छल। डा.नीक अपिित मे <strong>ह</strong>ुनकर रोगी या सूण र्निसंग र् सारयवला <strong>ह</strong>ुनकरदि<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>ाथ डा. िसा कतेको बेर अपन मुखिरत मुखार<strong>िव</strong><strong>दे</strong>खाय गेला। पुछलापर क<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong> कारण त' <strong>ह</strong>मरो नि<strong>ह</strong> ब ूझल अिछ, तखन मा एतबे क<strong>ह</strong> छिथजे अयला पर बैसय क<strong>ह</strong>बि।डा. नीक काय र्ता आ समयक अभाव मोन पडला पर इा भेलउिठ क'चल जाइ। आिखर कतेक काल तीक्षा कयल जाय? एना कयला स'गुक गुतालघ ु भ' जयति। समय िबतयबाक लेल निसंग र् <strong>ह</strong>ोमक िनरीक्षणकरय लगल<strong>ह</strong>ं। ु आधिनुक आ सुिचप ूण र् सजावट, जीवाक लालसा उ करयवलािच सब, जे संभवतः मानिसक रोगी सभक ारा िचित छल, एक कोन मेलतरल मनी ाट, टेब ुल पर टटका फूलक गुा का ंचक पा मे पािन परराखल। भीतर जा क' रोगी सब स' भेंट करकइा भेल मुदा नि<strong>ह</strong> गेल<strong>ह</strong>ु जे कोनठीक ए<strong>ह</strong>ी बीच डार सा<strong>ह</strong>ब आिब जाइथ।अपना ान पर बैसले छल<strong>ह</strong>ु ं िक एक सौ, -पु, समुख युवकवेश कयलि। <strong>ह</strong>ुनकर असरण आवकता स' अिधक गंभीर एकि क'र<strong>ह</strong>ल छला<strong>ह</strong>। अिबति<strong>ह</strong>ं पि<strong>ह</strong>ल युवक <strong>ह</strong>मरा स' कयलि-डा. नी छिथ िकनि<strong>ह</strong>?-नि<strong>ह</strong>, बैस ू कक काल मे औता<strong>ह</strong>''। <strong>ह</strong>मर उर छल। पि<strong>ह</strong>ल युवक कें <strong>दे</strong>िखक' लागल जे <strong>ह</strong>म प ूव र्-पिरिचत छी। रण नि<strong>ह</strong> भ' र<strong>ह</strong>ल छल। सोचल-<strong>ह</strong>मरसंब ंधी त' नि<strong>ह</strong>ये छिथ तखन कतय <strong>दे</strong>ख िछयै? कोना िचैत िछयि? प ूव र्मे कत<strong>ह</strong>ु <strong>दे</strong>ख िछयि, एतबा िनित छल<strong>ह</strong>ु ं। ए<strong>ह</strong>ी ओझरा<strong>ह</strong>िट मे छल<strong>ह</strong>ु ँ िक संगआयलदोसर युवक ठठा क' <strong>ह</strong>ँिस पडल आ फेर तुरत गंभीर भ' फुसफुसाय लागल,जेना ककरो स' ग क' र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ो। एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क िक एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क िया-कलाप<strong>दे</strong>खक अ भ' गेल र<strong>ह</strong>ी तें को <strong>िव</strong>शेष भाव नि<strong>ह</strong> पडल। संग आयल प49


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ि<strong>ह</strong>लयुवक से<strong>ह</strong>ो तट छला<strong>ह</strong>। मुदा ती ठ<strong>ह</strong>ाका डा. िसा के ओतय अयबा लेलबाकय र<strong>ह</strong>िन। आगुक िदस अिभमुख <strong>ह</strong>ोइत पुछ छलिख-क<strong>ह</strong>ल जाय,नब को समाचार? संगे के छिथ? आगुकक शाभावें उर छलि-अ<strong>ह</strong>ा ंलेल को नब नि<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>मरा लेल अशािदायक। ई छिथ, रोगीक िम रोगी आओ िब<strong>ह</strong>ु ंसल छल। डा. िसा <strong>ह</strong>मरा पुछलि - ि<strong>ह</strong>नका िचिलयै? अपन केस-ि<strong>ह</strong>स्ी ई मा अ<strong>ह</strong>ी ं के क<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>मरा भ द' सब रण भ' आयल। ओिलाप ूव र्क आिख ं नीचा कयनि<strong>ह</strong>ं <strong>ह</strong>ाथ जोिड <strong>दे</strong> छल।ओकर ा लाभ पर <strong>ह</strong>ािद र्क बधाई दैत <strong>ह</strong>मरो <strong>ह</strong>ाथ जोड़◌ा गेल छल। डा.नी के अयला पर <strong>ह</strong>ुनका स' आवक ग क' डेरा <strong>िव</strong>दा त' भ' गेल<strong>ह</strong>ु ं मुदाओि<strong>ह</strong> िक संग थम साक्षाार आर ओकर केस ि<strong>ह</strong>स्ी पुनः ृित-पट परआिब गेल।लुिनी पाकर् ;मानिसक-रोग-अताल मे डा. िमाक ास आठ बजेातः ार भ' जाइत छलि। अतालडेरा स' काफी द ूर छल। डेराक काजसलिट, बस स' प<strong>ह</strong>ु ंचल<strong>ह</strong>ु ं त' भीतर जा क' <strong>ह</strong>डबड़◌ायल अपना ूपक संगी सबकेताकय लेल एक बेर चा िदस दृ ि घ ुमाओल। तखनि<strong>ह</strong> एक रोगीक कोठली स'अ <strong>ह</strong>डबड़◌ायल िनकलिल आर <strong>ह</strong>मरा <strong>दे</strong>िखति<strong>ह</strong>ं क<strong>ह</strong> छिल-बाज अयल<strong>ह</strong>ु ं <strong>ह</strong>म एि<strong>ह</strong>िडी स'। लुिनीक ई <strong>ह</strong>मर अंितम भीिजट भेल।'' <strong>ह</strong>मर िजज्ञासा छल -िकयैककी भेल? एख ि<strong>ह</strong>त टूिट गेल? एखन त' प ूरा एक साल बाकी अिछ?अगंभीर भ' क<strong>ह</strong> छिल -ए<strong>ह</strong>न पेसेट त' एकोटा नई ं भेटल छल। िकछु साधरण पुछिलयै त' मुं<strong>ह</strong> पर थ ूिक <strong>दे</strong>लक।''अ डा. िमाक चेर िदस बिढ गेल छल। <strong>ह</strong>म ओ<strong>ह</strong>ी कोठली मे घ ुसलर<strong>ह</strong>ीजतय स अ ब<strong>ह</strong>रायिल छिल। ओतय <strong>ह</strong>मरा ूपक आर सब छाा-छााबैसल छल। साम एक सुदश र्न पुष मुं<strong>ह</strong> घ ुमाक' िखडकी बाटे बा<strong>ह</strong>र तािक र<strong>ह</strong>लछल। िकछु क्षण पिरिितक िनरीक्षण क' <strong>ह</strong>म एक स<strong>ह</strong>पाठी स' आे स' पुछरि<strong>ह</strong>यैक-की को खास बात? ओ शी करैत मुं<strong>ह</strong> पर आ ंगुर <strong>दे</strong> <strong>ह</strong>मरा बा<strong>ह</strong>रआिन क<strong>ह</strong>लक -एकर केस ि<strong>ह</strong>स्ी लेबाक <strong>ह</strong>मरा लोकिनक सब चेा िनल भेलअिछ। ककरो िकछुकि<strong>ह</strong>ते नई ं छै। अ िकछु बेशी केलकै त' मुं<strong>ह</strong> पर थिक<strong>दे</strong>लकै। ूतो ं त' िगी ;<strong>िव</strong>वाि<strong>ह</strong>ता, मिलकाइन छें । सब ठाम िफरे' भेटैत छउ।भ' सकैयै एत<strong>ह</strong>ु लि<strong>ह</strong>जाउ। <strong>िव</strong>चारणीय छल, मुदा िमा सर कें कं ीट काज चाि<strong>ह</strong>यि, खाना-पिर्नि<strong>ह</strong>। ू सा<strong>ह</strong>स क' आग ू बढल<strong>ह</strong>ु ं।50


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओि<strong>ह</strong> िक सुख जा नमार क' पिरचय प ूछक सा<strong>ह</strong>स कयछिलयैक। ओिन<strong>िव</strong> र्कार भावे मा <strong>ह</strong>मरा िदस तक छल।-जँ <strong>ह</strong>म गलती नि<strong>ह</strong> क' र<strong>ह</strong>ल छी त' अ<strong>ह</strong>ी ं ी चौधरी छी?ओ तैयो चुप।-<strong>ह</strong>मरा डा. िमा पठे छिथ। अ<strong>ह</strong>ा ं स' िकछु जानकारी लेबय लेल। अ<strong>ह</strong>ा ंकें असु<strong>िव</strong>धा नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ो त' <strong>ह</strong>म िकछु पिछ ू सकैत छी?''ओ एक बेर म ूडी उठा, <strong>ह</strong>मरा िदस <strong>दे</strong>खलक फेर िखडकीक बा<strong>ह</strong>र <strong>दे</strong>खयलागल जेना िकछु तािक र<strong>ह</strong>ल छल। ओकर ितिया<strong>ह</strong>ीन चुी स' <strong>ह</strong>मरा बलभेटल। ब ुझबैतक<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong>यैक -एि<strong>ह</strong> स' अ<strong>ह</strong>ूंकें लाभ <strong>ह</strong>ोयत। एि<strong>ह</strong> कैदखाना स' मुिभेटत। ऑिफस जा सकब।''ओ <strong>ह</strong>मरा पर बरिस पडल छल-ब क अपनलेर। भगवानक लेल दया क' अ<strong>ह</strong>ा ँ लोकिन <strong>ह</strong>मरा एसगर छोिड िदय'। यंबडबड़◌ायल छल -घरक लोक एि<strong>ह</strong> नकर् मे धकेल गेल आर एतय घर जयबाकग।<strong>ह</strong>मर ूप ओतय स' िबदा भेल ई ब ु िझ जे एकरा पाछू समय न कयलास'को लाभ नि<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>म जयबा काल अंितम यास कयल -अ<strong>ह</strong>ा ं एका चा<strong>ह</strong>ैतछी त' ठीक छैक, <strong>ह</strong>मरा लोकिन जा र<strong>ह</strong>ल छी। मुदा अ<strong>ह</strong>ा ं त' यं<strong>िव</strong>ान आब ुझक छी, मोनक क ब ँटला स' मोन <strong>ह</strong>ुक <strong>ह</strong>ोयत आ िचिका मे सु<strong>िव</strong>धासे<strong>ह</strong>ो।क्षीण आशाक संग ओ पुछ छल - तखन <strong>ह</strong>मरा छोिड <strong>दे</strong>ल जायत? -एतयअ<strong>ह</strong>ा ँ को ज भिरक लेल त' नि<strong>ह</strong>ये आयल छी। भेला पर पुनःपिरवारक संग र<strong>ह</strong>ब।''ओ <strong>ह</strong>मरा बैसक संकेत कय छल। बा<strong>ह</strong>र मे अपना ूप के स ूचना द' <strong>ह</strong>मआिब क' बैस गेल छल<strong>ह</strong>ु ं। ओ िबना को भूिमकाक स<strong>ह</strong>ज ाभा<strong>िव</strong>क पे ं क<strong>ह</strong>बआर ंभकय छल -नाम <strong>ह</strong>मर अ<strong>ह</strong>ा ंकें ब ुझले अिछ। अिधका ंश लोक नामे स'जत अिछ, चे<strong>ह</strong>रा स' ओतेक नि<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>म कलकेक वासी छी। इजीिनयर छल<strong>ह</strong>ु ं।एखन त' पागल छी। जेना सब र<strong>ह</strong>ैत अिछ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूं र<strong>ह</strong>ैत छल<strong>ह</strong>ु ं। डेरा, ऑिफस, ब,िम-व, संब ंधी सब स' लगाव छल। अनायास एक िदन अप म<strong>ह</strong>ा क रीनास' पिरचय भेल। <strong>ह</strong>मरे ओि<strong>ह</strong>ठामक आयोिजत एक भोज मे। रीना सुिर, ाट,<strong>ह</strong>ँसमुख, र् िडी कोस र् - फाइनलक छाा। ओकर सब िकछु <strong>ह</strong>मरा आकिष र्तकयलक। <strong>ह</strong>ाव-भाव, व<strong>ह</strong>ार, वेश-भूषा सब नीक लागल। ओकरा स' बेशी कालभेट <strong>ह</strong>ोमय लागल या कि<strong>ह</strong> सकैत िछयैकजे भेटक सुयोग बनबैत गेल<strong>ह</strong>ु ं। ओ<strong>ह</strong>ोिबना को ितवादक <strong>ह</strong>मर संग दैत गेिल51


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्। लेक, िसमा, िथयेटर, <strong>ह</strong>ोटल कत<strong>ह</strong>ुसंग जयबा मे ि<strong>ह</strong>चिकचायल नि<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>मरो ओकरा िबना कत<strong>ह</strong>ु मोन नि<strong>ह</strong> लगैतछल। सतत एेटा ान मे र<strong>ह</strong>ैत छल -रीनाक सामी। ओ<strong>ह</strong>ो क<strong>ह</strong>ैत छिल -ास, लेर, घर कत<strong>ह</strong>ु मोन नि<strong>ह</strong> लगैत अिछ। <strong>ह</strong>म <strong>िव</strong>भोर भ' जाइत छल<strong>ह</strong>ु ं।द ून ूगोटे मे कतेको म, आासन आर ितज्ञाक ग <strong>ह</strong>ोइत छल। <strong>ह</strong>मरा लोकिनिदन-ितिदन एक दोसराक समीप <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं। घरक लोकक ितवादक उपराो<strong>ह</strong>म ओकर ेक इा आर आवकताक पिर् ू करैत र<strong>ह</strong>िलयैक।ओ आनस र्क परीक्षा पास कयलक। ताि<strong>ह</strong> उपलक्ष मे <strong>ह</strong>म ओकरा अपनऔंठी उप<strong>ह</strong>ार प द' क<strong>ह</strong> छिलयै -एकरा अपना स' अलग करक अथ र् <strong>ह</strong>ोयतअ<strong>ह</strong>ा ँ <strong>ह</strong>मरा अलग करब। उर मे ओ माािब<strong>ह</strong>ु ँिस <strong>दे</strong> छल। एक िदन रीनाकरी करक इा कय छिल, जाि<strong>ह</strong> मे <strong>ह</strong>मरस<strong>ह</strong>योग अपेिक्षत छलैक।<strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ंिस क' क<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong>यैक -द ून ू गोटे बा<strong>ह</strong>रे काज करी ई आवक छैक की?माा <strong>ह</strong>मर आय पया र् नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोयत?ओ मौन रि<strong>ह</strong> गेल छिल। आे-आे <strong>ह</strong>म रीना मे पिरवर्नक अभवकयल। ओ <strong>ह</strong>मर सामी त' द ूर भेंट तक नि<strong>ह</strong>करय चा<strong>ह</strong>ैत छिल। <strong>ह</strong>मर <strong>दे</strong>लउप<strong>ह</strong>ार से<strong>ह</strong>ो आब नि<strong>ह</strong> लेबय चा<strong>ह</strong>ैत छिल। कारण पुछला पर कतेको ब<strong>ह</strong>ाना। <strong>ह</strong>मराको कारण ब ुझवा मे नि<strong>ह</strong> आिब र<strong>ह</strong>ल छल। <strong>ह</strong>म अपना कें कमजोर आ <strong>िव</strong>चिलतअभव करय लागल छल<strong>ह</strong>ु ं।बीच मे िकछु िदन सदीर्-रक कारण डेरा स' िनकलल नि<strong>ह</strong> भेल। रीनापुछािरयो तक करय नि<strong>ह</strong> आयल। कक भेला पर <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ी ं ओकर डेरा गेल<strong>ह</strong>ु ंत' पता लागल जे िकछुए काल पि<strong>ह</strong> बा<strong>ह</strong>र िनकलिल अिछ। मोन कें संतोष <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं-ई बताि<strong>ह</strong> िनित करीक पाछू बउआइत <strong>ह</strong>ोयत।समय तीत करक ेय स' <strong>ह</strong>म िसमा <strong>ह</strong>ॉल िदस बिढ गेल र<strong>ह</strong>ी। संयोगस'िटकट भेट गल छल। िसमा आर ंभ भ' गेल छलै। <strong>ह</strong>मरा सामक सीट परएकटाजोडी बैसल छल। <strong>ह</strong>ाव-भाव स' नव-दित <strong>ह</strong>ेबाक आभास भेल।इटरवलक काश मे जे <strong>दे</strong>खल ओि<strong>ह</strong> स' बड पैघ मानिसक झटका लागल। ओयुवती <strong>ह</strong>मर रीना छल, आ युवक <strong>ह</strong>मरा लेल अपिरिचत छल।अनायासे मुं<strong>ह</strong> स'िनकिल गेल छल -रीना! अ<strong>ह</strong>ूं आयल छी? <strong>ह</strong>म अ<strong>ह</strong>ा ंक डेरापर गेल छल<strong>ह</strong>ु ं। अ<strong>ह</strong>ा ँस' भेट नि<strong>ह</strong> भेलत' सोचल िसमा <strong>दे</strong>िख समय िबता आबी।रीनाक ित <strong>ह</strong>मर सो<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>टल नि<strong>ह</strong> छल। ओि<strong>ह</strong> युवकक उपिित<strong>ह</strong>मरा लेलनग छल। तखनि<strong>ह</strong> सुनाइ पडल - ई के िथका<strong>ह</strong>, िरनी? -<strong>ह</strong>मरामु<strong>ह</strong>ा मे र<strong>ह</strong>ैत छिथ।'' रीनाक एि<strong>ह</strong> उर स' <strong>ह</strong>मरा मोन मे ठेस लागल। <strong>ह</strong>ॉलमेफेर अार भ' र<strong>ह</strong>ल छलैक। ओ ि रीनाक <strong>ह</strong>ाथ पकिड सीट पर बैस गेलछल52


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्। ओतय र<strong>ह</strong>ब <strong>ह</strong>मरा अस<strong>ह</strong>्य ब ुझना गेल आ <strong>ह</strong>म डेरा घिर ु आयल र<strong>ह</strong>ी। <strong>ह</strong>मरआाई ीकार नि<strong>ह</strong> क' पािब र<strong>ह</strong>ल छल जे रीना ए<strong>ह</strong>न को काज करत जाि<strong>ह</strong>स' <strong>ह</strong>मरा -ओकरा बीच मनमुटाव भ' जाय। दद र् स' <strong>ह</strong>मर माथ फाटय चा<strong>ह</strong>ैत छल।मुदा से भेलै नि<strong>ह</strong>। कखन झपकी लािग गेल, नि<strong>ह</strong> ब ुझिलयै। िन मे <strong>ह</strong>म िचिचयाउठल र<strong>ह</strong>ी -नि<strong>ह</strong>, नि<strong>ह</strong> एना नि<strong>ह</strong> भ' सकैत अिछ, ई असंभव ..... िमा छी।माय जगा <strong>दे</strong> छिल-की <strong>दे</strong>खैत छी यौ? िन मे बाजक बीमारी त' अ<strong>ह</strong>ा ंकें नि<strong>ह</strong> अिछ? द ू िदनबाद रीनाक ओतय ीकरण लेल जयबाक सा<strong>ह</strong>स कयछल<strong>ह</strong>ु ँ। गक म मे क<strong>ह</strong>छिल -<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> आ िमता मे को सकर् नि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोइत छैक। िम कतेको भ' सकैत छिथ,<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> को एकटा स' <strong>ह</strong>ोयत। <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>करक यो िम एखन तक नि<strong>ह</strong> भेटल अिछ। िसमा <strong>ह</strong>ालक ओकर संगीयुवकक चचा र् कयला पर क<strong>ह</strong> छिल -.......... इडस्ीक मािलक छिथ। इटरूमे <strong>ह</strong>मरा स' ब<strong>ह</strong>ुत भा<strong>िव</strong>त छला<strong>ह</strong>। बड सरल आ िमलनसार लोक। <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ <strong>ह</strong>ुनकास' भा<strong>िव</strong>त छी।''<strong>ह</strong>तभ भेल मानिसक झंझावात डेरा चल आयल र<strong>ह</strong>ी। तखनि<strong>ह</strong>ं स'ेकमि<strong>ह</strong>ला <strong>ह</strong>मरा नाटकक पाा लागय लागिल। लागल जेना सब अपन-अपनकुशल अिभनय मे लागल अिछ।<strong>ह</strong>मर छोट ब<strong>ह</strong>ीन भोजन लेल प ूछय आयिल त' कय रि<strong>ह</strong>यै -तो ं<strong>ह</strong>ुको अिभनय क' र<strong>ह</strong>ल छें ? अािशत क उर े स' भेल छल -अ<strong>ह</strong>ा ंपागल भेल<strong>ह</strong>ु ं अिछ की?'' <strong>ह</strong>मरा भय छल एि<strong>ह</strong> पीड़◌ा स' <strong>ह</strong>मर मि <strong>िव</strong>कृतभ' जाय आर यै<strong>ह</strong> कटु स <strong>ह</strong>मर ब<strong>ह</strong>ीन बाजल छल। तामसे <strong>ह</strong>म पेपर वेट उठाक'ओकरा पर फेक छिलयैक जे ओकरा माथ स' शोिणत बा<strong>ह</strong>र क' <strong>दे</strong> छलैक।तकर बाद सबक प ूछल क उर <strong>ह</strong>म टेढ आ अपश मे <strong>दे</strong> रि<strong>ह</strong>यै। भोर मेऑिफस जयवाक या िकछु करक इा नि<strong>ह</strong> भेल तें घर ब क' पडल र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँआर रीनाकव<strong>ह</strong>ार पर सोचैत परेशान <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँ। <strong>ह</strong>मर द ुर्व<strong>ह</strong>ार बिढ जाय तें ककरो स' ग नि<strong>ह</strong> कयल, एसगर कत र<strong>ह</strong>ुल<strong>ह</strong>ु ं, यं मे ओझरायलग करैत र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं।घरक सब गोटे केवाड खोलक <strong>ह</strong>ोरा करैत र<strong>ह</strong>ैत छल, <strong>ह</strong>मनि<strong>ह</strong> खोलैत छिलयै।दैिनक-िदनचया र् बािधत भ' गेल छल। ऑिफस जयबाक त' को े नि<strong>ह</strong>छल। यं मायकख ुओला पर एक द ू क'र खा लैत छल<strong>ह</strong>ु ँ। एि<strong>ह</strong>ना कतेक िदनबीतल मोन नि<strong>ह</strong> अिछ।आब घर स' िनकली त' सभक कातर दृ ि <strong>ह</strong>मरा पर र<strong>ह</strong>ैतछलै। <strong>ह</strong>मरा भेल छल आब सभ <strong>ह</strong>मरा क्षमादान द' <strong>दे</strong> अिछ। एक िदन बाब ूजीकआ<strong>ह</strong> पर <strong>ह</strong>ुनकर एक नजदीकी िमक ओतय जयबा लेल तैयार भेल छल<strong>ह</strong>ु ं। मायभिर पा ँज क' पकिड कानय लागल छल, जे अनल लागल। बाब ूजी माय के डटछलिख। संभवतः डर भेल र<strong>ह</strong>िन जे <strong>ह</strong>म जयबा स' िबमुख नि<strong>ह</strong> भ' जाइ।बाब ूजीक ओ िम वाव मे एतयक डार छला<strong>ह</strong> आ ति<strong>ह</strong>या स' <strong>ह</strong>म एति<strong>ह</strong> छी।अ<strong>ह</strong>ा ँ पिछ ू सकैत छी जे अ<strong>ह</strong>ा ँक स<strong>ह</strong>पािठकापर <strong>ह</strong>म थिक ू िकयैक <strong>दे</strong>िलयि। एकत' ओ अनावक च<strong>ह</strong>िक र<strong>ह</strong>ल छली<strong>ह</strong>, रीना जका ँ53


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्। <strong>ह</strong>ुनक र आ आकृितअझे मे <strong>ह</strong>मरा रीना सन लागल। लागल जेना ओ जािन-बिझ ू क' <strong>ह</strong>मरा खौ ंझार<strong>ह</strong>ल छल।चौधरीक केस-ि<strong>ह</strong>स्ी बिझ ू <strong>ह</strong>म ब<strong>ह</strong>ुत आ भेल छल<strong>ह</strong>ु ं। <strong>ह</strong>ुनका सा ंनादैत बाजल र<strong>ह</strong>ी -अ<strong>ह</strong>ा ं त' एकदम छी। एतेक नीक जका ं अपन मोनकग <strong>ह</strong>मरा स' कयल<strong>ह</strong>ु ं।<strong>ह</strong>म िमा सर के अ<strong>ह</strong>ा ंक ोसक िरपोट र् द' दैत िछयि।चौधरीक आकृित पर पुनः आोशक भाव आिब गेल छलै। ओ <strong>ह</strong>मरा स'पुछ छला<strong>ह</strong> - <strong>ह</strong>मर एक अिछ -लोक <strong>ह</strong>मरे िकयैक पागल क<strong>ह</strong>ैत अिछ?अ<strong>ह</strong>ा ँ लोकिनक श मे असामा। असामा<strong>ह</strong>म िकयैक? रीना या एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>कअिभनय करयवाली िकयैक नि<strong>ह</strong>? <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ुनक कउर िबना <strong>दे</strong>नि<strong>ह</strong>ं ओतय स'िब<strong>ह</strong>ु ंिस क' िनकिल गेल र<strong>ह</strong>ी।संार गीत/ लोक गीत नाद-जगदीश साद म ंडलसंार कना िथक। <strong>ह</strong>मरा सभक बीच संारक योग <strong>िव</strong>िभ प मे <strong>िव</strong>िभ जग<strong>ह</strong>पर <strong>ह</strong>ोइत अिछ। ओना जि<strong>ह</strong> प मे संारक योग <strong>ह</strong>मरा सभक बीच <strong>ह</strong>ोइत, ओम आ कुषा प मे से<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ोइत। मुदा <strong>िव</strong>चारणीय ष्न अिछ जे म तँिकऐक? आ कुषा तॅ िकऐक? एखन <strong>ह</strong>म एि<strong>ह</strong> ष्नक उर नि<strong>ह</strong> द शास्ीय योगिदिष नजिर दैत छी। गभर्जिनत वातावरण ज कितपय अपदाथ र् के द ूर करैक<strong>ह</strong>ेतु संारक कना कयल गेल अिछ। क<strong>ह</strong>ल गेल अिछ जे एि<strong>ह</strong> सॅ शरीर आ मनपिरृत <strong>ह</strong>ोइत अिछ। शालीनता आ िशता मताक परम िसि िथक आ ओकरािक साधन िथक संार कम र्। दषन र् शास्क असार भो पदाथ र्क अभूितक छापिथक संार कम र्। मक अ मन पर अुभवक जे छाप पडैत छैक, समय अयलापर ओ कट भऽ जायत छैक। यै<strong>ह</strong> छाप िथक वासना आ यै<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>बैत अिछजाक संार। धम र्शास्ी लोकिन संार केॅ शारीिरक, मानिसक आ बौिकगुणश्दोषक ियाक प <strong>ह</strong>ण कयलिन अिछ।54


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आलायन अपन गृ<strong>ह</strong>स ू मे एगार<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क संारक वण र्न के छिथ। जखनयाज्ञवल् बार<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क। गौतम िभि दैवयज्ञ केॅ संार मे पिरगिणत कऽअडतािलस संा धिर लऽ गेल छिथ। भारत सरकारक 1901 इसवीक जनगणनाितवेदनक असार ओि<strong>ह</strong> समय ि<strong>ह</strong>ू मे बार<strong>ह</strong> संार चिलत छल। िमिथला मेसोल<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क संारक <strong>िव</strong>धान मा अिछ ई िथकश ्गभर्धान,पुंसवन, सीमोयन, जातकम, र् नामकरण, िनष्मण, अाषन, चूड़◌ाकम,कण र् र्बेध, उपनयन, वेदार, समावतर्न, <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>, वान, सास आ अेि। एखन िसफ र् पा ँचतर<strong>ह</strong>कश ् ज,म ूडन,उपनयन,<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> आ म ृु संारक चलिन अिछ। मुदा इ<strong>ह</strong>ो सभजाित मे समान नि<strong>ह</strong> अिछ। जेना उपनयन िसफ र् समाजक अगुआइल जाितक बीचअिछ। म ूडक परेखा एकर ंगक नि<strong>ह</strong> अिछ। तेँ जँ सभकेँ नजिर मे रािख <strong>दे</strong>खैततँ िसफ र् तीिनये टा संार ज,<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> आ म ृु अिछ।संारक कना आ ओकर चयन वा नामकरणक पा ँछा सामािजक कारण सो<strong>ह</strong>ो मुखर<strong>ह</strong>ल। अिछ जे संारक शासन जीवन पित के खास ढ़◌ंग सॅ िनयित ं आआदषो र्ुखी बनयवाक लेल <strong>दे</strong>ल गेल। शुताक अपेक्षा सुिनयोिजत जीवनश्वाकआवकता अथवा िितक उपिित िदिष संकेत करैत अिछ। क<strong>ह</strong>ैक ताय र् जेआय र्श ्अनाय र्क घालमेल सँ उपजल सामािजक िित मे संारक माम सॅ अपन अिताके सुरिक्षत रखवाक ा<strong>ह</strong>म्णवादी िचनक पिरणाम िथक संार। मकाल मे संारकपालन पर बेसी जोर <strong>दे</strong>ल गेल। ओना दोषक िनवारण आ गुणक अंिगकार करबअधला<strong>ह</strong> बात नि<strong>ह</strong> िथक। इित<strong>ह</strong>ास साक्षी अिछ जे भौितक पिरिितक भवक कारसमाज मे कख बेिटक त कख बेटाक मोल बढैत र<strong>ह</strong>लैक अिछ।आइ जकरा मैिथल संृित क<strong>ह</strong>ल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ,से की वुतः िमिथलाक संृितिथक? एि<strong>ह</strong> लेल िमिथलाक इित<strong>ह</strong>ास िदिष <strong>दे</strong>खए पडत। िमिथलाक धरती ि<strong>ह</strong>मालयकमािटश्बाल ू सँ बनल अिछ। नदी <strong>दे</strong>षक एि<strong>ह</strong> भूभाग पर िकरात आ कोल र<strong>ह</strong>ैत छल।आयीर्करणक अिभयान मे जे िकछु ब<strong>ह</strong>रबैया लोक सभ एि<strong>ह</strong>ठाम अयला<strong>ह</strong> ओ िज बिनके एि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ष पर सा ािपत केलिन। क्षिय राजसा का केलिन आ ाणक<strong>ह</strong>ाथ मे समाज सा आयल। वैलोकिन अथ र्साक ामी बनला<strong>ह</strong>। म ूलवासी अथा र्तआिदवासी अज बिन गेला<strong>ह</strong>। ब<strong>ह</strong>रबैया लोक कम संा मे आयल र<strong>ह</strong>िथ तेँ कृिषकय र्क लेल वा आ योजन सँ ितलोम <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> जोर पकरलक। जकर चचा र्मृित आ िमिथलाक इित<strong>ह</strong>ास मे िबार सँ अिछ। िजक संा कम र<strong>ह</strong>, एि<strong>ह</strong>ठामक आिदवासीक <strong>दे</strong>वीश्<strong>दे</strong>वता,पाविनिश्त<strong>ह</strong>ार आ मश्तेम अपलिन। जि<strong>ह</strong> साणीकरण भऽ गेल। समाजक सा ाणक <strong>ह</strong>ाथ मे छलिन तेँ <strong>ह</strong>ुनके जीवनश्षैलीसंृित बनल। ब<strong>ह</strong>ुसंक म ूलवासी पर एकटा नवश्संृित आरोिपत कयल गेल।औझ ुका जेँ का चारश्सारक माम त नि<strong>ह</strong> छल, मुदा जे िकछु छल ओ <strong>ह</strong>ुनके सभकबीच छलिन। िलखैकश्पढैक सु<strong>िव</strong>धा आ सामथ्र्य र<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुनके (ििजक) संृित सूण र्िमिथलाक संृित रसेसे बिन गेल। मुदा म ूलवासीक जीवनैली आ रीितीितक प ूण र्55


