22.08.2015 Views

िव दे ह िवदेह Videha িবেদহ िवदेह

Videha_15_01_2009_Tirhuta

Videha_15_01_2009_Tirhuta

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> २६ म अंक १५ जनवरी २००९ (वष र् २ मास १३ अंक २६)एि<strong>ह</strong> अंकमे अिछ:-एि<strong>ह</strong> अंकमे <strong>िव</strong>शेष:-ख ुलल दृ िसँ नि<strong>ह</strong> भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ समीक्षा : राजमो<strong>ह</strong>न झाभाइ-सा<strong>ह</strong>ेब राजमो<strong>ह</strong>न झाकेँ बोध सान २००९ <strong>दे</strong>ल जएति। एि<strong>ह</strong>अवसरपर विर पकार <strong>िव</strong>नीत उल <strong>ह</strong>ुनकासँ आइ-धिरक सभसँ पैघसाक्षाार लेलि।स ूचना: <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आ अंजी मैिथली कोष (इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल बेर सच र्-िडनरी)एम.एस. एस.ू.एल. सव र्र आधािरत -Based on ms-sql ser ver Maithili-Engl i sh andEnglish-Maithili Dictionary.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क भाषापाक- रचनालेखन ंभमे।१.संपादकीय सं<strong>दे</strong>श1


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.ग२.१. १. एकाकी-सुभाषच यादव २. कबई-इा अनलका ंत (कथा)२.२. ामसुर शिश-ा ंजिलआ<strong>ह</strong> उमा ! वा<strong>ह</strong> उमा !२.३.भाग रौ (संप ूण र् मैिथली नाटक)-लेिखका - <strong>िव</strong>भा रानी२.४. िरपोता र्ज-नवेु कुमार झा२.५. राजमो<strong>ह</strong>न झा (बोध सान २००९) सँ <strong>िव</strong>नीत उलक साक्षाार२.६. सुशा ंत झा-<strong>ह</strong>मर सपना केर िमिथला३.प३.१. धीरे मिष र्३.२.ी गंगेश गुंजनक- राधा (आठम खेप)३.३. कुमार मज कप३.४.ोित३.५. पंकज पराशर३.६.पेश झा "ोँथ"३.७.िबनीत ठाकुर2


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्४. बालाना ं कृते-ोित झा चौधरी५. भाषापाक रचना-लेखन६. VI DEHA FOR NON RESI DENT MAI THI LS ( Fest i val s of Mi thiladat e-l ist)-६. 1.Or i gi nal Mai t hi l i shor t st or y of Devshankar Naveent r ansl at ed i nt o Engl i sh by GAJENDRA THAKUR७. VI DEHA MAI THI LI SAMSKRI T EDUCATI ON(cont d.)<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिकाक सभटा पुरान अंक ( ितर<strong>ह</strong>ुता आ <strong>दे</strong>वनागरी द ुन ू िलिपमे )पी.डी.एफ. डाउनलोडक लेल नीचा ँक िलंकपर उपल अिछ। Al l t he ol di ssues of Vi deha e j our nal ( i n Ti r hut a and Devanagar iver si ons bot h ) ar e avai l abl e f or pdf downl oad at t hefollowing link.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिकाक सभटा पुरान अंक ितर<strong>ह</strong>ुता आ <strong>दे</strong>वनागरी द ुन ू पमेVi deha e j our nal 's al lDevanagar i ver si onsol d i ssues i n Ti r hut a and१.संपादकीयिय पाठकगण,3


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क नव अंक ई पिब्लश भऽ गेल अिछ। एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेतु ल◌ॉग ऑन कhttp:// wwwvidehacoin. . . |रामाय झा “रामर ंग” िस अिभनव भातखे जीक म ृुरामाय झा “रामर ंग” िस अिभनव भातखे जीक म ृु- ि<strong>ह</strong>ुानीसंगीतक गायक, िशक्षक आ वाकार/ शास्कार ी रामा झा “रामर ंग”जीक म ृु १ जनवरी २००९ केँ कोलकातामे भऽ गेलि। ओ ८० बरखकछला<strong>ह</strong>। संगीत नाटक अका<strong>दे</strong>मी, नई िदीक २००५ मे पुरार ा ीरामर ंग केँ य.पी. ू संगीत नाटकक फेलोिशप से<strong>ह</strong>ो दान कएल गेलछलि।ी रामाय झा “रामर ंग”क ज १९२८ ई. मे मध ुबनी िजलाक खज ुरागाममे भेलि। ि<strong>ह</strong>नका संगीतक ारिक िशक्षा अपन िपता सुख<strong>दे</strong>व झासँ भेटलि। बादमे ओ वाराणसीमे नाटक कनीमे ब<strong>ह</strong>ुत िदन धिर संगीत<strong>दे</strong>लि फेर पं भोलाराम भसँ एला<strong>ह</strong>ाबादमे संगीतक िशक्षा ाकएलि। एला<strong>ह</strong>ाबाद <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयक संगीत <strong>िव</strong>भागमे ई ोफेसर आ <strong>ह</strong>ेडर<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>।रामर ंग ढेर रास खयाल रचना बनओलि आ कतेक रास नव रागक िनमा र्णकएलि। ि<strong>ह</strong>नकर पा ँच खमे नव आ पुरान रागक वण र्न आ समालोचना“अिभनव गीतािल” ि<strong>ह</strong>नक ब िसि दान कएलकि आ ई “अिभनवभातखे” नामसँ िस भऽ गेला<strong>ह</strong>। अपन ुपद आ खयाल रचनाकआधारपर ी “रामर ंग” <strong>ह</strong>मानकेँ समिप र्त “संगीत रामायण”क रचना से<strong>ह</strong>ोकएलि।मैिथलीमे “<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>” ई पिका लेल पठाओल ि<strong>ह</strong>नकर “राग <strong>िव</strong>ापित काण”,“राग तीरभुि”, “राग वै<strong>दे</strong><strong>ह</strong>ी भैरव” आिद नव राग आ ओि<strong>ह</strong>पर आधािरतमैिथली भाषाक रचना पाठकक मोनमे एख अिछ।<strong>ह</strong>ुनकर रण: एि<strong>ह</strong> पंिक लेखकक संग वाता र्लापमे रामर ंग जी अपनजीवनक सम अभव कि<strong>ह</strong> सु र<strong>ह</strong>िथ। रामर ंग जीकेँ <strong>ह</strong>जारो रचना4


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आब ओ सन केलिख- “बी.पी. मा की”?<strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न बाब ू उर <strong>दे</strong>लिख- “बािजतपुर”।बोध नारायण िसं<strong>ह</strong> ( 1924-2005) क ृितमे <strong>दे</strong>ल जाएबला बोध सानाि फाउं डेशन ारा <strong>ह</strong>ुनका जीवन कालि<strong>ह</strong>मे 2004 सँ शु कएल गेल ।एि<strong>ह</strong> पुरारकेँ ा केिन<strong>ह</strong>ार छिथ:बोध सान 2004- ीमित िलली रे ( 1933- )बोध सान 2005- ी म<strong>ह</strong>े मलंिगया ( 1946- )बोध सान 2006- ी गो<strong>िव</strong> झा ( 1923- )बोध सान 2007- ी मायान िम ( 1934- )बोध सान 2008- ी मो<strong>ह</strong>न भाराज ( 1943- )बोध सान 2009- ी राजमो<strong>ह</strong>न झा ( 1934- )ी म ंर झाकेँ एि<strong>ह</strong> बेरक साि<strong>ह</strong> अकादमी पुरारी म ंर झाकेँ एि<strong>ह</strong> बेरक मैिथलीक साि<strong>ह</strong> अकादमी पुरार <strong>दे</strong>बाकघोषणा भेल अिछ।ी म ंर झा भारतीय शासिनक सेवासँ अवकाश <strong>ह</strong>ण कए छिथ।ि<strong>ह</strong>नकर ज ६ जनवरी १९४४ ई.ाम-लालगंज, िजला-मध ुबनीमे भेलि।ि<strong>ह</strong>नकर कािशत कृित छि: खािध, अिचन<strong>ह</strong>ार गाम, ब<strong>ह</strong>सल राितक इजोत(क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>); एक बटे द ू (कथा सं<strong>ह</strong>), ओझा लेखे गाम बता<strong>ह</strong> (लिलतिनब)।मैिथली कथा सं<strong>ह</strong>क ि<strong>ह</strong>ी अवाद “कुंडली” नामसँ से<strong>ह</strong>ो कािशत छि।6


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िद फू पैराडाइज अंजीमे लिलत िनबक सं<strong>ह</strong> छि।"कतेक डािर पर" पोथी ि<strong>ह</strong>नक आकथा छि।साि<strong>ह</strong> अका<strong>दे</strong>मी पुरार- मैिथली१९६६- यशोधर झा (िमिथला वैभव, दश र्न)१९६८- याी (प<strong>ह</strong>ीन न गाछ, प)१९६९- उपेनाथ झा “ास” (द ू प, उपास)१९७०- काशीका िम “मध ुप” (राधा <strong>िव</strong>र<strong>ह</strong>, म<strong>ह</strong>ाका)१९७१- सुरे झा “सुमन” (पयिनी, प)१९७३- जिकशोर वमा र् “मिणप” (का बिनजारा, उपास)१९७५- िगरी मो<strong>ह</strong>न िम (िकछु <strong>दे</strong>खल िकछु सुनल, संरण)१९७६- वैनाथ मिक “<strong>िव</strong>ध” ु (सीतायन, म<strong>ह</strong>ाका)१९७७- राजेर झा (अव<strong>ह</strong>: उव ओ <strong>िव</strong>कास, समालोचना)१९७८- उपे ठाकुर “मो<strong>ह</strong>न” (बािज उठल मुरली, प)१९७९- तनाथ झा (कृ चिरत, म<strong>ह</strong>ाका)१९८०- सुधा ंशु शेखर चौधरी (ई बत<strong>ह</strong>ा संसार, उपास)१९८१- माकर्ेय वासी (अगस्ाियनी, म<strong>ह</strong>ाका)१९८२- िलली रे (मरीिचका, उपास)१९८३- चनाथ िम “अमर” (मैिथली पकािरताक इित<strong>ह</strong>ास)१९८४- आरसी साद िसं<strong>ह</strong> (स ूय र्मुखी, प)१९८५- <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा (जीवन याा, आकथा)१९८६- सुभ झा (नाितक पक उर, िनब)१९८७- उमानाथ झा (अतीत, कथा)१९८८- मायान िम (म ंपु, उपास)१९८९- काीनाथ झा “िकरण” (पराशर, म<strong>ह</strong>ाका)१९९०- भास कुमार चौधरी (भासक कथा, कथा)१९९१- राम<strong>दे</strong>व झा (पिसझैत पाथर, एका ंकी)7