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>लयन त संभव छल आ से भेल। आइयो ओ (म ूलवासी) द ू िब बिन मािटपकड छिथ। जकर संृित लोक संृत क<strong>ह</strong>ल जाइत छैक।म ूडन आ उपनयन, आब से<strong>ह</strong>ो का संारक कोिट मे अबैत जा र<strong>ह</strong>ल अिछ।अख िमिथला मे ढ़◌ेरो जाित बसल अिछ। िकछु जाित छोिड ब<strong>ह</strong>ुसंक जाितक बीचउपनयन था नि<strong>ह</strong> अिछ तेॅ उपनयन के िमिथलाक संार कोना मानलजाय? <strong>ह</strong>ा, ँ खंिडत संार क<strong>ह</strong>ल जा सकैत अिछ। ति<strong>ह</strong>ना म ूडक अिछ। एक पमे म ूडक चलिन नि<strong>ह</strong> अिछ। केयो <strong>दे</strong>वान जा म ूडन करबैत त ो गंगाकातजा। केयो गामे मे कब ुलाश्पाती द करबैत त केयो िबना गीतेाद,प ूजेश्पाठके,करैत। केयो समाज मे खीरिश्टकडी बाॅिट करैत त ो भोजात कऽ।तेॅ सब िमला के <strong>दे</strong>खला पर ष्न उठैत जे मुडनक कोन प मानल जाय? ति<strong>ह</strong>ना<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>ोक संब ंध मे ष्न उठैत? कुमार बर आ कुमािर काक संग <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> चिलतअिछ। मुदा ितीय बर आ कुमािर काक संग <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत जखन िक ब<strong>ह</strong>ुसंकजाित मे िितय बरश्काक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> से<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ोइत। िितय काक संग कुमार बर केसे<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ोइत अिछ ति<strong>ह</strong>ना म ृु संार मे से<strong>ह</strong>ो एकपता नि<strong>ह</strong> अिछ। म ृु के शोकबिझ ु गीिताद नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत। मुदा ष्न उठैत जे म ृु शोकेक संार िकऐकिथक? <strong>ह</strong>ाॅ, असामियक म ृु के शोकक णी मे राखल जा सकैत। मुदा उिचत आयुबीतला परक मृु के शोक िकऐक मानल जाय? जि<strong>ह</strong>ना कृित मे <strong>दे</strong>खैत छी जेअपन प ूण र् आयु पािब तः न भऽ जाइत अिछ ति<strong>ह</strong>ना त मो िथक। मुदाढ़◌ोरो ष्न उठलाक उपराो समाज, <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> आ म ृु के व<strong>ह</strong>ािरक संार प मेअप अिछ। िछटश्फुट ढग सँ जे िकछु <strong>ह</strong>ोइत <strong>ह</strong>ो मुदा समु पी समाज, सबकुछ अपना पेट मे समेिट लैत अिछ।िगत जीवनक समा सँ ऊपर उिठ कऽ साव र्जिनक जीवन जीवाक एि<strong>ह</strong> अास कालकम<strong>ह</strong> आइयो अिछ। सास यै<strong>ह</strong> िथक। चय र् जीवन ज्ञान अजर्नक <strong>ह</strong>ोइत।गृ<strong>ह</strong>ाम व<strong>ह</strong>ािरक जीनगी <strong>ह</strong>ोइत, जे उपाजर्न क जीवनश्जीवाक माम <strong>ह</strong>ोइत।नव पिरवारक स ृजन <strong>ह</strong>ोइत। जि<strong>ह</strong> सॅ समाज आग ूओ बढैत आ सम ृो <strong>ह</strong>ोइत।तेसर अवा वा अंितम संास अवा तक प<strong>ह</strong>ु ँचैतश्प<strong>ह</strong>ु ँचैत ज्ञान आ कम र् सँ प ूण र् मकेँ अज्ञान आ अबोध मक सेवा मे लिग जायब, बेजाय नि<strong>ह</strong>। वाव मे ओजिरयो अिछ।संार गीतक अथ र् िथक <strong>िव</strong>िभ संारक संग मे गाओल जायवला गीत। ई लोकचिलत गीत िथक। तेँ एि<strong>ह</strong> मे लोक गीतक आा बसैत अिछ। लोक गीतकम<strong>ह</strong>र फुलवाडी मे यिद संार गीत के <strong>ह</strong>टा <strong>दे</strong>ल जाय तँ ओ िनष्ाण भऽजायत। यै<strong>ह</strong> कारण िथक लोकगीतक, ायः सम <strong>िव</strong>षेषता संार गीत मे उपलअिछ। म ृु संार केँ छोिड अ सभ संार आनोवक मा<strong>ह</strong>ौल मे मनाओल मेजाइत अिछ। उम ंगमय वातावरण मे नारी कं ठ सँ िनकलैत रल<strong>ह</strong>री <strong>दे</strong><strong>ह</strong> मेिथरकन, इय मे झंकार आ मि मे चुलब ुली उ कऽ दैत अिछ। गीित गायव56


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िमिथलाक सभ नारारीक स<strong>ह</strong>जात गुण र<strong>ह</strong>ल अिछ। जेना दखैत छी जेम ूडन, उपनयन, <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> इािदक समय सभ नारी समवेत र मे गीित गबैत छिथ।जे िमिथलाक धरो<strong>ह</strong>र छी। ति<strong>ह</strong>ना पुषो पाविन आ धािम र्क काय र् मे सभ िमिल गबैतछिथ।संार गीत लाकगीतक अंग िथक। क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ जे लोकगीतक रचनाकार नि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोइत छिथ, ओ साव र्जिनक रचना <strong>ह</strong>ोइत अिछ। एकर वास लोक कं ठ मे अिछ। एककं ठ सँ दोसर कं ठ धिर जाइतश्जाइत गीतक प बदिल जाइत। ततबे नि<strong>ह</strong>!गीतक भास से<strong>ह</strong>ो बदलैत। एे गीत भास बदिलश्बदिल के प मे गाओलजायत। तेँ संार गीत मे एकपताक अभाव भेटैत अिछ। भावगत एि<strong>ह</strong>िितक दोसर पिरणाम िथक भिनताक बेलगाम योग। गीत गौिन<strong>ह</strong>ािर सभ अपफुर को गीत मे को रचनाकार नाम भिनताक प मे जोिड दैत छिथ।<strong>िव</strong>ापितक रचना उमापितक भ जाइत त कख उमापितक चंदा झाक वामनबोधक। ततबे नि<strong>ह</strong> मैिथली सँ बा<strong>ह</strong>रोक रचनाकार जना तुलसी, स ूर दास,मीराइािद िमिथलाक माएश्ब<strong>ह</strong>ीिनक कं ठ मे आिब िमिथलेक आ मैिथिलऐक गीितकार बिनजाइत छिथ। जे उिचत आ अिचत द ुन ू िथक। उिचत एि<strong>ह</strong> लेल जे <strong>ह</strong>ुनकरलोकियता <strong>िव</strong>नयपिता, रामायण, सुरसागर माम सँ एतेक अिधक चिलत भऽ गेलअिछ जे अपन बिन गेल छिथ। ज<strong>ह</strong>ा ँ धिर श टूटैक ष्न अिछ ओ ज्ञानश ्अज्ञानकबीचक बात िथक। भषाक ज आम जनक बीच <strong>ह</strong>ोइत। िकछु नव शो ज लैतअिछ आ शु श टूिट कऽ नवो बिन जायत अिछ। तेँ कोन गीत िकनकर िलखलिथकि, संार गीत मे व ुझब किठन भऽ जायत अिछ। अिछ जे संार गीतमैिथलि<strong>ह</strong>लाक पिरृत सा ंृितक चेतनाक पिरचायक िथक।िमिथला मे संार गीत अपचािरक िषक्षाक माम अिछ। मैिथल समाज मे नारीकलेल औपचािरक िषक्षा विजर्त छल। िसफ र् नािरये नि<strong>ह</strong> मािट परक लोकक लेल से<strong>ह</strong>ोछल। क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ जे वेद वा गीता पढला सँ ओ बता<strong>ह</strong> भऽ जायत। नारीमे <strong>िव</strong>द ुषी <strong>ह</strong>ोइत छली<strong>ह</strong>। संार गीतक संब ंध संृित आ साि<strong>ह</strong> से तअिछये, समाज स से<strong>ह</strong>ो अिछ। संृित, साि<strong>ह</strong> आ समाजक अरावलन केँ जे नीकजेँ का संार गीत कट करैत अिछ ते एि<strong>ह</strong> कारक आन को घटक नि<strong>ह</strong>।संार गीतक संकलनश्काषन सँ मौिखक पररा साि<strong>ह</strong> समेटल जाइत अिछ आ ओसाि<strong>ह</strong> अयनिष्लेक आधार ुत करैत अिछिमिथला मे संार गीतक ीगष <strong>ह</strong>ोइत अिछ गोसाउिनक गीत सँ। एि<strong>ह</strong> स मैिथलसमाजक धम र्भावनाक ज्ञान <strong>ह</strong>ोइत अिछ। िकु ष्न अिछ जे संारक अवसर पर ईधम र्ावना मुतः गोसाउिनऐक गीत मे िकऐक कट <strong>ह</strong>ोइत अिछ? अिछ जेएि<strong>ह</strong>ठाम गोसाउिन गोसाई सँ बेसी म<strong>ह</strong>प ूण र् छिथ। भगवाक गीत िमिथला मे गाओलजाइत अिछ मुदा संार कम र्क अवसर पर जे धानता भगवती गीतक अिछ सेभगवाक गीतक नि<strong>ह</strong>! आब ष्न उठैत जे िमिथला मे <strong>दे</strong>वीश्प ूजाक मुखतािकऐक अिछ? सभ जत छी जे <strong>दे</strong>वीश्प ूजा तंसाधना सँ स अिछ। िकछु57


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्इित<strong>ह</strong>ासकारक मत छि जे तंसाधना असंृत जनजाितक समाज सँ आयल अिछ।जकरा कालार मे ाणवादी लोकिन अपना लेलिन। ब<strong>ह</strong>ुत िदन धिर तंश्साधनाअवैिदक काय र् ब ूझल जायत छल। रसेसे अपनवैतश ्अपनवैत सनातन धम र् मेजोड़◌ा गेल। वैिदक धमावली र् सभ से<strong>ह</strong>ो तंश्साधना अपना <strong>दे</strong>वी प ूजा िदिष आकृभेला<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong> सँ अितिर िमिथलाक समाज मे श ैवश्धम र्क मुखता छल अथवा शाधम र्क। जे <strong>िव</strong>वाद <strong>िव</strong>त म ंडली मे ब<strong>ह</strong> ुत िदन धिर चलल। पनचैती सँ फिरआयलजे िमिथलाक लोक पंच<strong>दे</strong>वोपासक <strong>ह</strong>ोइत छिथ। ई माता पुरानकालक समयवादीधािम र्क जीवनक <strong>दे</strong>न िथक। संार गीतक मकालीन चिर के <strong>दे</strong>खार करैत अिछ।गीत संार मे मैिथली गीतक अपन इित<strong>ह</strong>ास अिछ। लोचनक ‘ रागतरिगणी’ ं मेमैिथल गीतक जे इित<strong>ह</strong>ास िलख छिथ तदसार एकर ज तेर<strong>ह</strong>मैद<strong>ह</strong>म शताी मेभेल। िषव िसं<strong>ह</strong> आ <strong>िव</strong>ापित समकािलन छला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ुनके िपताम<strong>ह</strong> सुमित मैिथलीगीतक परराक ार ंभकता र् छला<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong> कारे िमिथलाक <strong>दे</strong>षी गीत परराकापना भेल। ऐित<strong>ह</strong>ािसक आाधार पर यै<strong>ह</strong> मानल जाइत अिछ मुदा गीत गेवाकवित ृ मक <strong>िव</strong>कासक संग ज ुडल अिछ। जि<strong>ह</strong> आधार पर आरो पुरान क<strong>ह</strong>ल जासकैत अिछ।गीत गेवाक ढ़◌ंग, जकरा राग क<strong>ह</strong>ल जाइत, िमिथला मे भास क<strong>ह</strong>ल जाइत छैक।िमिथला भासक अपन <strong>िव</strong>िषता छैक। संार गीत एि<strong>ह</strong> भासक भंडार छी। <strong>ह</strong>ँ,िकछुुिटप ूण र् बात से<strong>ह</strong>ो अिछ जे कम जन एे गीत (समदाउन) ख ुषीक समय मे से<strong>ह</strong>ोगवैत छिथ आ शोकक समय से<strong>ह</strong>ो जखन िक द ुन ूक लेल अलगश ्अलग <strong>िव</strong>षयवु<strong>ह</strong>ोइछ। ति<strong>ह</strong>ना बेटाक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> मे कुमार गीत आ बेटीक लेल कुमािर गीत मे से<strong>ह</strong>ोअंतर <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जनमक समय खेलौना आ सो<strong>ह</strong>र मे से<strong>ह</strong>ो अंतर अिछ। ...-नवेु कुमार झासेमीफाइनलमे धाराशायी भेल राजग58


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िब<strong>ह</strong>ार <strong>िव</strong>धान सभाक सेमीफाइनल <strong>दे</strong>शमे साढ राष्ीय जनतािक ं गठब ंधनक लेलपरेशानी बाला र<strong>ह</strong>ल। एि<strong>ह</strong> चुनावमे मतदाता नीतीश सरकारकेँ जोरक झटका धीरेसँ<strong>दे</strong>लिन। <strong>िव</strong>धान सभाक अठार<strong>ह</strong> सीटक लेल भेल उप चुनावक जे पिरणाम सोझा ँ आयलअिछ एकर कना शायद साढ गठब ंधन नि<strong>ह</strong> कय <strong>ह</strong>ोयत।ों एकर ए<strong>ह</strong>सास र<strong>ह</strong>ैतत चुनाव चारक म मे राजगक ता अपना-आपके आ <strong>िव</strong>ास सँ भरल कटनि<strong>ह</strong> किरतिथ। लोकसभा चुनाव आ <strong>िव</strong>धान पिरषदक ानीय िनकाय कोटाक चुनाव मेभेटल सफलता सँ उाि<strong>ह</strong>त मुम ंी नीतीश कुमार एि<strong>ह</strong> चुनाव मे जे राजनीितकयोग कयलिन से असफल र<strong>ह</strong>ल। राजनीित मे पिरवारबाद <strong>िव</strong> डेंग उठायब आदल-बदल ू के तरजी<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ब <strong>ह</strong>ुनका लेल म<strong>ह</strong>ग पडल। एि<strong>ह</strong> चुनाव मे दल बदल ूक प ूरामान-मद र्न मतदाता कयलिन अिछ। भाजपा छोिड राजदक िटकट पर म ँगेर ू सँजीतल <strong>िव</strong>नाथ साद गुा आ उदय मा ँझी के छोिड आन उीदवार चुनाव न<strong>ह</strong>ी ं जीितसकल।अठार<strong>ह</strong> सीट पर भेल मतदानक पिरणाम राजद-लोजपा गठब ंधनक पक्ष मे गेलअिछ। एि<strong>ह</strong> गठब ंधन के सीट पर सफलता भेटल अिछ त राजग के मा पा ँचसीट पर संतोष करय पडल अिछ। का ँस आ बसपा लेल ई चुनाव लाभदायकर<strong>ह</strong>ल। का ँस जतय द ूटा सीट कय झटिक लेलक ओति<strong>ह</strong> बसपा एक सीट <strong>ह</strong>िथया कयउर<strong>दे</strong>शक सीमा सँ सँटल सभ मे पिरवार बादक <strong>िव</strong> जे <strong>िव</strong>ग ूल मुम ंीफूकलिन से िनरथ र्क गेल। प ूरा िब<strong>ह</strong>ार नीतीश के, घोसी जगदीश के’ क नाराक संगजदय ू सा ंसद जगदीश शमा र्क किनया शाित ं शमा र् िनद र्लीय उतिर जीतय मे सफल र<strong>ह</strong>ली<strong>ह</strong>एि<strong>ह</strong> ठाम जदय ूक उीदवार तेसर नर पर चिल गेलिन।दल बदल ू के जनता राा <strong>दे</strong>खा <strong>दे</strong>लक। राजद छोिड जदय ू मे सििलत भेलरमई राम, ाम रजक, अजय कुमार टुा, जदय ू छोिड भाजपाक िटकट पर चुनावलडल अभय िसं<strong>ह</strong>, जदय ू छोिड राजदक दामन थाम <strong>िव</strong>जय राम आ ललन पासवानसि<strong>ह</strong>त कतेको दल बदल ू <strong>िव</strong>धान सभाक चौखट धिर प<strong>ह</strong>ु ँचय मे असफल र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>।<strong>दे</strong>श मे नव सोशल इिजिनयिर ं ंग मे लागल मुम ंी नीतीश कुमारक यास एि<strong>ह</strong>चुनाव मे असफल र<strong>ह</strong>ल। म<strong>ह</strong>ादिलत आ अित िपछडाक प मे नव वोट बै ंक तैयारकरबाक यास के से<strong>ह</strong>ो झटका लागल अिछ। एि<strong>ह</strong> उपचुनाव मे सात टा सुरिक्षत से<strong>ह</strong>ो छल जाि<strong>ह</strong> मे सँ मा द ूटा सीट जदय ू के भेटल जखनिक राजद आलोजपा अपन-अपन का बाला सुरिक्षत सीट बचब मे सफल <strong>ह</strong>ोयबाक संगि<strong>ह</strong> लोजपाबोधगया (सु0) आ का ँस चेनारी (सु0) सीट राजग सँ छीिन लेलक। ई उपचुनावायक <strong>िव</strong>कास’ क नारा <strong>दे</strong>बय बाला नीतीश सरकारक लेल जनताक चेतौनी अिछ तराजद आ लोजपाक लेल आ <strong>िव</strong>ास बढब बाला क<strong>ह</strong>ल जा सकैत अिछ। का ँसकलेल ई चुनाव योग पि<strong>ह</strong>ल सफलता अिछ असगर लडबाक का ँसक िनण र्य सँ एि<strong>ह</strong> सँआलाकमान पर दबाब बनब मे सफलता भेटत। उर<strong>दे</strong>श सीमा सँ सटल तन सीटपर बसपा अपन का जमा सभ राजनीितक दलक लेल खतराक घंटी बजा <strong>दे</strong>लकअिछ।59


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उपचुनावक पिरणामक सभ दल अपना-अपना दलक मोतािबक <strong>िव</strong>ेषण क र<strong>ह</strong>ल अिछ।मुम ंी नीतीश कुमार <strong>ह</strong>ािरक कारण ानीय मुा के जलिन अिछ आ एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ािरकिचंतन करबाक बात क<strong>ह</strong>लिन अिछ। भाजपाक िनशाना पर का ँस अिछ। भाजपाकअक्ष राधामो<strong>ह</strong>न िसं<strong>ह</strong>क मानब अिछ जे राजद-लोजपा आ का ँस भीतरे-भीतरेएकजूट छल आ राजग के कसान प<strong>ह</strong>ु ँचैबा लेल का ँस असगर मैदान मे उतरलजि<strong>ह</strong> सँ राजग के कसान भेल अिछ। लोजपा अक्ष राम<strong>िव</strong>लास पासवान आ राजदअक्ष लाल ू साद एि<strong>ह</strong> जीत पर ख ुशी करैत क<strong>ह</strong>लिन जे चुनाव पिरणाम नीतीशसरकारक पोल खोिल <strong>दे</strong>लक अिछ। <strong>िव</strong>कासक नाम पर जनताक ठगबाक काज आम<strong>ह</strong>ादिलत आ अित िपछडलक नाम पर समाज के ब ँटबाक यासक जबाब जनता द<strong>दे</strong>लक अिछ। का ँस अक्ष अिनल कुमार शमा र् द ू सीट पर भेटल सफलता आ पाटीर्दश र्न के सोिनया गा ँधी आ राजीव गा ँधीक बढैत लोकियताक पिरणाम जलिनअिछ। भाजपाक आरोप के खािरज करैत ी शमा र् क<strong>ह</strong>लिन अिछ जे का ँस ककरोवोट बै ंक मे सेंधमारी नि<strong>ह</strong> कयलक बि का ँसक जे वोट बै ंक िछटिक गेल छलओकरा वापस अपना िदस अनलक अिछ।<strong>ह</strong>ा ँलािक एि<strong>ह</strong> पिरणाम सँ सरकारक ा आ िरता पर को असिर न<strong>ह</strong>ी ं पडत मुदाभाजपा आ जदय ूक भीतर आोशक <strong>िव</strong>ोट भ सकैत अिछ आ एकर िकछु बानगीसे<strong>ह</strong>ो सोझा आयल अिछ। ओना एि<strong>ह</strong> चुनाव के मुम ंी नीतीश कुमार आ <strong>िव</strong>ासकसंग सेमीफाइनल क<strong>ह</strong>ैत छला<strong>ह</strong> आ खेलक िनयमक मोतािबक सेमीफाइनल <strong>ह</strong>ारलाक बादफाइनल मे ान न<strong>ह</strong>ी ं भेटैत अिछ मुदा राजनीितक िनयम अपना असार बतअिछ। <strong>ह</strong>ािर के जीत आ जीत के <strong>ह</strong>ािरक <strong>िव</strong>ेषण राजनीितक दल आ राजताअपना असार सँ करैत छिथ आ िनयमासार फाइनल मे फेर राजग, लोजपा-राजदआ का ँस एक दोसरा के सोझा <strong>ह</strong>ोयत त पिरणाम िक <strong>ह</strong>ोयत ई त भ<strong>िव</strong>क गर्मे अिछ मुदा साढ भाजपा-जदय ूक राष्ीय जनतािक ं गठब ंधनक बढल आ<strong>िव</strong>ासक खतराक घंटी जनता बजा <strong>दे</strong>लक अिछ।<strong>िव</strong>0 सभा <strong>िव</strong>जयी उीदवार िनकटतम िती भोटक आ दल आ दलअंतरबग<strong>ह</strong>ा(सु0) कैलाश बैठा नरेश राम6950(जदय ू)(का ँस)तन नारायण साद मरमा साद 13326(बसपा) (जदय ू)वािरसनगर<strong>िव</strong>नाथ पासवान डा0 संजय पासवान 623560


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(सु0) (लोजपा) (भाजपा)काणपुर अशोक वमा र् र ंधीर कुमार 19029(राजद) (जदय ू)बोच<strong>ह</strong>ा ँ मुसािफर पासवान रमई राम 4000(सु0) (राजद) (जदय ू)औराई सुरे राय राम स ूरत राय 8801(राजद) (जदय ू)अरिरया <strong>िव</strong>जय कुमार म ंडल अजय कुमार झा 13468(लोजपा)(भाजपा)बेगूसराय कृ िसं<strong>ह</strong> सुदश र्न िसं<strong>ह</strong> 9259(भाजपा)(लोजपा)<strong>िव</strong>ेणीगंज िदलेर कामत दीनबुयादव 11419(जदय ू)(लोजपा).धोरैया मनीष कुमार नरेश दास 2695(सु0) (जदय ू) (राजद)म ू ँगेर <strong>िव</strong>नाथ 0 गुा मो0 सलाम 4152(राजद) (जदय ू)िसमरी चौधरी म<strong>ह</strong>ब ूब अली डा0 अण कुमार 5870बिख्तयारपुर कौसर (का ँस) (जदय ू)रामगढ अिका 0 यादव नरे कु0 िसं<strong>ह</strong> 2957(राजद)(बसपा)61


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चैनपुर ब ृजिकशोर िब <strong>िव</strong>रे कु0 िसं<strong>ह</strong>3369(भाजपा)(राजद)चेनारी मुरारी साद गौतम ललन पासवान 1150(सु0) (का ँस) (राजद)घोसीशाित ं शमा र् िदश 0 यादव 5200(िनद र्लीय)(राजद)बोध गया कुमार सव र्जीत <strong>िव</strong>जय कुमार मा ंझी7662(सु0) (लोजपा) (भाजपा)फुलवारी उदय मा ंझी ाम रजक 1274शरीफ(सु0) (राजद) (जदय ू)सीटक <strong>ह</strong>ेरा-फेरी<strong>िव</strong>स0 सीट 2005 उपचुनावूूूू ूरामगढ राजद राजदचैनपुर राजद भाजपाचेनारी जदय का ँसबेगूसराय भाजपा भाजपाघोसी जदय िनद र्लीयतन जदय बसपाबग<strong>ह</strong>ा जदय जदय62


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्औराई जदय ू राजदबोच<strong>ह</strong>ा ँ राजद राजदफुलवारी राजद राजदकाणपुर जदय ू राजदवािरसनगर लोजपा लोजपा<strong>िव</strong>ेणीगंज जदय ू जदय ूबेगूसराय भाजपा भाजपाम ू ँगेर जदय ू राजदअरिरयालोजपाभाजपाधोरैया जदय ू जदय ूिसमरी बिख्तयारपुर जदय ू का ँसपिरणाम तािलकादल सीट(सं0) मे <strong>िव</strong>धान सभा सीटराष्ीय जनता दल 06 फुलवारी शरीफ(सु0),रामगढ,औराई आम ू ँगेर,बोच<strong>ह</strong>ा ँ(सु0),काणपुर।लोकजनशि पाटीर् 03 वािरसनगर(सु0), अरिरयाआ63


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बोढगया(सु0)।जनता दल य ूनाइटेड 03 बग<strong>ह</strong>ा(सु0),धोरैया(सु0) आ<strong>िव</strong>ेणीगंज।भारतीय जनता पाटीर् 02 चैनपुर आबेगूसराय।का ँस 02 चेनारी(सु0) आिसमरीबिख्तयारपुर।ब<strong>ह</strong>ुजन समाजवादी पाटीर् 01 तन।िनद र्लीय 01 घोसी।कुल 18......<strong>ह</strong>ेमच झामार सा<strong>ह</strong>ेब नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>64


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आई मार सा<strong>ह</strong>ेब शा ंत भऽ गेला<strong>ह</strong> । भोरे-भोर सौ ंसेगाम मे खबिर पसिर गेल जे आब मार सा<strong>ह</strong>ेब दिनया ु मे नि<strong>ह</strong> छिथ । छे मासपि<strong>ह</strong> तँ िरटायर भऽ कऽ आयल र<strong>ह</strong>िथ ओ । एखन पे ंशनक कागतो क<strong>ह</strong>ा ँ सोझरायलर<strong>ह</strong>िन । कएकटा काज एखन बािकये ँ र<strong>ह</strong>िन । से<strong>ह</strong>ेे अपन एकमा बेटा भोल ूक<strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> १६ वरषक अवा मे करे र<strong>ह</strong>िथ । अग<strong>ह</strong>न मे द ुरागमन करेबाक <strong>िव</strong>चारर<strong>ह</strong>िन,से क<strong>ह</strong>ा ँ भेलिन । जेठे मे <strong>िव</strong>दा भऽ गेला<strong>ह</strong> ओ । िजनगी भिर एक-एकपाई बचेन<strong>ह</strong>ार, चािर-चािरटा कदान अपना <strong>ह</strong>ाथें केन<strong>ह</strong>ार, बाप-पुरषाक ७-८ बीघाजमीन के १२ बीघा पर लऽ गेन<strong>ह</strong>ार, सािबकक घरारी सँ अलग घरारी लऽ कऽ घरबार मार सा<strong>ह</strong>ेब आिखर अपन बेटाक लेल द ू कोठली पा घर नि<strong>ह</strong>ये बनासकला<strong>ह</strong> । भला कालक आगा ँ ककरो बस चललैक अिछ? मार सा<strong>ह</strong>ेब <strong>ह</strong>ािर गेला<strong>ह</strong>काल आ समय सँ । आई मार सा<strong>ह</strong>ेब नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुनक ल<strong>ह</strong>ाश पडल अिछ आ ँगन मे ।कण ंदन सँ प ूरा आ ँगन शोकाकुल छैक ।िकछु िदन पि<strong>ह</strong> सँ ओ दिखत ु छला<strong>ह</strong> । दरभंगा जा कऽ दवाई-दाकरे र<strong>ह</strong>िथ । दवाई सभ चिलये र<strong>ह</strong>ल छलिन, ता एकाएक काि सा ंझ मे ओ बेसीदिखत ु भऽ गेला<strong>ह</strong> । गाम मे जे डार र<strong>ह</strong>ैक से बजाओल गेला<strong>ह</strong> । ओ नाडी<strong>दे</strong>खलिन, बी.पी चेक केलिन, आला लगेलिन आ क<strong>ह</strong>लिन जे ता <strong>ह</strong>म िकछु दवाई लीिखदैत छी आ ई<strong>ह</strong>ो क<strong>ह</strong>ैत छी जे ि<strong>ह</strong>नका आग ू लऽ जैऔन । पिरवारक सभ सद<strong>ह</strong>ुनका आग ू लऽ जेबाक उपम मे लागल । पर ंतु मार सा<strong>ह</strong>ेब मना कऽ <strong>दे</strong>लिन। शायद <strong>ह</strong>ुनका अपन म ृुक आभास भऽ गेल र<strong>ह</strong>िन । ओ क<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>िथ जेजँ िभनसर धिर बािच ँ गेिलय<strong>ह</strong> तँ डार लग लऽ जै<strong>ह</strong><strong>ह</strong> । <strong>ह</strong>म राित-िबराितडार लग नि<strong>ह</strong> जायब ।से मार सा<strong>ह</strong>ेबक मिरति<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुनक एकमा बालक भोल ू पर <strong>िव</strong>पिक प<strong>ह</strong>ाडटूिट पडल । १६ वरषक बालक जेकर ज चािर ब<strong>ह</strong>ीनक बाद भेल छलैक,<strong>िव</strong>पिकतँ एखन धिर नामो सुन छल । पिछले साल तँ मैिक कयलक ओ आ एखनपटना मे आई.ए. मे पढैत अिछ । <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong>ो भऽ गेल छैक । आब ओकरा परअपन पढ़◌ाइ प ूरा करबाक िजा छैक, माइक लेल पिरवार पे ंशनक कागत बनबेबाकछैक, अपन पिरवारक िचा छैक आ ७-८ बीघा खेतक िजा छैक । भला १६वरषक बालक सँ एते <strong>ह</strong>ो कोना आ ताि<strong>ह</strong> पर सँ साम छैक िपताजीक ाक िचा।मार सा<strong>ह</strong>ेब शु<strong>ह</strong>े सँ मार सा<strong>ह</strong>ेब नि<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong> । अपना जमाना मेशास्ी केलाक बाद जखन शी करी नि<strong>ह</strong> भेलिन तँ कलका चिल गेला<strong>ह</strong> । ओतयप ूजा-पाठ वला ड्य ूटी पकडलिन । १६-१६ घंटा प ूजा-पाठ वला ड्य ूटी करिथ ।फेर बाद मे को जोगाड सँ मारी भेलिन आ बिन गेला<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ाइूलक संृतिशक्षक । एक-एकटा पाई बचाबिथ आ गाम पठाबिथ । गाम मे पिरवारो नम<strong>ह</strong>रर<strong>ह</strong>िन । तीन भाईक भैयारी मे जेठ र<strong>ह</strong>िथ । ७-८ बीघा खेत तीन भाइ मे कमलगिन, मश: ओकरा बढ़◌ाय १२ बीघा पर लऽ गेला<strong>ह</strong> । बीच-बीच मे कदा सभ65


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्केलिन । िपताजीक म ृुक बाद िभन-िभज भऽ गेलिन । घरारी तक ब ँटा गेलिन। अपनि<strong>ह</strong> अमलदारी मे बेटाक माथ पड<strong>ह</strong>क ४ बीघा खेत के ७-८ बीघा पर प<strong>ह</strong>ु ँचा<strong>दे</strong>लिन आ सभटा कदा सँ मु भेला<strong>ह</strong> ।दा<strong>ह</strong>-िया स भेल आ तीिनये िदनक बाद आिब गेल छौडझी ।सभ चीज सँ समा ंग सभ मु भेला<strong>ह</strong> । आब आयल असली तैयारीक बेर । ओम<strong>ह</strong>रमार सा<strong>ह</strong>ेब मुईला<strong>ह</strong> आ एर गौ ंआ मे कनफुसकी शु । मार सा<strong>ह</strong>ेब िजनगीमे के कमेला<strong>ह</strong> एकर गणना <strong>ह</strong>ोमय लागल । ओि<strong>ह</strong> मार सा<strong>ह</strong>ेबक ा तँ नीक सँ<strong>ह</strong>ेबाक चा<strong>ह</strong>ी, गौ ंआ के द ू िदनक भोज तँ <strong>ह</strong>ेबाके चा<strong>ह</strong>ी ऊपर सँ िकछु ब ँटलो जाययथा लोटा या धोती या ....। िकयो एकोबेर ई नि<strong>ह</strong> सोचला<strong>ह</strong> जे मार सा<strong>ह</strong>ेबिजनगी भिर काजे करैत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> । आ िकनको लग ई<strong>ह</strong>ो सोचबाक समय नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>िनजे एि<strong>ह</strong> १६ वरषक बालकक एतेटा िजनगी कोना कटतैक । जाि<strong>ह</strong> बालकक िपताजीकवास भऽ गेलै, घरक कता र्-धता र् चिल गेलै, जेकरा लग यं िसर छुपेबाक लेलएकटा घर नि<strong>ह</strong> छैक, ओकर िजनगी कोना िबततैक । बस ऊपर सँ िकछु <strong>ह</strong>ेबाक चा<strong>ह</strong>ी।औपचािरकतावश गामक बैसारी भेल । ५-१० टा ब ूढ-प ूरान उपितभेला<strong>ह</strong> । वुत: पि<strong>ह</strong> एि<strong>ह</strong> बैसारीक पाछू एकटा पैघ उे र<strong>ह</strong>ैक । कता र्कगड़◌ा मे उतरी र<strong>ह</strong>ैत छिन, ओ को काज नि<strong>ह</strong> कऽ सकैत छिथ । ओ समाजकसमक्ष अपन मोनक इा रखैत छला<strong>ह</strong> जे <strong>ह</strong>म अपन िपता/माता ाक िनिमत ईसभ करय चा<strong>ह</strong>ैत छी । आब समाजक दािय बत छलैक जे कता र्क इाक पितर्ूकोना <strong>ह</strong>ो आ समाज तदसार अपन काज करैत छल । ज<strong>ह</strong>न कता र्क गड़◌ाक उतरीटूटैत छलिन तँ ओ समाज के एक-एक पाई सधा दैत छलिखन । परु आबबैसारक उे दोसर भऽ गेलैक अिछ । समाज कता र्क समक्ष अपन मा ँग राखयरखला<strong>ह</strong> अिछ जे तो<strong>ह</strong>र िपता तोरा लेल ई केल्थ ुन, तो ं ई कर<strong>ह</strong>, ई बा ँट<strong>ह</strong>...।सए<strong>ह</strong> भेल, ब ूढ-पुरान सभक <strong>िव</strong>रोधक बावजूदो बैसार मे ई मुा उिठये गेल जेकी बा ँटल जायत । कता र् अपन असम र्थता जतेलैन, तथािप अिगला िदन भोर<strong>ह</strong>ोइत-<strong>ह</strong>ोइत सौ ंसे गाम मे खबिर पसिर गेल जे मार सा<strong>ह</strong>ेबक ाक समािकबाद ित पिरवार प ूरा गाम मे “ फुल<strong>ह</strong>ी लोटा” बा ँटल जायत । पाई कतौ सँअबौ, समाज के कोन मतलब?भोज भातक तैयारी सि<strong>ह</strong>त ाक आन तैयारी सभ समयासार शु भऽगेल । एकादशा<strong>ह</strong> आ ादशा<strong>ह</strong> मे ख ूब जमगर भोज भेलैक । गौ ंआ सभ खएलकआ बैिस गेल लोटाक इ ंतजार मे । एतबे नि<strong>ह</strong> सरो-कुटुम क<strong>ह</strong>ा ँ बाकी रखलिन ।मार सा<strong>ह</strong>ेबक जेठकी बेटीक िन:संतान म ृु भऽ गेल र<strong>ह</strong>िन आ तें आब तीनटाजी<strong>िव</strong>त र<strong>ह</strong>िथन । दोसर बेटी िदसक द ुन ू नाित नानाक ाक उसरगाक लेल तरर<strong>ह</strong>ैक । तेसर बेटीक तीन ू बेटा से<strong>ह</strong>ो कम नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>य । ओ<strong>ह</strong>ो सभ तैयारे छल। चािरम बेटीक िधया-पुता छोट र<strong>ह</strong>ैक आ तें एि<strong>ह</strong> झमेला सँ काते र<strong>ह</strong>ैक ।66


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एकादशा<strong>ह</strong> िदन आ ँगन मे उसरगा समान सभ पर नाित सभक नजिर र<strong>ह</strong>ैक। उसरग-पुसरगक <strong>िव</strong>ध खतम <strong>ह</strong>ोईति<strong>ह</strong> सामानक लेल नाित सभ तर भेल ।सभ िकयो सभ सामान लेलक । लेिकन दोसर बेटी िदसक द ुन ू नाित छोट सामानकमो<strong>ह</strong> मे नि<strong>ह</strong> पिड गाय के <strong>ह</strong>ािक ँ के अपना गाम पर बाि आयल । तेसर बेटीिदसक नाित सभक <strong>ह</strong>ाथ मे अयलैक ओछाओन, छाता, जूता. खिटया आिद । ओकरासभ के ई बात बड्ड अखरलैक जे <strong>ह</strong>मर मिसऔत सभ गाय लऽ कऽ चिल गेल ।मामला ादशा<strong>ह</strong> िदन तँ शा ंत र<strong>ह</strong>लैक, परु तकर ाते गरमा गेलैक । तेसरजमाय सभटा सामान वापस कऽ <strong>दे</strong>लिन आ <strong>िव</strong>रोध प िस र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> ।कािए तँ भोल ूक उतरी टुटलैक अिछ आ आईये नव समा आिब गेलैक। ओ िककतर्<strong>िव</strong>म ूढ भऽ गेल । सभ सभठाम फुट्टे सल । जेकर िपताजीमिर गेलैक तेकरा के <strong>दे</strong>खतैक, अप मे समा लय िसर-फुटौल । आिखर ओअबोध बालक अपन चुी तोिड सभ ब<strong>ह</strong>ीन के एकठाम बजेलक आ केलक -“ <strong>ह</strong>म तोरा सभ ब<strong>ह</strong>ीन सँ छोट िछयौ । तो ं सभ <strong>ह</strong>मरा बोल-भरोस कतय<strong>दे</strong>मे, उल्टे सामान सभ लेल झगड़◌ा करैत जाई छें । की बाब ूक म ृुक बाद <strong>ह</strong>मराितये तोरा सभक को फजर् नि<strong>ह</strong> बत छौक? भोल ूक क जबाव केकरोलग नि<strong>ह</strong> छल । सभ िनर छल ।३. प३.१. गुंजन जीक राधा67


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.२. पंकज पराशर३.३. सुबोध कुमार ठाकुर३.४.उमेष म ंडल (लोकगीत-संकलन)३.५.कना शरण-तीक्षा सँ पिरणाम तक-५३.६.<strong>िव</strong>जया अया र्ल-आज ुक जीवन३.७.सरोज िखलाडी-मनक बात मनमे३.८. दयाका-बािढ68


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गंगेश गुंजनगुंजन जीक राधा- बार<strong>ह</strong>म खेपफेर तं वै<strong>ह</strong> संसारक गाथा!फेर सिक ृ वै<strong>ह</strong> सबिदना चच र्-वच र्।बीतल राितक लेभरल िबसरल अभवसोझा ंक िदनक सब उोग उपाय मे अपा ंत जीवनघाम चुअइत <strong>दे</strong><strong>ह</strong>-माथक रेखा में फंसल पसेनाकअित स ू जलाण-कण करैत चक चकअनमन जेना ोिषत पितकाक िनध र्न से<strong>ह</strong>ाक चमचम ठोप!आ ँ िख-भौ ं<strong>ह</strong> म भाल पर ठीक उूपर। यिप जरल कपारअभागिलक तथािप । सौभा-जगमग ठोपक <strong>िव</strong>लास <strong>ह</strong>ो जात,िथक संभव ई बात स्ीक कणा, ला कें बचा र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ो दया,म<strong>ह</strong>ाभाव बन’ नि<strong>ह</strong> दैत <strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ीन-अभािगन।रक्षा मे <strong>ह</strong>ो सजल शस् सन सो<strong>ह</strong>ागक ठोप ओकर।ओना ई एतेक दया आ ए<strong>ह</strong>न कृपा कथीक स्ी लेल?69


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िक तं द ुज-द ुतकार आिक िकछु ए<strong>ह</strong> माम ू िलयो द ुःख परस<strong>ह</strong>ाभूित-सेदनाक वषा, र् जे बिन जाय मनि<strong>ह</strong> पर प<strong>ह</strong>ाड!िकएक से ? <strong>दे</strong><strong>ह</strong> दशा नि<strong>ह</strong> ओकर तइ जोगकरय स्ीयो कृिष काज ?दि<strong>ह</strong> ू क द ूध, पोसय बछड़◌ू चरबय गाय। ओ िक माम टा मिथ सकैए, राि सकैए भात। एि<strong>ह</strong> सं फाज ुल नि<strong>ह</strong> ?िकएक नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>र-बडदक िदनचया र् सकैत अिछ सािर ?िकएक नि<strong>ह</strong> जोित सकय <strong>ह</strong>रखेत करय आबाद <strong>ह</strong>ाॅ◌ंिक क ल’ जाय बैलगाडीिबदागरीक ? नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> जाय पुषे ब<strong>ह</strong>लमान सब काल अिनवाय र्।िकएक नि<strong>ह</strong> क’ सकय ओ<strong>ह</strong>ो ई सब काज ?स्ी-<strong>ह</strong>म सक्षम नि<strong>ह</strong> सब ? िलखी पोथी बोॅची सब शास् ?िकएक नि<strong>ह</strong> संभव ई सब जेना पुष ब ुते ?बाि म ूडी मे मुरेठा, ठे<strong>ह</strong>ुन धिर न ूआ ं ॅ समेिट ?नीपय जे आ ंगन-असोरा, नि<strong>ह</strong> को संकोच तंबाध जाय <strong>ह</strong>र जोतबा मे की बाधा, की ला आ थ र्क <strong>िव</strong>चार ?‘‘ओ<strong>ह</strong>न<strong>ह</strong>ु ं तं असकर पुष सदाय सं करैत मकठोर जीवन यापनक उपाय जोतैत <strong>ह</strong>रचीिड क’ जाडिन, उूघैत बोड़◌ा-मोटा क’ क’ ब<strong>ह</strong>लमानीबडय थाकल ब ुझाइत अिछ। बड ठेि<strong>ह</strong>यायल, असोथिकत।कठम <strong>दे</strong><strong>ह</strong> पय र् भ’ गेलैये िसंगार-<strong>िव</strong>लास <strong>िव</strong>मुख।’ ’-क<strong>ह</strong> छिल रमकिनयाॅ ं भौजी। बड छिल उदास,70


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बनल छिल यं भिर <strong>दे</strong><strong>ह</strong> िपयास!तथािप लाज सं िस<strong>ह</strong>रिल।-कं ठ आ <strong>दे</strong><strong>ह</strong> ाण अ,आिग लागल <strong>ह</strong>ो जेना सौ ंसं शरीर।ई अभव के<strong>ह</strong>न <strong>िव</strong>कट कतेक अनिचारस्ी-पुखक ओ<strong>ह</strong> भेटल से सुर े<strong>ह</strong>-काल<strong>ह</strong>ोयबाक छल जे श ंगार ृ थ रस धार ानक उाम अवसर !से<strong>ह</strong>ो बिन जाय जं मथल-मथलचा कात उडैत बालुक असकर एकातरबा सं माथ धिर ध<strong>ह</strong>ध<strong>ह</strong> तापकरय की ते<strong>ह</strong>न लोक अपना आप ?बिधबताि<strong>ह</strong> ु रमकिनयाॅ भौजी !27 अग,2009.(अिगला अंकमे...)पंकज पराशरसरगोधािनःशा राित मे ख ुजल पि<strong>ह</strong>ले-पि<strong>ह</strong>ल चंचुआ <strong>ह</strong>ूक उठल पंचम मे?मोन िर करैत71


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तकैत छी एि<strong>ह</strong> र-धार केर उमुदा भोकबा उगबा लेल जेना उता<strong>ह</strong>ुल छलिनःास छोड◌़ल<strong>ह</strong>ु ं- <strong>ह</strong>’-<strong>ह</strong>’ भोर <strong>ह</strong>ोयत आब भोरआ मोन केँ भेटत ाणमुदा ई कोन िचड◌़◌ै िथकजे ‘ध’ केँ उिरत करैत अिछ ‘द’आ क<strong>ह</strong>ैत अिछ- सरगोदा सरगोदागोदा...<strong>ह</strong>ाय सरगोदािन जेना गामे मे रि<strong>ह</strong> गेली<strong>ह</strong>संग नि<strong>ह</strong> अयली<strong>ह</strong> एि<strong>ह</strong> ठामभोर <strong>ह</strong>ोइत अिछ करौट फेरैत-फेरैत<strong>ह</strong>ोइत अिछ अंततः भोरमुदा भोर भेल श<strong>ह</strong>र मेऔनाइत र<strong>ह</strong>ैत अिछ राितअखबारो िचिचयाइत अिछिनःशा राितक र जका ंरगंधी र मे ओि<strong>ह</strong>ना सरगोदाब<strong>ह</strong>राइत छी एि<strong>ह</strong> श<strong>ह</strong>र सँ चरैवेित...चरैवेित72


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आ समवेत र मे सुत र<strong>ह</strong>ैत छीचंचु सब<strong>ह</strong>क पंचम र2009सुबोध कुमार ठाकुरअध ूरा म आर चानिछटकल क्षण आकाशमे छलमनमे दबल जतेक बात छलक<strong>ह</strong>ए लगल<strong>ह</strong>ु ँ चानसँब ुझबए लगल<strong>ह</strong>ु ँ ाणसँ<strong>ह</strong>मरो मक ोित जागल र<strong>ह</strong>ए<strong>ह</strong>मरो ीतक आिग लागल र<strong>ह</strong>एम करए लागल र<strong>ह</strong>ौ ँ <strong>ह</strong>ुनका <strong>ह</strong>म ाणसँई क<strong>ह</strong>ए लगल<strong>ह</strong>ु ँ चानसँ73


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आएल छली<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मर मभूिम पी मनमे ओम ृगमरीिचका जेका ँ बिन कऽ ओखेलाय लागल छली<strong>ह</strong> ओ <strong>ह</strong>मर अरमानसँक<strong>ह</strong>ए लगल<strong>ह</strong>ु ँ <strong>ह</strong>म चानसँअखन तँ मक आ ँकुरो नि<strong>ह</strong> फुटल छलमनक े<strong>ह</strong> से<strong>ह</strong>ो ढंगसँ नि<strong>ह</strong> चढल छलनीक जेका ँ <strong>ह</strong>ुनका सुनन<strong>ह</strong>ु ँ नि<strong>ह</strong> छल<strong>ह</strong>ु ँ कानसँक<strong>ह</strong>ए लगल<strong>ह</strong>ु ँ ई चानसँकम र्क डोरी संग बाल छल<strong>ह</strong>ु ँजीवन साथ र्क करएमे लागल छल<strong>ह</strong>ु ँअथ र्केँ ज ुटबैमे ासल छल<strong>ह</strong>ु ँम मध ुर संगीत फीका लागए <strong>ह</strong>मर कानसँ,पर ंच <strong>ह</strong>मर मनक गाममे ई शोर छलकि<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> सकल<strong>ह</strong>ु ँ<strong>ह</strong>ुनका ई अपन ज ुबानसँक<strong>ह</strong>ए लगल<strong>ह</strong>ु ँ ई चानसँ74


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अर् चिलये र<strong>ह</strong>ल छलमक र ंग चिढये र<strong>ह</strong>ल छलपर ंच ठीक भय गेलै <strong>ह</strong>ुनकर <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> ककरो आनसँ,क<strong>ह</strong>ए लगल<strong>ह</strong>ु ँ ई चानसँिजनक पािण<strong>ह</strong>ण <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> कए सकल<strong>ह</strong>ु ँ ,िजनका लेल <strong>ह</strong>म तडपैत रि<strong>ह</strong> गेल<strong>ह</strong>ु ँ<strong>ह</strong>ाय के<strong>ह</strong>न बाल छल<strong>ह</strong>ु ँ <strong>िव</strong>धाताक <strong>िव</strong>धानसँओ छली<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मर अध ूरा म,कना ओ यथाथ र्क बेजोड संगमआर प<strong>िव</strong> गीता कुरानसँक<strong>ह</strong>ए लगल<strong>ह</strong>ु ँ ई चानसँउमेष म ंडल75


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एि<strong>ह</strong> बेरक बात िथक। <strong>िव</strong><strong>िव</strong>धारती रेिडयो ेषन सँ गीत सुतछलौ। एखन धिर मैिथली साि<strong>ह</strong> स◌ॅ केश्स िस<strong>ह</strong> छल। ओना पिरवार स◌ॅ समाजधिर मैिथिलऐक बीच आठो प<strong>ह</strong>र समय बीतैत अिछ। काितक पिण ू र्माक िदनर<strong>ह</strong>, समाजक माएश्बि<strong>ह</strong>न लोकिन सामा भसा आ ंगन िदिष सो<strong>ह</strong>र गबैत घ ुमली<strong>ह</strong>।एकाएक <strong>ह</strong>मरो कान मे, गीतक िन <strong>ह</strong>वा मे िछछलैत अबै लगल। रेिडयो ब कऽसो<strong>ह</strong>र सु लगल<strong>ह</strong>ँ। ु गीतक र दय के◌ॅ झकझोडए लगल। जे<strong>ह</strong> माएश्ब<strong>ह</strong>ीिनलोकिनक रक मध ुर टा ँस ते<strong>ह</strong> एकपता। जि<strong>ह</strong>ना ब<strong>ह</strong>ीिन,माएश्बाप समाजकसखीश्स<strong>ह</strong>ेली छोिड, सासुर जेबा काल, अपन न स वातावरण के◌ॅ शोकाकुल बनबैतआ सखीश्स<strong>ह</strong>ेली सो<strong>ह</strong>रक र स◌ॅ <strong>िव</strong>दा करैत,ति<strong>ह</strong>ना भऽ गेल। दय <strong>िव</strong>दीण र् <strong>ह</strong>ुअएलगल।अनायास मन मे सवाल उठै लगलश ्(क) श ् की <strong>ह</strong>मर कलाश्साि<strong>ह</strong>, भूमलीकरण स, आग ू बढत?(ख) श ् आ िक जतय अिछ ततय, अजेगर सा◌ॅप जे◌ॅका थ ुसकुिरया मािर, बैसलर<strong>ह</strong>त?(ग) श ् आ िक <strong>ह</strong>मर कलाश्साि<strong>ह</strong> मिटयामेट भऽ जायत?एि<strong>ह</strong> ष्नक बीच उलझल मोन मे, िडिबयाक िटमिटमाइत इजोतजेका◌ॅ, आयल जे अप माभाषा आ माभूिमक सेवा लेल िकछु कयल जाय! एि<strong>ह</strong>िजज्ञासाक संग अप लोकिनक बीच, एकटा छोटीन पोथी ‘संार गीत’रािख र<strong>ह</strong>लछी। आषा अिछ जे अधला पर ान नि<strong>ह</strong> दऽ, आग ूक सेवा लेल पे्रिरत आोाि<strong>ह</strong>त जर करब।गीतक संकलन िकछु पोिथओक अिछ आ अिधकतर माएश्ब<strong>ह</strong>ीिनक कं ठकसे<strong>ह</strong>ो अिछ। जि<strong>ह</strong> गीितकार लोकिनक गीत संकिलत अिछ, <strong>ह</strong>ुनक आभारी छी। आ जेगीत माएश्ब<strong>ह</strong>ीिन लोकिनक कं ठक अिछ, ओ जि<strong>ह</strong>ना क<strong>ह</strong>लिन ति<strong>ह</strong>ना िलखलो गेल अिछते◌ॅ शक फेिडश्फाड आ टूटल से<strong>ह</strong>ो अिछ।गीतक संकलन करै मे अज सुरेष म ंडल आ अज िमिथलेषम ंडलक भरप ूर स<strong>ह</strong>योग र<strong>ह</strong>ल।( 1)िसं<strong>ह</strong> पर एक कमल रािजत ताि<strong>ह</strong> उपर भगवती।उिदत िदनकर लाल छ<strong>िव</strong> िनज प सुर छाजती।76


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दा ँत खटश्खट जी<strong>ह</strong> ल<strong>ह</strong><strong>ह</strong> वन कुडल शोभती।श ंख गि<strong>ह</strong>श्गि<strong>ह</strong>, च गि<strong>ह</strong>श्गि<strong>ह</strong> ख गि<strong>ह</strong> जगतािरणी।मुिनाथ अनाथ के मा ँ भजन के पालती।िसं<strong>ह</strong> पर एक कमल रािजत ताि<strong>ह</strong> ऊपर भगवती।मा ँ ताि<strong>ह</strong> ऊपर भगवती।सभ के सुिध अ<strong>ह</strong>ा ँ छी अा <strong>ह</strong>मरा िकए िबसरै छी <strong>ह</strong>े।( 2)<strong>ह</strong>मरा िदस सँ मु<strong>ह</strong> फैड़◌े छी, ई नि<strong>ह</strong> उिचत करै छी <strong>ह</strong>े।छी जगदा जग अबला तािरणी तरिण ब छी <strong>ह</strong>े।छनन पलश्पल ान धरै छी दरसन िब तरसै छी <strong>ह</strong>े।छी <strong>ह</strong>म पु अ<strong>ह</strong>ी ं केर जननी से तँ अ<strong>ह</strong>ँ◌ा ज छी <strong>ह</strong>े।राितिश्दन <strong>ह</strong>म <strong>िव</strong>नय करै छी पापी जािन ठेलै छी <strong>ह</strong>े।सभ के सुिध अ<strong>ह</strong>ा ँ लै छी अा <strong>ह</strong>मरा िकए िबसरै छी <strong>ह</strong>े।( 3)कोन िदन आ<strong>ह</strong>े काली तो<strong>ह</strong>र जनम भेल, कोन िदन भेल छिठयार।शु िदन आ<strong>ह</strong>े सेवक <strong>ह</strong>मरो जनम भेल, ब ुध िदन भेल छिठयार।पि<strong>ह</strong>र ओिढय काली ग<strong>ह</strong>बर ठािढ भेली, करब मे काली के िसंगार।कोन फूल ओढन मा ँ के कोन फूल पि<strong>ह</strong>रन, कोन फूल सोल<strong>ह</strong>ो िसंगार।चा फूल ओढन, जू<strong>ह</strong>ी फूल पि<strong>ह</strong>रन, ओढ<strong>ह</strong>ुल फूल िसंगार।भनि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>ापित सु माता काली, सेवक र<strong>ह</strong>ु रक्षपाल।कोन िदन आ<strong>ह</strong>े काली तो<strong>ह</strong>र जनम भेल, कोन िदन भेल छिठयार।अब बचत पित मोर <strong>ह</strong>े जननी,( 4)77


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अब बचत पित मोर।चा िदिस पथ <strong>ह</strong>ेिर बैसल छी,ो सु द ुख मोर। <strong>ह</strong>े जननी.....एि<strong>ह</strong> अवसर रक्षा क जननी,पु क<strong>ह</strong>ाएव तोर। श ् <strong>ह</strong>े जननी.....अलिटिश्बलिट कऽ जँ मिर जायब,<strong>ह</strong>ँसी <strong>ह</strong>ोयत जग तोर। श ् <strong>ह</strong>े जननी.....अबला जािन शरण दीअ जननी,नाम जपत <strong>ह</strong>म तोर। श ् <strong>ह</strong>े जननी....<strong>ह</strong>म अबला अज्ञान <strong>ह</strong>े ामा,धन सि िकछु नि<strong>ह</strong> अिछ <strong>ह</strong>मरा,नि<strong>ह</strong> अिछ बल, नि<strong>ह</strong> अिछ ब ु ि,कोन <strong>िव</strong>िध भव सागर उतरब,<strong>ह</strong>म अबला अज्ञान।( 5)नि<strong>ह</strong> अिछ िकछुओ ज्ञान। श ् <strong>ह</strong>म अबला....नि<strong>ह</strong> अिछ िकछुओ ान। श ् <strong>ह</strong>म अबला......अि<strong>ह</strong>ंक जपल <strong>ह</strong>म नाम। श ् <strong>ह</strong>म अबला...जगद <strong>ह</strong>े अबल मेरी, जननी जय जय कािलका।दष भुजा दष खडग रािजत, पाष खर <strong>िव</strong>रािजत।( 6)78


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मु लयय मगन नाचय, गाबय योिगन मािलका।भाइ भैरब मु छीनिथ जय जय कािलका।( 7)अ<strong>ह</strong>ा ँ िकयै भेल<strong>ह</strong>ु ँ कठोर <strong>ह</strong>े जननी अ<strong>ह</strong>ा ँ िकयै भेल<strong>ह</strong>ु ँ कठोर।<strong>ह</strong>म द ु िखया मा ँ शरण अ<strong>ह</strong>ा ँ के अ<strong>ह</strong>ा ँ िकयै भेल<strong>ह</strong>ु कठोरश ् <strong>ह</strong>े जननी...अतुल क सि<strong>ह</strong> जनम <strong>दे</strong>ल अिछ आब पोछत के रश्<strong>ह</strong>े जननी ...ककरा पर <strong>ह</strong>म जनम गमायब के करती आब शोरश ् <strong>ह</strong>े जननी....ककरा पर <strong>ह</strong>म िस परायब के आब रक्षक मोरश ् <strong>ह</strong>े जननी अ<strong>ह</strong>ा ँ िकयै....ो <strong>ह</strong>मर रखबार <strong>ह</strong>े जननी,ो <strong>ह</strong>मर रखबार।िचा <strong>िव</strong>कल <strong>िव</strong>वस मन मेरो,मन द ुख <strong>ह</strong>ोइए अपार। <strong>ह</strong>े जननी ो....िब अबल धार मे डुबल<strong>ह</strong>ु ँ,सुझत नि<strong>ह</strong> िकनार। श ् <strong>ह</strong>े जननी.....अ<strong>ह</strong>ा ँ िकए <strong>दे</strong>र लगेल<strong>ह</strong> ु ँ जननी,<strong>ह</strong>म डुबल<strong>ह</strong> ु ँ मझधार। श ् <strong>ह</strong>े जननी....सिक ृ मािलक अ<strong>ह</strong>ी ं छी जननी,कर<strong>ह</strong>ु सभक ितपाल। श ् <strong>ह</strong>े जननी....माता के सब पु बराबिर,पंिडत म ूख र् गमार। श ् <strong>ह</strong>े जननी....कतेक <strong>िव</strong>नय कय थािक गेल<strong>ह</strong>ु ँ <strong>ह</strong>म,अब किरअ भव भार। श ् जननी...( 8)79


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>ा ँ न<strong>ह</strong>ैली काली क<strong>ह</strong>ा ँ लट झाडलि,क<strong>ह</strong>ा ँ कयल िसंगार <strong>ह</strong>े।गंगा न<strong>ह</strong>ैली काली बाट लट झाडलि,ग<strong>ह</strong>बर कयल िसंगार <strong>ह</strong>े।पि<strong>ह</strong>िर ओिढया काली ग<strong>ह</strong>बर ठाढ भेिल,करय लगली सेवक गो<strong>ह</strong>ािर <strong>ह</strong>े।यष िलय यष िलय काली <strong>ह</strong>े माता,अ<strong>ह</strong>ा ँ यष िफ संसार <strong>ह</strong>े। श ् क<strong>ह</strong>ा.....ँअयल<strong>ह</strong>ु ँ शरण तो<strong>ह</strong>ार <strong>ह</strong>े जगतारिन माता।लाले मिरबा के लाले केविरया,लाले जा फ<strong>ह</strong>राय <strong>ह</strong>े जगतारिन माता।लाले चुनिरया के लाले िकनिरया,लाले िसुर कपार <strong>ह</strong>े जगतारिन माता।रािख िलय मुख लाली <strong>ह</strong>मरो,<strong>ह</strong>म लेब अँचरा पसािर <strong>ह</strong>े जगतारिन मता।अयल<strong>ह</strong>ु ँ शरण तो<strong>ह</strong>ार <strong>ह</strong>े जगतारिन माता।(11)<strong>ह</strong>े जगदा जय मा ँ काली थम णाम करै छी <strong>ह</strong>े।नि<strong>ह</strong> जािन <strong>ह</strong>म सेवा प ूजा अटपट गीत गबै छी <strong>ह</strong>े।( 9)( 10)सुनल<strong>ह</strong>ु ँ कतेक अधम के मैया मनवािछत ं फल दै छी <strong>ह</strong>े।80


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पु सम जािन चरण सेवक के जक क <strong>ह</strong>रै छी <strong>ह</strong>े।<strong>िव</strong>पितक <strong>ह</strong>ाल क<strong>ह</strong>ल की <strong>ह</strong>े मैया आषा लािग जपै छी <strong>ह</strong>े।सोना चानी म<strong>ह</strong>ल अटारी ई सब िकछु म ँगै छी <strong>ह</strong>े।मनक मरथ मनि<strong>ह</strong> मे रािख मिदर ं तक प<strong>ह</strong>ु ँचे छी <strong>ह</strong>े।अ<strong>ह</strong>ा ँक चरण के दास क<strong>ह</strong>ाबी एतवे <strong>ह</strong>म मनबै छी <strong>ह</strong>े।मी जन सँ पािब िनराषा नयन नीर ब<strong>ह</strong>बै छी <strong>ह</strong>े।र ब<strong>ह</strong>ा कऽ अ<strong>ह</strong>ा ँ लय मैया मोती माल गुथै छी <strong>ह</strong>े।(अिगला अंकमे)कना शरणतीक्षा सऽ पिरणाम तक – 5प ृी पर जक म ूल उे िदसकृ बढला ुपद के दरबार मेअपन म<strong>ह</strong>ल सऽ िनािषत पावअत उपित छलैथ ाणक पमेअपन ध र्बल सऽ ससाची भेलाघोिषत <strong>िव</strong>जयी ौपदीक यंवरमेवस्<strong>ह</strong>रण <strong>ह</strong>ोय वा वनवास <strong>ह</strong>ोयवा जरासंघ आ भीमक मयुमेवा अज ु र्न संग सुभाक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोयबलराम असमथ र् पिरजनक <strong>िव</strong>भाजनमे81


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मुदा धम र्मी भु एला पाव िदसइपुक आ<strong>ह</strong> पर सारिथक पमेआशिकत ं अजर्न ु के गीताक म ूलम ं संगकुउर्मे <strong>िव</strong>ुक <strong>िव</strong>राटपक दश र्न भेलअिक गाीव आ िशवक पशुपतास्मबल नि<strong>ह</strong>ं <strong>दे</strong>लकैन भीके मारऽ लेलसारिथ कृ करेलिखन शिक प ूजा<strong>दे</strong>वी द ुगा र्क समथ र्न भेलैन िजुके लेल<strong>िव</strong>जया अया र्लआज ुक जीवनत् येक िदन म ृत् युसँ सापट मािगकऽंबा ँकी–बक् यौता <strong>दे</strong>बऽ लेलऋणक पमे बािचर<strong>ह</strong>ल ँ अिछ जीवन ।त् येक क्षण म ृत् युसँ पै ँचा मािगकऽंक्षितप ू ितर् करबाक ि<strong>ह</strong>साबसँव ्याजक पमे भिरर<strong>ह</strong>ल अिछ जीवन ।जीवन आजर्न करबाक ि<strong>ह</strong>साबमे नि<strong>ह</strong>82


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जीवन त् येक क्षणक ऋण <strong>दे</strong>बाक ि<strong>ह</strong>साबसँचुकएबाक दरमे असुल–उपर भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ ।यु आ शानितक ् जोड◌़–घटाउमेभूखक बाद लऽकऽमािट खाएपर मजब ूर भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ जीवन ।अखन डेराओन मुँ<strong>ह</strong>सभअम ूर् अथ र्मे काएल जीवनके, आ ँटाक संग बदिलकऽ<strong>िव</strong>वशतासँ बािचर<strong>ह</strong>ल ँ अिछ ।इच् छा आ म<strong>ह</strong>ात् वाका ंक्षीक कोठीकेद ू िषत वातावरणके तोड◌़ल समयमेसंघषे र्–संघष र्क बीचसँ भािगमक् खक असितत् ् वपर दाग लगाबऽ लेलसकर्सक जोकर बिन बािचर<strong>ह</strong>ल ँ अिछ जीवन ।खोजमेसँ लाएल संरचनामे, अपसँ लगाएल आिगजिरर<strong>ह</strong>ल प ृथ ्वीक भागमे शानित ् शानित ् करतिछितर–िबितर भेल शताब ्दीक <strong>ह</strong>ीमे मल<strong>ह</strong>म लगाबऽप्रयास ् ्तसँ काटल गेडी लऽकऽकछुआक गितमे चिलर<strong>ह</strong>ल अिछ जीवन ।(आबय बला पोथी अएना मैिथली क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>-सादक संतोष कुमार िमसँ)83


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मनक बात मनमेसरोज िखलाडीसाममे तँ <strong>ह</strong>म चुपचाप छल<strong>ह</strong>ु ँपरोछमे <strong>ह</strong>म बरबराइत र<strong>ह</strong>ै छी<strong>ह</strong>ुनका साम <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ँसऽ नि<strong>ह</strong> सकल<strong>ह</strong>ु ँअएनाके साम <strong>ह</strong>म िकए मुसिकआइ ् छी ?मनक बात <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ुनकासँ क<strong>ह</strong>ऽ नइ सकल<strong>ह</strong>ँुअखन <strong>ह</strong>म िकए पछताइ छी<strong>ह</strong>ुनका आग ू िकछु बाजऽ नि<strong>ह</strong> सकल<strong>ह</strong>ु ँअखन <strong>ह</strong>म िकए र ब<strong>ह</strong>बै छी ?ममन क<strong>ह</strong>ै छल<strong>ह</strong>ु अ<strong>ह</strong>ा ँ <strong>िव</strong>न जीयब कोनासाममे नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ऽ सकल<strong>ह</strong>ु ँ84


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्संकोच आ डरसँ चुपचाप छल<strong>ह</strong>ु ँमोनसँ कि<strong>ह</strong>यो <strong>ह</strong>ँसऽ नि<strong>ह</strong> सकल<strong>ह</strong>ु ँ ।यादमे <strong>ह</strong>ुनक कते िदन र ब<strong>ह</strong>ाउ<strong>ह</strong>ुनक इच् छाके <strong>ह</strong>म ब ुझऽ नि<strong>ह</strong> सकल<strong>ह</strong>ु ँओ तँ <strong>ह</strong>मरा पौ छली<strong>ह</strong>ुनका <strong>ह</strong>म पाबऽ नि<strong>ह</strong> सकल<strong>ह</strong>ु ँ ।अख यादमे <strong>ह</strong>ुनक डूबल र<strong>ह</strong>ै छीकिनयो चैन नि<strong>ह</strong> पाबऽ सकल<strong>ह</strong>ँुए<strong>ह</strong>न के<strong>ह</strong>न रोग भऽ गेल <strong>ह</strong>मराइलाज <strong>ह</strong>म करबऽ नि<strong>ह</strong> सकल<strong>ह</strong>ु ।गलती तँ <strong>ह</strong>ुनकेसँ भेलओ<strong>ह</strong>ो तँ <strong>ह</strong>मरा क<strong>ह</strong>ऽ नि<strong>ह</strong> सकलीताली तँ <strong>ह</strong>म बजाबऽ चा<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँमुदा द ुन ू <strong>ह</strong>ाथके िमलन कराबऽ नि<strong>ह</strong> सकल<strong>ह</strong>ु ँमनक बात ममे २।(आबय बला पोथी अएना मैिथली क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>-सादक संतोष कुमार िमसँ)85


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दयाकाबािढ<strong>ह</strong>ाथ जोरी के <strong>िव</strong>नय करै छीसु मा ँ कमला, कोशीबकिस िदयै आब िमिथला केपु टुगर भेल चैिदस |िचनवार पर सँ ब<strong>ह</strong>ै छल धारजान बचायब भेल प<strong>ह</strong>ाड◌़नि<strong>ह</strong> खेवाक को ओिरयानिबतल अ िबन कतेको सा ँझना-भुटका मुँ<strong>ह</strong> तकै छलमायाक आ ँखी सँ ड खसै छलबाप बेचारा बेबस बैसलअपना माथ पर <strong>ह</strong>ाथ धे छलद ुधपीबा बा करै छल सोरमायक द ुध, सुखायल ठोरनि<strong>ह</strong> जािन कोन जक ई पापपु िबयोगक परल संतापिकयाक िबधाता भेला बाम86