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१९९२- भीमनाथ झा (<strong>िव</strong><strong>िव</strong>धा, िनब)१९९३- गो<strong>िव</strong> झा (सामाक पौती, कथा)१९९४- गंगेश गुंजन (उिचतवा, कथा)१९९५- जयम िम (क<strong>िव</strong>ता कुसुमा ंजिल, प)१९९६- राजमो<strong>ह</strong>न झा (आइ काि परस ू)१९९७- कीितर् नारायण िम ( <strong>ह</strong>ोइत शािूप, प)१९९८- जीवका (तकै अिछ िचड़◌ै, प)१९९९- साकेतान (गणनायक, कथा)२०००- रमान रे (कतेक रास बात, प)२००१- बब ुआजी झा “अज्ञात” (ितज्ञा पाव, म<strong>ह</strong>ाका)२००२- सोम<strong>दे</strong>व (स<strong>ह</strong>मुखी चौक पर, प)२००३- नीरजा रे (ऋतरा, कथा)२००४- चभा िसं<strong>ह</strong> (शकुला, म<strong>ह</strong>ाका)२००५- <strong>िव</strong>वेकान ठाकुर (चानन घन गिछया, प)२००६- <strong>िव</strong>भूित आन (काठ, कथा)२००७- दीप िब<strong>ह</strong>ारी (सरोकार, कथा२००८- मर झा (कतेक डािर पर, आकथा))साि<strong>ह</strong> अका<strong>दे</strong>मी मैिथली अवाद पुरार१९९२- श ैले मो<strong>ह</strong>न झा (शरतच ि आ कलाकार-सुबोधच सेन,अंजी)१९९३- गो<strong>िव</strong> झा (पाली साि<strong>ह</strong>क इित<strong>ह</strong>ास- कुमार धान, अंजी)१९९४- राम<strong>दे</strong>व झा (सगाइ- रािजर िसं<strong>ह</strong> बेदी, उद)ूर्१९९५- सुरे झा “सुमन” (रवी नाटकावली- रवीनाथ टैगोर, बा ंा)१९९६- फजलुर र<strong>ह</strong>मान <strong>ह</strong>ासमी (अब ुलकलाम आजाद- अुलकवी <strong>दे</strong>सनवी,उद)ूर्8


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१९९७- नवीन चौधरी (मािट म ंगल- िशवराम कार ंत, कड)१९९८- चनाथ िम “अमर” (परशुरामक बीछल बेरायल कथा- राजशेखरबसु, बा ंा)१९९९- मुरारी मध ुस ूदन ठाकुर (आरो िनकेतन- <strong>िव</strong>भूित भूषण, बा ंा)२०००- ड◌ॉ. अमरेश पाठक, (तमस- भी सा<strong>ह</strong>नी, ि<strong>ह</strong>ी)२००१- सुरेर झा (अिरक्षमे <strong>िव</strong>ोट- जय <strong>िव</strong>ु नालीर्कर, मराठी)२००२- ड◌ॉ. बोध नारायण िसं<strong>ह</strong> (पतझडक र- कुतुर्ल ऐन <strong>ह</strong>ैदर, उद)ूर्२००३- उपे दोषी (कथा कि<strong>ह</strong>नी- मज दास, उड़ि◌या)२००४- ड◌ॉ. फु कुमार िसं<strong>ह</strong> “मौन” (मच की क<strong>ह</strong>ानी-मच, ि<strong>ह</strong>ी)२००५- ड◌ॉ. योगान झा (िब<strong>ह</strong>ारक लोककथा- पी.सी.राय चौधरी,अंजी)२००६- राजन झा (कालबेला- समरेश मज ुमदार, बा ंा)२००७- अन िब<strong>ह</strong>ारी लाल दास “इु” (यु आ योा-अगम िसं<strong>ह</strong> िगिर,पाली)संगि<strong>ह</strong> "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केँ एखन धिर (१ जनवरी २००८ सँ १४ जनवरी २००८) ७१<strong>दे</strong>शक ६९२ ठामसँ १,४१,००९ बेर <strong>दे</strong>खल गेल अिछ (ग ूगल एलेिटडाटा)- धवाद पाठकगण।अपक रचना आ ितियाक तीक्षामे।गजे ठाकुर, नई िदी। फोन-09911382078ggaj endr a@ vi deha. co. i n ggaj endr a@ yahoo. co.i n9


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.सं<strong>दे</strong>श१.ी ो. उदय नारायण िसं<strong>ह</strong> "निचकेता"- जे काज अ<strong>ह</strong>ा ँ कए र<strong>ह</strong>ल छी तकर चरचाएक िदन मैिथली भाषाक इित<strong>ह</strong>ासमे <strong>ह</strong>ोएत। आन भए र<strong>ह</strong>ल अिछ, ई जािन कएजे एतेक गोट मैिथल "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ई जन र्लकेँ पढ़ि◌ र<strong>ह</strong>ल छिथ।२.ी ड◌ॉ. गंगेश गुंजन- एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>-कम र्मे लािग र<strong>ह</strong>ल अ<strong>ह</strong>ा ँक सेदनशील मन,मैिथलीक ित समिप र्त मे<strong>ह</strong>नितक अम ृत र ंग, इित<strong>ह</strong>ास मे एक टा <strong>िव</strong>िश फराकअाय आर ंभ करत, <strong>ह</strong>मरा <strong>िव</strong>ास अिछ। अशेष शुभकामना आ बधाइक स, से<strong>ह</strong>|३.ी रामाय झा "रामर ंग"- "अपना" िमिथलासँ संबिधत...<strong>िव</strong>षय ंवुसँ अवगतभेल<strong>ह</strong>ु ँ।...शेष सभ कुशल अिछ।४.ी जे िपाठी, साि<strong>ह</strong> अकादमी- इ ंटरट पर थम मैिथली पािक्षक पिका"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केर लेल बाधाई आऽ शुभकामना ीकार क।५.ी फुकुमार िसं<strong>ह</strong> "मौन"- थम मैिथली पािक्षक पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क काशनकसमाचार जािन कक चिकत मुदा बेसी आािदत भेल<strong>ह</strong>ु ँ। कालचकेँ पकड़ि◌ जाि<strong>ह</strong>द ूरदृ िक पिरचय <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँ, ओि<strong>ह</strong> लेल <strong>ह</strong>मर म ंगलकामना।६.ी ड◌ॉ. िशवसाद यादव- ई जािन अपार <strong>ह</strong>ष र् भए र<strong>ह</strong>ल अिछ, जे नव स ूचना-ािक मे मैिथली पकािरताकेँ वेश िदअएबाक सा<strong>ह</strong>िसक कदम उठाओल अिछ।पकािरतामे एि<strong>ह</strong> कारक नव योगक <strong>ह</strong>म ागत करैत छी, संगि<strong>ह</strong> "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"कसफलताक शुभकामना।७.ी आाचरण झा- को प-पिकाक काशन- ता<strong>ह</strong>ूमे मैिथली पिकाककाशनमे के कतेक स<strong>ह</strong>योग करता<strong>ह</strong>- ई तऽ भ<strong>िव</strong> क<strong>ह</strong>त। ई <strong>ह</strong>मर ८८ वष र्मे७५ वष र्क अभव र<strong>ह</strong>ल। एतेक पैघ म<strong>ह</strong>ान यज्ञमे <strong>ह</strong>मर ाप ूण र् आ<strong>ह</strong>ुित ा<strong>ह</strong>ोयत- यावत ठीक-ठाक छी/ र<strong>ह</strong>ब।८.ी <strong>िव</strong>जय ठाकुर, िमिशगन <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" पिकाक अंक <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ, सूण र् टीमबधाईक पा अिछ। पिकाक म ंगल भ<strong>िव</strong> <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>मर शुभकामना ीकार कएल जाओ।10