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नि<strong>ह</strong> छोरल खरद ु ितयाक ओिरयान<strong>दे</strong>ल कमलाक कतेको सा ँझतइयो मुइन फुटल अंगनाक मा ंझबेटा, पुतो<strong>ह</strong>, त आ नातीबि<strong>ह</strong> गेल सबिकयो टूटी गेल छातीकिन-किन बिढया भेल बता<strong>ह</strong>सागर गाम में मचल तवा<strong>ह</strong>सुखी गेल पािन सुखल रपसिर गेल म<strong>ह</strong>ामारीक कोपबाध-बोन सब भेल िबरानसुखी गेल गाछ उजरल मचानभुत<strong>ह</strong>ी पोखरी में उरैया बालउका डी<strong>ह</strong> पर लगावय जाल से सुर छल ई धरतीभय गेल आई अनाथाकुल पु छटपटा र<strong>ह</strong>ल जेनािबना पािन के माछकना शरण87


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्88


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> न ूतन अंक ग-प भारतीपाखलोम ूल उपास : को ंकणी, लेखक : तुकाराम रामा शेट,ि<strong>ह</strong>ी अवाद : डा. श ंभु कुमार िसं<strong>ह</strong>, ी सेबी फना र् ं डीस.मैिथली अवाद : डा. श ंभुकुमार िसं<strong>ह</strong>89


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पाखलो- भाग-६चािर (4)गो<strong>िव</strong> जाि<strong>ह</strong> िदन करी पर लागल, पाखलो ओि<strong>ह</strong> िदन लौ<strong>ह</strong> – अय केर खदानपर क ाइवर बिन गेल। ओकर काज <strong>दे</strong>िख कए एक बरखक भीतरि<strong>ह</strong> कनीओकर करी पी क’ <strong>दे</strong>लकैक। ओकरा 450 पैया दरमा<strong>ह</strong>ा भेटैत र<strong>ह</strong>ैक आएकर अलावे ओवरटाइम से<strong>ह</strong>ो। ओकर खेनाय-पीनाय को एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोटलमे <strong>ह</strong>ोइतछलैक आ ओ कत<strong>ह</strong>ु ँ सुित जाइत छल।पाखलो आ आले द ुन ू अपन पयरक तरेँ दिभकेँ ू मसोड◌़ित लदानक गैरेज लग जार<strong>ह</strong>ल छल। काि आनल गेल लौ<strong>ह</strong> – अय केर चूण र् केर ढेर <strong>दे</strong>िखकए ओ ब<strong>ह</strong>ुतअचरजमे पड◌़ि◌ गेल। ओ द ुन ू गैरेजमे चिल गेल। क ाट र् क’ कए दिभकूमेघकेँ पाछू छोड◌़◌ैत ओ लोकिन क तेजीसँ बढ◌़◌ौलक।सा ँझ ुक काल पाखलो आ आले अपन-अपन क आिन गैरेजक लग लगा <strong>दे</strong>लक। ओकाुक अपेक्षा आइ एक खेप बेसी लगौ छल। आइ द ुन ू ब<strong>ह</strong>ुत बेसी स<strong>दे</strong>ख’ मे आिब र<strong>ह</strong>ल छल। पाखलो अपना <strong>दे</strong><strong>ह</strong> पर एक नजिर <strong>दे</strong>लक। ओ ध ूरा सँसानल ब ुझाइत छल। ओकर कपड◌़◌ा प ूण र् पसँ ध ूरामे सानल र<strong>ह</strong>ैक। माथक केश,मोछ आ सौ ंसे <strong>दे</strong><strong>ह</strong> ध ूरा सँ सानल र<strong>ह</strong>ैक। ओ <strong>ह</strong>ाथ-पयर धोबाक लेल आलेक संगनल िदस चिल <strong>दे</strong>लक।नल पर जमा भेल सभटा मज ुरनी पाखलोक मजाक उड◌़◌ाब’ लागलैक। एकटामज ुरनी अपन एकटा छोट सन एना िनकािल पाखलो केँ ओकर अपनि<strong>ह</strong>ं प <strong>दे</strong>खबा लेल<strong>दे</strong>लकैक। ओ एना लेलक, ओि<strong>ह</strong>मे अपन अजीब प <strong>दे</strong>िख ओकरा <strong>ह</strong>ँसी लािग गेलैक।ओकरा ब ुझेलैक जो ओ ललका मुँ<strong>ह</strong> बला बनरबा छैक।पाखा, पेड◌़◌ाक बगल वला झीलमे जेना ध ूरा जमैत छैक ति<strong>ह</strong>ना तोर<strong>ह</strong>ु ँ <strong>दे</strong><strong>ह</strong> परजमल छ<strong>ह</strong>। एकटा मज ुरनी पाखलो केँ पयर सँ माथ धिर <strong>दे</strong>खैत क<strong>ह</strong>लकैक। अरे,ओतँ ध ूरेक िमल पर करी करैत अिछ। एकटा दोसर मज ुरनी ओकर मजाककेलकैक। ई सुिन सभटा मज ुरनी <strong>ह</strong>ँसय लागली<strong>ह</strong>।ओ ध ूरासँ भरल अिछ एि<strong>ह</strong>लेल अ<strong>ह</strong>ा ँसभ ओकरा पर <strong>ह</strong>ँिस र<strong>ह</strong>ल छी? आले मज ुरनीसँप ूछलकैक। आब न<strong>ह</strong>एलाक बाद ओकरा <strong>दे</strong>िख लेबैक, ओ सेब सन लाल आ एकदमिफर ंगी सन भ’ जाएत जकरा <strong>दे</strong>िख कए को बाप अपन बेटी ओकरा <strong>दे</strong>बा लेलतैयार भ’ जेतैक।90


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आले, पाखलोक लेल अ<strong>ह</strong>ा ँ अपनि<strong>ह</strong> जाितमे को का तािक िदयौक, पि<strong>ह</strong>लमज ुरनीक<strong>ह</strong>लकैक।…….से िकएक? ओकरा तँ को पाखिल चा<strong>ह</strong>ी। पाखा, अ<strong>ह</strong>ा ँ अपना लेल िलस्बनसँ एकटा पाखिलन ल’ कए आिब जाएब। एि<strong>ह</strong> बात पर सभ केओ <strong>ह</strong>ँसय लागल मुदापाखलो केर भौ ं<strong>ह</strong> तिन गेलिन।ओ.......<strong>ह</strong>ो...... ओकर मामाक बेटी छैक ? बीचि<strong>ह</strong>मे रण आिब गेलासँमज ुरनी बाजल।दोसरओकर मामा सोन ू परस ूए शेलपे ं सँ गाम र<strong>ह</strong>बा लेल आएल र<strong>ह</strong>ैक। ओकरा बेटीकएखनि<strong>ह</strong> िबया<strong>ह</strong> भ’ गेल छैक।शी..... ई तँ पाखलो छैक ?पाखलो सँ एकर िबया<strong>ह</strong>.....? शी.....पि<strong>ह</strong>ल मज ुरनीक क<strong>ह</strong>ल सुिन कए सभ ो चुपभ’ गेल। पाखलो केँ ब<strong>ह</strong>ुत खराप लागलैक आ ओकर भौ ं<strong>ह</strong> तिन गेलैक।<strong>दे</strong><strong>ह</strong> धो-पोिछ ओ लोकिन नीचा ँ उतर’ लागल। उतरैत काल आले सीटी बजा र<strong>ह</strong>लछल आ पाखलो चुपचाप चिल र<strong>ह</strong>ल छल। ओि<strong>ह</strong> मौनक िितमे ओकरा अपन मामा,सोन ूक पिछला बात सभ रण आिब गेलैक।सोन ूक िबया<strong>ह</strong>क लेल पाखलोक माय, पाखलो केँ गोदीमे ल’ कए गेल छलैक।िबया<strong>ह</strong>सँ ठीक द ू िदन पि<strong>ह</strong>, सोन ू अपन िबया<strong>ह</strong>क खबिर अपन बि<strong>ह</strong>नकेँ <strong>दे</strong> छलैक।ओ िबया<strong>ह</strong>मे को िबध-व<strong>ह</strong>ार करबाक लेल तैयार नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>िथ, मुदा सोन ूक िजकेर कारँ ओकरा मानय पड◌़लैक।सोन ूक दिनया ु ँ केवल द ू वरख धिर चिल सकलैक। ओकरा एकटा बेटी भेलैक मुदातेसरि<strong>ह</strong> बरख ओकर घरनी ओकरा सदाक लेल छोड◌़ि◌कए चिल गेली<strong>ह</strong>।ँ पाखलो एकटा नम<strong>ह</strong>र सा ँस छोड◌़लक। ढ◌़लानसँ नीचा उतरैत ओकर पयरलड◌़खड◌़◌ा गेलैक।आले आ पाखलो नदीक कछेर वला <strong>ह</strong>ोटल प<strong>ह</strong>ु ँिच गेल। िनत िदन जका ँ ओ सभ<strong>ह</strong>ोटलक भीतर जयबाक लेल ओ सभ अपन-अपन माथ नीचा ँ झ ुकौलक। पाखलो चा<strong>ह</strong>पीिब लेलक मुदा ओकरा िदमागसँ एखन धिर ओि<strong>ह</strong> बातक िनसा ँ नि<strong>ह</strong> उतरल छलैक।जमा भेल िम सभसँ आले ग करए लागल।91


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पाखलो <strong>ह</strong>ोटलसँ बा<strong>ह</strong>र िनकलल आ खेत िदस ख ुलल पेड◌़◌ा बाटे चलय लागल। ओब<strong>ह</strong>ुत द ुखी अिछ, ए<strong>ह</strong>न ओकरा चे<strong>ह</strong>रासँ ब ुझाइत छलैक। मज ुरनी सभ ारा कएल गेलगक न<strong>ह</strong> ओकर करेज फार जा र<strong>ह</strong>ल छलैक।शी..... ई तँ पाखलो छैक ? मामाक बेटीक िबया<strong>ह</strong> पाखलोक संग?.....म ंगुी (एक कारक जंगली फल जे लोक खाइत अिछ) झरनाक पािनक आवाज आिबर<strong>ह</strong>ल छलैक। कपड◌़◌ा-ला धोबा आ पािन भरबाक लेल आबए बाली का आस्ीगण सभक आवाज नि<strong>ह</strong> छलैक। आइ पाखलो क <strong>दे</strong>रीसँ आएल र<strong>ह</strong>य। ओ िकछुअमन सन लागैत छल। ओ झरनासँ गाम िदस जाएबला लोकपेड◌़ि◌या िदस<strong>दे</strong>खलक। ओि<strong>ह</strong> लोकपेड◌़ि◌याक बाटे ँ अिरया गाममे पयर रख छल।ओ अपन <strong>दे</strong><strong>ह</strong> परसँ कपड◌़◌ा उतारलक आ म ंगुक गाछक जड◌़ि◌मे रािख <strong>दे</strong>लक।ओ झरनाक कछेरमे बैिस गेल। ब<strong>ह</strong>ैत पािनमे ओ अपन पयर ख ुलल छोड◌़ि◌<strong>दे</strong>लक। ओकरा जाड◌़ लागलैक। ओ जाड◌़ ओकरा नसमे समा गेलैक। ओ अपनआिखक ँ िपपनी ब क’ लेलक। द ूप<strong>ह</strong>रमे ध ूरा पर चलैत जे पयर छक-छक पाकैतर<strong>ह</strong>ैक ओि<strong>ह</strong> पयरकेँ एखन जाड◌़ लािग र<strong>ह</strong>ल छलैक। ई सोिच पाखलो एकटा नम<strong>ह</strong>रसा ँस छोड◌़लक आ आिख ँ ब क’ लेलक। ओ ायः आिबकए पि<strong>ह</strong> अपन पयर ठंढापािनमे डुबबैत र<strong>ह</strong>य। जखन सभटा का आ स्ीगण लोकिन पािन भिर कए चिलजाइक तखनि<strong>ह</strong> ओ न<strong>ह</strong>बैत छल आ अपन कपड◌़◌ा-ला धोबैत छल।ओ पािनमे डुबकी लगौलक। छपाक केर आवाजभेलैक एि<strong>ह</strong>लेल ओ अपन म ूड◌़◌ीउठौलक तँ <strong>दे</strong>खलक जे शामा <strong>ह</strong>ँिस र<strong>ह</strong>ल छली<strong>ह</strong>। ओ<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ँसल। शामा झरनाक उपरकाधार पर अपन घैल भरए लगली<strong>ह</strong>। आइ पािन भरबामे <strong>दे</strong>री िकएक भेल?प ू िछलेबैिन, पाखलो सोचलक। मुदा ओ चुप र<strong>ह</strong>ल। शामा घैल अपना डा ँर पर राखलकआ छोटकी घैल अपना <strong>ह</strong>ाथमे रािख चिल <strong>दे</strong>ली<strong>ह</strong>। नजिरसँ द ूर <strong>ह</strong>ोइत धिर ओ ओकरा<strong>दे</strong>खति<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> गेल।ओ <strong>ह</strong>ोशमे आएल। िक शामा पािनमे पाथर फेक छली<strong>ह</strong>? ओ सोच’ लागल, <strong>ह</strong>ँ –ओकर मोन क<strong>ह</strong>ैत छलैक। ओ आएल छिथ आ <strong>ह</strong>मरा ब ुझएबाक लेल ओ पाथर फेकछली<strong>ह</strong> – ओकर दोसर मोन क<strong>ह</strong>ैक – नि<strong>ह</strong>, ओ पाथर मार’ ए<strong>ह</strong>न काज नि<strong>ह</strong> क’ सकैतअिछ। भ’ सकैछ उपरका म ंगु नीचा ँ िगरल <strong>ह</strong>ोइक। ओ ई सोचति<strong>ह</strong>ं छल ताधिरएकटा म ंगु पािनमे िगरलैक। खाइत काल ओकरा रण भेलैक। एि<strong>ह</strong> घटनाकब<strong>ह</strong>ुतो बरख भ’ गेल र<strong>ह</strong>ैक। जंगलमे काजू आ का खाइत-खाइत गो<strong>िव</strong> आ ओएि<strong>ह</strong> झरना पर आएल छल। म ंगुी झरनाक म ंगु ब<strong>ह</strong>ुत पािक गेल छलैक। पाखलोआ गो<strong>िव</strong> ओि<strong>ह</strong> म ंगु पर पाथर मारए लागल। ओि<strong>ह</strong> समय शामा झरना पर आिबर<strong>ह</strong>ल छली<strong>ह</strong>, ई गो<strong>िव</strong> <strong>दे</strong>खलक आ <strong>दे</strong>खति<strong>ह</strong>ं अपना <strong>ह</strong>ाथसँ पाथर फेिक <strong>दे</strong>लक आ92


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पाखलो सँ क<strong>ह</strong>लकैक – पाखा, <strong>ह</strong>ाथसँ पाथर फेिक िदयौक, <strong>िव</strong>ा मामाक शामा आिबर<strong>ह</strong>ल छिथ।िकएक? पाखलो पुछलकैक।अरे, म ंगुी झरनाक जग<strong>ह</strong> ओकरे छैक , <strong>ह</strong>मसभ जे म ंगु झटाि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल छी ई बातजँ ओकरा बाब ूकेँ पता लािग गेलिन तँ से नीक ग नि<strong>ह</strong> िथक। ओ गािरओ <strong>दे</strong>ता<strong>ह</strong>आ मारबो करता<strong>ह</strong>। गो<strong>िव</strong>क क<strong>ह</strong>लाक पातो पाखलो अपना <strong>ह</strong>ाथसँ पाथर नि<strong>ह</strong>फेकलक। ओ लगातार झटा<strong>ह</strong>ति<strong>ह</strong>ं र<strong>ह</strong>ल। गो<strong>िव</strong>क रोकलाक पाति<strong>ह</strong>ं ओ कल।शामा ओतए आिब गेली<strong>ह</strong>। ओ लाल र ंगक पाकल म ंगुकेँ <strong>दे</strong>खलक। ओकरा म ंगुखएबाक मोन भेलैक। ओ<strong>ह</strong>ो पाथर मािर-मािर म ंगु झखारए लागली<strong>ह</strong>। ओकर द ू-तीनपाथरसँ एकटा पातो नि<strong>ह</strong> िगरलैक। पाखलो आ गो<strong>िव</strong> द ुन ू <strong>ह</strong>ँसए लागल। ओ लजागेली<strong>ह</strong>। ओकरि<strong>ह</strong>ं आनल पाथरसँ पाखलो म ंगु झटा<strong>ह</strong>’ लागल। जीए ओ पाथरओति<strong>ह</strong> फेिक म ंगुक गाछ पर चिढ गेल। म ंगुक गाछक डािरकेँ ि<strong>ह</strong>लाब’ लागल।म ंगु सभ ढब-ढब कए िगरए लागलैक। िछा आनबाक लेल शामा घर चिल गेली<strong>ह</strong>।मुदा आपस अबैत काल ओकरा संगि<strong>ह</strong> ओकर बाब ूजी से<strong>ह</strong>ो आिब गेला<strong>ह</strong>। धरती परपसरल म ंगु <strong>दे</strong>िख कए ओ पाखलो केँ ओकरा माए लगा कए गािर <strong>दे</strong>लकैक। तकराबादसँ जखन कि<strong>ह</strong>यो शामा ओकरा बाटमे भेटैक ओ अपन माथ झ ुकाकए चिल जाइतछली<strong>ह</strong>।जाि<strong>ह</strong> िदनसँ पाखलो ाइवर भेल छल ताि<strong>ह</strong> िदनसँ ओ म ंगुी झरना पर न<strong>ह</strong>एबाक लेलअबैत छल। पाखलो केँ <strong>दे</strong>िख शामा कि<strong>ह</strong>ओ-कि<strong>ह</strong>ओ <strong>ह</strong>ँसैत छली<strong>ह</strong>। एकिदन तँ ओकनखी मािर कए गो<strong>िव</strong>क <strong>ह</strong>ाल-समाचार प ूछ छली<strong>ह</strong>। ताि<strong>ह</strong> िदन तँ ओ ायः पाखलोकेँ <strong>दे</strong>िख कए <strong>ह</strong>ँसैत छली<strong>ह</strong> आ पाखलोक मोनमे ओकरा ित नब अंकुर अबैतछलैक।पाखलो सँ ई खबिर सुिन, गो<strong>िव</strong> पाखलोक ख ूब मजाक उड◌़◌ौलक।पाखा, <strong>ह</strong>ुनकर भाव ब<strong>ह</strong>ुत नीक छिन। ओ क कारी अव छिथ मुदा <strong>दे</strong>ख’मेनीक छिथ। अ<strong>ह</strong>ा ँक जोड◌़◌ी ख ूब जँचत। ई बात पाखलोक मोनमे घ ूमैत र<strong>ह</strong>ैक आओ न<strong>ह</strong>बैत काल अपना-आपि<strong>ह</strong>ंमे उफानक म<strong>ह</strong>स ूस करैत छल।दोसर िदन रिब र<strong>ह</strong>ैक। पाखलो घ ूमबाक लाथे बा<strong>ह</strong>र िनकलल। बाट चलैत-चलैत ओम ंगु झरना लग प<strong>ह</strong>ु ँिच गेल। झरनाक शीतल पािनसँ ओ एक आ ँज ुर पािन पीिब लेलकआ लगीचक आमक गाछ िदस चिल <strong>दे</strong>लक। ओि<strong>ह</strong> आमक गाछक एकटा नम<strong>ह</strong>र जड◌़ि◌धरतीक उपर आिब गेल र<strong>ह</strong>ैक। ना सभ जका ँ ओ अपन के<strong>ह</strong>ु ँनी उपर उठौ धरतीपर परल र<strong>ह</strong>य। पाखलो एकटा जड◌़ि◌ पर बैिस गेल आ कृितक सौ ंदय र्<strong>दे</strong>ख’ लागल।93


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आइ चैत मासक पिण ू र्मा छलैक। गामस लोक सभ सा ंतेरी मिदर ं लग बसंत प ूजाकरए बला र<strong>ह</strong>ैक मुदा ताि<strong>ह</strong>सँ पि<strong>ह</strong> कृित फूल आ फल सभक लटकिन लगा कएबसंत ऋतुक ागत क’ चुकल छलैक। आमक गाछक अजो<strong>ह</strong> आम सभ गोटपंगरापाकए लागल छलैक। काजूक गाछ पर लाल आ पीयर काजू लागल र<strong>ह</strong>ैक। <strong>ह</strong>िरयरअजो<strong>ह</strong> काजू सभ पाकबाक बाट जोि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल छल आ एखन धिर डािर पर को ंढ◌़◌ीसभ डोिल र<strong>ह</strong>ल छलैक।शः – शः बसात िस<strong>ह</strong>कए लागलैक। पाखलो केँ लागलैक – आब ई ाणदायीबसात कृितकेँ नब जान द’ <strong>दे</strong>तैक। गाछ – िबरीछकेँ पागल बना <strong>दे</strong>तैक।बसातक िस<strong>ह</strong>कबक संगि<strong>ह</strong> पाखलोक मोनमे <strong>िव</strong>चारक ल<strong>ह</strong>िर ि<strong>ह</strong>लकोर मार’ लागलैक। ईबसात पिम िदसक प<strong>ह</strong>ाडकेँ पार करैत, खेतक बीचोबीच धरतीकें चीरैत नदीकेँ पारकरैत प ूबिरया प<strong>ह</strong>ाड◌़ िदस उझलैत िबना कनि<strong>ह</strong> आग ू बिढ जाएत। ओ कतए सँआएल <strong>ह</strong>ेतैक? कोन ठामसँ आएल <strong>ह</strong>ेतैक ई बतएबाक को उमेद नि<strong>ह</strong> अिछ। ओसभ ठाम मण करएबला वासी अिछ।बसातकेँ अिबति<strong>ह</strong>ं धरती ओि<strong>ह</strong> बसातमे र ंग उछािल ओकर ागत केलक। बसातधरतीक माथक चुंबन लेलकैक। गाछकेँ गर लगेलकैक। लीसभकेँ बाि<strong>ह</strong>सँ ँ पकड◌़ि◌का पर राखलकैक आ फेर नीचा ँ रािख <strong>दे</strong>लकैक। फूल, फल आ पात सभक चुंबनलेलकैक। आ प ूरा बगैचामे सभकेँ <strong>ह</strong>ाथसँ इशारा करैत ओ आपस चिल गेल।पाखल<strong>ह</strong>ु ँ के ब ुझाब’ लागलैक जे – बसाते जका ँ ओ<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> इलाकामे घिम-िफिर ू र<strong>ह</strong>लअिछ। ओ जि<strong>ह</strong> कालसँ एि<strong>ह</strong> इलाकामे र<strong>ह</strong>ैत छल। मुदा <strong>ह</strong>म बसात जका ँ आिब कएचिल नि<strong>ह</strong> जाइत छी अिपतु एतुका िनवासी भ’ गेल छी। एि<strong>ह</strong> आम गाछक सदृश<strong>ह</strong>मर<strong>ह</strong>ु ँ जड◌़ि◌ ब<strong>ह</strong>ुत भीतर धिर चिल गेल अिछ। एि<strong>ह</strong> मािटक बल पर <strong>ह</strong>म पैघभेल<strong>ह</strong>ु ँ फरल<strong>ह</strong>ु ँ-फुलल<strong>ह</strong>ु ँ। एि<strong>ह</strong> मािटक संारमे पलल<strong>ह</strong>ु ँ-बढ◌़ल<strong>ह</strong>ु ँ अिछ <strong>ह</strong>म।सा ँझ खतम भ’ कए गद<strong>ह</strong>काल भ’ र<strong>ह</strong>ल छलैक। म ंगुी झरना पर पािन भिर कएका आ स्ीगण लोकिन घर जा र<strong>ह</strong>ल छली<strong>ह</strong>। पाखलोक ान ओम<strong>ह</strong>र नि<strong>ह</strong> छलैक,अिपतु आइ शामा पािन भरबाक लेल नि<strong>ह</strong> आएल र<strong>ह</strong>ैक एि<strong>ह</strong> लेल ओकर ाण फँसल जार<strong>ह</strong>ल छैक, ओकरा ए<strong>ह</strong> लागलैक। <strong>ह</strong>ी आ मा ंसुसँ पैघ भेल पाखलो केँ एकटाकुमािर कासँ िस<strong>ह</strong> भ’ गेल छलिन आ ओ ओकरासँ िबया<strong>ह</strong> करबाक लेल सोिच र<strong>ह</strong>लछल। जकरा एक नजिर <strong>दे</strong>िखयि<strong>ह</strong>केँ ओकरा नस-नसमे उम ंग आिब जाइत छलैक वै<strong>ह</strong>शामा आइ झरना पर नि<strong>ह</strong> आयल छली<strong>ह</strong> तै ँ ओ अपनाकेँ म ंद म<strong>ह</strong>स ूस करैत छल।गद<strong>ह</strong>काल खतम <strong>ह</strong>ेबा पर र<strong>ह</strong>ैक आ अार अपन पयर पसािर र<strong>ह</strong>ल छल। सा ंतेरीमिदर ं लग पाखलोकेँ पेोमैक जगमग करैत इजोत <strong>दे</strong>खा पड◌़लैक। ओकराआइ <strong>ह</strong>ोमएबला बसंत प ूजाक रण आिब गेलैक। बसंत प ूजा िदन सा ंतेरी माएकपालकी बड◌़ ध ूमधामसँ बा<strong>ह</strong>र िनकलैत अिछ। ओ कृितमे आएल बसंत ऋतुसँ भेंट94


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्करैत अिछ। ओि<strong>ह</strong> राित ओ मिदर ं आिपस नि<strong>ह</strong> जाइत छिथ अिपतु बा<strong>ह</strong>रि<strong>ह</strong>ं कृितकसंग र<strong>ह</strong>ैत छिथ। बसंत ऋतुक िदन गाम भिरक लोक भिर राित उब मनबैतअिछ। प ूजाक लेल तँ शामा अवे अओती<strong>ह</strong>, तखनि<strong>ह</strong>ं <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ुनकासँ भेंट क’ लेब।पाखलो सोचलक।शामासँ भेंट करबाक ब<strong>ह</strong>े ओकरा प ूरा <strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे जोश आिब गेलैक आर गामक िदसजयबाक लेल ओ ती गितएँ चलए लागल।म ंगुी झरना पर सभ िदन जका ँ पाखलो आइयो अपन कपड◌़◌ा धोबैत छल। रिबलगाकए आइ तीन िदन भ’ गेल र<strong>ह</strong>ैक। गो<strong>िव</strong> रिबकेँ िकएक नि<strong>ह</strong> अएला<strong>ह</strong>? ओयै<strong>ह</strong> सोिच र<strong>ह</strong>ल छल। ततबि<strong>ह</strong>मे द ूरसँ – ”पाखा, यौ पाखा” गो<strong>िव</strong>केँ ए<strong>ह</strong>नआवाज सुनबामे अएलिन। ओ पाछू घिमकए ू <strong>दे</strong>खलक। गो<strong>िव</strong>केँ <strong>दे</strong>खति<strong>ह</strong> पाखलोतुर उठल आ ओकरा िदस दौड◌़ि◌कए चिल गेल। द ुन ू एक दोसराक <strong>ह</strong>ाथ पकड◌़ि◌लेलक। गो<strong>िव</strong>क कन<strong>ह</strong>ा अपना <strong>ह</strong>ाथसँ ि<strong>ह</strong>लबैत पाखलो पुछलकैक –अ<strong>ह</strong>ा ँ रिब िदन िकएक नि<strong>ह</strong> एल<strong>ह</strong>ु ँ?की क<strong>ह</strong>ी, <strong>ह</strong>मरा ऑिफसक िम लोकिन <strong>ह</strong>मरा िपकिनक पर ल’ कए चिल गेल छला<strong>ह</strong>।<strong>ह</strong>म जाएवला नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ी, मुदा की किरत<strong>ह</strong>ु ँ ओ सभ <strong>ह</strong>मरा जबरदी ल’गेला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>मरमोन करैत र<strong>ह</strong>य जे अ<strong>ह</strong>ा ँसँ आिब भेंट करी। गो<strong>िव</strong> अपन मोन खोिल <strong>दे</strong>लिथ।जाय िदअ, एखनि<strong>ह</strong>ं िमलल<strong>ह</strong>ु ँ यै<strong>ह</strong> की कम अिछ?द ुन ू <strong>ह</strong>ँसय लगला<strong>ह</strong>।“चल ू पि<strong>ह</strong> अ<strong>ह</strong>ा ँ न<strong>ह</strong>ा िलअ”गो<strong>िव</strong>क क<strong>ह</strong>ला पर पाखलो झरनामे न<strong>ह</strong>ाबए लगला<strong>ह</strong>। गो<strong>िव</strong>केँ उुकता र<strong>ह</strong>िन।ओ अपना <strong>ह</strong>ाथि<strong>ह</strong>ं सँ पािन िनकािल पाखलोक <strong>दे</strong><strong>ह</strong> पर िछा मारए लगला<strong>ह</strong>, पाखलो से<strong>ह</strong>ो<strong>ह</strong>ुनका पर पािन फेकलकिन। ओि<strong>ह</strong> काल गो<strong>िव</strong>क कपड◌़◌ा नीक जका ँ भीिजगेलिन। पाखलो केँ क खराप लागलिन। ओ गो<strong>िव</strong>सँ माफी मा ँगलिन। गो<strong>िव</strong>एकरा सभकेँ मजाकमे उड◌़◌ा <strong>दे</strong>लिथ।पाखलो न<strong>ह</strong>ाकए अपन <strong>दे</strong><strong>ह</strong> पोछलक। अपन कपड◌़◌ा सुखबाक लेल लािर <strong>दे</strong>लकैक।बादमे द ुन ू गोटे आमक जड◌़ि◌ पर आिब बैिस गेल। पाखलो गो<strong>िव</strong>क आिखमेँ<strong>दे</strong>खलक। गो<strong>िव</strong> िकछु क<strong>ह</strong>ए चा<strong>ह</strong>ैत छला<strong>ह</strong>, ई <strong>ह</strong>ुनका आिखसँँ पाखलोकेँ पता लािगगेलैक।को नब समाचार? पाखलो पुछलकैक।95


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कोन समाचार?<strong>ह</strong>मरा लेल एकटा संब ंध आएल अिछ।अ<strong>ह</strong>ा ँक लेल संब ंध? कतएसँ? केकर? पाखलो एकसँ एक कएलिन।ई सभ <strong>ह</strong>म अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ बादमे क<strong>ह</strong>ब। मुदा पि<strong>ह</strong> बताउ – शामा आइ आयल छली<strong>ह</strong>पािन भरबा लेल?<strong>ह</strong>ँ – नि<strong>ह</strong>ं......,एखन धिर तँ नि<strong>ह</strong>। पाखलो सोिचकए जवाब <strong>दे</strong>लक।नि<strong>ह</strong> ? तखन तँ <strong>ह</strong>मर अमान ठीके भेल। <strong>ह</strong>म अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ आर नि<strong>ह</strong> उलझाएब।<strong>ह</strong>मरा लेल <strong>िव</strong>ा आपा (दादा) क िदससँ शामाक लेल संब ंध आएल अिछ। <strong>ह</strong>म ओकरासाफ मना क’ <strong>दे</strong>िलयैक।पाखलोकेँ बतएबाक लेल आनल गेल र<strong>ह</strong> गो<strong>िव</strong> खोिल <strong>दे</strong>लक।मुदा संब ंधक लेल नि<strong>ह</strong> िकएक क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँ? पाखलो फेर केलक।एकर जवाब तँ ब सरल छैक यौ। गो<strong>िव</strong> बाजल।शामाक जोड◌़◌ीक लेल अ<strong>ह</strong>ा ँक योजन अिछ <strong>ह</strong>मर नि<strong>ह</strong>। अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ रण अिछ, <strong>ह</strong>मएकबेर अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ क<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ी – “शामा आ अ<strong>ह</strong>ा ँक जोड◌़◌ी के<strong>ह</strong>न र<strong>ह</strong>त?” िकछु कालकलेल द ुन ू गोटे चुप भ’ गेला<strong>ह</strong>।बादमे गो<strong>िव</strong> बाजए लगला<strong>ह</strong>।<strong>ह</strong>म द ुप<strong>ह</strong>रकेँ घर गेल र<strong>ह</strong>ी। खएबाक बाद माए <strong>ह</strong>मरा एि<strong>ह</strong> संब ंधक बारेमे बतौलिन।<strong>ह</strong>म साफ मना क’ <strong>दे</strong>िलयिन, मुदा िकएक? से नि<strong>ह</strong> बतौिलयिन।नि<strong>ह</strong> गो<strong>िव</strong>, एि<strong>ह</strong> संब ंधकेँ नकािर अ<strong>ह</strong>ा ँ नीक नि<strong>ह</strong> केल<strong>ह</strong>ु ँ। अ<strong>ह</strong>ा ँ <strong>ह</strong>मरा लेल ागक’ र<strong>ह</strong>ल छी। ई <strong>ह</strong>मरा नीक नि<strong>ह</strong> लािग र<strong>ह</strong>ल अिछ। पाखलो क<strong>ह</strong>लक।ए<strong>ह</strong>न नि<strong>ह</strong> छैक पाखलो, अ<strong>ह</strong>ा ँ ब ुझैत नि<strong>ह</strong> छी। अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ ो नि<strong>ह</strong> अिछ। शामा अ<strong>ह</strong>ा ँकेँपिस अिछ। ओ अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ भेिट जेती<strong>ह</strong> तँ <strong>ह</strong>मरा ख ुशी <strong>ह</strong>ोएत।मुदा <strong>ह</strong>मरा संग.....पाखलो िकछु क<strong>ह</strong>’ वला र<strong>ह</strong>िथ।ओ सभ बादमे <strong>दे</strong>खल जेतैक। ई कि<strong>ह</strong> गो<strong>िव</strong> चुप भ’ गेल। पाखलोक मोन<strong>िव</strong>चिलत भ’ गेलैक। मुदाक शामाक सभ रण एखन<strong>ह</strong>ु ँ म<strong>ह</strong>कैत र<strong>ह</strong>ैक। शामाक ारा96