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्९. ी सुभाषच यादव- ई-पिका ’<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’ क बारेमे जािन सता भेल। ’<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’िनरर प<strong>िव</strong>त-पुित <strong>ह</strong>ो आऽ चतुिद र्क अपन सुगंध पसारय से कामना अिछ।१०.ी मैिथलीपु दीप- ई-पिका ’<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’ केर सफलताक भगवतीसँ कामना। <strong>ह</strong>मरप ूण र् स<strong>ह</strong>योग र<strong>ह</strong>त।११.ड◌ॉ. ी भीमनाथ झा- ’<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’ इटरट पर अिछ तेँ ’<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’ नाम उिचत आरकतेक पेँ एकर <strong>िव</strong>वरण भए सकैत अिछ। आइ-काि मोनमे उेग र<strong>ह</strong>ैत अिछ,मुदा शी प ूण र् स<strong>ह</strong>योग <strong>दे</strong>ब।१२.ी रामभरोस कापड़ि◌ मर, जनकपुरधाम- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ऑनलाइन <strong>दे</strong>िख र<strong>ह</strong>ल छी।मैिथलीकेँ अराष्ीय र् जगतमे प<strong>ह</strong>ु ँचेल<strong>ह</strong>ु ँ तकरा लेल <strong>ह</strong>ािद र्क बधाई। िमिथला रसभक संकलन अप ूव र्। पालोक स<strong>ह</strong>योग भेटत से <strong>िव</strong>ास करी।१३. ी राजनन लालदास- ’<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’ ई-पिकाक मामसँ बड नीक काज कए र<strong>ह</strong>ल छी,नाितक एि<strong>ह</strong>ठाम <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ँ। ु एकर वािष र्क अ ंक जखन ि ट िनकालब तँ <strong>ह</strong>मरा पठायब।कलकामे ब<strong>ह</strong>ुत गोटेकेँ <strong>ह</strong>म साइटक पता िलखाए <strong>दे</strong> िछयि। मोन तँ <strong>ह</strong>ोइतअिछ जे िदी आिब कए आशीवा र्द दैत<strong>ह</strong>ु ँ, मुदा उमर आब बेशी भए गेल। शुभकामना<strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शक मैिथलकेँ जोडबाक लेल।१४. ड◌ॉ. ी मश ंकर िसं<strong>ह</strong>- अ<strong>ह</strong>ा ँ मैिथलीमे इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"कािशत कए अपन अुत माभाषारागक पिरचय <strong>दे</strong>ल अिछ, अ<strong>ह</strong>ा ँक िनःाथ र्माभाषारागसँ िरत छी, एकर िनिम जे <strong>ह</strong>मर सेवाक योजन <strong>ह</strong>ो, तँ सिचतूकरी। इ ंटरटपर आोपा ंत पिका <strong>दे</strong>खल, मन फुित भ' गेल।२.ग२.१. १. एकाकी-सुभाषच यादव २. कबई-इा अनलका ंत (कथा)२.२. ामसुर शिश-ा ंजिलआ<strong>ह</strong> उमा ! वा<strong>ह</strong> उमा !11


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.३.भाग रौ (संप ूण र् मैिथली नाटक)-लेिखका - <strong>िव</strong>भा रानी२.४. िरपोता र्ज-नवेु कुमार झा२.५. राजमो<strong>ह</strong>न झा (बोध सान २००९) सँ <strong>िव</strong>नीत उलक साक्षाार२.६. सुशा ंत झा-<strong>ह</strong>मर सपना केर िमिथला२.१. १. एकाकी-सुभाषच यादव २. कबई-इा अनलका ंत (कथा)एकाकीआब को चीजक को ठेकान नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>लै । कुसेसर सोचैत र<strong>ह</strong>य जे डारराउ पर एतै तऽ अतालक एि<strong>ह</strong> नरकसँ फारकती लऽ कऽ ओ घर चल जायत ।भोरे सँ ओकर मन खन<strong>ह</strong>न ब ुझाइत र<strong>ह</strong>ै । ओकरा दोसरे सन ब ुझाइत र<strong>ह</strong>ै जेनाआब ओ नीके भऽ गेल <strong>ह</strong>ुअय । भतीर् भेल छल तखन ब<strong>ह</strong>ुत तेज बोखार र<strong>ह</strong>ै आ<strong>ह</strong>ोइ जे नि<strong>ह</strong> बचब । जाधिर बेसो<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल, घरनी र<strong>ह</strong>लै । बोखार क उतरलैतऽ चल गेिल । घर पर छोट-छोट बा र<strong>ह</strong>ै ।अतालमे अटकब कुसेसरकेँ आब नीक नि<strong>ह</strong> लागैत र<strong>ह</strong>ै । घर जेबाक आसमेिबछौन पर पडल-पडल प ूरा िदन बीत गेलै । सा ँझ पड़ि◌ गेलै तइयो डारनि<strong>ह</strong> एलै । ओकरा ब ुझेलै जे आब आइयो ओकरा नि<strong>ह</strong> जा भेलै । ओकर मनभारी आ उदास भऽ गेलै ।भादोक ा<strong>ह</strong> अार पसिर गेलै । सब चीज र<strong>ह</strong>मय आ भयाओन ब ुझाय लगलै। एकटा रोगी नि<strong>ह</strong> जािन कि<strong>ह</strong>या सँ बे<strong>ह</strong>ोस पडल छलै । ओकरा पािन चढ़◌ैत र<strong>ह</strong>ै। एकटा ब ूढ, जकरा खाली <strong>ह</strong>ाड़◌े टा बचल र<strong>ह</strong>ै, अथबल भेल पडल छलै ।पता नि<strong>ह</strong>ओकरा कोन रोग र<strong>ह</strong>ै ।घंटी भेलै । वाडर्क मुँ<strong>ह</strong>थिर पर रोगी सभक खाइक एलै । एकटा असकआ रोगीदािल लेबाक खाितर कुसेसर सँ िगलास मािग ँ कऽ लऽ गेलै । सगरे ततेक िघनायलआ गंध टुटैत र<strong>ह</strong>ै जे कुसेसरकेँ अतालमे मन नि<strong>ह</strong> बसै । ओ खाइक नि<strong>ह</strong> लेलक12


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्। िबछौन पर पडल र<strong>ह</strong>ल । ओकरा कमजोरी र<strong>ह</strong>ै । बेसी काल बैस डा ँड द ुखायलगै ।को चीज ो <strong>दे</strong>खऽ वला नि<strong>ह</strong> छै । ओ घर गेल िक नरक मे पडल अिछ, ताि<strong>ह</strong>सँककरा कोन मतलब छै । इए<strong>ह</strong> सभ सोचैत ओ खौ ंझायल चल जाइत र<strong>ह</strong>य िकतख एकटा िम एलै । िम कैँ <strong>दे</strong>िख ओकरा अतीव सता भेलै । िम कैकबेर जेबा ले उठलै, लेिकन कुसेसर ओकरा रोिक लैत र<strong>ह</strong>ै । ओकरा <strong>ह</strong>ोइ िमकजाइते जेना सभ चीज छूिट जेतै । बैसल-बैसल िम अक भऽ गेलै ।तखन िमक संग ओ<strong>ह</strong>ो <strong>िव</strong>दा भेल। सोचलक को दोकानमे िकछु खा-पी लेत आओतबा काल अताल सँ द ूर र<strong>ह</strong>त ।िमकेँ <strong>िव</strong>दा कऽ कऽ जखन ओ दोकानसँ घ ूरल तऽ राितक एगार<strong>ह</strong> बजैत र<strong>ह</strong>ै ।सभ स ू ित गेल छलै । द ू-तीन गोटय जागल र<strong>ह</strong>ै। मेघौन आ गुमकी कऽ <strong>दे</strong>छलै । कुसेसर लो<strong>ह</strong>ाक पलंग केँ घीच कऽ िखडकीक बीचोबीच केलक । िबछौनठीक केलक । एतबे सँ ओ थािक गेल आ ओकरा िपयास लािग गेलै। पािन द ूरसँआनय पड़◌ैत र<strong>ह</strong>ै । अार आ थाल-कीच मे ओतेक द ूरसँ पािन आनब अब ू<strong>ह</strong> ब ुझाइतर<strong>ह</strong>ै । एि<strong>ह</strong>ठाम वाडर् मे ओ ककरा क<strong>ह</strong>तै आ के आिन <strong>दे</strong>तै। की करय-ओ सोचैतर<strong>ह</strong>ल । राित भिर िपयासल रि<strong>ह</strong> जाय ? ओकरा ब ुझेलै जेना ओ एकदम असकरपड़ि◌ गेल <strong>ह</strong>ुअय।दोकान सँ जखन ओ घ ूरल र<strong>ह</strong>य तऽ वाडर्मे ढुिकते ओकरा भेलै ओ बेकारे अतालमे रि<strong>ह</strong> गेल । ओकरा तख चिल जेबाक चा<strong>ह</strong>ी छल जखन सा ँझ केँ डार राउपर नि<strong>ह</strong> एलै । अतालमे रि<strong>ह</strong> कऽ ओ की कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ । आब कोन बेमारी ओठीक कराओत ? डारसँ <strong>दे</strong>खे िबना जँ ओ चिल जाइत तऽ की भऽ जइितऐक। ओ मिर थोड़◌े जाइत । ई सभ बात ओकरा पि<strong>ह</strong> िकएक नि<strong>ह</strong> फुरेलै ?कुसेसर ब<strong>ह</strong>ुत पछताय लागल ।ओकर घर डेढ कोस पर र<strong>ह</strong>ै ।आब एतेक राितकेँ घर जेबाक समय नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>लै ।िरो नि<strong>ह</strong> भेटतै ।कुसेसर कछमछ कऽ र<strong>ह</strong>ल छल । मर कल नि<strong>ह</strong> पडय दैत र<strong>ह</strong>ै । पािन रि<strong>ह</strong>तैकतऽ िन वला गोटी खा कऽ ओ सित ू र<strong>ह</strong>ैत । द ू-तीन बेर मुँ<strong>ह</strong>-तुँ<strong>ह</strong> झािप ँ ओसुतबाक कोिशश केलक । लेिकन गुमार लागऽ लगैक आ <strong>ह</strong>ोइ जेना दम औनायजायत ।कुसेसर वाडर्सँ बा<strong>ह</strong>र िनकिल आयल । पािन-थाल टपैत कल पर गेल । पािनपीलक । फेर घ ूमल । लेिकन वाडर् िदस घिमते ु ओकर मन भारी भऽ गेलै । ओ13