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गो<strong>िव</strong>क लेल कएल गेल प ूछताछ.....ओकर नमगर केशरािश.....फूल-सन ओकर<strong>ह</strong>ँसी.....सभटा।ओकरा द ुन ूकेँ <strong>दे</strong>िख शामा झरनासँ िबना पािन भरनि<strong>ह</strong>ं आपस चिल जाइत छली<strong>ह</strong>। तकरबाद ओ शामासँ भेंट केलक आ “<strong>ह</strong>मरासँ िबया<strong>ह</strong> करब?” प ूछलकैक।शामा ओकरा “<strong>ह</strong>ँ” क<strong>ह</strong>तैक ओकरासँ यै<strong>ह</strong> अपेक्षा छलैक पाखलोकेँ , मुदा ओ – नि<strong>ह</strong> अ<strong>ह</strong>ा ँपाखलो िथक<strong>ह</strong>ु ँ, ई जवाब <strong>दे</strong>लिथ। पाखलो शामाकेँ िकछु क<strong>ह</strong>बाक लेल मुँ<strong>ह</strong> खोलनि<strong>ह</strong>छली<strong>ह</strong> िक ओ चिल गेली<strong>ह</strong>। पाखलोक मोन तँ ब ुझ ु जे नागफनी सँ भरल रेिगानकसदृश भ’ गेलैक।मशःी तुकाराम रामा शेट (ज 1952) को ंकणी भाषामे ‘एक ज ुवो िजएता’—नाटक,‘पयावरण र् गीतम’, ‘धतो र्रेचो श’—लघ र् ु कथा, ‘मनमळब’—का सं<strong>ह</strong> केर रचनाकसंगि<strong>ह</strong> कैकटा पुकक अवाद, संपादन आ काशनक काज कए ितित साि<strong>ह</strong>कारकपमे ाित अिजर्त कए छिथ। ुत को ंकणी उपास—‘पाखलो’ पर ि<strong>ह</strong>नकावष र् 1978 मे ‘गोवा कला अकादमी साि<strong>ह</strong>िक पुरार’ भेिट चुकल छिन।डा श ंभु कुमार िसं<strong>ह</strong>ज: 18 अील 1965 स<strong>ह</strong>रसा िजलाक मि<strong>ह</strong>षी खंडक ल<strong>ह</strong>ुआर गाममे। आरिभकंिशक्षा,गामि<strong>ह</strong>सँ, आइ.ए., बी.ए. (मैिथली सान) एम.ए. मैिथली (ण र्पदक ा) ितलकामा ँझी भागलपुर <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय, भागलपुर, िब<strong>ह</strong>ार सँ। BET [िब<strong>ह</strong>ार पाता परीक्षा(NET क समतु) ााता <strong>ह</strong>ेतु उीण, र् 1995] “मैिथली नाटकक सामािजक97


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>वर्न” <strong>िव</strong>षय पर पी-एच.डी. वष र्2008, ितलका मा. ँ भा.<strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय, भागलपुर, िब<strong>ह</strong>ारसँ। मैिथलीक कतोक ितित प-पिका सभमे क<strong>िव</strong>ता, कथा, िनब ंध आिद समय-समय पर कािशत। वतर्मानमे शिक्षक ै सला<strong>ह</strong>कार (मैिथली) राष्ीय अवादिमशन, केीय भारतीय भाषा संान, मैस ूर-6 मे काय र्रत।सेबी फनां डीस र्बालाना ं कृते-१.<strong>दे</strong>वा ंशु वक मैिथली िच-ृ ंखला (कािम)२.कना शरण: <strong>दे</strong>वीजी<strong>दे</strong>वा ंशु व, ज- तुलापी, सुपौल। मास कुिनकेशनमे एम.ए., ि<strong>ह</strong>ी, अंजी आ मैिथलीक <strong>िव</strong>िभप-पिकामे कथा, लघ ुकथा, <strong>िव</strong>ज्ञान-कथा, िच-कथा, काटून, र् िच-<strong>ह</strong>ेिलका इािदक काशन।<strong>िव</strong>शेष: गुजरात रा शाला पा-पुक म ंडल ारा आठम कक्षाक लेल <strong>िव</strong>ज्ञान कथा “जंग”कािशत(2004 ई.)नताशा:(नीचा ँक काटूनकेँ र् िक क आ पढ़◌ू)नताशा पचीस98


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नताशा छीसकना शरण:<strong>दे</strong>वीजी:<strong>दे</strong>वीजी : कोलस िदवस<strong>दे</strong>वीजी बा सबके इित<strong>ह</strong>ास पढ़◌ा र<strong>ह</strong>ल छलैथ।प ्◌्रासंग छलै कोलस केअटलािटक ं म<strong>ह</strong>ासागरमे पि<strong>ह</strong>ल समुी याा के ।<strong>दे</strong>वीजी क<strong>ह</strong>लिखन जे पि<strong>ह</strong> अमीरापारी सब समुी याा पर िनकलै छलैथ आ अको जोिखन उठा ज<strong>ह</strong>ाज सऽरोमा ंचकारी याा बाद अ<strong>िव</strong>किसत सता बला भूिम स ख ूब धनाजर्न कऽ लौटैछलैथ। र्ीोफर कोलस से<strong>ह</strong>ो ए<strong>ह</strong>े मे सऽ एक छलैथ लेिकन <strong>ह</strong>ुनकर यााएित<strong>ह</strong>ािसक छलैन कारण <strong>ह</strong>ुा सऽ नब ल के जानकारी भेटल छलैन।िोफर कोलस के पि<strong>ह</strong>ल समुीयाा य ूरोपके उरी अमेिरका सऽ जोडैमेब<strong>ह</strong>ुत म<strong>ह</strong>त्प ूण र् छै।यिप अि<strong>ह</strong> सऽ पि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ो िकछु याी ओि<strong>ह</strong> िदस जा चुकलछलैथ।िकु <strong>ह</strong>ुर याा बेसी सफल छलैन। कोलस अपन तीन टा ज<strong>ह</strong>ाज नीना.िपा. आ सैा मािरआ लऽ कऽ दिक्षणी ेन स ऽ <strong>िव</strong>दा भेला।ेन के पिमतम99


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्टाप ू ‘कैरी आइलै’ मे अपन ज<strong>ह</strong>ाज के मरत लेल कला। फेर ओतयसऽ <strong>िव</strong>दा भऽ करीब सवा मि<strong>ह</strong>नाक याोपरा 12 अूबर 1492 ईसवी कऽ ब<strong>ह</strong>ामसटाप ू पर <strong>िव</strong>राम लेला।ब<strong>ह</strong>ामस िप ोिरडा संयु राष् अमेिरका के एकरा. ुबा उरी अमेिरका के <strong>दे</strong>श. तथा पोो िरको कैरेिबयन सागरमे ित संयु राष् अमेिरका के एक भाग के बीच ित छै। 12 अूबरके िदन के अि<strong>ह</strong> कारणसऽ अमेिरकामे कोलस िदवस के पमे मनाओल जायतछै।कोलस जखन ूबा िदस बढला तऽ <strong>ह</strong>ुनकर एक ज<strong>ह</strong>ाज िपाक कान मािटनर्एलोो िपोज िबना अमित के एक िप ‘बािबु’ िदस बिढ गेल कारण ओकराखबिर छलै जे ओत बेसी धपाजर्न भऽ सकैत छै।इर कोल्स अपन द ुज<strong>ह</strong>ाज संगे ि<strong>ह</strong>ािनओला िदस गेलैथ। ओतय ज<strong>ह</strong>ाजक असमथ र्ता सऽ मजब ूर भऽअपन 40टा कम र्चारी के छोिड कऽफेर ेन िदस <strong>िव</strong>दा भेला। लौटऽ कालिपोज भेटलैन। कोलस के तामस अपन ज<strong>ह</strong>ाजके सुरिक्षत <strong>दे</strong>िख समा भऽगेलैन। द ु गोटय उरी अटलािटक ं सागर के एक तूफान मे फेर अलग भऽगेला आ पुनः पेलोस बरगा<strong>ह</strong> मे पि<strong>ह</strong> कोलस आ िकछुए घाक बादिपजोज प<strong>ह</strong>ु ँचला।कोलस के ि<strong>ह</strong>रो के िखताब भेटलैन।कोलस चािर टा समुीयाा के छलैथ एिशया म<strong>ह</strong>ा<strong>दे</strong>श िदस लेिकन सफल नि<strong>ह</strong>ंभऽ सकला। ओ दिक्षण अमेिरका से<strong>ह</strong>ो अपन तेसर याा मे प<strong>ह</strong>ु ँचला। <strong>िव</strong>डनाई छै जे <strong>ह</strong>ुो अपन गलती के ए<strong>ह</strong>सास ब<strong>ह</strong>ुत <strong>दे</strong>र सऽ भेलैन।अपन पि<strong>ह</strong>लयााक खोज के एिशया ब ु िझले र<strong>ह</strong>ैथ।मुदा य ूरोप के अमेिरका सऽ जोडैमे<strong>ह</strong>ुर ब<strong>ह</strong>ुत पैघ योगदान छलैन जे िक बाद मे य ूरोप आ अमेिरकाके बीचापािरक स ािपत करैमे ब<strong>ह</strong>ुत स<strong>ह</strong>ायक सािबत भेल ।बा लोकिन ारा रणीय ोक100


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१.ातः काल मु<strong>ह</strong>ूर् (स ूयो र्दयक एक घंटा पि<strong>ह</strong>) सव र्थम अपन द ुन ू <strong>ह</strong>ाथ <strong>दे</strong>खबाकचा<strong>ह</strong>ी, आ’ ई ोक बजबाक चा<strong>ह</strong>ी।करा वसते लीः करमे सरती।करम ूले ितो ा भाते करदश र्नम ्॥करक आगा ँ ली बसैत छिथ, करक ममे सरती, करक म ूलमे ा ित छिथ।भोरमे ताि<strong>ह</strong> ारे करक दश र्न करबाक थीक।२.संा काल दीप लेसबाक काल-दीपम ूले ितो ा दीपमे जनाद र्नः।दीपा शरः ोक्ः साोितन र्मोऽुते॥दीपक म ूल भागमे ा, दीपक मभागमे जनाद र्न (<strong>िव</strong>ु) आऽ दीपक अ भागमेशर ित छिथ। <strong>ह</strong>े संाोित! अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ नमार।३.सुतबाक काल-राम ं ं <strong>ह</strong>न ूमं वैनतेय ं व ृकोदरम ्।शय यः रेिं द ुः नित॥जे सभ िदन सुतबासँ पि<strong>ह</strong> राम, कुमारामी, <strong>ह</strong>न ूमान, ् गड आऽ भीमक रण करैतछिथ, <strong>ह</strong>ुनकर द ुः न भऽ जाइत छि।४. न<strong>ह</strong>ेबाक समय-गे च यमु चैव गोदाविर सरित।नम र्<strong>दे</strong> िसु कावेिर जलेऽिन ् सििध ं कु॥<strong>ह</strong>े गंगा, यमुना, गोदावरी, सरती, नम र्दा, िसु आऽ कावेरी धार। एि<strong>ह</strong> जलमेअपन साि िदअ।५.उर ं यमु ि<strong>ह</strong>माेैव दिक्षणम ्।वष ं र् तत् भारतं नाम भारती य सितः॥101


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्समुक उरमे आऽ ि<strong>ह</strong>मालयक दिक्षणमे भारत अिछ आऽ ओतुका सित भारतीक<strong>ह</strong>बैत छिथ।६.अ<strong>ह</strong>ा ौपदी सीता तारा मोदरी तथा।पकं ना रेिं म<strong>ह</strong>ापातकनाशकम ्॥जे सभ िदन अ<strong>ह</strong>ा, ौपदी, सीता, तारा आऽ मदोदरी, एि<strong>ह</strong> पा ँच साी-स्ीक रणकरैत छिथ, <strong>ह</strong>ुनकर सभ पाप न भऽ जाइत छि।७.अामा बिला र्सो <strong>ह</strong>न ूमा ं <strong>िव</strong>भीषणः।कृपः परशुराम सैते िचरी<strong>िव</strong>नः॥अामा, बिल, ास, <strong>ह</strong>न ूमान, ् <strong>िव</strong>भीषण, कृपाचाय र् आऽ परशुराम- ई सात टा िचरीवीक<strong>ह</strong>बैत छिथ।८.साते भवतु सुीता <strong>दे</strong>वी िशखर वािसनीउन तपसा लो यया पशुपितः पितः।िसिः साे सतामु सादा ध ूजर्टेःजावीफेनलेखेव यूिध शिशनः कला॥९. बालोऽ<strong>ह</strong>ं जगदान न मे बाला सरती।अप ू र् पंचमे वषे र् वण र्यािम जगत्यम ् ॥१०. द ूवा र्क्षत म ं(शु यज ुवे र्द अाय २२, म ं २२)आ ि जापितर ्ॠिषः। िलंभोक्ा <strong>दे</strong>वताः। राडुृितः। षड्जःरः॥आ ◌॑न ् ा◌॒ ◌॑वच र्◌॒सी जा◌॑यता◌॒मा रा◌॒ष् रा◌॑ज◌॒ःशुरे◌॑ऽइषो◌॒ऽिता◌॒धी म◌॑<strong>ह</strong>ार◌॒थो जा◌॑यता ं◌॒ दोग्ीं धे◌॒वो र्ढा◌॑न◌॒ड्वाना◌॒शुः सिः◌॒पुर◌॑ि◌॒यो र्वा◌॑ िज◌॒ू र◌॑थे◌॒ाः स◌॒भेयो◌॒ युवा यज◌॑मान वी◌॒रो जा◌॒यता ंिनका◌॒मे-िन◌॑कामे नः प◌॒जर्ों वष र्तु◌॒ फल◌॑वो न◌॒ऽओष◌॑धयः पा ं योगेक्ष◌॒मोनः◌॑ कताम ्॥२२॥102


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्माथा र्ः िसयः सु प ूणा र्ः सु मरथाः। शूणा ं ब ु िनाशोऽु िमाणामुदयव।ॐ दीघा र्युभर्व। ॐ सौभावती भव।<strong>ह</strong>े भगवान ्। अपन <strong>दे</strong>शमे सुयो आ’ सव र्ज्ञ <strong>िव</strong>ाथीर् उ <strong>ह</strong>ोिथ, आ’ शुुकेँ नाशकएिन<strong>ह</strong>ार सैिनक उ <strong>ह</strong>ोिथ। अपन <strong>दे</strong>शक गाय ख ूब द ूध दय बाली, बरद भार व<strong>ह</strong>नकरएमे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ आ’ घोड़◌ा िरत पेँ दौगय बला <strong>ह</strong>ोए। स्ीगण नगरक करबामे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ आ’ युवक सभामे ओजप ूण र् भाषण <strong>दे</strong>बयबला आ’ <strong>दे</strong>बामे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ। अपन <strong>दे</strong>शमे जखन आवक <strong>ह</strong>ोय वषा र् <strong>ह</strong>ोए आ’ औषिधक-ब ूटीसव र्दा पिरप <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ए। एव ं मे सभ तर<strong>ह</strong>ेँ <strong>ह</strong>मरा सभक काण <strong>ह</strong>ोए। शुकबिक ु नाश <strong>ह</strong>ोए आ’ िमक उदय <strong>ह</strong>ोए॥मकें कोन वुक इा करबाक चा<strong>ह</strong>ी तकर वण र्न एि<strong>ह</strong> म ंमे कएल गेल अिछ।एि<strong>ह</strong>मे वाचकलुोपमालड़◌्कार अिछ।अय-◌॑न ् - <strong>िव</strong>ा आिद गुणसँ पिरप ूण र् रा◌॒ष् - <strong>दे</strong>शमे◌॑वच र्◌॒सी- <strong>िव</strong>ाक तेजसँ युक्आ जा◌॑यता ं◌॒- उ <strong>ह</strong>ोएरा◌॑ज◌॒ः-राजाशुरे◌॑ऽ–िबना डर बलाइषो◌॒- बाण चलेबामे िनपुणऽिता◌॒धी-शुकेँ तारण दय बलाम◌॑<strong>ह</strong>ार◌॒थो-पैघ रथ बला वीरदोग्ीं-कामना(द ूध प ूण र् करए बाली)धे◌॒वो र्ढा◌॑न◌॒ड्वाना◌॒शुः धे◌॒-गौ वा वाणी वो र्ढा◌॑न◌॒ड्वा- पैघ बरद ना◌॒शुः-आशुः-िरत103


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सिः◌॒-घोड़◌ापुर◌॑ि◌॒यो र्वा◌॑- पुर◌॑ि◌॒- व<strong>ह</strong>ारकेँ धारण करए बाली यो र्वा◌॑-स्ीिज◌॒ू-शुकेँ जीतए बलार◌॑थे◌॒ाः-रथ पर िरस◌॒भेयो◌॒-उम सभामेयुवा-युवा जे<strong>ह</strong>नयज◌॑मान-राजाक रामेवी◌॒रो-शुकेँ परािजत करएबलािनका◌॒मे-िन◌॑कामे-िनययुक् काय र्मेनः-<strong>ह</strong>मर सभकप◌॒जर्ों-मेघवष र्तु◌॒-वषा र् <strong>ह</strong>ोएफल◌॑वो-उम फल बलाओष◌॑धयः-औषिधःपा ं- पाकएयोगेक्ष◌॒मो-अल ल करेबाक <strong>ह</strong>ेतु कएल गेल योगक रक्षानः◌॑-<strong>ह</strong>मरा सभक <strong>ह</strong>ेतुकताम ्-समथ र् <strong>ह</strong>ोएििफथक अवाद- <strong>ह</strong>े ण, <strong>ह</strong>मर रामे ाण नीक धािम र्क <strong>िव</strong>ा बला, राज-वीर,तीर ंदाज, द ूध दए बाली गाय, दौगय बला जु, उमी नारी <strong>ह</strong>ोिथ। पाजर्आवकता पडला पर वषा र् <strong>दे</strong>िथ, फल <strong>दे</strong>य बला गाछ पाकए, <strong>ह</strong>म सभ संपिअिजर्त/संरिक्षत करी।104


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्I nput : (कोकमे <strong>दे</strong>वनागरी, िमिथलाक्षर िकं वा फोिटक-रोमनमे टाइप क। I nputDevanagar i, Mi thilakshara or Phonet i c-Roman.)i nOut put : (पिरणाम <strong>दे</strong>वनागरी, िमिथलाक्षर आ फोिटक-रोमन/ रोमनमे। Res ul tDevanagar i, Mi t hi l akshar a and Phonet i c-Roman/ Roman.)i nइिश-मैिथली-कोष ं/ मैिथली-इिश-कोष ं ोजेकेँ आग ू बढ़◌ाऊ, अपन सुझाव आ योगदानई-मेलारा ggaj endr a@ vi deha. com पर पठाऊ।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आ अंजी मैिथली कोष (इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल बेर सच र्-िडनरी) एम.एस. एस.ू.एल. सव र्र आधािरत -Based on ms-sql ser verMai t hi l i -Engl i sh and Engl i sh-Maithili Dicti onar y.१.मैिथलीक न ूतन वैज्ञािनक कोश आ २.भारत आ पालक मैिथली भाषा-वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक श ैली१.मैिथलीक न ूतन वैज्ञािनक कोश (वा-योग सि<strong>ह</strong>त)-गजे ठाकुर, नागे कुमारझा आ पीकार <strong>िव</strong>ान झा।चरम; cər əmə; चरम; अंितम; əⁿt i mə; अंितम; Last , f i nal ; adj राजाक अाचार चरम परप<strong>ह</strong>ँिच ु गेल अिछ।; adj r ɑːɟɑːkə ət j ɑːcɑːr ə cər əmə pər ə pəɦuⁿci geːl əəcʰi ।; adj राजाक अाचार चरम पर प<strong>ह</strong>ँिच ु गेल अिछ।ँँूूूँूँ ुचरण; cər əɳə; चरण; पएर, डेग, म, पक पाित; pəeːr ə, ɖeːgə, pr əkr əmə , pədj əkəpɑːⁿt i ; पएर,डेग, म, पक पाित; f oot , l eg, st age, l i ne of ver se; n चरणरज धोिब पीब ि<strong>ह</strong>नक पएर; n cər əɳə r əɟə dʰoːbi pi ːbuː ɦi nəkə pəeːr ə; n चरणरज धोिब पीब ि<strong>ह</strong>नक पएरशरण; ɕər əɳə; शरण; आय; ɑːɕr əj ə; आय; shel t er , r ef uge; adj अित दयालु सिन अ<strong>ह</strong>ा ँकशरण अयल<strong>ह</strong>ु जािन॥; adj ət i dəj ɑːl u suːni əɦɑːⁿkə ɕər əɳə əj əl əɦuⁿɟɑːni ॥; adj अित दयालु सिन अ<strong>ह</strong>ा ँक शरण अयल<strong>ह</strong> जािन॥शरण ्य; ɕər əɳjə; शरण ्य; आय <strong>दे</strong>बा योग ्य; ɑːɕr əj ə deːbɑː joːgjə; आय <strong>दे</strong>बा योग ्य;Fi t f or suppor t ; adj ; adj ; adjशरण ्यु; ɕər əɳju; शरण ्यु; रक्षक,मेघ, िब<strong>ह</strong>ािर; r əkʂəkə, me ːgʰə, bi ɦɑːri; रक्षक,मेघ, िब<strong>ह</strong>ािर;pr ot ect or , cl oud, wi nd; n; n; nचरपट; cər əpəʈə; चरपट; द ुष ्ट; duʂʈə; द ुष ्ट ; mi schi evous; adj ; adj ; adjचरफर; cər əpʰər ə; चरफर; ऊजा र्यु, चलबा-िफरबामे पटु, चतुर; uːr ɟɑːj uktə, cəl əbɑːpʰirəbɑːmeː pəʈu, cət ur ə; ऊजा र्यु, चलबा-िफरबामे पटु, चतुर; ener get i c,pr ompt , cl ever ; adj ; adj ; adj105


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चरसा; cər əsɑː; चरसा; चाम, खाल; cɑːmə , kʰɑːl ə; चाम, खाल; l eat her , hi de; n ताजीक<strong>ह</strong>ाथ थरथरा गेलिन मुदा मुँ<strong>ह</strong> चाल ू “मुँ<strong>ह</strong> सािर क’ बाज मौगी नइ ँ त’ चरसा घीिच लेबौ ।; nneːt ɑːɟi ːkə ɦɑːt ʰə t ʰər ət ʰər ɑː geːl əni mudɑː muⁿɦə cɑːl uː “muⁿɦəsəmɦɑːri kə’ bɑːɟə maːugi ː nəi ⁿ t ə’ cər əsɑː gʰi ːcileːbaːu ।; n ताजीक <strong>ह</strong>ाथ थरथरा गेलिन मुदा मुँ<strong>ह</strong> चाल ू “मुँ<strong>ह</strong> सािर क’बाज मौगी नइ ँत’ चरसा घीिच लेबौ ।चरस; cər əsə; चरस; गाजाक रस जकर ध ूमपान कएल जाइत अिछ; gɑːɟɑːkə r əsə ɟəkər ədʰuːməpɑːnə kəeːl ə ɟɑːi tə əcʰi ; गाजाक रस जकर ध ूमपान कएल जाइत अिछ;at ype of smoki ng, hashi sh; n; n;nचरा ँत; cər ə◌ॉⁿt ə; चरा ँत; चरबाक <strong>ह</strong>ेतु सुरिक्षत परती; cər əbɑːkə ɦeːt u sur əkʂi təpər ət i ː; चरबाक <strong>ह</strong>ेतु सुरिक्षत परती; l and f or gr azi ng; n; n; nचरी; cəriː; चरी; चरबा जोग घास; cər əbɑː ɟoːgə gʰɑːsə; चरबा जोग घास;veget at i on r equi r ed f or gr azi ng; n; n; nशरीर; ɕəriːr ə; शरीर; <strong>दे</strong><strong>ह</strong>; deːɦə; <strong>दे</strong><strong>ह</strong>; body; adj कतय छि <strong>ह</strong>ुनकर म ृत शरीर।; adjkət əj ə cʰənɦi ɦunəkər ə mɹt ə ɕəriːr ə।; adj कतय छि <strong>ह</strong>ुनकर म ृत शरीर।चिरबिघआ; cəribəgʰi ɑː; चिरबिघआ; चािर रीसँ घोरल खाट; cɑːri rəssi ːsⁿ gʰoːr əl əkʰɑːʈə; चािर रीसँ घोरल खाट; cot net t ed wi t h f our f ol d st r i ng; adj ; adj ;adjचिरष ्; cəriʂɳu; चिरष ्; गितशील, कम र्ठ; gət i ɕi ːl ə, kərməʈʰə; गितशील, कम र्ठ ; Moveabl e,act i ve; adj ; adj ; adjचिरत; cəritə; चिरत; जीवनी, आचरण; ɟi ːvəni ː, ɑːcər əɳə; जीवनी, आचरण; bi ogr aphy,behavi our ; adj नि<strong>ह</strong>, कत<strong>ह</strong>ु फेर सँ िया चिरत <strong>दे</strong>खाओत त ई...।; adj nəɦi , kət əɦupʰeːr ə sⁿ t rijɑː cəritə deːkʰɑːoːt ə t ə neː i ː...।; adj नि<strong>ह</strong>, कत<strong>ह</strong>ु फेरसँ िया चिरत <strong>दे</strong>खाओत त ई...।चिर; cəritr ə; चिर; चािल, चया, र् वैिशष ्; cɑːl i, cərjɑː,vaːi ɕi ʂʈj ə; चािल, चया, र् वैिशष ् ; char act er , conduct , di sposi t i on;n जेडीमे कथानक केर संग चिर-िचण, पद-रचना, <strong>िव</strong>चार त, द ृ <strong>िव</strong>धान आ गीतर<strong>ह</strong>ैत अिछ।; n ʈreːɟeːɖi ːmeː kət ʰɑːnəkə keːr ə sⁿgə cəritr ə-ci t r əɳə,pədə-r əcənɑː, vi cɑːr ə t ət və, dɹɕj ə vi dʰɑːnə ɑː gi ːt ə r əɦaːi təəcʰi ।; n जेडीमे कथानक केर संग चिर-िचण, पद-रचना, <strong>िव</strong>चार त, द ृ <strong>िव</strong>धान आगीत र<strong>ह</strong>ैत अिछ।चया; र् cərjɑː; चया; र् करनी, चािल, आचरण, असरणीय पित; kər əni ː, cɑːl i, ɑːcər əɳə,ənusər əɳi ːj ə pəddʰət i ; करनी, चािल, आचरण, असरणीय पित; deed, conduct ,r out i ne; n पीकारजीक दैिनक चया र् कलम ओ ख ुरपीक संग स <strong>ह</strong>ोइत छलि।; npəɲɟi ːkɑːr əɟi ːkə daːi nikə cərjɑː kəl əmə oː kʰur əpi ːkə sⁿgə səmpənnəɦoːi tə cʰəl ənɦi ।; n पीकारजीक दैिनक चया र् कलम ओ ख ुरपीक संग स <strong>ह</strong>ोइत छलि।शकर्रा; ɕərkər ɑː; शकर्रा; शक् कर, िची, सा ँकड, खा ँड; ɕəkkər ə, ci nni ː, sɑːⁿkəɽə,kʰɑːⁿɽə; शक्कर,िची, सा ँकड, खा ँड ; Sugar ; n पाम ृत- द<strong>ह</strong>ी, द ूध, घ ृत, मध, ु शकर्रा; npəɲcɑːmɹt ə- dəɦi ː, duːdʰə, gʰɹt ə, mədʰu, ɕərkər ɑː; n पाम ृत-द<strong>ह</strong>ी, द ूध, घ ृत, मध, ु शकर्रा106


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्शमा; र् ɕərmɑː; शमा; र् शम र्न, ा<strong>ह</strong>ाणक एक उपनाम; ɕərmənə , br ɑːɦɑːɳəkə eːkəupənɑːmə; शम र्न,ा<strong>ह</strong>ाणक एक उपनाम; a surname of Br ahmi ns; n; n; nचम; र् cərmə–mənə; चम; र् चमड◌़◌ी, खाल; cəməɖə◌़◌ी, kʰɑːl ə; चमड◌़◌ी, खाल; Ski n, hi de,l eat her ; n एि<strong>ह</strong> गपक चचा र् अिछ, जे आय र् चम र् वस् पि<strong>ह</strong>रैत छला<strong>ह</strong>; n eːɦi gəpəkəcərcɑː əcʰi , ɟeː ɑːrjə cərmə vəst r ə pəɦi raːi tə cʰəl ɑːɦə; n एि<strong>ह</strong> गपक चचा र्अिछ, जे आय र् चम र् वस् पि<strong>ह</strong>रैत छला<strong>ह</strong>चम र्कार; cərmər ə , cərmɑːr ə , cərməkɑːr ə; चम र्कार; चमराक समान बनबएबला; cəmər ɑːkəsəmɑːnə bənəbəeːbəl ɑː; चमराक समान बनबएबला; shoemaker , cobbl er ;n एक चम र्कार आओल आ', राजाकेँ फिरछाय ब ुझाओल।; n eːkə cərməkɑːr ə ɑːoːl ə ɑː',r ɑːɟɑːkeːⁿ pʰəricʰɑːj ə buɟʰɑːoːl ə।; n एक चम र्कार आओल आ', राजाकेँ फिरछायब ुझाओल।चप र्टी; cərpəʈi ː; चप र्टी; सो<strong>ह</strong>ारी; soːɦɑːriː; सो<strong>ह</strong>ारी; Thin loaf; n; n; nचर; र् cərrə; चर; र् वस् फटबाक ध ्विन; vəst r ə pʰəʈəbɑːkə dʰvəni ; वस् फटबाक ध ्विन;soundof t ear ing cloth; nछोटगर-सन गेट, जाि<strong>ह</strong>पर पसँ गेजा <strong>िव</strong>ला िलखलछलैक, अपन का पर झ ुलल चर र्-चर र् केर आवाज भेलैक; ncʰoːʈəgər ə-sənə geːʈə,ɟɑːɦi pər ə spəʂʈə ruːpəsⁿ br eːgeːnɟɑː vi l ɑː likʰəl ə cʰəl aːi kə, əpənəर्kəbɟɑː pər ə ɟʰul əl ə cərrə-cərrə keːr ə ɑːvɑːɟə bʰeːl aːi kə; nछोटगर-सनगेट, जाि<strong>ह</strong>पर पसँ गेजा <strong>िव</strong>ला िलखल छलैक, अपन का पर झ ुलल चर र्-चर केरआवाज भेलैकचआ; cəruːɑː; चआ; पीनी रखबाक बासन; pi ːni ː r əkʰəbɑːkə bɑːsənə; पीनी रखबाकबासन; a pot f or keepi ng pr ocessed t obacco; n; n; nचभर; cəruːbʰər ə; चभर; दानासँ भरल धानक सीस; dɑːnɑːsⁿ bʰər əl ə dʰɑːnəkəsi ːsə; दानासँभरल धानक सीस; paddy sheat h f ul l of cor n; adj ; adj ; adjचा; cəruːɖə◌़◌्gɑː; चा; चतुर, शतर ंज; cət ur əŋgə,chess; n; nn ;चव र्ण; cərvəɳə; चव र्ण; िचबाएब; ci bɑːeːbə; िचबाएब; chewi ng; adj ; adj ; adjɕət ər ⁿɟə; चतुर, शतर ंज;चसचरा; cəsəcər ɑː; चसचरा; चोरा कए आनक फिसल चरओिन<strong>ह</strong>ार; coːr ɑː kəeː ɑːnəkəpʰəsi l ə cər əoːni ɦɑːr ə; चोरा कए आनक फिसल चरओिन<strong>ह</strong>ार; one who l et one'scat t l e t o gr aze ot her ' s cr op; adj ; adj ; adjश; ɕəsəj ə; श; श ंसनीय; pr əɕⁿsəni ːj ə; श ंसनीय; admi r abl e; adj ; adj ; adjश; ɕəsəj əmə; श; अनाज; ənɑːɟə; अनाज; Cor n, gr ai n; n; n; nचसकाएब; cəsəkɑːeːbə; चसकाएब; पिरकाएब; pərikɑːeːbə; पिरकाएब; embol den, t empt ;vi . .; vi . .; vi . .चषक; cəʂəkə , cəʂəkəmə; चषक; कप, मिदरा पा; kəpə, mədi rɑː pɑːt r ə; कप, मिदरा पा;A cup, t he pot f or dr i nki ng wi ne; n; n; nचसकब; cəsəkəbə; चसकब; पिरकब; pərikəbə; पिरकब; addi ct ed, t empt ed; v. i .; vi . .; vi . .चसमा; cəsəmɑː; चसमा; द<strong>िव</strong>ध ृ र्क सीसा; dɹʂʈi vərdʰəkə si ːsɑː; द<strong>िव</strong>ध ृ र्क सीसा; spect acl e;n<strong>दे</strong>बलरैना फुलपेट पेि कऽ, चसमा पेि कऽ बाब ू-भैया नाि<strong>ह</strong>त जे िरापर बैिठकऽ िराचलबइ <strong>ह</strong>इ तऽ िसमाके गोिबना माउत कऽर <strong>ह</strong>इ।; ndeːbəl əraːi nɑː pʰul əpeːnʈə107