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ठमिक गेल । चा कात ि<strong>ह</strong>यासलक । द ूर एकटा िरा अभरलै । कुसेसर बड़ ीकाल धिर ठाढ भेल सोचैत र<strong>ह</strong>ल । द ू बिज गेल <strong>ह</strong>ेतै । तीन घंटामे भोर भऽजेतै । आब एतबा काल ले की <strong>ह</strong>ेतै । ओकरा िबलिम जेबाक चा<strong>ह</strong>ी । ओ वाडर्िदस घ ूमल । लेिकन ओकरा ब ुझेलै जेना ो पयर छािन ले <strong>ह</strong>ो । घर जेबाकेछै तऽ िबलिम कऽ की करत ?ओ िरा लग प<strong>ह</strong>ु ँचल । िरावला िरे पर घोंकड़ ी लगे िनसभेर स ूतल छलै ।ि<strong>ह</strong>ला—डोला कऽ जगेलक, लेिकन जेबा ले तैयार नि<strong>ह</strong> भेलै। ओकरा भेलै पयरेचल जाय । सामान काि आिब कऽ ो लऽ जेतै । एि<strong>ह</strong> अार गु राितमेअसकर एतेक द ूर जायब ओकरा भयाओन ब ुझेलै । ओ द<strong>िव</strong>धामे ु पडल बढल चलजाइत छल, लेिकन ब<strong>ह</strong>ुत धीरे –धीरे जेना ट<strong>ह</strong>िल र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ो । ओकरा अख <strong>िव</strong>ासनि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ै जे ओ ठीके घर चल जायत । सडक कातक को—को दोकानमेिढबरी बरैत र<strong>ह</strong>ै । द ूरसँ ब ुझाइ जेना ओ सभ ख ूजल <strong>ह</strong>ो । लेिकन सभ िनसबदआ बेजान र<strong>ह</strong>ै।अचानक पािन िझिसआइ लागलै । चे<strong>ह</strong>रा पर पड़◌ैत फू<strong>ह</strong>ी ओकरा ब<strong>ह</strong>ुत शीतल आसुखद ब ुझेलै । भेलै एकदम िभजैत चल जाय । लेिकन भीज गेला पर सदीर्भऽ जेतै आ ओ फेर द ु िखत पड़ि◌ जायत । ओ आपस वाडर् चिल आयल ।वाडर्मे िभनसरबाक िनता छलै । पािन िझिसआइत र<strong>ह</strong>ै आ <strong>ह</strong>वा िस<strong>ह</strong>कैत र<strong>ह</strong>ै ।एक-आध टा मर अख लागैत र<strong>ह</strong>ै । कुसेसर म ूड़ ी गोंित कऽ सुतबाक चेाकरऽ लागल । िन जेना अलोिपत भऽ गेल र<strong>ह</strong>ै।पता नि<strong>ह</strong> कते काल एना र<strong>ह</strong>लै । ो कानब शु केलकै । कुसेसर अकातर<strong>ह</strong>ल । ब ुझाइत नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ै आवाज कतऽ सँ आिब र<strong>ह</strong>ल छै । ो मिम रमेकात र<strong>ह</strong>ै । ओकर कानबमे ते<strong>ह</strong>न वेदना छलै जे कुसेसर <strong>िव</strong>चिलत भऽ गेल ।जेना िखंचायल चल जा र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ो ति<strong>ह</strong>ना िबछौन छोड़ि◌ आवाजक िदशामे ओ <strong>िव</strong>दा भऽगेल । मिम रक कार ब ुझाइ जेना कतौ द ूरमे ो कािन र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ो। लेिकनओ वाडर्क मुँ<strong>ह</strong>े लग छलै । एकटा अधेड स्ी कात र<strong>ह</strong>ै । मुँ<strong>ह</strong>-तुँ<strong>ह</strong> झािप ँ कऽ ओिच पडिल छलै । <strong>दे</strong>ख सँ लगै जेना स ूतल <strong>ह</strong>ो ।एि<strong>ह</strong> स्ीकेँ की भेल छै ? वाडर्क मुँ<strong>ह</strong>थिर पर ठाढ भेल कुसेसरकेँ छगुा भेलै। बड़◌ी कालक बाद ओि<strong>ह</strong> बाटे जाइत आदमी क<strong>ह</strong>लकै---ओकर घरवला मिर गेल छै। ओकर झा ँपल—तोपल ल<strong>ह</strong>ास वाडर्क गेटे लग कुसेसरक बगलमे पडल छलै ।ओि<strong>ह</strong> रोगीकेँ िदनमे एक बेर कुसेसर <strong>दे</strong>ख र<strong>ह</strong>ै । ओकर जजर्र शरीर केँ <strong>दे</strong>िखतेकुसेसरकेँ अपन िपता मोन पडल छलै ।14


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जखन ओ दोकान चल गेल र<strong>ह</strong>य ओ<strong>ह</strong>ी बीच ओ मरल <strong>ह</strong>ेतै । कुसेसरकेँ एकदम पतानि<strong>ह</strong> चललै । एगार<strong>ह</strong> बजे राितमे जखन ओ घ ूरल र<strong>ह</strong>य तख ल<strong>ह</strong>ासक बगले <strong>दे</strong>गेल र<strong>ह</strong>य, लेिकन ओकर ान नि<strong>ह</strong> गेलै । तख ल<strong>ह</strong>ास झा ँपल र<strong>ह</strong>ै आ नीचामेध ूपबी जरैत र<strong>ह</strong>ै ।एना <strong>ह</strong>ोइत छै । सोगमे लोग कात—कात स ू ित र<strong>ह</strong>ैत अिछ आ िन टुिटतेफेर कानय लगैत अिछ । ओि<strong>ह</strong> स्ीक <strong>िव</strong>लाप ए<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ै ।कुसेसर अवस आ उदास भेल ठाढ छल । पािनमे तीतल जड़◌ौन <strong>ह</strong>वाक झोंकआिब र<strong>ह</strong>ल छलै । स्ीक <strong>िव</strong>लाप पािन—ब ुनी वला ओि<strong>ह</strong> कारी ा<strong>ह</strong> भदविरया राितकेँऔर भारी बना र<strong>ह</strong>ल छलै । स्ीक <strong>िव</strong>लाप कुसेसरक को ंढक भीतरी त<strong>ह</strong>मे पैिसर<strong>ह</strong>ल छलै आ ओकरा भेलै जेना आब ओ फािट जेतै। ओ ओि<strong>ह</strong>ठामसँ <strong>ह</strong>िट गेल ।लेिकन अपन िबछौन धिर जाइत—जाइत ओकर ब ुक भािग ं गेलै । ओ िबलखय लागल। फेर अपनाकेँ सारलक । चुप भेल । भोर भऽ र<strong>ह</strong>ल छलै आ ओकरा घरजेबाक र<strong>ह</strong>ै ।कथाकबइ-इाअनलका ंतअग, १९९२ीकाक दोकान मे सभ सा ँझ छोट-मोट म<strong>ह</strong>िफल जमैत छलै । जाि<strong>ह</strong>मे ओि<strong>ह</strong> बीचलगातार तीन िदन धिर आरएल उफ र् रतन लाल से<strong>ह</strong>ो, सँझ ुका प<strong>ह</strong>र ब ुलै लेल ब<strong>ह</strong>रायतँ, शािमल भ’ जाइ छल ।साल-द ू साल पर आरएल जि<strong>ह</strong>या कि<strong>ह</strong>या कि<strong>ह</strong>यो एर अबै छल, एि<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>िफलकशोभा बड़◌ेबाक अवसिर ओकरा ाय: भेिट जाइ छलै । एि<strong>ह</strong> बेर क बेसी आिनयिमत छल । से ए<strong>ह</strong>ू लेल जे एक तँ बेसी िदन पर आयल छल, दोसर सासुरकिित से<strong>ह</strong>ो बदिल गेल छलै । द ुन ू सारक बीच बा ँट-बखरा भ’ गेल छलै ।करजाईन बजारक पुरना दोकान जाि<strong>ह</strong> मे रेिडयो-टीवी मरितक काज <strong>ह</strong>ोइ छलैजेठका ीकाक फा ँट मे आयल छलै । छोटका मदन अपन नव आ भइलेक्◌ॉिनक दोकान नवे िजला बनल श<strong>ह</strong>र सुपौल मे शु कयलाक बाद सपिरवारओति<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong> लागल छल । करजाईन बजारक सटले गाम गोसपुर सँ मदनक स टूिटजका ँ गेल छलै। साल मे द ू-एक बेर आम-कट<strong>ह</strong>र आिक उपजाक ि<strong>ह</strong>ा लेव’ सनकाज सँ अबैत र<strong>ह</strong>ै । ीकाक पिरवार गामे छलै । ओ िन भोरे घर सँ दोकान15


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अबैत आ ख ूब राित केँ घर घ ुरैत ।इला<strong>ह</strong>ाबाद मे बैिस गेल आरएल सन खानदानी दरभंिगया िबना योज एते द ूरसासुर जाइवला क<strong>ह</strong>ा ँ ! ई तँ ओकर सासुक अचानक गंभीर पेँ असक पडब आकिनया ँ <strong>िव</strong>भाक फालतू िजदक कारँ आब’ पडल र<strong>ह</strong>ै । ओना <strong>िव</strong>भाक िजदकमोकािबला क’ सकबा जोग ब<strong>ह</strong>ाना तँ बना सकैत छल ओ, मुदा एक टा गलतीउा<strong>ह</strong>वश अनजा मे ओकरे सँ भ्’ गेल छलै । भेलै ई जे एक िदन ऑिफस<strong>िव</strong>दा <strong>ह</strong>ोइ काल वोभा एक िकलो एअसगुाक फरमाइश क’ <strong>दे</strong>लकै । ताल तँ ओको ढंगक उतारा धिर नइ ँ द’ सकलै, मुदा सा ँझ मे घ ुरल तँ द ू िकलो रसगुाकसंग !...म<strong>ह</strong>ँगी आ तंगी सँ गडबड गिणतक चलते जे आिथ र्क िकच-िकच आ कृपणतााइ भाव बिन गेल छलै ओि<strong>ह</strong> मे आरएलक ई अिशत उदारता द ुघ र्टना सािबत भ’गेलै । ब<strong>ह</strong>स आ आरोप-ारोप मया र्दाक सभ सीमा नािघ ँ गेलै आ आधा राित धिरकानब-खीजब, सब-फुलब संग चलैत वाक्-युक कारँ रातुक भोजन से<strong>ह</strong>ो िगतभ’ गेलै । ई सभ सि<strong>ह</strong> क’ भुखलो सुित सकै छल ओ, मुदा सुतैत काल <strong>िव</strong>भातेना नाक सुडकैत ि<strong>ह</strong>चकब शु कयलकै जे ओकरा आ-समप र्ण करि<strong>ह</strong> टा पडलै। ए<strong>ह</strong> क्षण मे कयल करारक कारँ सासुक िजज्ञासा मे सासुएअक ई यााआरएलक कपार बथायल छलै । <strong>दे</strong><strong>ह</strong>-धम र् लेल िनरोध-सी खच र् पर जे बीस बेरमनन करैत <strong>ह</strong>ो, तकरा लेल एि<strong>ह</strong> यााक खच र् !...जे-से, सासुर अबै आिक एि<strong>ह</strong> सँ पि<strong>ह</strong>क घटना सभ आरएल लेलर<strong>ह</strong>ल-खे<strong>ह</strong>ल छलै । सार सभक बीच भेल बा ँट-बखरा आिक सासुक असक पडलाकबाद सुरक र ंग-रभस मेभेल गित से<strong>ह</strong>ो को नव बात नइ ँ छलै । <strong>िव</strong>भा तँकीितर्मान बबे कयलक, मुदा ओकरा ब ुझैक शि, नव ऊजा र् आ उेजना जाि<strong>ह</strong> स्ी सँआरएल केँ भेटलै तकरा ओ कख िबसिर नइ ँ सकल ।भेलै ई जे आरएलक प<strong>ह</strong>ु ँचला पर पि<strong>ह</strong>ल सा ँझ दा आ मुरग ाइक खच र्उठब’वला जाि<strong>ह</strong> द ू टा िचन मुा केँ फँसाक’ ीका अन छल, ओ द ुन ू द ूए पेग मेब<strong>ह</strong>क’ लगलै । द ू पीस पि<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong> एक टा खाकी िलफाफ मे फराक क’ कत<strong>ह</strong>ु पठा<strong>दे</strong> छलै ीका । बाकी मे सभ क-क टो ंग छल िक ेट मे बचल अंितमटुकड़◌ी लेल सभ एक-दोसरा केँ ’अ<strong>ह</strong>ा ँ िलअ’ अ<strong>ह</strong>ा ँ िलअ’?...’क अनावक आ<strong>ह</strong> कर’लागल । ताि<strong>ह</strong> पर पि<strong>ह</strong>ल मुा दोसर सँ क<strong>ह</strong>लकै, “एख एक ेट आरो आिब जाइतँ सभ सँ पि<strong>ह</strong> टा ँग तोकी ं घीचमें!”“खाय नइ ँ सकै छी, से तँ नइ ँ क<strong>ह</strong>िलयौ <strong>ह</strong>म ? आधा िकलो तँ आराम सँ आरो खासकेते छी!” दोसर गुा बजलै ।16


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्“<strong>ह</strong>म तीन पाव आरो ख सकै छी ।“ पि<strong>ह</strong>ल क<strong>ह</strong>लकै ।“<strong>ह</strong>म तँ सवा िकलो मे एो टुक नइ ँ छोड़ि◌ सकै छी ।चािट-पोिछ क’ खक’ <strong>दे</strong>बौ । नइ ँ खा सकबौ तँ एक सय टाका ज ुमाना र् ! जा ँच कर’क <strong>ह</strong>ौअ ककरोतँ ऑडर्र द’ सकै छें !” ीका क<strong>ह</strong>लकै ।“<strong>ह</strong>म द ू िकलो मे एो टा पातर सन दी धिर नइ ँ फेकब । नइ ँ खाय सकलौतँ प<strong>ह</strong> िदन मुफ्त खटब ।...चल ू प ूरा म<strong>ह</strong>ीनाक दरमा<strong>ह</strong>ा कािट लेब ।“ मेवालालच<strong>ह</strong>कैत बाजल ।“चुप <strong>ह</strong>रामी! द ू िकलो मुरगा एक थारी मे परसल कि<strong>ह</strong>यो <strong>दे</strong>खबो केल<strong>ह</strong>ी ?”ीका डािट ँ केँ बरजलक ।सभक अ क्षुधाक ान रािख आरएल सन मीचूसोक मन कयलकै जे एक ेटअपना िदस सँ म ँगवा दै । मुदा नमरी ब<strong>ह</strong>रेला पर एो पाइ वापस नइ ँ भेटबाकआश ंका सँ ओ चुे र<strong>ह</strong>ल । दोसरो केओ सा<strong>ह</strong>स नइ ँक’ सकल ।...सभक मनछो<strong>ह</strong>ायलै र<strong>ह</strong>लै ।दोसर सा ँझ एक टा ब ूढवा मुा केँ फँसौ छल ीका आ दाक संग डेढ िकलोरेवा-बचबा माछ ाइ करबाओल गेल छलै । आरएल अझे <strong>दे</strong>खलक, िकछु माछ एकटा खाकी िलफाफ मे रािखक’ ीका यं दोकानक पछुआड िदस गेल छल । घिरक’पेग बलक आ सभ गोटे कौआ-िचा जका ँ बेसी सँ बेसी माछ झपटैत दाकघोंट लेब लागल । जखन िगलास-ेट साफ भ’ गेलै, तँ काज-ध ंधाक संग ग<strong>ह</strong>ँकैक दौर शु भेलै । गक <strong>िव</strong>षयक ओना तँ को सीमा नइ ँ छलै—गाम-घर आबजारक बद<strong>ह</strong>ाली सँ राजताक दलाली धिरक चचा र् एक समान भ र<strong>ह</strong>ल छलै—मुदा बेसीबात घिम-िफिरक’ ुखायबे-पीब पर आिब जाइ छलै । स<strong>ह</strong>सा तख सभ सँ बेसीमाछ उदर क चुकल ख ूट ब ूढवा क<strong>ह</strong>लकै, “एि<strong>ह</strong> पर सँ रसगुा भेिट जाइत, तँआन आिब जाइत !...पचास तँ एक सा ँस मे गटकल जा सकै छै ।““<strong>ह</strong>म तँ पच<strong>ह</strong>िर धिर एर-ओर नइ ँ ताकब ।“ ीका लेर खसबैतबाजल ।“<strong>ह</strong>म एक सय नइ ँ खाय गेलौ तँ एक मास मुफ्ते खटब ।“ मेवालाल उा<strong>ह</strong> सँभिरक’ क<strong>ह</strong>लकैओ ।“चुप <strong>ह</strong>रामी ! <strong>ह</strong>रदम <strong>ह</strong>मरा सँ बढ़ि◌ए क’ बाजत !...कि<strong>ह</strong>यो एक सय रसगुा<strong>दे</strong>खबो कयल<strong>ह</strong>ी?” ीका द<strong>ह</strong>ाडलक ।17


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आरएल गौर कय छल जे ए<strong>ह</strong>न ग जखन-जखन िछड़◌ैत, मेवालाल सिरप<strong>ह</strong>ु ँसभ सँ बड़ि◌क’ बाजी लगबै छल आ ीका कख डा ँटब िबसरैत नइ ँ छल ।ओि<strong>ह</strong> सा ँझ घर घ ुरैत काल रा मे मेवालालक मा<strong>दे</strong> ीका सँ फैल सँ प ूछताछकय छल आरएल । शु मे तँ ीका गुी लाध र<strong>ह</strong>लै, मुदा फेर नीक जका ँबतौन<strong>ह</strong>ु ँ छलै, “आसल मे मेवालाल आदमी तँ बड काजक यए! ख ूब <strong>ह</strong>ुनरम ंद से<strong>ह</strong>ो,मुदा व<strong>ह</strong>ार सँ ते<strong>ह</strong> चटोर आ अ<strong>ह</strong>दी!...चलबैऐ भिर िदन िरा, मुदा दा आनीक-िनकुत तरल-बघारल रोज चा<strong>ह</strong>ीएकरा । घरवाली आ तीन-तीन टा बेटी छै,तकर िचे एोरी !...ई तँ मदनक कृपा जे आइ ओ <strong>ह</strong>मरा संग ऐश क’र<strong>ह</strong>कऐ !...”िकछु क्षण िबलिम ल’ भेद खोललक, “भेलै ई जे एक िदन ओ <strong>ह</strong>मरा दोकानआयल आ एक टा ए<strong>ह</strong>न रेिडयो जकरा ठीक करैत <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ािर गेल र<strong>ह</strong>ी, ओ पा ँचे िमनटमे चाल ू क’ <strong>दे</strong>लकै । <strong>ह</strong>म पुछिलऐ, ई काज कि<strong>ह</strong>या सीखल<strong>ह</strong>ी ?’ तँ बतेलक जेमदनक दंग उठैत-बैसैत िकछु गुण पािब गेिलऐ भैया!’...असल मे पि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>म तँकमे दोकान पर बैसैत रि<strong>ह</strong>ऐ । बाब ूजीक बाद मद सार र<strong>ह</strong>ै ई प ूरा कारबार। बीन भेलाक बाद कपार पर अयलै, तँ...। तैयो की? <strong>ह</strong>म तँ एख कमेकाज ठीक-ठीक क’ सकै िछऐ । एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>रामी मेवालाल केँ <strong>ह</strong>मरा सँ बेसी इ आअभव छै, मुदा से पता आ <strong>िव</strong>ास नइ ँ छै ओकरा ।“ ए<strong>ह</strong>ी संग अनायास ख ूबजोरगर ठ<strong>ह</strong>ाका मारलक ीका आ धखटोलीवला मोड पारक फेर क<strong>ह</strong>’ लागल, “...तेँ<strong>ह</strong>म सा ँझ टा केँ तीन घंटा अपना संग बैसायब शु कयल<strong>ह</strong>ु ँ, तान-चािर र् मास सँ ।प<strong>ह</strong> टके रोज, उपर सँ दा-नाश्ता ी!...म ंगल-म ंगल <strong>ह</strong>ाटरोज एकर घरवालीएक सय पा ँच टाका ल’ जाइ छै । िदन भिर िरा सँ जे <strong>ह</strong>ोइ छै, से<strong>ह</strong>ो दामे नइ ँ उड़◌ै छै आब! िदन घिर ु र<strong>ह</strong>ल छै ।...”“तीन घटा मे अ<strong>ह</strong>ा ँ केँ ई रोज कतेक लाभ दै यए?” आरएल प ूछलकै ।“रोज एे र ंग तँ नइ ँ <strong>ह</strong>ोइ छै, तखन ई ब ु िझयौ जे डेढ-द ू सयक एकनकज क’ए दै छै जकरा पि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>म घ ुरा दै छिलऐ ।“ ीका स<strong>ह</strong>ज ढंगेँ क<strong>ह</strong>लकै।“तखन <strong>ह</strong>ोलटाइम िकऐ नइ ँ रािख लै िछऐ?” त<strong>ह</strong> धिर जयबा लेल आरएलआरो कुरेदलक ।“असल मे तर कैक टा कारण छै । एक तँ छोट बजार, ओतेक काजेनइ ँ अबै छै । दोसर, सभ सँ पैघ बात ई जे िदन भिर काज कय एकरा पताचिल जयतै जे ई <strong>ह</strong>मर कतेक काज करै छै। आ ई<strong>ह</strong>ो जे कतेक ज छै ।18