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्peːnɦi kəऽ, cəsəmɑː peːnɦi kəऽ bɑːbuː-bʰaːi jɑː nɑːɦi tə ɟeːrikɕɑːpər ə baːi ʈʰi kəऽ riksɑː cəl əbəi ɦəi t əऽ si neːmɑːkeː goːbi nɑːmɑːut ə kəऽr ə ɦəi ।; n<strong>दे</strong>बलरैना फुलपेट पेि कऽ, चसमा पेि कऽ बाब ू-भैया नाि<strong>ह</strong>तजे िरापर बैिठकऽ िरा चलबइ <strong>ह</strong>इ तऽ िसमाके गोिबना माउत कऽर <strong>ह</strong>इ।चसमिदल; cəsəmədi lə; चसमिदल; त् यक्ष ष ्टा; pr ət jəkʂə dr əʂʈɑː; त्यक्ष ष ्टा; eye-wi t ness; n; n; nचसना; cəsənɑː; चसना; इनार कोड◌़बामे मािट उघबाक बासन; i nɑːr ə koːɖə◌़bɑːmeː mɑːʈiugʰəbɑːkə bɑːsənə; इनार कोड◌़बामे मािट उघबाक बासन;pan used f or car r yi ngsoi l comi ng out whi l e di ggi ng wel l ; n; n; nश; ɕəsət ə; श; श ंसनीय; pr əɕⁿsəni ːj ə; श ंसनीय; admi r abl e, pr ai sewor t hy;adj ; adj ; adjशस्; ɕəsət r ə; शस्; <strong>ह</strong>िथआर, आयुध; ɦət ʰi ɑːr ə, ɑːj udʰə; <strong>ह</strong>िथआर, आयुध; weapon, ar ms ;nतावत शस् से<strong>ह</strong>ो ताि<strong>ह</strong> ारे राखल अिछ, स भए इ अपन असल प धरल।; nt ɑːvət əɕəst r ə seːɦoː t ɑːɦi dvɑːreː r ɑːkʰəl ə əcʰi , pr əsənnə bʰəeː indr ə əpənəəsəl ə ruːpə dʰər əl ə।; nतावत शस् से<strong>ह</strong>ो ताि<strong>ह</strong> ारे राखल अिछ, स भए इ अपनअसल प धरल।शताब ्दी; ɕət ɑːbdi ː; शताब ्दी; सए वष र्क खण ्ड; səeː vər ʂəkə kʰəɳɖə; सए वष र्क खण ्ड;cent ur y, cent enar y; nएि<strong>ह</strong> मितर्क ू रचनाकाल तेर<strong>ह</strong>म चौद<strong>ह</strong>म शताी आ ंकल गेलअिछ।; neːɦi muːrti kə r əcənɑːkɑːl ə t eːr əɦəmə caːudəɦəmə ɕət ɑːbdi ːɑːⁿkəl ə geːl ə əcʰi ।; nएि<strong>ह</strong> मितर्क ू रचनाकाल तेर<strong>ह</strong>म चौद<strong>ह</strong>म शताी आ ंकल गेल अिछ।चटाएब; cəʈɑːeːvə; चटाएब; चटबाएब; cəʈəbɑːeːbə; चटबाएब; get someone l i ck; vद<strong>ह</strong>ी-चीनी चटाएब; vdəɦi ː-ci ːni ː cəʈɑːeːbə; vद<strong>ह</strong>ी-चीनी चटाएबचटाइ; cəʈɑːi ; चटाइ; खड◌़क पिटआ; kʰəɖə◌़kə pəʈi ɑː; खड◌़क पिटआ; st r aw-mat ; nदलानपर चटाइ ओछा <strong>दे</strong>ल गेल र<strong>ह</strong>ै ।; ndəl ɑːnə pər ə cəʈɑːi oːcʰɑː deːl ə geːl ər əɦaːi ।; nदलान पर चटाइ ओछा <strong>दे</strong>ल गेल र<strong>ह</strong>ै ।चटकाएब; cəʈɑːkɑːeːbə; चटकाएब; डराएब, धमकी <strong>दे</strong>ब; ɖər ɑːeːbə, dʰəməki ːdeːbə; डराएब, धमकी <strong>दे</strong>ब; t hr eat en; vt ; vt ; vtचटाक; cəʈɑːkə; चटाक; टकरएबाक ध ्विन; ʈəkər əeːbɑːkə dʰvəni ; टकरएबाक ध ्विन;smacki ngsound; advचटाक!...मनसा उिठकए एक चाट <strong>दे</strong>लकै।; advcəʈɑːkə!... mənəsɑːuʈʰi kəeː eːkə cɑːʈə deːl əkaːi ।; advचटाक!...मनसा उिठकए एक चाट <strong>दे</strong>लकै।चटान; cəʈɑːnə; चटान; िशला; ɕi lɑː; िशला; rock; n; n; nशतावधानी; ɕət ɑːvədʰɑːni ː; शतावधानी; अुत रण शिबला; ədbʰut ə smər əɳəɕəkt i bəl ɑː; अुत रण शिबला; havi ng mi r acul ous power of memor y;adj ; adj ; adjशतावरी; ɕət ɑːvəriː; शतावरी; एक वषिध; eːkə vənaːuʂədʰi ; एक वषिध; a her b,Aspar agus r ecemosus; n; n; nचट; cəʈə; चट; कड◌़◌ा वु टुटबाक सन ध ्विन, तुरत; kəɖə◌़◌ा vəst u ʈuʈəbɑːkə sənədʰvəni , t ur ət ə;कड◌़◌ा वु टुटबाक सन ध ्विन, तुरत; cr ackl i ng sound, pr ompt l y;adv चट दय ठाढ◌़ भ’ कए। िडिबयाक बाती कख चट–चट कऽ कऽ चरचराइक तथा बातीक108


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मुँ<strong>ह</strong>पर कारी िगर<strong>ह</strong> बिन जाइक ।; adv cəʈə dəj ə ʈʰɑːɖʰə◌़ bʰə’ kəeː। ɖi bijɑːkəbɑːt i ː kəkʰənoː cəʈə–cəʈə kəऽ kəऽ cər əcər ɑːi kə t ət ʰɑː bɑːt i ːkəmuⁿɦəpər ə kɑːriː gi r əɦə bəni ɟɑːi kə ।; adv चट दय ठाढ◌़ भ’ कए। िडिबयाकबाती कख चट–चट कऽ कऽ चरचराइक तथा बातीक मुँ<strong>ह</strong>पर कारी िगर<strong>ह</strong> बिन जाइक ।शत; ɕət ə; शत; सए; səeː; सए; hundr ed; nओना ई सब ठाम शत-ितशत से न<strong>ह</strong>ीभ' सकैय।; noːnɑː i ː səbə ʈʰɑːmə ɕət ə-pr ət i ɕət ə sət j eː nəɦi ː bʰə'səkaːi jə।; nओना ई सब ठाम शत-ितशत से न<strong>ह</strong>ी भ' सकैय।चटेनी; cəʈeːni ː; चटेनी; पिटआ; pəʈi ɑː; पिटआ; sitting mat ; n; n; nशतिभषा; ɕət əbʰi ʂɑː; शतिभषा; चौबीसम नक्ष; caːubi ːsəmə nəkʂət r ə; चौबीसम नक्ष;24t h const el l at i on consi st i ng of 100 st ar s; n; n; nशतचण ्डी; ɕət əcəɳɖi ː; शतचण ्डी; द ुगा र्सप ्तशती; dur gɑːsəptəɕət i ː; द ुगा र्सप ्तशती;nar r at i ve poem on t he l i f e of Goddess; n; n; nचटचटाएब; cəʈəcəʈɑːeːbə; चटचटाएब; बेर-बेर चाट मारब; beːr ə-beːr ə cɑːʈəmɑːr əbə; बेर-बेर चाट मारब; sl ap r epeat edl y; v. t .; vt . .; vt . .चटचट; cəʈəcəʈə; चटचट; तड◌़◌ातड◌़,तेला<strong>ह</strong>; t əɖə◌़◌ाt əɖə◌़ , t eːl ɑːɦə; तड◌़◌ातड◌़,तेला<strong>ह</strong>;hur r i edl y and r epeat edl y, gr easy; advन◌ॊर संऽ चटचट गाल। चटचटमारब।; advnə◌ॊr ə sⁿऽ cəʈəcəʈə gɑːl ə।cəʈəcəʈə mɑːr əbə।; advन◌ॊर संऽ चटचटगाल। चटचट मारब।शतधा; ɕət ədʰɑː; शतधा; सए कारसँ; səeː pr əkɑːr əsⁿ; सए कारसँ ; i n hundr ed ways;adv; adv;advशतघ ्नी; ɕət əgʰniː; शतघ ्नी; ब ंद ूक, तोप; bⁿduːkə, t oːpə; ब ंद ूक, तोप;a ki nd off i r ear m; n; n; nचटका; cəʈəkɑː; चटका; बड◌़◌ी जेका ँएक तीमन, चटकन, थापड◌़; bəɖə◌़◌ी ɟeːkɑːⁿ eːkət i ːmənə , cəʈəkənə, t ʰɑːpəɖə◌़; बड◌़◌ी जेका ँ एक तीमन, चटकन, थापड◌़ ; cur r y ofpul se, sl ap; n; n; nचटका; cəʈəkɑː, cəʈi kɑː; चटका; िचडै; ci ɽaːi ; िचडै; A hen-spar r ow; ; ;चटकैती; cəʈəkaːi ti ː; चटकैती; चलाकी, चतुरता; cəl ɑːki ː,cl ever ness; n; n; ncət ur ət ɑː; चलाकी, चतुरता;चटकार; cəʈəkɑːr ə; चटकार; ािद वु खएलापर िजाक चटुलता; svɑːdi ʂʈə vəst ukʰəeːl ɑːpər ə ɟi ɦvɑːkə cəʈul ət ɑː; ािद वु खएलापर िजाक चटुलता; smack,cl acki ng of t ongue whi l e r el i shi ng some spi cy di sh; nचटकार सँखाओल; ncəʈəkɑːr ə sⁿ kʰɑːoːl ə; nचटकार सँ खाओलचतकार; cət əkɑːr ə; चतकार; जत र<strong>ह</strong>लोपर <strong>िव</strong>य <strong>दे</strong>खाएब; ɟənaːi tə r əɦəl oːpər əvi sməj ə deːkʰɑːeːbə; जत र<strong>ह</strong>लोपर <strong>िव</strong>य <strong>दे</strong>खाएब; f ei gned sur pr i se;adj ; adj ; adjचटकारी; cəʈəkɑːriː; चटकारी; शीता; ɕi ːgʰr ət ɑː; शीता; swi f t ness; n; n; nचटक; cəʈəkə; चटक; पक्षीक <strong>िव</strong>ष ्ठा, शीता, शोभा, चटकलासँ भेल खािध; pəkʂi ːkə vi ʂʈʰɑː,ɕi ːgʰr ət ɑː, ɕoːbʰɑː, cəʈəkəl ɑːsⁿ bʰeːl ə kʰɑːdʰi ; पक्षीक<strong>िव</strong>ष ्ठा, शीता, शोभा, चटकलासँ भेल खािध; bi r d' s excr ement , qui ckness,a109


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्spl endour , scr at ch caused by spl i t t i ng; adj िनम र्ला जीक चटक-मटक कतएजइतिन? एक िदन एकटा योगीक माथपर कौआ चटक कए <strong>दे</strong>लकैक; adj ni r məl ɑː ɟi ːkəcəʈəkə-məʈəkə kət əeː ɟəi təni ? eːkə di nə eːkəʈɑː joːgi ːkə mɑːt ʰəpər əkaːuɑː cəʈəkə kəeː deːl əkaːi kə; adj िनम र्ला जीक चटक-मटक कतए जइतिन? एकिदन एकटा योगीक माथपर कौआ चटक कए <strong>दे</strong>लकैक२.पाल आ भारतक मैिथली भाषा-वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक श ैली1.पालक मैिथली भाषा वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक उारण आ लेखन श ैली(भाषाशास्ी डा. रामावतार यादवक धारणाकेँ प ूण र् पसँ स लऽ िनधािरत)र्मैिथलीमे उारण तथा लेखन१.पमाक्षर आ अार: पमाक्षरात ङ, ञ, ण, न एव ं म अबैत अिछ। संृतभाषाक असार शक अमे जाि<strong>ह</strong> वक अक्षर र<strong>ह</strong>ैत अिछ ओ<strong>ह</strong>ी वक पमाक्षरअबैत अिछ। जेना-अ (क वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ङ् आएल अिछ।)प (च वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ञ् आएल अिछ।)ख (ट वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ण ् आएल अिछ।)सि (त वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे न ् आएल अिछ।)ख (प वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे म ् आएल अिछ।)उपयु र् बात मैिथलीमे कम <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। पमाक्षरक बदलामे अिधका ंशजग<strong>ह</strong>पर अारक योग <strong>दे</strong>खल जाइछ। जेना- अंक, पंच, खंड, संिध, खंभआिद। ाकरण<strong>िव</strong>द पित गो<strong>िव</strong> झाक क<strong>ह</strong>ब छिन जे कव, चव आ टवसँ प ूव र्अार िलखल जाए तथा तव आ पवसँ प ूव र् पमाक्षरे िलखल जाए। जेना-अंक, चंचल, अंडा, अ तथा कन। मुदा ि<strong>ह</strong>ीक िनकट र<strong>ह</strong>ल आध ु िनक लेखक एि<strong>ह</strong>बातकेँ नि<strong>ह</strong> मात छिथ। ओलोकिन अ आ कनक जग<strong>ह</strong>पर से<strong>ह</strong>ो अंत आ कं पनिलखैत <strong>दे</strong>खल जाइत छिथ।110


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नवीन पित िकछु सु<strong>िव</strong>धाजनक अव छैक। िकएक तँ एि<strong>ह</strong>मे समय आ ानक बचत<strong>ह</strong>ोइत छैक। मुदा कतोकबेर <strong>ह</strong>लेखन वा मुणमे अारक छोटसन िबु नि<strong>ह</strong> भेलासँ अथ र्क अनथ र् <strong>ह</strong>ोइत से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। अारक योगमेउारण-दोषक सावना से<strong>ह</strong>ो ततबए <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। एतदथ र् कसँ लऽकऽपवधिर पमाक्षरेक योग करब उिचत अिछ। यसँ लऽकऽ ज्ञधिरक अक्षरक सअारक योग करबामे कत<strong>ह</strong>ु को <strong>िव</strong>वाद नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल जाइछ।२.ढ आ ढ : ढक उारण “र ् <strong>ह</strong>”जका ँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ। अतः जतऽ “र ् <strong>ह</strong>”क उारण<strong>ह</strong>ो ओतऽ मा ढ िलखल जाए। आनठाम खािल ढ िलखल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी। जेना-ढ = ढाकी, ढेकी, ढीठ, ढेउआ, ढ, ढेरी, ढाकिन, ढाठ आिद।ढ = पढ़◌ाइ, बढब, गढब, मढब, ब ुढबा, सा ँढ, गाढ, रीढ, चा ँढ, सीढी, पीढी आिद।उपयु र् शसभकेँ <strong>दे</strong>खलासँ ई <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे साधारणतया शक शुमे ढ आम तथा अमे ढ अबैत अिछ। इए<strong>ह</strong> िनयम ड आ डक सभर् से<strong>ह</strong>ो लाग ू <strong>ह</strong>ोइतअिछ।३.व आ ब : मैिथलीमे “व”क उारण ब कएल जाइत अिछ, मुदा ओकरा ब पमेनि<strong>ह</strong> िलखल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी। जेना- उारण :बैनाथ, िबा, नब, <strong>दे</strong>बता, िबु, ब ंश,बना आिद। एि<strong>ह</strong>सभक ानपर मशःवैनाथ, <strong>िव</strong>ा, नव, <strong>दे</strong>वता, <strong>िव</strong>ु, व ंश,वना िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी। सामातया व उारणकलेल ओ योग कएल जाइत अिछ। जेना- ओकील, ओज<strong>ह</strong> आिद।४.य आ ज : कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु “य”क उारण “ज”जका ँ करैत <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ, मुदाओकरा ज नि<strong>ह</strong> िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी। उारणमेयज्ञ, जिद, जमुना, ज ुग, जाबत, जोगी,जद, ु जम आिद क<strong>ह</strong>ल जाएवला शसभकेँमशः यज्ञ, यिद, यमुना, युग, याबत,योगी, यद, ु यम िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी।५.ए आ य : मैिथलीक वतर्नीमे ए आ य द ुन ू िलखल जाइत अिछ।ाचीन वतर्नी- कएल, जाए, <strong>ह</strong>ोएत, माए, भाए, गाए आिद।नवीन वतर्नी- कयल, जाय, <strong>ह</strong>ोयत, माय, भाय, गाय आिद।111


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सामातया शक शुमे ए मा अबैत अिछ। जेना एि<strong>ह</strong>, एना, एकर, ए<strong>ह</strong>न आिद।एि<strong>ह</strong> शसभक ानपर यि<strong>ह</strong>, यना, यकर, य<strong>ह</strong>न आिदक योग नि<strong>ह</strong> करबाक चा<strong>ह</strong>ी।यिप मैिथलीभाषी थासि<strong>ह</strong>त िकछु जाितमे शक आरोमे “ए”केँ य कि<strong>ह</strong> उारणकएल जाइत अिछ।ए आ “य”क योगक योगक सभर्मे ाची पितक असरण करब उपयु मािनएि<strong>ह</strong> पुकमे ओकरे योग कएल गेल अिछ। िकएक तँ द ुन ूक लेखनमे कोस<strong>ह</strong>जता आ द ु<strong>ह</strong>ताक बात नि<strong>ह</strong> अिछ। आ मैिथलीक सव र्साधारणक उारण-श ैली यकअपेक्षा एसँ बेसी िनकट छैक। खास कऽ कएल, <strong>ह</strong>एब आिद कितपय शकेँ कैल, <strong>ह</strong>ैबआिद पमे कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु िलखल जाएब से<strong>ह</strong>ो “ए”क योगकेँ बेसी समीचीन मािणतकरैत अिछ।६.ि<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ु तथा एकार, ओकार : मैिथलीक ाचीन लेखन-पररामे को बातपर बलदैत काल शक पाछा ँ ि<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ु लगाओल जाइत छैक। जेना-<strong>ह</strong>ुनकि<strong>ह</strong>, अपन<strong>ह</strong>ु, ओकर<strong>ह</strong>ु,तालि<strong>ह</strong>, चोि<strong>ह</strong>, आन<strong>ह</strong>ु आिद। मुदा आध ु िनक लेखनमे ि<strong>ह</strong>कानपर एकार एव ं <strong>ह</strong>ुक ानपर ओकारक योग करैत <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। जेना-<strong>ह</strong>ुनके, अप, ताले,चोे, आ आिद।७.ष तथा ख : मैिथली भाषामे अिधका ंशतः षक उारण ख <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जेना-ष (खडय), षोडशी (खोडशी), षट्कोण (खटकोण), व ृषेश (व ृखेश), सोष(सोख) आिद।८.िन-लोप : िनिलिखत अवामे शसँ िन-लोप भऽ जाइत अिछ:(क)ियायी य अयमे य वा ए लु भऽ जाइत अिछ। ओि<strong>ह</strong>मेसँ पि<strong>ह</strong> अकउारण दीघ र् भऽ जाइत अिछ। ओकर आगा ँ लोप-स ूचक िच वा <strong>िव</strong>कारी (’ / ऽ)लगाओल जाइछ। जेना-प ूण र् प : पढए (पढय) गेला<strong>ह</strong>, कए (कय) लेल, उठए (उठय) पडतौक।अप ूण र् प : पढ’ गेला<strong>ह</strong>, क’ लेल, उठ’ पडतौक।पढऽ गेला<strong>ह</strong>, कऽ लेल, उठऽ पडतौक।(ख)प ूव र्कािलक कृत आय (आए) यमे य (ए) लु भऽ जाइछ, मुदा लोप-स ूचक<strong>िव</strong>कारी नि<strong>ह</strong> लगाओल जाइछ। जेना-112


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्प ूण र् प : खाए (य) गेल, पठाय (ए) <strong>दे</strong>ब, न<strong>ह</strong>ाए (य) अएला<strong>ह</strong>।अप ूण र् प : खा गेल, पठा <strong>दे</strong>ब, न<strong>ह</strong>ा अएला<strong>ह</strong>।(ग)स्ी य इक उारण ियापद, संज्ञा, ओ <strong>िव</strong>शेषण तीन ूमे लु भऽ जाइतअिछ। जेना-प ूण र् प : दोसिर मािलिन चिल गेिल।अप ूण र् प : दोसर मािलन चिल गेल।(घ)वतर्मान कृदक अिम त लु भऽ जाइत अिछ। जेना-प ूण र् प : पढैत अिछ, बजैत अिछ, गबैत अिछ।अप ूण र् प : पढै अिछ, बजै अिछ, गबै अिछ।(ङ)ियापदक अवसान इक, उक, ऐक तथा <strong>ह</strong>ीकमे लु भऽ जाइत अिछ। जेना-प ूण र् प: िछयौक, िछयैक, छ<strong>ह</strong>ीक, छौक, छैक, अिबतैक, <strong>ह</strong>ोइक।अप ूण र् प : िछयौ, िछयै, छ<strong>ह</strong>ी, छौ, छै, अिबतै, <strong>ह</strong>ोइ।(च)ियापदीय य , <strong>ह</strong>ु तथा <strong>ह</strong>कारक लोप भऽ जाइछ। जेना-प ूण र् प : छि, क<strong>ह</strong>लि, क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong> ु ँ, गेल<strong>ह</strong>, नि<strong>ह</strong>।अप ूण र् प : छिन, क<strong>ह</strong>लिन, क<strong>ह</strong>लौ, ँ गेलऽ, नइ, निञ, ।९.िन ानारण : को-को र-िन अपना जग<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>िटकऽ दोसरठाम चिलजाइत अिछ। खास कऽ इ आ उक समे ई बात लाग ू <strong>ह</strong>ोइत अिछ।मैिथलीकरण भऽ गेल शक म वा अमे जँ इ वा उ आबए तँ ओकर िनानािरत भऽ एक अक्षर आगा ँ आिब जाइत अिछ। जेना- शिन (शइन),पािन(पाइन), दािल ( दाइल), मािट (माइट), काछु (काउछ), मासु(माउस) आिद। मुदातम शसभमे ई िनयम लाग ू नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जेना- रिकेँ रइ आ सुधा ंशुकेँसुधाउं स नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जा सकैत अिछ।१०.<strong>ह</strong>ल(◌्)क योग : मैिथली भाषामे सामातया <strong>ह</strong>ल (◌्)क आवकता नि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोइत अिछ। कारण जे शक अमे अ उारण नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। मुदा संृत113


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भाषासँ जि<strong>ह</strong>नाक ति<strong>ह</strong>ना मैिथलीमे आएल (तम) शसभमे <strong>ह</strong>ल योग कएल जाइतअिछ। एि<strong>ह</strong> पोथीमे सामातया सूण र् शकेँ मैिथली भाषासी िनयमअसार<strong>ह</strong>ल<strong>िव</strong><strong>ह</strong>ीन राखल गेल अिछ। मुदा ाकरणसी योजनक लेल अावक ानपरकत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु <strong>ह</strong>ल <strong>दे</strong>ल गेल अिछ। ुत पोथीमे मिथली लेखनक ाचीन आ नवीनद ुन ू श ैलीक सरल आ समीचीन पक्षसभकेँ समेिटकऽ वण र्-<strong>िव</strong>ास कएल गेल अिछ। ानआ समयमे बचतक सि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>-लेखन तथा तकिनकी दृ िसँ से<strong>ह</strong>ो सरल <strong>ह</strong>ोबऽवलाि<strong>ह</strong>साबसँ वण र्-<strong>िव</strong>ास िमलाओल गेल अिछ। वतर्मान समयमे मैिथली माभाषीपय र्केँआन भाषाक मामसँ मैिथलीक ज्ञान लेबऽ पिडर<strong>ह</strong>ल पिरमे लेखनमे स<strong>ह</strong>जतातथा एकपतापर ान <strong>दे</strong>ल गेल अिछ। तखन मैिथली भाषाक म ूल <strong>िव</strong>शेषतासभकुित नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइक, ता<strong>ह</strong>ूिदस लेखक-मल सचेत अिछ। िस भाषाशास्ी डा.रामावतार यादवक क<strong>ह</strong>ब छिन जे सरलताक असानमे ए<strong>ह</strong>न अवा िक<strong>ह</strong>ु आबऽ<strong>दे</strong>बाक चा<strong>ह</strong>ी जे भाषाक <strong>िव</strong>शेषता छा ँ<strong>ह</strong>मे पिड जाए।-(भाषाशास्ी डा. रामावतार यादवक धारणाकेँ प ूण र् पसँ स लऽ िनधािरत)र्2. मैिथली अकादमी, पटना ारा िनधािरत र् मैिथली लेखन-श ैली1. जे श मैिथली-साि<strong>ह</strong>क ाचीन कालसँ आइ धिर जाि<strong>ह</strong> वर्नीमे चिलत अिछ, सेसामातः ताि<strong>ह</strong> वर्नीमे िलखल जाय- उदा<strong>ह</strong>रणाथ र्-ाएखनठामजकर,तकरतिनकरअिछअाअखन,अखिन,एखेन,अखनीिठमा,िठना,ठमाजेकर, तेकरितनकर।(वैकिक पेँ ा)ऐछ, अि<strong>ह</strong>, ए।2. िनिलिखत तीन कारक प वैिपकतया अपनाओल जाय:भ गेल, भय गेल वा114


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भए गेल। जा र<strong>ह</strong>ल अिछ, जाय र<strong>ह</strong>ल अिछ, जाए र<strong>ह</strong>ल अिछ। कर’ गेला<strong>ह</strong>, वाकरय गेला<strong>ह</strong> वा करए गेला<strong>ह</strong>।3. ाचीन मैिथलीक ‘’ िनक ानमे ‘न’ िलखल जाय सकैत अिछ यथा क<strong>ह</strong>लिन वाक<strong>ह</strong>लि।4. ‘ऐ’ तथा ‘औ’ ततय िलखल जाय जत’ तः ‘अइ’ तथा ‘अउ’ सदृश उारणइ <strong>ह</strong>ो। यथा- <strong>दे</strong>खैत, छलैक, बौआ, छौक इािद।5. मैिथलीक िनिलिखत श एि<strong>ह</strong> पे यु <strong>ह</strong>ोयत:जै<strong>ह</strong>,सै<strong>ह</strong>,इए<strong>ह</strong>,ओऐ<strong>ह</strong>,लै<strong>ह</strong> तथादै<strong>ह</strong>।6. <strong>ह</strong>्र् इकारा ंत शमे ‘इ’ के लु करब सामातः अा िथक। यथा- ा<strong>दे</strong>िख आब<strong>ह</strong>, मािलिन गेिल (म मामे)।7. तं ‘ए’ वा ‘य’ ाचीन मैिथलीक उरण आिदमे तँ यथावत राखल जाय,िकं तु आधिनक ु योगमे वैकिक पेँ ‘ए’ वा ‘य’ िलखल जाय। यथा:- कयल वाकएल, अयला<strong>ह</strong> वा अएला<strong>ह</strong>, जाय वा जाए इािद।8. उारणमे द ू रक बीच जे ‘य’ िन तः आिब जाइत अिछ तकरा लेखमे ानवैकिक पेँ <strong>दे</strong>ल जाय। यथा- धीआ, अढैआ, <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>, वा धीया, अढैया, िबया<strong>ह</strong>।9. सानािसक तं रक ान यथासंभव ‘ञ’ िलखल जाय वा सानािसक र। यथा:-मैञा, किनञा, िकरतिनञा वा मैआ, ँ किनआ, ँ िकरतिनआ ँ।10. कारकक <strong>िव</strong>भिक्क िनिलिखत प ा:-<strong>ह</strong>ाथकेँ , <strong>ह</strong>ाथसँ, <strong>ह</strong>ाथेँ, <strong>ह</strong>ाथक, <strong>ह</strong>ाथमे।’मे’ मे अार सव र्था ा िथक। ‘क’ क वैकिक प ‘केर’ राखल जा सकैतअिछ।11. प ूव र्कािलक ियापदक बाद ‘कय’ वा ‘कए’ अय वैकिक पेँ लगाओल जासकैत अिछ। यथा:- <strong>दे</strong>िख कय वा <strong>दे</strong>िख कए।12. मा ँग, भा ँग आिदक ानमे माङ, भाङ इािद िलखल जाय।115


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्13. अर् ‘न’ ओ अर् ‘म’ क बदला असार नि<strong>ह</strong> िलखल जाय, िकं तु छापाक सु<strong>िव</strong>धाथ र्अर् ‘ङ’ , ‘ञ’, तथा ‘ण’ क बदला अारो िलखल जा सकैत अिछ। यथा:- अ,वा अंक, अल वा अंचल, क वा कं ठ।14. <strong>ह</strong>लंत िच िनयमतः लगाओल जाय, िकं तु <strong>िव</strong>भिक संग अकारा ंत योग कएलजाय। यथा:- ीमान, ् िकं तु ीमानक।15. सभ एकल कारक िच शमे सटा क’ िलखल जाय, <strong>ह</strong>टा क’ नि<strong>ह</strong>, संयु <strong>िव</strong>भिक<strong>ह</strong>ेतु फराक िलखल जाय, यथा घर परक।16. अनािसककेँ चिबु ारा कयल जाय। पर ंतु मुणक सु<strong>िव</strong>धाथ र् ि<strong>ह</strong> समानजिटल माा पर अारक योग चिबुक बदला कयल जा सकैत अिछ। यथा-ि<strong>ह</strong>ँ केर बदला ि<strong>ह</strong>ं।17. प ूण र् <strong>िव</strong>राम पासीसँ ( । ) स ू िचत कयल जाय।18. सम पद सटा क’ िलखल जाय, वा <strong>ह</strong>ाइफेनसँ जोिड क’ , <strong>ह</strong>टा क’ नि<strong>ह</strong>।19. िलअ तथा िदअ शमे िबकारी (ऽ) नि<strong>ह</strong> लगाओल जाय।20. अंक <strong>दे</strong>वनागरी पमे राखल जाय।21.िकछु िनक लेल नवीन िच बनबाओल जाय। जा' ई नि<strong>ह</strong> बनल अिछ ताबत एि<strong>ह</strong>द ुन ू िनक बदला प ूव र्वत् अय/ आय/ अए/ आए/ आओ/ अओ िलखल जाय। आिक ऎ वाऒ सँ कएल जाय।<strong>ह</strong>./- गो<strong>िव</strong> झा ११/८/७६ ीका ठाकुर ११/८/७६ सुरे झा "सुमन" ११/०८/७६VI DEHA FOR NON-RESI DENT MAI THI LS( Fest i val s of Mithila date-list)116


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्8.VI DEHA FOR NON RESI DENTS8. 1. Or i gi nal poem i n Ma ithili by Gaj endr a Thakur Tr ansl at edi nt o Engl i sh by Lucy Gr acy f r om New Yor k82 . . wher e l i es t he f aul t - mai t hi l i st or y by shyam dar i har et r ansl at ed by Pr aveen k j haDATE-LI ST( year - 2009-10)(१४१७ साल)Mar r i age Days:Nov . 2009- 19, 22, 23,27May 2010- 28,30June 2010- 2, 3, 6, 7, 9, 13, 17, 18, 20, 21, 23, 24, 25, 27, 28,30Jul y 2010- 1, 8, 9,14117


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Upanayana Days : June 2010- 21,22Dvi r agaman Di n:Nov ember 2009- 18, 19, 23, 27,29Dec ember 2009- 2, 4,6Feb 2010- 15, 18, 19, 21, 22, 24,25Mar ch 2010- 1, 4,5Mundan Di n:Nov ember 2009- 18, 19,23Dec ember 2009- 3Jan 2010- 18,22Feb 2010- 3, 15, 25,26118


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Mar ch 2010- 3,5June 2010- 2,21Jul y 2010- 1FESTI VALS OF MITHILAMauna Panchami -12 Jul yMadhushr avani -24 Jul yNag Panchami -26 JulRaksha Bandhan-5 AugKr i shnast ami -13-14 AugKushiAmavasya- 20 AugustHar t al i ka Teej - 23 Aug119


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Chaut hChandr a-23 AugKar ma Dhar ma Ekadashi -31 AugustI ndr a Pooj a Aar ambh- 1 Sept emberAnantCat ur dashi - 3 SepPi t r iPaksha begi ns- 5 SepJi moot avahan Vr at a/ Ji t i a-11 SepMat r iNavami - 13 SepVi shwakar ma Pooj a-17SepKal ashst hapan-19 SepBel naut i - 24 Sept emberMahast ami - 26 Sep120


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Maha Navami - 27 Sept emberVijaya Dashami - 28 Sept emberKoj agar a- 3 OctDhant er as- 15 OctChat ur dashi -27 OctDi yabat i / Deepaval i / Shyama Pooj a-17 OctAnnakoot a/ Govar dhana Pooj a-18 OctBhr at r i dwi t i ya/ Chi t r agupt a Pooj a-20 OctChhat hi - -24 OctAkshyay Navami - 27 OctDevot t han Ekadashi - 29 Oct121


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Kar t i k Poor ni ma/ Sama Bi sarj an- 2 NovSomvar iAmavasya Vr at a-16 NovVi vaha Panchami - 21 NovRavi vr at ar ambh-22 NovNavanna Par vana-25 NovNar akni var an chat ur dashi -13 JanMakar a/ Teel a Sankr ant i -14 JanBasant Panchami / Sar aswat i Pooj a- 20 JanMahashi var at r i -12 FebFagua-28 FebHol i -1 Mar122