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तखन भ’ सकै छै जे बेसी पाइ मा ँगय आिक मदन सँ मीिलक’ अलग काज शु क’िदअ’ आिक ओकरे लग चिल जाय तेँ <strong>ह</strong>म एकरा ा<strong>ह</strong>क सँ नइ ँ बितयाब’ दै िछऐ,नइिदन ँ मे काज लै िछऐ आ िबना दाक से<strong>ह</strong>ो नइ ँ। दा पीिब ई की बाजै आकरै छै से <strong>ह</strong>मरा जत बाद मे एकरा मन नइ ँ र<strong>ह</strong>ै छै ।...”आरएल आरो िकछु प ूछ’ चा<strong>ह</strong>ै छल, ताबत घर आिब गेल र<strong>ह</strong>ै ।तेसर सा ँझक म<strong>ह</strong>िफल मे थानाक <strong>ह</strong>वलदारक संग एक टा ानीय ता से<strong>ह</strong>ोछलै जे <strong>िव</strong>धानसभाक िटकट लेल एक संग कतेको पाटी मे जोर अजमाय र<strong>ह</strong>ल छलै। एि<strong>ह</strong> सा ँझक खच र् ीकाे केँ उठब’ पडल छलै। ए<strong>ह</strong>ू सा ँझ आरएल ान <strong>दे</strong> छलजे जलखै मे म ँगाओल आमलेट-भूजा आ सलाद-पकौड़ ी मे सँिकछु अंश ओ<strong>ह</strong>ीिलफाफ मे अलग कÕ पैकेट ीका यं पछुआड िदस ल’ गेल छल म<strong>ह</strong>िफल समाभेला पर पान खयलाक बाद ता आ <strong>ह</strong>वलदारक संग लागल ीका जखन थाना िदसचिल गेल, तँ मौका पािब ओ मेवालाल सँ प ूछलक, “अ<strong>ह</strong>ा ँ सँ एक-द ू टा बात प ूछ’क मन<strong>ह</strong>ोइ यए । जँ अ<strong>ह</strong>ा ँ बेजाय नइ ँ मानी तँ...?“यौ मे<strong>ह</strong>मानजी, अ<strong>ह</strong>ा ँ तँ चौ<strong>ह</strong>ीबा’ लागिलऐ ! सोझे मुँ<strong>ह</strong>ेँ प ूछू , जँ फूिसक<strong>ह</strong>ी तँ बि<strong>ह</strong>न चोद <strong>ह</strong>ोइ, <strong>दे</strong><strong>ह</strong> काज नइ ँ आबय!” मेवालाल कडिक क’ बाजल ।“तीन ू सा ँझ <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong> ु मुरगा, माछ, अंडा जे िकछु आयल, तकर एक ि<strong>ह</strong>ा एक टािलफाफ मे अलग क’ ीकाजी पछुआड लÕ गेलिथ।से ककरा लेल ?” आरएलन<strong>ह</strong>ुए प ूछलकै । अिगला पर जाइ लेल शुआत यै<strong>ह</strong> ठीक लगलै ओकरा ।मेदालाल कान लग फुसफुसाक’ बाजल, “एि<strong>ह</strong> मकानक मालिकन पिछला साल भरलजवानी मे <strong>िव</strong>धवा भ’ गेिल । पित फौज मे र<strong>ह</strong>ै, बोडर्र पर बफ र् मे गुम भ’गेलै । बेचारी ा<strong>ह</strong>ाणी ई सभ कोना बना-खाय सकतै?तेँ ीका जी चोरा-का...” आओ मुिआब’ लागल ।ं ंँिकछु क्षण बाद फेर <strong>ह</strong>ी-<strong>ह</strong>ीकरैत ओ आरएल िदस तकलक, “एक टा बात क<strong>ह</strong>ी,म मे कमीना सँ कमीना ाणी से<strong>ह</strong>ो म भ’ जाइ छै!...नइ ब ुझिलऐमे<strong>ह</strong>मानजी?”“ब ुझल<strong>ह</strong>ु ँ-ब ुझल<strong>ह</strong>ु ँ!” कटत: तँ आरएल मुिआ <strong>दे</strong> छलै, मुदा भीतर सँ सरिकगेल र<strong>ह</strong>य । िकछु क्षण पि<strong>ह</strong> धिर ओि<strong>ह</strong>स्ीक ित आरएलक भीतर जे भाव छलै,से अनायास बदिल गेलै । स<strong>ह</strong>सा ओि<strong>ह</strong> स्ीक ित सान सँ भिर गेल छल ओ ।फेर प ूछ छल, “अा, एक टा आर बात क<strong>ह</strong>ू ! तीन ू िदन <strong>ह</strong>म <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ जे अ<strong>ह</strong>ा ँमुरगा, माछ, रसगुा सब मे सभ सँ बेसी खाइक बाजी लगा लैत छी । ई क<strong>ह</strong>ू जे19


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्घर मे रोज कते खाइ िछऐ ?”अचानक मेवालाल गंभीर भ’ गेल ! िकछु क्षण चुप रि<strong>ह</strong>क’ ओ बाजल“मे<strong>ह</strong>मानजी <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू अ<strong>ह</strong>ी सभ जका ँ खाइ छी । क भात िक एकाध टा रोटी बेसी!...सै<strong>ह</strong>, को <strong>ह</strong>ाथी-घोड़◌ा नइ ँ ! अ<strong>ह</strong>ा ँ ई<strong>ह</strong>ो ब ुझ चा<strong>ह</strong>ै <strong>ह</strong>ैबै जे घर मे <strong>ह</strong>मरपेट भरै छै िक नइ ँ ? भरै छै मे<strong>ह</strong>मानजी, भरै छै! <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू भिर पेट खाइछी, <strong>ह</strong>मर घरवाली आ बा-ब ुत सब से<strong>ह</strong>ो ।...कि<strong>ह</strong>यो-कालक बात छोड़ि◌ िदयौ,से ब<strong>ह</strong>ुतो केँ <strong>ह</strong>ोइ छै। <strong>ह</strong>ँ, रसगुा आिक मुरगा सन चीज भिर मन कि<strong>ह</strong>यो नइ ँखेिलऐ । नइ ँ जािन कि<strong>ह</strong>या सँ ई लौलसा लागल यए, से कि<strong>ह</strong>यो-काल िनसा ँ मेभरिमक’ िकछु बोिल दै िछऐ । मुदा कैथ-बाभन आ केँ <strong>दे</strong>िखयौ, बराती मेजते खायत नइ ँ तते छुतायत । तैयो <strong>ह</strong>रदम खाइ लेल लेर चूबबैत िडं ग<strong>ह</strong>ा ँकैते र<strong>ह</strong>त !”आरएल चुपे र<strong>ह</strong>ल । आोश सँ भरल मेवाला ंलक ठोर का ँप’ लगलै ।सोझा ँ मे ख ुजल रेिडयोक पोइट्स चेक करैत, रा ँगा <strong>ह</strong>टबैत-लगबैत, रेिडयोपर आिब र<strong>ह</strong>ल गीत बजैत आ ब ंद <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>लै । ओि<strong>ह</strong> रेिडयोक काज प ूराक’स<strong>ह</strong>सा ओ फेर बाज’ लागल, “मे<strong>ह</strong>मानजी, खाइ केँ ल’क’ <strong>ह</strong>म गपो मारै िछऐ तँ एकमासक दरमा<strong>ह</strong>ा दाव पर लगा क’ । िकयो ि<strong>ह</strong>ती कख तैयार भ’ गेल आ <strong>ह</strong>मिकनसाइत <strong>ह</strong>ािरयो जायब, तँ एक बेर भिर मन रसगु खाइक मरथ तँ प ूर भ’जायत !”“चल ू <strong>ह</strong>म ख ुआबै छी । <strong>दे</strong>खै छी, कते खाइ छी अ<strong>ह</strong>ा ँ ?”“नइ ँ मे<strong>ह</strong>मानजी, िबना बाजी लगौ नइ ँ खायब <strong>ह</strong>म । फेर आइ सयवलाभूखो नइ ँ यए, नइ ँ ते<strong>ह</strong>न म ूडे ।...” ओ रेिडयो मे नजिर गड़◌ौ बाजल ।आरएल केँ अफसोच जका ँ भेलै जे ओ बेकारे ओकर घ कोड़ि◌ आ<strong>ह</strong>त क’ <strong>दे</strong>लक। तेँ संयत र मे प ूछलकै, “आइ कते ? पचास तँ खाय लेब , िबना रसगार ?”“सािठ खाय ् लेब, मे<strong>ह</strong>मानजी!”“चुप <strong>ह</strong>रामी!” तख घ ु िरक’ आयल ीका अनचोके द<strong>ह</strong>ाडलक ।मुदा आरएल <strong>ह</strong>प कयलक, “ीकाजी अका ँ शा र<strong>ह</strong>ू । आइ <strong>ह</strong>म ख ुएबे एकरा। म ँगबाउ सामक दोकान सँ ।”“शतर् की छै?” ीक सेरायल र मे प ूछलकै ।20


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्“तय क’ िलअ’!” ओ डराइते-डराइत बाजल ।“जँ नइ ँ खाय सकल तँ एक सय बीरा रसगुाक दास एकरा दरमा<strong>ह</strong>ा सँ कािटक’अपना सभ दा-मुरगा आ रसगुा खायब । आ, जा धिर अपन सभ खायब? एकराकान पकड़ि◌क’ उठ-बैिस करैत र<strong>ह</strong>य पडतै ।...पुिछयौ, शतर् म ंजूर छै?” ीकानजिर फेिरक’ बाजल।“म ंजूर छै!” मेवालाल प ूव र्वत गंभीर आ कडक आवाज बाजल, “जँ खायगेलौ, तँ ...?”“इनाम मे ेशल पान!” ीका मुिश्कल सँ तामस दबवैत क<strong>ह</strong>लक ।आरएल िकछु बाज चा<strong>ह</strong>ैतो पीक जेठ भाइक िल<strong>ह</strong>ाज क’ चुे र<strong>ह</strong>ल ।मेवालाल सात िमनट मे छन रसगुा खय छल िक ओकरा आ ँ िख सँ र झ<strong>ह</strong>र’लगलै ।आरएल प ूलकै, “िक भेल मेवालाल?”“मे<strong>ह</strong>मानजी, पिछला दश<strong>ह</strong>रा िदन <strong>ह</strong>मर जेठकी बेटी रसगुा लेल िजद पकड़ि◌लेलकै । तमसा क’ <strong>ह</strong>म द ू-तीन चाट मािर <strong>दे</strong>िलऐ । पाइक ते<strong>ह</strong>न िदित र<strong>ह</strong>ैजे...। से ओकर माय राित भिर झगड़◌ैत र<strong>ह</strong>िल जे अपना दा लेल एकरा पैसा<strong>ह</strong>ोइ छै, बेटी केँ एक टा रसगुाक बदला पबिनयो-ित<strong>ह</strong>ार केँ थपड़◌े ! अपनाजी<strong>ह</strong> पर सा ँप नइ ँ कटा <strong>ह</strong>ोइ छै!...ति<strong>ह</strong>या सँ कते बेर सोचिलऐ जे कि<strong>ह</strong>यो ल’जायब रसगुा । सात मास बीित गेलै, नइ ँ ल’ जा सकिलऐ । जेना भेलै, <strong>ह</strong>म तँगपागप िगड़ि◌ए र<strong>ह</strong>ल िछऐ!...” एते क<strong>ह</strong>ैत-क<strong>ह</strong>ैत ओकर ि<strong>ह</strong>चकी जोर पकड़ि◌ लेलकैआ र झ<strong>ह</strong>रब आरो बढ़ि◌ गेलै । ेट मे बचल चारो रसगुा अखा वु जका ँपडल ओत’क वातावरण केँ भारी बना <strong>दे</strong> छलै ।“खा नइ ँ सकलें तो ं! बाजी <strong>ह</strong>ािर र<strong>ह</strong>ल छें । आब चुमाना र् लािग जयतौ।” ीका ओकरा जरल पर न िछटैत बाजल । मुदा तख दोकानक बा<strong>ह</strong>र<strong>दे</strong>बालक िनकट अचानके आिबक’ ठाढ़ि◌ भेिल आमक फाड़◌ा सन-सन आिख ँ वाली गोर-नार युवा स्ी केँ <strong>दे</strong>खति<strong>ह</strong> ओकर पारा नरम भ’ गेलै । आरएल केँ स<strong>ह</strong>सा खाकीिलफाफ सभक रण अयलै !... एख ओकरा ित सनक भाव सँ भरल छल ओ।“नइ ँ , <strong>ह</strong>ारलौ ं नइ ँ! ई चािर टा की, खा तँ सकै छी पा ँच-दस टा आरो। <strong>ह</strong>म21


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म सँ क<strong>ह</strong>लौ, ं जँ <strong>ह</strong>ािर नइ ँ मानी तँ ई चारो रसगुा घर लेल ल’ जाइ । तीन टातीन ू बेटी आ एक टा...।“ मेवालालक बोली लडखड़◌ा गेलै आ सिरप<strong>ह</strong>ु ँ ि<strong>ह</strong>चिक-ि<strong>ह</strong>चिकक’ कानय लागल ओ । ओत’ ठाढ़ि◌ कोशी-कमलाक बाढ़ि◌ जका ँदलमिलतकरयवाली स्ी आब दोकानक भीतर मेवालालक लग आिब गेिल छिल आ िकछु बाज’जा र<strong>ह</strong>िल छिल...!...िक ठीक ओ<strong>ह</strong>ी क्षण गाम सँएक टा छौ ंड़◌ा दौडल <strong>ह</strong>ा ँफैत अयलै आ<strong>ह</strong>कलाइते जेना-तेना ीकक कान मे िकछु क<strong>ह</strong>लकै ।फेर ीका आरएल िदस तकलकै—एक संग तामस, घ ृणा, िधार, दया आाथ र्ना भरल नजिर सँ !आरएल तखन िकछु ब ु िझ तँ नइ ँ सकल छलै, मुदा को पैघ अन<strong>ह</strong>ोनीकआश ंका जर ओकरा कँ पाब’ लागल छलै ।तुर ंत मेवालाल केँ चाभी थमा, दोकानक सभ टा िजेदारी ओकरा पर सौिप,ंीका बा<strong>ह</strong>र भेल छल । ीकाक पाछू-पाछू संशय डेगेँ आरएल से<strong>ह</strong>ोब<strong>ह</strong>रायल र<strong>ह</strong>ै ।गाम सँ आयल छौ ंड़◌ा केँ रोिकक’ ओत’ ठाढ़ि◌ स्ी घटनाक मा<strong>दे</strong> खोदबेद कर’लागिल छिल । मुदा झट-पट सभ बात उगिल छौ ंड़◌ा से<strong>ह</strong>ो दौड़ि◌क’ <strong>ह</strong>ुनके सभकपछोड ध’ ले छलै।दौड़ि◌क’ आयल छौ ंड़◌ाक पयरक धमक पर आरएल पाछा ँतकलक । ओकरनजिर छौ ंड़◌ा केँ पार क’ दोकान मे ठाढ़ि◌ स्ी पर गेलै—ओ स्ी मेवालालक आरोलगीच जा ग करैत रोमा ंचक मुा मे ीज भ’ गेिल आरएलक ृित-पटल पर।िकछुक काल बाद आरएल केँ गामक घटना मा<strong>दे</strong> जानकारी <strong>दे</strong> छलै ीका ।...जे<strong>िव</strong>भा अपन मोटरकार वला ब<strong>ह</strong>इक संग <strong>ह</strong>ुनका गाम माछ खाय लेल भािग गेल !...आरएल केँ एतबे मन पडल छलै तखन जे ओकर साढक गामक कबइ बडमश<strong>ह</strong>ूर छै । वै<strong>ह</strong> कबइ जे पािन सँ ब<strong>ह</strong>राय गाछ पर चढ़ि◌क’ <strong>ह</strong>वाखोरी करैतछै!...वै<strong>ह</strong> जीवट कबइ!...मुदा...।आ यै<strong>ह</strong> सभ सोचैत कखन घर प<strong>ह</strong>ु ँचल आ कोना बे<strong>ह</strong>ोश भ’ गेल छल आरएल,से सभ िकछुओ मन नइ ँ छै ओकरा !....22