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Ram Navami -24 Mar chMesha Sankr ant i -Sat uani -14 Apr i lJur i shi t al -15 Apr i lRavi Br at Ant -25 Apr i lAkshaya Tr i t i ya-16 MayJanakiNavami - 22 MayVatSavi t r i -bar asai t -12 JuneGanga Dashhar a-21 JuneHar iSayan Ekadashi - 21 JulGur u Poor ni ma-25 JulOr i gi nal poem i n Mai t hi l i by Gaj endr a ThakurTr ansl at ed i nt o Engl i sh by Lucy Gr acy f r om New Yor kGaj endr a Thakur ( b. 1971) i s t he edi t or of Mai t hi l i ej our nal “<strong>Videha</strong>”that can be viewed at http://www.videha.co.in/ . His poem, story, novel , r esear ch123


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ar t i cl es, epi c – all in Maithili language are lying scattered and is in print in single volumeby the title “KurukShetram.” He can be reached at his email: ggajendra@airtelmail.inThe Concret e Pi l l ar Of The PondThe heat ed bank of t he pond i n t he hot dayThe t r ees,pl ant s bushes al l t he wayl ook so f aded l i ke spr i nkl ed wi t h war m wat erEver y pond has a wooden pi l l ari n i t s cent r eThe Concrete Pillar Of The Pond,this is the first oneThe gr een deposi t s depi ct i ng i t s ol d ageThe ot her par t of the villageHas onl y t hat di t ch,ponds ar e noneWi t hout any pi l l ar as no r i t ual s doneHe di ed who was t he ownerand non-consecr at ed si ngl eBef or e t he sacr ed cer emony of est abl i shi ng pi l l ar ,peopl e mumbl eHe desi r ed t o geta pond when became ri chHow c an f ame come t hr ough mer el y a di t ch?Look at t hi s Concr et e Pi l l ar Of The PondI t i s l ear nt t hat concr et e becomes har der whi l e i nwat erI t i s not l i ke wooden pi l l arWhose l i f e i s shor t er124


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्( wher e l i es t he f aul t - mai t hi l i st or y by shyam dar i har etranslated by Praveen k j ha)Hi gh school st ar t ed f r om gr ade ei ght but t her e was nohi gh school i n my village.Most woul d st udy unt i l gr adeseven but one woul d have t o wal k f our mi l es t o anot hervillage for any further education.You had to cross thesame cr eek t wi ce and the same canal t hr i ce or t ake adet our of anot her f our mi l es.So no gal s f r om my remot ehaml et woul d ever go beyond gr ade seven. Nor many l ads.Af t er seven i t was most l y f ar mi ng.But t hat year I f oundmysel f among t he f ew l ucky ones who got admi tted.If Ivi sual i ze t oday how I used t o l ook t hen i n my class,itwoul d be a pi ct ur e of a r agbag.A cor ded pant and anamesake shi r t . Di dn' t even t hi nk of any f oot wear . Booksbound wi t h f ar m st r ands and not epaper s sewed wi t hthreads.The f i rst day I was amazed t o see so many st udent s i n t hecl ass.We had onl y t hi r t een i n my l ast cl ass i n myvillage but look here, a hundred and three!There was agi r l as wel l si t t i ng i n t he f r ont . St udent s gr oupedt hemsel ves as per t hei r vi l l ages. Ker war ' s st udent i n one,I t ahar -Aj naul i i n anot her and Bar ha' s t he t hi r d one.Ti siBal i a was f our t h and Si mri-Rupaul i -Nahas wer e f i f t h andsi xt h.But t he gr oup f r om Per sauni and Mur al i a Chak hadthe maxi mum cl out . Bei ng l ocal t hey had t he l ar gestnumber s.The f i r st t opi c of i nt r oduct or y t al ks was who has t oppedin which villages and who will top this joint class.Myvillage fellows were trying to intimi dat e me sayi ng t hat125


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्t he gi r l on t he f r ont bench was t he t opper of Per saunimi ddl e school and wi l l undoubt edl y br eak my run at t hetop. But I was l ost somewher e el se. The phot o of Mrs.Chat t er j i i n t he sevent h gr ade engl i sh book ' Fr ee I ndi aReader ' had exact l y t he same l ook as t hi s gi r l . Samebeaut y and t he l ong hai r . I named her Mrs.Chatterji in mymi nd. Howsoever t hose guys t r i ed t o pr ovoke me, I di dn'tf eel any j eal ousy or compet i t i on wi t h her . Oh , onl y i f shecoul d bef r i end me .....! Then I t hought of my ownder el i ct i on and how I woul d j ust l ook l i ke di r t i n f r ontof her . What ever .When t he B. Sc . Mast er saab Fekan Thakur was t eachi ng i n achemi st r y cl ass about t he t hr ee st at es of matter – solid,liquid and gas, my mind got fixed on the liquid. And when he said, ' In liquidstate, the matter takes the shape of its container. It doesn't have its own shape.Put it in a glass, and it becomes li ke gl ass, i n a bot t l e,l i ke abot t l e and i n a bucket , l i ke a bucket .'.Immedi at el y t he t hought came i n mind, ' yeah,like mymot her , aunt i es et al – My mother like my father, the elder auntie likemy uncle, the auntie from Uchhal like Lutti uncle, and my maami ( mat er nalaunt i e) l i ke my maama . No shape of t hei r own . Shaped aswhoever t hey ar e mar r i ed t o.'I f t her e i s any shape of t hei r own , i t s hi dden. Lest ' He 'woul d see. Lest ' He ' woul d come t o know t hat she di danyt hi ng on her own . Or her chast i si ng wi l l be t her e f oral l t o see.So I concl uded t hat t hey ar e al l l i qui ds andmy uncl es t hei r cont ai ner s.Thi s t hought f ol l owed me t o t he col l ege.When I r eadabout l i qui d' s ' Bhi scosi t y' i n col l ege,agai n I wasreminded of my aunt i es. I f t he husband was a muscl eman,t he wi f e' s st at ur e was of a hust l er . A t i mi ds ' wife wasbul l i ed by ever yone. A r i ch one's wi f e was a cel ebr i t y and126


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्a poor one' s pl ace was i n t he cor ner . Means mor e vi sci dt he husband, mor e accl ai med t he wi f e. Vi scosi t y. What ever .I n t he annual of ei ght h,t hat gi r l Champa gave me t hedr ubbi ng. She was f i r st and I came second.Just by t womar ks. But t hen f i r st was f i r st . Her r ol l no.i n t he ni nt hbecame one and mi ne, t wo. Now I was j eal ous . At t he s ametime a l i t t l e happy. I was cl oser t o her . Oh , Mrs.Chat t er j ee.At l east my name wi l l be wr i t t en j ust underyour s!A year gone had t aken out al l shyness and f or mal i t i es.Al l gr oups di sbanded and i t was now one cl ass.Vi l l agei dent i t i es wer e gone.I st ar t ed si t t i ng i n f r ont . Champa ' s r i ght behi nd.Evenif I was late, folks would give me t he seat . Ther e was nowgr eat compet i t i on bet ween t he t wo of us. I di dn't knowabout her , I was dyi ng of j eal ousy and compet i t i on andt he f act t hat a gi r l beat me.In the semi -annual of Ni nt h,I t ur ned t he t abl e andsnat ched t he t op posi t i on.And t hat r emai ned my positionsi nce. Unt i l t he ver y boar d exam of el event h.Her f ace was so shi ni ng t hat I was l i ke a f ai nt shadowcompar ed t o her . My cl ot hes wer e not even shr eds compar edt o her dr esses. Over al l she pr et t y much f i t i n t he f r ameof Mr s. Chat t er j ee i n my mind.127


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Anyway,she had become f r i ends wi t h me af t er I t opped t hecl ass i n ni nt h. I wasn' t t hat bi t t er ei t her , I was al r eadyt he t opper .We remai ned f r i ends f or t wo mor e year s. Bei ng l ocal , sheused be bef or e t i me and I was al ways l at e.Champa woul dkeep a seat f or me r i ght behi nd her s. However , ourfriendship remai ned onl y f r i endshi p t i l l t he ver y end.Being close to someone l i ke her was good enough f or me.It ol d her about Mr s Chat t er j ee She bur st out i n l aughtI woul dn' t ever f or get t hat l aught er . Ever y once i n awhi l e I used t o cal l her Mr s. Chat t er j ee.I t hought shef el t good.. . er .Unl i ke t oday, t he school ki ds t hose days wer en' t so savvy.We wer e no except i ons.Af t er t he mat r i cul at i on she hadbeen married. To who and wher e I don' t know.Nor di d Ineed t o.By t he t i me I l anded i n t he of f i ci al dom of Bi harGov er nment , i t was si xt een year s si nce my mat r i cul at i on.About f i ve year s i n ser vi ce,I got an oppor t uni t y t ovi si t Cal cut t a i n on t he occasi on of Dur gapooj a. The ki dswer e exci t ed about vi si t i ng Cal cut t a and my wi f e aboutDur gapooj a. On r eachi ng Cal cul t t a t o my br ot her ' s house,If ound hi s i n-l aws al so t her e. I advi sed my si st er -i n-lawMy ,' or der l y can hel p i n cooki ng.'' Why? Don' t I have my own hands.' Sai d she.' No , no, I j ust pr oposed. So many peopl e ar e t her e.I f al lyou do i s cooki ng, when wi l l you enj oy t he f est i val ?' Iinsisted.' Get out of your chi ef t anshi p mi nd her e. I don't have youror der l y any ot her day ar ound, do I ?. I f I have i nvi t edyou over I have made ar r angement s as wel l . I am notsi t i ng her e wai t i ng f or your hel p.' Sai d she agai n.' Al r i ght ! Do as you wi sh. God !' I l ooked at my br ot her .128


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्My br ot her expl ai ned,' Ther e i s Munni ' s mom,someone f r omour pl ace onl y. She wi l l assi st . Whi ch i s why so muchapl omb . Or el se al one what can she...''' Yeah, r i ght . I t s you who does ever yt hi ng ar ound her e.'shemur mur ed agai n.Anyway, ever yt hi ng was goi ng as pl anned.Ri t ual sacr i f i cewas per f or med on t he ei ght h day of t he pooj a.Mahapr asad( pr epar at i on of t he sacr i f i ci al goat ) was bei ng cooked i nt he backyar d. That Munni ' s mom was swamped wi t h wor k . Mywi f e was i nst r uct i ng her .I went i n and asked my wi f e,' how l onger f or di nner ?'' Just a l i t t l e.I wi l l br i ng you guys some f ri ed l i ver i nthe meant i me.' she replied.'What ' s t hi s cover ed i n t hi s cor ner ?' I asked t ur ni ng t hecai sson over .' Oh , l eave i t al one, woul d you?Why do you have t o l ookat ever yt hi ng anyway . Men don't need t o poke t hei r nosesi n ever yht i ng now, do t hey? Go and wash your hand.I t simpur e now.'wi f e boast ed.' What i s i n i t anyway ?' Di t her i ng I asked agai n pr ompt l yput t i ng t he cover back on.' Ther e i s no t r easur e t r ove.Ther e i s t he ski n and someMahapr asad. For Munni ' s mom . She asked f or t he ski n.So i t sput asi de f or her . She wi l l t ake i t af t er we ar e doneher e.'While my wi f e was expl ai ni ng, Munni ' s mom br ought wat erfor me t o wash my hand. Seei ng her vei l ed,I whi sper ed t omy wi f e,'she i s vei l i ng her sel f f r om me as i f she i s anewcomer br i de i n t he house.'129


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Wi f e whi sper ed back,' j ust go away . Don' t ...'When di ni ng, comment ed my br ot her ,' Munni ' s moms ' hands ar esome ki nd of machi ne, eh! What a gr eat Mahapr asad!'I nodded i n agr eement .Munni ' s mom had l ef t wi t h t he ski n f or her home . I askedmy si st er -in-l awWhat ,' woul d she do wi t h t he ski n?'' What el se?She woul d car ve a dr um out of i t and send i tto you to play!' she got irritated.' Why can' t you answer anyt hi ng st r ai ght ?'' You t al k r ubbi sh, t hat ' s why. The ski n wi l l be boi l ed.Hai r peel ed out and t hey wi l l cook and eat i t f or acoupl e of a days. I can't bel i eve what ki nd of of f i cer youar e i f you don't under st and such t r i vi a.'Ti pped my br ot her ,' why , i s he a l eat her depar t mentofficer.'Ever ybody bur st out l aughi ng.Changi ng t he t opi c I asked my si s-in-l aw,'So have youengr aved t hi s bedsheet your sel f or bought i t somewher e.Its nice.'' You can t ake i t i f you want i t . I wi l l get anot her onedone. Ver y ski l l f ul i s Munni ' s mom. She has done i t al l .'' Wow! Look' s l i ke you got your sel f a geni e i n her .'' That ' s act ual l y r i ght . She i s al ways r eady t o do what everi s t ol d. No gr eed she has. So ni ce.I t s j usthusband...'her devi l' Why, what does he do?'130


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्' What can he do?I have f i xed hi m as an bookkeeper wi t ha cont r act or . He i s al r i ght now.Ear l i er he had wr ecked i tal l i n dr ugs. Lucki l y my dri ver got t o know and t ol d meever yt hi ng and so I coul d act i n t i me.'explained mybr ot her .Whathad happened' ?'' He st ar t ed a shop i n Shyam bazaar i n par t ner shi p wi t hhi s i n-l aw. I nvest ed a l ot . Busi ness was good t oo.Butt hen came t he bad company and dr ugs and he r ui ned i t al l .They f ought among t hemsel ves, hi m and i n-l aw. Brawls,litigation, everything. Lastly, the in-l aw t ook hol d oft he shop and t hr ew hi m out . He came virtually on thest r eet wi t h hi s f ami l y. Di dn' t even have a day' s meal . Fr omt her e, he has f i nal l y i mpr oved a l ot . Qui t t he drugs.Somehow he i s managi ng.I gi ve cl ot hes f or al l i n hi sfamily like my own i n t he t i me of f est i val s.Thi s l ady i sver y admi r abl e. Li ke t he beaut y i n t he hands of beast . Shemai nt ai ned her di gni t y even i n t he f ace of gr eatadver si t y. No gr eed f or anyt hi ng at al l . Wor ks her backout t o ear n.' Li st eni ng t o my brot her ' s st ory,I wasf eel i ng sympat hy and admi ration at the same t i me.I wasn' t f eel i ng wel l on t he day of Dashhar a ( t he t ent hand f i nal day of t he pooj a). When ever yone el se l eft fort he f est i val , I bol t ed t he door and f el l asl eep.I woke upon t he sound of t he r i ng-bel l . Looked at t he wat ch- itwas hal f past f i ve. Lyi ng on my bed, I sai d, ' who' s t her e?'No r esponse. The bel l r ang agai n.I got up mur mur i ng andopened t he door . Munni ' s mom was st andi ng.For t he f i r sttime I had seen her f r om t he f r ont . Ver y exhaust edl ooki ng f ace. Hai r l ooked t hi n. The l i ps l ooked bl ackened.She was wear i ng a bengal i shr ed saar i . Hast i l y shecover ed her f ace. But behi nd t hi s bat t er ed f ace,I coul dsee what a st unni ng beaut y she coul d have been once.131


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Movi ng asi de , I sai d,' No one i s t her e.Ever yone i s out t othe festival'' Yes, I know, Si r . Si st er had t ol d me t o make t ea f or youon t i me. Can I ?' Munni ' s mom sai d.Her voi ce gave me an el ect ri c shock.I felt like I wouldf al l down . I di dn't say anyt hi ng j ust down on t he chai rr i ght on t he pat i o. I coul dn't not i ce when she wentinside, made t ea and br ought i t over . I was absor bed i ni nvest i gat i ng t hat voi ce.' Tea i s get t i ng col d.' She sai d f r om i nsi de t he house.Now I c ame r ound. I nst ead of t aki ng t ea, I asked her ,' Coul dyou come her e i n f r ont of me?'She came and st ood on t he pat i o.Where are you f romAsked I' '? .' Jagat i'.' And nat i ve pl ace?'She di dn tr espond' .My suspi ci on i ncr eased.' Wher e i s your nat i ve pl ace?' I asked agai n.Why woul d you wantt o know Si r' , ?'' Don' t c al l me ' Si r ', Champa! I r ecogni zed you!'Iscr eamed.132


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्She sat down r i ght t her e. I t hought she was cr yi ng.Iremai ned qui et f or a f ew moment s. I was st unned.Herruinous story I al r eady knew.I j ust had onequest i on,' Champa, di dn' t you r ecogni ze me ?'' I coul d r ecogni ze you t he ver y f i r st day.'' So why di dn' t you come out t o me '?' I dont ' have the capability anymor e t o equal wi t h you.'My cour age was f ai l i ng. I had no ener gy l ef t t o say orask anyt hi ng. She r ose and l ef t f or her home .I remember ed t he t wo l essons of school – 'Free India reader'sMrs. Chatterjee and the shapeless state of liquid. Put it in whichever vessel and itwill take its shape. Marry Mrs. Chatterjee off to whoever and her' vi scousi t y' becomes l i ke hi m.The ver y next day, I l ef t Cal cut t a.( 1994)१.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिकाक सभटा पुरान अंक ल, ितर<strong>ह</strong>ुता आ <strong>दे</strong>वनागरी पमे Vi dehae j our nal ' s al l ol d i ssues i n Br ai l l e Ti r hut a andDevanagar i ver si ons२.मैिथली पोथी डाउनलोड Mai t hi l i३.मैिथली ऑिडयो संकलन Mai t hi l i४.मैिथली वीिडयोक संकलन Mai t hi l iBooks Downl oad,Audi o Downl oads,Vi deos133


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्५.िमिथला िचकला/ आध ुAr tand Phot osिनक िचकला आ िच Mi thila Painting/Moder n"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क एि<strong>ह</strong> सभ स<strong>ह</strong>योगी िलंकपर से<strong>ह</strong>ो एक बेर जाऊ।६.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली िज :ht t pvi dehaqui z bl ogspot com:// . . /७.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली जालव ृ एीगेटर :ht t p:// vi deha-aggr egat or . bl ogspot . com/८.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली साि<strong>ह</strong> अंजीमे अन ू िदत :http:// madhubani -ar t . bl ogspot . com/९.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क प ूव र्-प "भालसिरक गाछ" :ht t pgaj endr at hakur bl ogspot com:// . . /१०.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> इ ंडे :134


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ht t pvi deha123 bl ogspot com:// . . /११.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> फाइल :ht t p:// vi deha123. wor dpr ess. com/१२. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> : पि<strong>ह</strong>ल ितर<strong>ह</strong>ुता (िमिथला◌़क्षर) जालव ृ (ब्ल◌ॉग)ht t p:// vi deha-sadeha. bl ogspot . com/१३. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:ल: मैिथली लमे: पि<strong>ह</strong>ल बेर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ाराht t p:// vi deha-br ai l l e. bl ogspot . com/१४.V I DEHA"I ST MAI THI LIFORTNI GHTL Y EJ OURNAL ARCHI VEht t p:// vi deha-ar chi ve. bl ogspot . com/१५. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का मै िथ लीपो थी क आ का र् इ वht t p:// vi deha-pot hi . bl ogspot . com/१६. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का ऑ िड योआ का र् इ वht t p:// vi deha-audi o. bl ogspot . com/र्१७. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का वी िड योआ का इ व135


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ht t p:// vi deha-vi deo. bl ogspot . com/१८. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का िम िथ लािच क ला , आ ध ु िन क क ला आ िच क लाht t p:// vi deha-pai nt i ngs-phot os. bl ogspot . com/१९. मैिथल आर िमिथला (मैिथलीक सभसँ लोकिय जालव ृ)httpmai t hi l aur mi t hi l a bl ogspot com:// . . /२०.ुित काशनhttp:// wwwshruti . -publ i cat i on. com/२१.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>- सोशल टविकर् ं ग साइटht t p२२.ht t p२३.ht t pvi deha ni ng com:// . . /gr oups googl e comgr oup vi deha:// . . / /gr oups yahoo comgr oup VI DEHA:// . . / / /२४.गजे ठाकुर इ डेht t pgaj endr at hakur 123 bl ogspot com:// . .२५.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> रेिडयो:मैिथली कथा-क<strong>िव</strong>ता आिदक पि<strong>ह</strong>ल पोडका:// . . /साइटht t pvi deha123r adi o wor dpr ess com२६. ना भुटकाhttp:// mangan-khabas bl ogspot com. . /136


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना:(१) '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ारा धारावाि<strong>ह</strong>क पे ई-कािशत कएल गेल गजे ठाकुरक िनब-ब-समीक्षा, उपास (स<strong>ह</strong>बाढिन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर), कथा-ग (ग-गु),नाटक(संकष र्ण), म<strong>ह</strong>ाका (ा<strong>ह</strong> आ असाित मन) आ बाल-िकशोर साि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे संप ूण र् ई-काशनक बाद िंट फ◌ॉम र्मे। कुम ्–अम र्नक ख-१ सँ ७ Combi ned I SBN No . 978-81-907729-7-6 <strong>िव</strong>वरण एि<strong>ह</strong> प ृपर नीचा ँमे आ काशकक साइटht t p:// wwwshr . ut i -publicationcom . / पर।म<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना (२):स ूचना: <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आ अंजी मैिथली कोष (इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल बेरसच र्-िडनरी) एम.एस. एस.ू.एल. सव र्र आधािरत -Based on ms-sql ser ver Maithili-Engl i sh and Engl i sh-Mai t hi l i Di ct i onar y. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क भाषापाक- रचनालेखनंभमे।कुम ् अम र्नक- गजे ठाकुरगजे ठाकुरक िनब-ब-समीक्षा, उपास (स<strong>ह</strong>बाढिन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर), कथा-ग (ग गु), नाटक(संकष र्ण), म<strong>ह</strong>ाका (ा<strong>ह</strong> आ असाित मन) आ बालम ंडली-िकशोरजगत<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे संप ूण र् ई-काशनक बाद िंट फ◌ॉम र्मे। कुम ्–अम र्नक, ख-१ सँ ७I st edi t i on 2009 of Gaj endr a Thakur ’s KuruKshetram-Antarmanak (Vol. I to VII)-essay-paper -cr i t i ci sm, novel , poems , st or y, pl ay, epi cs and Chi l dr en-gr own-ups l i t er at ur e i n si ngl e bi ndi ng:Language:Maithili६९२ प ृ : म ू भा. . 100/-( f or i ndi vi dual buyer s i nsi de i ndi a)( add cour i er char ges Rs . 50/-per copy f or Del hi / NCR and Rs . 100/- percopy f or out si de Del hi )For Li br ar i es and over seas buyer s $ 40 US ( i ncl udi ng post age)The book i s AVAI LABLE FOR PDF DOWNLOAD ATht t pssi t es googl e coma vi deha comvi deha:// . . / / . / /137


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ht t pvi deha123 wor dpr ess com:// . . /( send MO . ./ DD / Cheque i n f avour of AJAY ARTS payabl e at DELHI .)Amount may be sent t o Account No . 21360200000457 Account hol der( di st r i but or )' s name : Aj ay Ar t s, Del hi , Bank: Bank of Bar oda, Badl ibr anch, Del hi and send your del i ver y addr ess t o emai l :-shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on. com f or pr ompt del i ver y.DI STRI BUTORS : AJAY ARTS , 4393/ 4A,I st Fl oor , Ansar i Road , DARYAGANJ .Del hi -110002 Ph. 011-23288341,09968170107e-mai l : shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publicationcom .websi t e: http:// wwwshruti . -publ i cat i on. com/<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> : १ : ितर<strong>ह</strong> ुता : <strong>दे</strong>वनागरी"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क २५म अंक १ जनवरी २००९, िंट संरण :<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>-ई-पिकाक पि<strong>ह</strong>ल २५ अंकक चुनल रचनासििलत।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: थम मैिथली पािक्षक ई-पिका http<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: वष:2, र् मास:13, अंक:25 (<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१):// www.vi deha co i n. . /सादक: गजे ठाकुर; स<strong>ह</strong>ायक-सादक: ीमती रि रेखा िसाDet ai l s f or pur chase avai l abl e at pr i nt -version publisherss 'si t e ht t p:// wwwshr . uti-publ i cat i on. com or you may wr i t eto shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on.com138


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्"िमिथला दश र्न"मैिथली िमािसक पिकाअपन सब्सिप्शन (भा..288/- द ू साल मा 12 अंक लेलOVERSEAS- $25;भारतमे आ ONE YEAR-(6 i ssues)-i n Nepal I NR 900/-,TWOYEAR(12 i ssues)- i n Nepal I NR Rs.1800/-, Over seas- US$50) "िमिथलाGar dens,अपन प ूण र्निचकेता।दश र्न"केँ <strong>दे</strong>य डी.डी. ारा Mi thila Darshan, A - 132,LakeKol kat a - 700 045 पतापर पठाऊ। डी.डी.क संग प पठाऊ जाि<strong>ह</strong>मेपता, टेलीफोन नं. आ ई-मेल संकेत अव िलख ू। धान सादक-काय र्कारी सादक- रामलोचन ठाकुर। ितातासादक- ोफेसर बोध नारायण िसं<strong>ह</strong> आ डा. अिणमा िसं<strong>ह</strong>। ComingSoon:httpwwwmi t hi l adar shan com:// . . /(<strong>िव</strong>ज्ञापन)139


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अंितका काशन की नवीनतमपुकसिजमीिडया, समाज, राजनीित और इित<strong>ह</strong>ासिडज◌़◌ार : मीिडया ए प◌ॉिलिट: पुस ून वाजपेयी 2008 म ू . 200.00राजनीित मेरी जान : पु स ून वाजपेयीकाशन वष र् 2008 म ू .300.00पालकालीन संृित : म ंज ु कुमारी काशनवष र्2008 म ू . 225.00स्ी : संघष र् और स ृजन : ीधरम काशनवष र्2008 म ू .200.00अथ िनषाद कथा : भव<strong>दे</strong>व पाेय काशनवष र्2007 म ू .180.00उपासमोनालीसा <strong>ह</strong>ँस र<strong>ह</strong>ी थी : अशोक भौिमककाशन वष र् 2008 म ू . 200.00शी काआलोचनाइित<strong>ह</strong>ास : संयोग और साथ र्कता :सुरे चौधरीसंपादक : उदयश ंकरि<strong>ह</strong>ंदी क<strong>ह</strong>ानी : रचना और पिरिित :सुरे चौधरीसंपादक : उदयश ंकरसाधारण की ितज्ञा : अंधेरे सेसाक्षाार : सुरे चौधरीसंपादक : उदयश ंकरबादल सरकार : जीवन और र ंगम ंच :अशोक भौिमकबालकृ भट्ïट और आधिनक ु ि<strong>ह</strong>ंदीआलोचना का आर ंभ : अिभषेक रौशनसामािजक िचंतनक<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>रेल की बात : <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा काशनवष र् 2008म ू .125.00छिछया भर छाछ : म<strong>ह</strong>ेश कटारे काशनवष र् 2008म ू . 200.00को<strong>ह</strong>रे में कं दील : अवधेश ीत काशनवष र् 2008म ू . 200.00श<strong>ह</strong>र की आिखरी िचिडय◌़◌ा : काश काकाशन वष र् 2008 म ू . 200.00पीले कागज◌़ की उजली इबारत : कैलाशबनवासी काशन वष र् 2008 म ू. 200.00नाच के बा<strong>ह</strong>र : गौरीनाथ काशनवष र् 2008 म ू . 200.00िकसान और िकसानी : अिनल चमिडय◌़◌ािशक्षक की डायरी : योगेउपासमाइोोप : राजे कुमारकिजयाप ृीपु : लिलत अवाद : म<strong>ह</strong>ाकाशमोड◌़ पर : ध ूमकेतु अवाद : णा र्मोलाज◌़ : िपयैर ला म ूर अवाद :सुनीता जैनक<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>140


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आइस-पाइस : अशोक भौिमक काशनवष र् 2008म ू . 180.00कुछ भी तो मानी न<strong>ह</strong>ी ं : मनीषा कुलकाशन वष र् 2008 म ू . 200. 00बडक◌़◌ू चाचा : सुनीता जैन काशनवष र् 2008 म ू . 195.00भेम का भे मा ँगता कुाड◌़◌ी ईमान :सनारायण पटेल काशन वष र् 2008 म ू. 200.00क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>या : श ैलेय काशन वष र् 2008 म ू. 160.00जीना चा<strong>ह</strong>ता <strong>ह</strong>ूँ : भोलानाथ कुशवा<strong>ह</strong>ा काशनवष र्2008 म ू . 300.00कब लौटेगा नदी के उस पार गया आदमी :भोलानाथ कुशवा<strong>ह</strong>ा काशन वष र् 2007 म ू.225.00लाल िरन का फुलबा : सुनीता जैन काशनवष र्2007 म ू .190.00ल ूओं के बे<strong>ह</strong>ाल िद ं में : सुनीता जैनकाशन वष र्2008 म ू . 195.00फैंटेसी : सुनीता जैन काशनवष र् 2008 म ू .190.00द:खमय ु अराकच : ाम चैत काशनवष र्2008 म ू . 190.00कुआर्न क<strong>िव</strong>ताएँ : मज कुमार ीवावकाशन वष र् 2008 म ू . 150.00पेपरबैक संरणउपासमोनालीसा <strong>ह</strong>ँस र<strong>ह</strong>ी थी : अशोक भौिमककाशन वष र् 2008 म ू .100.00धँधली ू या<strong>दे</strong>ं और िससकते ज◌़ख्म :िनसार अ<strong>ह</strong>मदजगधर की म कथा : <strong>ह</strong>िरओमअंित का , मैिथली ै मा िस क , सादक-अनलकांतअंितका काशन,सी-56/य ूजीएफ-4,शालीमारगाडर्न,एकसटे ंशन-II,गािजयाबाद-201005 (उ..),फोन: 0120-6475212,मोबाइलनं.9868380797, 9891245023,आजीवन सदता शु भा..2100/-चेक/ ाफ्ट ारा “अंितकाकाशन” क नाम सँ पठाऊ। िदीकबा<strong>ह</strong>रक चेक मे भा.. 30/-अितिर जोड◌़◌ू।बया, ि<strong>ह</strong> ी ित मा <strong>ह</strong>ीपिका, सादक- गौरीनाथसंपकर्- अंितका काशन,सी-56/य ूजीएफ-4,शालीमारगाडर्न,एकसटे ंशन-II,गािजयाबाद-201005 (उ..),फोन: 0120-6475212,मोबाइलनं.9868380797, 9891245023,आजीवन सदता शु .5000/-चेक/ ाफ्ट/ मनीआडर्रारा “ अंितका काशन” के नामभेजें । िदी से बा<strong>ह</strong>र के चेकमें 30 पया अितिर जोड◌़◌े◌ं।पुक म ंगवा के िलए मनीआडर्र/चेक/ ाफ्ट अंितका काशन के नामसे भेजें । िदी से बा<strong>ह</strong>र के एट141


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>रेल की बात : <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा काशनवष र् 2007म ू . 70.00छिछया भर छाछ : म<strong>ह</strong>ेश कटारे काशनवष र् 2008म ू . 100.00को<strong>ह</strong>रे में कं दील : अवधेश ीत काशनवष र् 2008म ू . 100.00श<strong>ह</strong>र की आिखरी िचिडय◌़◌ा : काश काकाशन वष र् 2008 म ू . 100.00पीले कागज◌़ की उजली इबारत : कैलाशबनवासी काशन वष र् 2008 म ू. 100.00नाच के बा<strong>ह</strong>र : गौरीनाथ काशनवष र् 2007 म ू . 100.00आइस-पाइस : अशोक भौिमक काशनवष र् 2008म ू . 90.00कुछ भी तो मानी न<strong>ह</strong>ी ं : मनीषा कुलकाशन वष र् 2008 म ू . 100.00भेम का भे मा ँगता कुाड◌़◌ी ईमान :सनारायण पटेल काशन वष र् 2007 म ू. 90.00मैिथली पोथी<strong>िव</strong>कास ओ अथ र्तं (<strong>िव</strong>चार) : नरे झाकाशन वष र् 2008 म ू . 250.00संग समय के (क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>) : म<strong>ह</strong>ाकाशकाशन वष र् 2007 म ू . 100.00एक टा <strong>ह</strong>ेरायल दिनया ु (क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>) :कृमो<strong>ह</strong>न झा काशन वष र् 2008 म ू. 60.00दकचल <strong>दे</strong>बाल (कथा-सं<strong>ह</strong>) : बलराम काशनवष र्2000 म ू . 40.00स (कथा-सं<strong>ह</strong>) : मार मज काशनपार बैिकं ं ग (at parbanki ng) चेक के अलावा अचेक एक <strong>ह</strong>जार से कम का नभेजें । .200/- से ादा कीपुको ं पर डाक खच र् <strong>ह</strong>मारा व<strong>ह</strong>नकरेंगे। .300/- से .500/-तक की पुको ं पर 10% कीछूट, .500/- से ऊपर .1000/-तक 15%और उससे ादा कीिकताबों पर 20%की छूट िगतखरीद पर दी जाएगी ।एक साथ ि<strong>ह</strong>ी, मैिथली में सियआपका काशनअंितका काशनसी-56/य ूजीएफ-4, शालीमारगाडर्न,एकसटे ंशन-I Iगािजयाबाद-201005 (उ..)फोन : 0120-6475212मोबाइल नं.9868380797,9891245023ई-मेल: ant i ka1999@ yahoo. co. i n,ant i ka. pr akashan@ ant i ka-pr akashan.comhttp wwwantikapr akashan.com(<strong>िव</strong>ज्ञापन):// . -142


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्वष र्2007 म ू . 165.00ुित काशनसँ१.पंच<strong>दे</strong>वोपासना-भूिमिमिथला- मौन२.मैिथली भाषा-साि<strong>ह</strong> (२०मशताी)- मश ंकर िसं<strong>ह</strong>३.गुंजन जीक राधा (ग-प-जब ुली िमित)-गंगेश गुंजन४.बत-िबगडैत (कथा-गसं<strong>ह</strong>)-सुभाषच यादवम ू:भा..१००/-५.कुम ्–अम र्नक(लेखकक िछिडआयलप, उपास, ग-कथा, नाटक-एकाी, बालाना ंकृते,म<strong>ह</strong>ाका, शोध-िनबआिदक सम संकलन)-गजे ठाकुरम ूभा..१००/-(सामा) आ$४०<strong>िव</strong><strong>दे</strong>श आ पुकालय <strong>ह</strong>ेतु।६.<strong>िव</strong>लित कइक युगमेिनब (प-सं<strong>ह</strong>)- पंकजपराशरम ू भा.रो.१००/-७.<strong>ह</strong>म पुछैत छी (प-सं<strong>ह</strong>)- <strong>िव</strong>नीत उल८. एी: मा <strong>िव</strong>श-डा. उदय नारायणCOMI NG SOON:1.िमिथलाक बेटी (नाटक)- जगदीश साद म ंडल2.िमिथलाक संार/ <strong>िव</strong>िध-व<strong>ह</strong>ार गीत आ गीतनाद -संकलन उमेशम ंडल- आइ धिर कािशत िमिथलाक संार/ <strong>िव</strong>िध-व<strong>ह</strong>ार आ गीतनाद िमिथलाक नि<strong>ह</strong> वरनमैिथल ाणक आ कण र् कायक संार/<strong>िव</strong>िध-व<strong>ह</strong>ार आ गीत नाद छल।पि<strong>ह</strong>ल बेर जनमानसक िमिथला लोकगीत ुत भय र<strong>ह</strong>ल अिछ।3.िमिथलाक जन साि<strong>ह</strong>- अवािदका ीमती रेवती िम (Mai t hi l iTr ansl at i on of Lat e Jayakant a Mi shr a’sIntroduction to Folk Literature of Mithila Vol.I & II)4.िमिथलाक इित<strong>ह</strong>ास – गीर्य ोफेसर राधाकृ चौधरीDet ai l s ofpost age char ges avai l ai bl eonht t p:// wwwshr . ut i -publ i cat i on. com/( send MO . ./ DD / Cheque i n f avour of AJAY ARTSpayabl e at DELHI .)Amount may be sent t o AccountNo . 21360200000457 Accounthol der( di st r i but or )' s name : Aj ay Ar t s, Del hi , Bank:Bank of Bar oda, Badl i br anch,Del hi and sendyour del i ver y addr ess t o emai l :-shr ut i . publ i cat i on@ shruti-publ i cat i on.com f orpr ompt del i ver y.addr ess yourdel i ver y addr ess t o: DI STRI BUTORS : AJAY ARTS , 4393/ 4A,I stFl oor , Ansar i Road, DARYAGANJ . Del hi -110002143


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िसं<strong>ह</strong> “निचकेता”िंट प<strong>ह</strong>ाडर्बाउड (I SBNNO978 . -81-907729-0-7 म ू .१२५/- य.एस.ूडालर ४०) आपेपरबैक( I SBN No . 978-81-907729-1-4म ू .७५/- य ूएस.डालर २५/-)१२.<strong>िव</strong>भारानीक द ू टानाटक: "भागरौ" आ "बलचा"Ph. 011-23288341,09968170107ुित काशन, DI STRI BUTORS : AJAI ARTS , 4393/ 4A,I stFl oor , Ansar i Road, DARYAGANJ . Del hi -110002 Ph.011-23288341,09968170107. Websi t e:ht t p:// wwwshr . ut i -publ i cat i on.come-mai l : shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on.com(<strong>िव</strong>ज्ञापन)१३. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१: <strong>दे</strong>वनागरीआ िमिथला◌़क्षरस ंरण:Ti r hut a : 244pages ( A4 bi gmagazi ne si ze)<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>: 1: ितर<strong>ह</strong> ुता : म ूभा..200/-Devanagar i 244pages( A4 bi gmagazi ne si ze)<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>: 1: :<strong>दे</strong>वनागरी : म ूभा. . 100/-१४. गामक िजनगी (कथास ं<strong>ह</strong>)- जगदीश सादम ंडल): म ू भा.. ५०/-(सामा), $२०/- पुकालयआ <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श <strong>ह</strong>ेतु)I SBN978-81-907729-9-0144


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(काया र्लय योग लेल)<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१ (ितर<strong>ह</strong>ुता/ <strong>दे</strong>वनागरी)क अपार सफलताक बाद <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:२ आ आगा ँकअंक लेल वािष र्क/ <strong>िव</strong>ािष र्क/ <strong>िव</strong>ािष र्क/ पंचवािष र्क/ आजीवन सद्ता अिभयान।ओि<strong>ह</strong> बख र्मे कािशत <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>क सभ अंक/ पुिका पठाओल जाएत।नीचा ँक फ◌ॉम र् भ:-<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>क <strong>दे</strong>वनागरी/ वा ितर<strong>ह</strong>ुताक सदता चा<strong>ह</strong>ी: <strong>दे</strong>वनागरी/ ितर<strong>ह</strong>ुतासदता चा<strong>ह</strong>ी: ा<strong>ह</strong>क बन ू (कूिरयर/ रिजडर् डाक खच र् सि<strong>ह</strong>त):-एक बख(२०१०ई.)::I र् NDIA.२००/-NEPAL-( INR 600), Abr oad-( US$25)द ू बख(२०१०-११ र् ई.):: I NDI A .३५०/- NEPAL-( INR 1050), Abr oad-( US$50)तीन बख(२०१०-१२ र् ई.)::I NDI A .५००/- NEPAL-( INR 1500), Abr oad-( US$75)पा ँच बख(२०१०-१३ र् ई.)::७५०/- NEPAL-( INR 2250), Abr oad-( US$125)आजीवन(२००९ आ ओि<strong>ह</strong>सँ आगा ँक अंक)::.५०००/- NEPAL- ( INR 15000), Abr oad-( US$750)<strong>ह</strong>मर नाम:<strong>ह</strong>मर पता:<strong>ह</strong>मर ई-मेल:<strong>ह</strong>मर फोन/मोबाइल नं.:<strong>ह</strong>म Cas h/ MO / DD / Cheque i n f avour of AJAY ARTS payabl e atDELHI दऽ र<strong>ह</strong>ल छी।145


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्वा <strong>ह</strong>म रािश Account No.21360200000457 Account hol der(di st r i but or )' s name: Aj ay Art s, Del hi ,Bank: Bank of Bar oda, Badl i br anch, Del hi क खातामे पठा र<strong>ह</strong>लछी।अपन फ◌ॉम र् एि<strong>ह</strong> पतापर पठाऊ:- shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on.comAJAY ARTS, 4393/4A, I st Fl oor , Ansar i Road DARYAGANJ Del hi110002 Ph.011-23288341, 09968170107, e-mai l :, Websi t e:http:// wwwshruti . -publ i cat i on.com(ा<strong>ह</strong>कक <strong>ह</strong>ाक्षर), , -२. सं<strong>दे</strong>श-[ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिका, <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> िमिथलाक्षर आ <strong>दे</strong>वनागरी आ गजे ठाकुरक सात खक-िनब-ब-समीक्षा, उपास (स<strong>ह</strong>बाढिन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर), कथा-ग(ग गु), नाटक (संकष र्ण), म<strong>ह</strong>ाका (ा<strong>ह</strong> आ असाित मन) आ बाल-म ंडली-िकशोरजगत- सं<strong>ह</strong> कुम ् अंतम र्नक मा<strong>दे</strong>ँ। ]१.ी गो<strong>िव</strong> झा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>केँ तर ंगजालपर उतािर <strong>िव</strong>भिरमे माभाषा मैिथलीक ल<strong>ह</strong>िरजगाओल, खेद जे अपक एि<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>ािभयानमे <strong>ह</strong>म एखन धिर संग नि<strong>ह</strong> दए सकल<strong>ह</strong>ँ।ुसुत छी अपकेँ सुझाओ आ रचनाक आलोचना िय लगैत अिछ तेँ िकछु िलखकमोन भेल। <strong>ह</strong>मर स<strong>ह</strong>ायता आ स<strong>ह</strong>योग अपकेँ सदा उपल र<strong>ह</strong>त।२.ी रमान रे- मैिथलीमे ई-पिका पािक्षक पेँ चला कऽ जे अपन माभाषाकचार कऽ र<strong>ह</strong>ल छी, से धवाद । आगा ँ अपक सम मैिथलीक काय र्क <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>मदयसँ शुभकामना दऽ र<strong>ह</strong>ल छी।३.ी <strong>िव</strong>ानाथ झा "<strong>िव</strong>िदत"- संचार आ ौोिगकीक एि<strong>ह</strong> ितधीर् ोबल युगमे अपनमि<strong>ह</strong>मामय "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"केँ अपना <strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे कट <strong>दे</strong>िख जतबा सता आ संतोष भेल, तकरा146


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्को उपल "मीटर"सँ नि<strong>ह</strong> नापल जा सकैछ? ..एकर ऐित<strong>ह</strong>ािसक म ूा ंकन आसा ंृितक ितफलन एि<strong>ह</strong> शताीक अंत धिर लोकक नजिरमे आय र्जनक पसँ कट<strong>ह</strong>ैत।४. ो. उदय नारायण िसं<strong>ह</strong> "निचकेता"- जे काज अ<strong>ह</strong>ा ँ कए र<strong>ह</strong>ल छी तकर चरचा एकिदन मैिथली भाषाक इित<strong>ह</strong>ासमे <strong>ह</strong>ोएत। आन भए र<strong>ह</strong>ल अिछ, ई जािन कए जेएतेक गोट मैिथल "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ई जन र्लकेँ पिढ र<strong>ह</strong>ल छिथ।...<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क चालीसम अंकपुरबाक लेल अिभनन।५. डा. गंगेश गुंजन- एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>-कम र्मे लािग र<strong>ह</strong>ल अ<strong>ह</strong>ा ँक सेदनशील मन, मैिथलीकित समिप र्त मे<strong>ह</strong>नितक अम ृत र ंग, इित<strong>ह</strong>ास मे एक टा <strong>िव</strong>िश फराक अाय आर ंभकरत, <strong>ह</strong>मरा <strong>िव</strong>ास अिछ। अशेष शुभकामना आ बधाइक स, से<strong>ह</strong>...अ<strong>ह</strong>ा ँक पोथीकुम ् अंतम र्नक थम दृया ब<strong>ह</strong>ुत भ तथा उपयोगी ब ुझाइछ। मैिथलीमे तँअपना पक ायः ई पि<strong>ह</strong>ले ए<strong>ह</strong>न भ अवतारक पोथी िथक। <strong>ह</strong>ष र्प ूण र् <strong>ह</strong>मर<strong>ह</strong>ािद र्क बधाई ीकार करी।६. ी रामाय झा "रामर ंग"(आब गीर्य)- "अपना" िमिथलासँ संबिधत...<strong>िव</strong>षय ंवुसँअवगत भेल<strong>ह</strong>ँ।...शेष ु सभ कुशल अिछ।७. ी जे िपाठी- साि<strong>ह</strong> अकादमी- इ ंटरट पर थम मैिथली पािक्षक पिका"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केर लेल बधाई आ शुभकामना ीकार क।८. ी फुकुमार िसं<strong>ह</strong> "मौन"- थम मैिथली पािक्षक पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क काशनकसमाचार जािन कक चिकत मुदा बेसी आािदत भेल<strong>ह</strong>ु ँ। कालचकेँ पकिड जाि<strong>ह</strong>द ूरदृ िक पिरचय <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँ, ओि<strong>ह</strong> लेल <strong>ह</strong>मर म ंगलकामना।९.डा. िशवसाद यादव- ई जािन अपार <strong>ह</strong>ष र् भए र<strong>ह</strong>ल अिछ, जे नव स ूचना-ािकमे मैिथली पकािरताकेँ वेश िदअएबाक सा<strong>ह</strong>िसक कदम उठाओल अिछ।पकािरतामे एि<strong>ह</strong> कारक नव योगक <strong>ह</strong>म ागत करैत छी, संगि<strong>ह</strong> "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"कसफलताक शुभकामना।१०. ी आाचरण झा- को प-पिकाक काशन- ता<strong>ह</strong>ूमे मैिथली पिकाककाशनमे के कतेक स<strong>ह</strong>योग करता<strong>ह</strong>- ई तऽ भ<strong>िव</strong> क<strong>ह</strong>त। ई <strong>ह</strong>मर ८८ वष र्मे७५ वष र्क अभव र<strong>ह</strong>ल। एतेक पैघ म<strong>ह</strong>ान यज्ञमे <strong>ह</strong>मर ाप ूण र् आ<strong>ह</strong>ुित ा<strong>ह</strong>ोयत- यावत ठीक-ठाक छी/ र<strong>ह</strong>ब।११. ी <strong>िव</strong>जय ठाकुर- िमिशगन <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" पिकाक अंक <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ, सूण र्टीम बधाईक पा अिछ। पिकाक म ंगल भ<strong>िव</strong> <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>मर शुभकामना ीकार कएल147


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जाओ।१२. ी सुभाषच यादव- ई-पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क बारेमे जािन सता भेल।’<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’ िनरर प<strong>िव</strong>त-पुित <strong>ह</strong>ो आ चतुिद र्क अपन सुगंध पसारय से कामनाअिछ।१३. ी मैिथलीपु दीप- ई-पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केर सफलताक भगवतीसँ कामना।<strong>ह</strong>मर प ूण र् स<strong>ह</strong>योग र<strong>ह</strong>त।१४. डा. ी भीमनाथ झा- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" इटरट पर अिछ तेँ "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" नाम उिचत आरकतेक पेँ एकर <strong>िव</strong>वरण भए सकैत अिछ। आइ-काि मोनमे उेग र<strong>ह</strong>ैत अिछ,मुदा शी प ूण र् स<strong>ह</strong>योग <strong>दे</strong>ब।कुम ् अम र्नक <strong>दे</strong>िख अित सता भेल।मैिथलीक लेल ई घटना छी।१५. ी रामभरोस कापिड "मर"- जनकपुरधाम- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ऑनलाइन <strong>दे</strong>िख र<strong>ह</strong>लछी। मैिथलीकेँ अराष्ीय र् जगतमे प<strong>ह</strong>ु ँचेल<strong>ह</strong>ु ँ तकरा लेल <strong>ह</strong>ािद र्क बधाई। िमिथलार सभक संकलन अप ूव र्। पालोक स<strong>ह</strong>योग भेटत, से <strong>िव</strong>ास करी।१६. ी राजनन लालदास- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ई-पिकाक मामसँ बड नीक काज कए र<strong>ह</strong>लछी, नाितक एि<strong>ह</strong>ठाम <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ। एकर वािष र्क अ ंक जखन ि ट िनकालब तँ <strong>ह</strong>मरापठायब। कलकामे ब<strong>ह</strong>ुत गोटेकेँ <strong>ह</strong>म साइटक पता िलखाए <strong>दे</strong> िछयि। मोन तँ<strong>ह</strong>ोइत अिछ जे िदी आिब कए आशीवा र्द दैत<strong>ह</strong>ु ँ, मुदा उमर आब बेशी भए गेल।शुभकामना <strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शक मैिथलकेँ जोडबाक लेल।.. उृ काशन कुम ्अंतम र्नक लेल बधाई। अुत काज कएल अिछ, नीक ुित अिछ सात खमे।१७. डा. मश ंकर िसं<strong>ह</strong>- अ<strong>ह</strong>ा ँ मैिथलीमे इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" कािशतकए अपन अुत माभाषारागक पिरचय <strong>दे</strong>ल अिछ, अ<strong>ह</strong>ा ँक िनःाथ र् माभाषारागसँिरत छी, एकर िनिम जे <strong>ह</strong>मर सेवाक योजन <strong>ह</strong>ो, तँ सिचत ू करी। इ ंटरटपरआोपा ंत पिका <strong>दे</strong>खल, मन फुित भऽ गेल।१८.ीमती शेफािलका वमा र्- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिका <strong>दे</strong>िख मोन उाससँ भिर गेल। <strong>िव</strong>ज्ञानकतेक गित कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ...अ<strong>ह</strong>ा ँ सभ अन आकाशकेँ भेिद िदयौ, सम <strong>िव</strong>ारकर<strong>ह</strong>केँ तार-तार कऽ िदयौक...। अपक अुत पुक कुम ् अंतम र्नक<strong>िव</strong>षयवुक दृ िसँ गागरमे सागर अिछ। बधाई।१९.ी <strong>ह</strong>ेतुकर झा, पटना-जाि<strong>ह</strong> समप र्ण भावसँ अप िमिथला-मैिथलीक सेवामे तरछी से ु अिछ। <strong>दे</strong>शक राजधानीसँ भय र<strong>ह</strong>ल मैिथलीक श ंखनाद िमिथलाक गाम-गाममे मैिथली चेतनाक <strong>िव</strong>कास अव करत।148


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२०. ी योगान झा, किबलपुर, ल<strong>ह</strong>ेिरयासराय- कुम ् अंतम र्नक पोथीकेँ िनकटसँ<strong>दे</strong>खबाक अवसर भेटल अिछ आ मैिथली जगतक एकटा उट ओ समसामियक दृ िस<strong>ह</strong>ाक्षरक कलमब पिरचयसँ आािदत छी। "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क <strong>दे</strong>वनागरी सँरण पटनामे .80/- मे उपल भऽ सकल जे <strong>िव</strong>िभ लेखक लोकिनक छायािच, पिरचय पक ओरचनावलीक सक काशनसँ ऐित<strong>ह</strong>ािसक क<strong>ह</strong>ल जा सकैछ।२१. ी िकशोरीका िम- कोलकाता- जय मैिथली, <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे ब<strong>ह</strong>ुत रास क<strong>िव</strong>ता, कथा,िरपोट र् आिदक सिच सं<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख आ आर अिधक सता िमिथलाक्षर <strong>दे</strong>िख- बधाईीकार कएल जाओ।२२.ी जीवका- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मुित अंक पढल- अुत मे<strong>ह</strong>नित। चाबस-चाबस। िकछुसमालोचना मरखा<strong>ह</strong>..मुदा स।२३. ी भालच झा- अपक कुम ् अंतम र्नक <strong>दे</strong>िख ब ुझाएल जेना <strong>ह</strong>म अपछपल<strong>ह</strong>ु ँ अिछ। एकर <strong>िव</strong>शालकाय आकृित अपक सव र्समावेशताक पिरचायक अिछ।अपक रचना सामर्मे उरोर वि ृ <strong>ह</strong>ो, एि<strong>ह</strong> शुभकामनाक संग <strong>ह</strong>ािद र्क बधाई।२४.ीमती डा नीता झा- अ<strong>ह</strong>ा ँक कुम ् अंतम र्नक पढल<strong>ह</strong>ु ँ। ोितरीर शावली,कृिष मत् शावली आ सीत बस आ सभ कथा, क<strong>िव</strong>ता, उपास, बाल-िकशोरसाि<strong>ह</strong> सभ उम छल। मैिथलीक उरोर <strong>िव</strong>कासक ल दृ िगोचर <strong>ह</strong>ोइत अिछ।२५.ी मायान िम- कुम ् अंतम र्नक <strong>ह</strong>मर उपास स्ीधनक <strong>िव</strong>रोधक <strong>ह</strong>म<strong>िव</strong>रोध करैत छी। कुम ् अंतम र्नक पोथीक लेल शुभकामना।२६.ी म<strong>ह</strong>े <strong>ह</strong>जारी- सादक ीिमिथला- कुम ् अंतम र्नक पिढ मोन <strong>ह</strong>िष र्त भऽगेल..एखन प ूरा पढयमे ब<strong>ह</strong>ुत समय लागत, मुदा जतेक पढल<strong>ह</strong>ु ँ से आािदतकएलक।२७.ी केदारनाथ चौधरी- कुम ् अंतम र्नक अुत लागल, मैिथली साि<strong>ह</strong> लेल ईपोथी एकटा ितमान बनत।२८.ी सान पाठक- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>म िनयिमत पाठक छी। ओकर पक श ंसकछल<strong>ह</strong>ु ँ। एर अ<strong>ह</strong>ा ँक िलखल - कुम ् अंतम र्नक <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ। मोन आािदत भऽउठल। को रचना तरा-उपरी।२९.ीमती रमा झा-सादक िमिथला दप र्ण। कुम ् अंतम र्नक िंट फ◌ॉम र् पिढ आएकर गुणवा <strong>दे</strong>िख मोन स भऽ गेल, अुत श एकरा लेल यु कऽ र<strong>ह</strong>ल149


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छी। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क उरोर गितक शुभकामना।३०.ी नरे झा, पटना- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> िनयिमत <strong>दे</strong>खैत र<strong>ह</strong>ैत छी। मैिथली लेल अुतकाज कऽ र<strong>ह</strong>ल छी।३१.ी रामलोचन ठाकुर- कोलकाता- िमिथलाक्षर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख मोन सतासँ भिरउठल, अंकक <strong>िव</strong>शाल पिरदृ आकारी अिछ।३२.ी तारान <strong>िव</strong>योगी- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आ कुम ् अंतम र्नक <strong>दे</strong>िख चकिबदोर लािगगेल। आय र्। शुभकामना आ बधाई।३३.ीमती मलता िम “म”- कुम ् अंतम र्नक पढल<strong>ह</strong>ु ँ। सभ रचना उकोिटकलागल। बधाई।३४.ी कीितर्नारायण िम- बेगूसराय- कुम ् अंतम र्नक ब नीक लागल, आगा ंकसभ काज लेल बधाई।३५.ी म<strong>ह</strong>ाकाश-स<strong>ह</strong>रसा- कुम ् अंतम र्नक नीक लागल, <strong>िव</strong>शालकाय संगि<strong>ह</strong>उमकोिटक।३६.ी अिपु- िमिथलाक्षर आ <strong>दे</strong>वाक्षर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढल..ई थम तँ अिछ एकराश ंसामे मुदा <strong>ह</strong>म एकरा द ुा<strong>ह</strong>िसक क<strong>ह</strong>ब। िमिथला िचकलाक केँ मुदा अिगलाअंकमे आर <strong>िव</strong>ृत बनाऊ।३७.ी म ंजर सुलेमान-दरभंगा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क जतेक श ंसा कएल जाए कम <strong>ह</strong>ोएत। सभचीज उम।३८.ीमती ोफेसर वीणा ठाकुर- कुम ् अंतम र्नक उम, पठनीय, <strong>िव</strong>चारनीय। जेो <strong>दे</strong>खैत छिथ पोथी ा करबाक उपाय पुछैत छिथ। शुभकामना।३९.ी छान िसं<strong>ह</strong> झा- कुम ् अंतम र्नक पढल<strong>ह</strong>ु ँ, ब नीक सभ तर<strong>ह</strong>ेँ।४०.ी ताराका झा- सादक मैिथली दैिनक िमिथला समाद- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> तँ कटेटोवाइडरक काज कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। कुम ् अंतम र्नक अुत लागल।४१.डा रवी कुमार चौधरी- कुम ् अंतम र्नक ब<strong>ह</strong>ुत नीक, ब<strong>ह</strong>ुत मे<strong>ह</strong>नितकपिरणाम। बधाई।150


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्४२.ी अमरनाथ- कुम ् अंतम र्नक आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> द ुन ू रणीय घटना अिछ, मैिथलीसाि<strong>ह</strong> म।४३.ी पंचानन िम- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क वै<strong>िव</strong> आ िनररता भा<strong>िव</strong>त करैत अिछ, शुभकामना।४४.ी केदार कानन- कुम ् अम र्नक लेल अक धवाद, शुभकामना आ बधाइीकार करी। आ निचकेताक भूिमका पढल<strong>ह</strong>ु ँ। शुमे तँ लागल जेना को उपासअ<strong>ह</strong>ा ँ ारा सिजत ृ भेल अिछ मुदा पोथी उनटौला पर ज्ञात भेल जे एि<strong>ह</strong>मे तँ सभ<strong>िव</strong>धा समाि<strong>ह</strong>त अिछ।४५.ी धनकर ठाकुर- अ<strong>ह</strong>ा ँ नीक काज कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। फोटो गैलरीमे िच एि<strong>ह</strong>शताीक जितिथक असार र<strong>ह</strong>ैत तऽ नीक।४६.ी आशीष झा- अ<strong>ह</strong>ा ँक पुकक संब ंधमे एतबा िलखबा सँ अपना कए नि<strong>ह</strong> रोिकसकल<strong>ह</strong>ु ँ जे ई िकताब मा िकताब नि<strong>ह</strong> थीक, ई एकटा उीद छी जे मैिथली अ<strong>ह</strong>ा ँसन पुक सेवा सँ िनर ंतर सम ृ <strong>ह</strong>ोइत िचरजीवन कए ा करत।४७.ी शु कुमार िसं<strong>ह</strong>- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क तरता आ ियाशीलता <strong>दे</strong>िख आािदत भऽ र<strong>ह</strong>लछी। िनितपेण क<strong>ह</strong>ल जा सकैछ जे समकालीन मैिथली पिकाक इित<strong>ह</strong>ासमे<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क नाम णा र्क्षरमे िलखल जाएत। ओि<strong>ह</strong> कुक घटना सभ तँ अठार<strong>ह</strong>ेिदनमे खतम भऽ गेल र<strong>ह</strong>ए मुदा अ<strong>ह</strong>ा ँक कुम ् तँ अशेष अिछ।४८.डा. अजीत िम- अपक यासक कतबो श ंसा कएल जाए कमे <strong>ह</strong>ोएतैक।मैिथली साि<strong>ह</strong>मे अ<strong>ह</strong>ा ँ ारा कएल गेल काज युग-युगार धिर प ूजनीय र<strong>ह</strong>त।४९.ी बीरे मिक- अ<strong>ह</strong>ा ँक कुम ् अम र्नक आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> पिढ अित सताभेल। अ<strong>ह</strong>ा ँक ा ठीक र<strong>ह</strong>ए आ उा<strong>ह</strong> बनल र<strong>ह</strong>ए से कामना।५०.ी कुमार राधारमण- अ<strong>ह</strong>ा ँक िदशा-िन<strong>दे</strong>र्शमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पि<strong>ह</strong>ल मैिथली ई-जन र्ल <strong>दे</strong>िखअित सता भेल। <strong>ह</strong>मर शुभकामना।५१.ी फूलच झा वीण-<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढ र<strong>ह</strong>ी मुदा कुम ् अम र्नक <strong>दे</strong>िखबढ़◌ाई <strong>दे</strong>बा लेल बा भऽ गेल<strong>ह</strong>ँ। ु आब <strong>िव</strong>ास भऽ गेल जे मैिथली नि<strong>ह</strong> मरत।अशेष शुभकामना।५२.ी <strong>िव</strong>भूित आन- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख, ओकर <strong>िव</strong>ार <strong>दे</strong>िख अित सता भेल।५३.ी मार मज-कुम ् अम र्नक एकर भता <strong>दे</strong>िख अित सता भेल,151


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एतेक <strong>िव</strong>शाल मैिथलीमे आइ धिर नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ख र<strong>ह</strong>ी। एि<strong>ह</strong>ना भ<strong>िव</strong>मे काजकरैत र<strong>ह</strong>ी, शुभकामना।५४.ी <strong>िव</strong>ान झा- आइ.आइ.एम.कोलकाता- कुम ् अम र्नक <strong>िव</strong>ार, छपाईकसंग गुणवा <strong>दे</strong>िख अित सता भेल।५५.ी अर<strong>िव</strong> ठाकुर-कुम ् अम र्नक मैिथली साि<strong>ह</strong>मे कएल गेल एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>कपि<strong>ह</strong>ल योग अिछ, शुभकामना।५६.ी कुमार पवन-कुम ् अम र्नक पिढ र<strong>ह</strong>ल छी। िकछु लघ ुकथा पढल अिछ,ब<strong>ह</strong>ुत मािम र्क छल।५७. ी दीप िब<strong>ह</strong>ारी-कुम ् अम र्नक <strong>दे</strong>खल, बधाई।५८.डा मिणका ठाकुर-कैिलफोिन र्या- अपन <strong>िव</strong>लक्षण िनयिमत सेवासँ <strong>ह</strong>मरा लोकिनकदयमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> भऽ गेल अिछ।५९.ी धीरे मिष र्- अ<strong>ह</strong>ा ँक सम यास सरा<strong>ह</strong>नीय। द ुख <strong>ह</strong>ोइत अिछ जखनअ<strong>ह</strong>ा ँक यासमे अपेिक्षत स<strong>ह</strong>योग नि<strong>ह</strong> कऽ पबैत छी।६०.ी <strong>दे</strong>वश ंकर नवीन- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क िनररता आ <strong>िव</strong>शाल प- <strong>िव</strong>शाल पाठक व,एकरा ऐित<strong>ह</strong>ािसक बनबैत अिछ।६१.ी मो<strong>ह</strong>न भाराज- अ<strong>ह</strong>ा ँक सम काय र् <strong>दे</strong>खल, ब<strong>ह</strong>ुत नीक। एखन िकछु परेशानीमेछी, मुदा शी स<strong>ह</strong>योग <strong>दे</strong>ब।६२.ी फजलुर र<strong>ह</strong>मान <strong>ह</strong>ाशमी-कुम ् अम र्नक मे एतेक मे<strong>ह</strong>नतक लेल अ<strong>ह</strong>ा ँसाध ुवादक अिधकारी छी।६३.ी लण झा "सागर"- मैिथलीमे चमािरक पेँ अ<strong>ह</strong>ा ँक वेश आादकारीअिछ।..अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ एखन आर..द ूर..ब<strong>ह</strong>ुत द ूरधिर जेबाक अिछ। आ स र<strong>ह</strong>ी।६४.ी जगदीश साद म ंडल-कुम ् अम र्नक पढल<strong>ह</strong>ु ँ । कथा सभ आउपासस<strong>ह</strong>बाढिन प ूण र्पेँ पिढ गेल छी। गाम-घरक भौगोिलक <strong>िव</strong>वरणक जे स ूवण र्न स<strong>ह</strong>बाढिनमे अिछ से चिकत कएलक, एि<strong>ह</strong> सं<strong>ह</strong>क कथा-उपास मैिथली लेखनमे<strong>िव</strong><strong>िव</strong>धता अनलक अिछ।६५.ी अशोक झा-अक्ष िमिथला <strong>िव</strong>कास पिरषद- कुम ् अम र्नक लेल बधाईआ आगा ँ लेल शुभकामना।152


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्६६.ी ठाकुर साद मुमुर्- अुत यास। धवादक संग ाथ र्ना जे अपन मािट-पािनकेँ ानमे रािख अंकक समायोजन कएल जाए। नव अंक धिर यास सरा<strong>ह</strong>नीय।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>केँ ब<strong>ह</strong>ुत-ब<strong>ह</strong>ुत धवाद जे ए<strong>ह</strong>ेन सुर-सुर सचार (आलेख) लगा र<strong>ह</strong>लछिथ। सभटा <strong>ह</strong>णीय- पठनीय।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मैिथली साि<strong>ह</strong> आोलन(c)२००८-०९. सवािधकार र् लेखकाधीन आ जतय लेखकक नाम नि<strong>ह</strong> अिछ ततयसंपादकाधीन। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> (पािक्षक) संपादक- गजे ठाकुर। स<strong>ह</strong>ायक सादक: ीमतीरि रेखा िसा। एतय कािशत रचना सभक कापीराइट लेखक लोकिनक लगमेर<strong>ह</strong>ति, मा एकर थम काशनक/ आका र्इवक/ अंजी-संृत अवादक ई-काशन/आका र्इवक अिधकार एि<strong>ह</strong> ई पिकाकेँ छैक। रचनाकार अपन मौिलक आ अकािशतरचना (जकर मौिलकताक संप ूण र् उरदािय लेखक गणक म छि)ggaj endr a@ yahoo. co. i n आिक ggaj endr a@ vi deha. com केँ मेलअटैचमेक पमेँ . doc, . docx, . r t f वा . txt फ◌ॉमे र्टमे पठा सकैत छिथ।रचनाक संग रचनाकार अपन संिक्ष पिरचय आ अपन ैन कएल गेल फोटो पठेता<strong>ह</strong>,से आशा करैत छी। रचनाक अंतमे टाइप र<strong>ह</strong>य, जे ई रचना मौिलक अिछ, आपि<strong>ह</strong>ल काशनक <strong>ह</strong>ेतु <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> (पािक्षक) ई पिकाकेँ <strong>दे</strong>ल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। मेल ा<strong>ह</strong>ोयबाक बाद यथासंभव शी ( सात िदनक भीतर) एकर काशनक अंकक स ूचना <strong>दे</strong>लजायत। एि<strong>ह</strong> ई पिकाकेँ ीमित ली ठाकुर ारा मासक 1 आ 15 ितिथकेँ ईकािशत कएल जाइत अिछ।153


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ईपिका'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ४३ म अंक ०१ अक्टूबर २००९ (वषर् २ मास २२ अंक ४३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(c) 2008-09 सवािधकार र् सुरिक्षत। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे कािशत सभटा रचना आ आका र्इवकसवािधकार र् रचनाकार आ सं<strong>ह</strong>का र्क लगमे छि। रचनाक अवाद आ पुनः काशनिकं वा आका र्इवक उपयोगक अिधकार िकनबाक <strong>ह</strong>ेतु ggaj endr a@ vi deha. com परसंपकर् क। एि<strong>ह</strong> साइटकेँ ीित झा ठाकुर, मध ू िलका चौधरी आ रि िया ारािडजाइन कएल गेल।िसिरु154

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!