ँ<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्११ अग, २००२आरएलक छोटकी बेटी नीनाक पि<strong>ह</strong>ल बथ र्-डे छलै । सा ँझ उतिर र<strong>ह</strong>ल छलै—एखनओते सघन अार नइ ँ भेल छलै, मुदा बा<strong>ह</strong>रक ओसरा मे अारक आभास <strong>ह</strong>ोअयलागल छलै । ओसराक आगा ँ ल◌ॉन मे आरएलक िपता एकसरे बैसल खािस ँ र<strong>ह</strong>लछला<strong>ह</strong> । सालक बेटी नीरा आ पा ँच सालक बेटा ू अपन दो सभक संगभीतरका कोठली मे च<strong>ह</strong>ल-प<strong>ह</strong>ल मचौ छल जत’ बथ र्-डेक सजाविटक संग नीनाकसाज-ृ ंगार से<strong>ह</strong>ो भ’ र<strong>ह</strong>ल छलै । पड़ ोसक एक टा स<strong>ह</strong>ेलीक संग िकचन मे र<strong>ह</strong>लाक बादो <strong>िव</strong>भा गुनगुना र<strong>ह</strong>िल छिल। मुदा बा<strong>ह</strong>रक ओसरा मे कतेको साल बादभेटल अपन एक टा पुरान िमक संग र<strong>ह</strong>लाक बादो आरएल उदास छल । दस सालपुरान कैसेट जि<strong>ह</strong>ना समा भेलै, आरएल चुप भ’ कत<strong>ह</strong>ु द ूर <strong>ह</strong>ेरायल-<strong>ह</strong>ेरायल जका ँभटक’ लागल छल ।स<strong>ह</strong>सा ओ दो आरएलक ान भंन करैत चुी तोडलक, “मीत, ई क<strong>ह</strong>’ जेए<strong>ह</strong>न की बात भेलै तकरा बाद जे तो ं ओि<strong>ह</strong> घटनाक सदमा सँ आइ धिर उबिर नइ ँसकल<strong>ह</strong>? एि<strong>ह</strong> सँ बढ़ि◌या ँ तँ ई <strong>ह</strong>ोइत<strong>ह</strong> जे तो ं ओ<strong>ह</strong>ी समय तलाक ल’क’ अलग भ्’जयत<strong>ह</strong> । एना घ ुटु-घ ु िट क’ ितले-ितले मरैत र<strong>ह</strong>ब...?”िकबीचे मे दो केँ रोिकक’ आरएल बाजल, “नइ ँ-नइ, ँ तो ं नइ ँ ब ुझल<strong>ह</strong> मीत !तो ं बिझयो ु नइ ँ सकै छ<strong>ह</strong>! िबलकुले बिझ ु सकल<strong>ह</strong> तो ं <strong>ह</strong>मर पीड़◌ा!...” फेरिकछु क्षण िकक’ ओ क<strong>ह</strong>लकै, “असल मे म<strong>ह</strong>त्प ूण र् ई नइ ँ छै जे माछ खाय लेल ओभागिल आ भािगक’ कत’-कत’ गेिल !...आिक एकसरे भाइक ब ुतेँ िकऐ नइ ँ घ ुरलैआ घ ुराब’ लेल के-के गेलै आ कोन-कोन तर<strong>ह</strong>क शिक जरित पडलै?...ईसभ को बात नइ...म<strong>ह</strong>त्प ँ ूण र् ई छै जे घिरक’ ु अयलाक बाद ओकरा अपन कयलपर पछतावा आिक <strong>ह</strong>ीनताबोध नइ ँ भेलै । म<strong>ह</strong>त्प ूण र् ई छै जे <strong>ह</strong>म दिबक’ र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुतँ र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँ, ओकर ठसक बरकरार छै!...<strong>ह</strong>म ओकरा छोड’क बात िनिते सोिच सकैर<strong>ह</strong>ी, मुदा नइ ँ सोचल<strong>ह</strong>ु ँ! ज छ<strong>ह</strong>, िकऐ?”क्षणभिर िबलिम फेर वै<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>’ लगलै, “ीकाक दोकान मे जे <strong>िव</strong>धावाभेटिल छिल, ओ <strong>ह</strong>मरा ई अकील <strong>दे</strong>लक जे म सिरप<strong>ह</strong>ु ँ जी<strong>िव</strong>त अिछ तँ ओ अपनभूखक कारँ । आ भूखक सम,मान ् लेल जरी छै ओि<strong>ह</strong> िदशा मे िच आ कबइसन इा । <strong>ह</strong>मरा तँ एि<strong>ह</strong> बातक गौरव अिछ जे <strong>ह</strong>म ओि<strong>ह</strong> स्ीक पित छी जेबदनामीक <strong>ह</strong>द धिर जाक’ ओ अपन भीतरक मक िच आ इाक पािख ँ कतरब नइ ँजानलक । द ुख मा एतबे जे <strong>ह</strong>म एि<strong>ह</strong> गौरव केँ भीतर सँ ीकार करैतो व<strong>ह</strong>ारमे नइ ँ आिन सकल<strong>ह</strong>ँ, ु तेँ अपन इाक पािख ँ उठेबा मे असमथ र् <strong>ह</strong>ोइक दंड भोगै23


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छी।“ फेर एक टा पैघ सन चुी पसिर गेलै जकरा तोडबाक इा द ुन ूक भीतरजी<strong>िव</strong>त <strong>ह</strong>ोइतो, साइत अपन सामर् गमा चुकल छलै। आ, द ुन ूक बीच टेब ुल परराखल खाली कपक अलावा नाश्ताक ेट मे द ू ित<strong>ह</strong>ाइ सँ बेसी बचल पकौड़◌ी सेरायगेल छलै ।२.२. ामसुर शिश-ा ंजिलआ<strong>ह</strong> उमा ! वा<strong>ह</strong> उमा !ामसुर शिश - ा ंजिलआ<strong>ह</strong> उमा ! वा<strong>ह</strong> उमा !िठक् क डेढ वष र् प ूव र् रेिडयो टुडेक वास ्ते काय र्म संचालक आ समाचार वाचककेछट कृयाक ममे पि<strong>ह</strong>ल बेर जनकपुर उोग वािणज ्य संघके सभाकक्षमे <strong>ह</strong>मराओकरासंग भेंट भेल छल । ऊ ितष ्पधीर्क पमे <strong>ह</strong>मरासभक साम खाढ छली<strong>ह</strong> आ<strong>ह</strong>म, जनकपुर टुडेक सम ्पादक ब ृजकुमार यादव,संचारकमीर् तथा साि<strong>ह</strong>त् यकार रमेशर ंजनझा,रेिडयो टुडेक वन ्ध िन<strong>दे</strong>र्शक अराग िगरी एव ं पकार म<strong>ह</strong>ासंघ धषाक वतर्मानसभापित उमेश सा<strong>ह</strong> परीक्षकके पमे छल<strong>ह</strong>ु ँ । ति<strong>ह</strong>या ओ २३वष र्क छली<strong>ह</strong> मुदाआधिनक ु युगक एि<strong>ह</strong> युवतीमे आधिनकताक ु नामोिनसान नि<strong>ह</strong> छल । मिलछा ं<strong>ह</strong> र ंगक24


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्समीज—सलवार,सामान ्य चप ्पल ,मेकअप <strong>िव</strong><strong>ह</strong>ीन सादा मुदा चमकैत मुखमण ्डल,नदीिकनारमे लिरक फूलल अवा गुलाव जका लािग र<strong>ह</strong>ल छली<strong>ह</strong> ओ । ओकर सुख ्खल<strong>दे</strong><strong>ह</strong>यषिट ् ओकर भीतरके पीडाके बखान क र<strong>ह</strong>ल छल । स ्नातकके अनितम ् वष र्कपरीक्षाक वाद ओ व ्यावसाियक जीवनमे वेश करए चा<strong>ह</strong>ैत छली<strong>ह</strong> । यिप एि<strong>ह</strong>सँ प ूव र्से<strong>ह</strong>ो ओकर संचार जगतसंग त् यक्ष आ परोक्ष सम ्बन ्ध र<strong>ह</strong>ैक ।छापा आ <strong>िव</strong>ुतीयसंचार सम ्बन ्धी अकौ तािलम,सभा सेिमनारआिदमे स<strong>ह</strong>भागी भ चुकल ओि<strong>ह</strong> युवतीकसपना र<strong>ह</strong>ैक—रेिडयोक लेल समाचार संकलन करबाक आ अपन भाषा मैिथलीमे समाचारवाचन करबाक◌◌◌◌। <strong>ह</strong>मरालोकिन ओकरा ई मौका से<strong>ह</strong>ो उपलब ्ध कराओल । सा ँचक<strong>ह</strong>ी त ई अवसर <strong>ह</strong>मरालोकिन दयासँ नि<strong>ह</strong> ओकरा अपनि<strong>ह</strong> ितभाक वलपर ाप ्तभेलैक । <strong>ह</strong>मरालोकिन िनिम मा बनल<strong>ह</strong>ु ँ । आओर बेसी क<strong>ह</strong>ी त ितष ्पधीर्सभमध ्यओ सबो र्म छली<strong>ह</strong> ।लगभग तीन वष र् प ूव र् माओवादीारा िपता आ भैयाके वेपाबलाक बादसँ ओकरा ब<strong>ह</strong>ुत िकछु क<strong>ह</strong>वाक छलैक । सम ्भवतः अपन बात क<strong>ह</strong>वाकवास ्ते ओ संचारमे आवए चा<strong>ह</strong>ैत छली<strong>ह</strong> । अएवो कएलि<strong>ह</strong> ।एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>े अपन सादगी आ ितभाक वलपर पि<strong>ह</strong>लि<strong>ह</strong> भेंटमे <strong>ह</strong>मरामा नि<strong>ह</strong> सभपरीक्षकके भा<strong>िव</strong>त करएवाली ओ युवती छली<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मर स<strong>ह</strong>कमीर् आ <strong>िव</strong>ाथीर् उमा िसं<strong>ह</strong> ।तकराबाद एक मि<strong>ह</strong> तािलम आ करीव ९मि<strong>ह</strong>ना ओकरासंग काज करबाक मौका भेटल। <strong>ह</strong>मर आठ मि<strong>ह</strong> कतार वासक ममे से<strong>ह</strong>ो उमासंग बेर बेर ईन ्टरट माफ र्तबात िचत भेल अिछ । एि<strong>ह</strong> बीच ओकर एकगोट उल<strong>ह</strong>न र<strong>ह</strong>ैत छलिन—सर अ<strong>ह</strong>ा ँकगेलाक वाद <strong>ह</strong>मर भाषाक शुा शुी केओ नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख दैत छिथ । ओए<strong>ह</strong> उमािसं<strong>ह</strong>क<strong>िव</strong>षयमे सोमिदन भोरे अत् यन ्त अशुभ समाचार सुनल<strong>ह</strong>ु ँ । भोरे ओछापर छल<strong>ह</strong>ु ँतख जनकपुरक एक गोट सदयी िम फोन कऽकऽ ई अशुभ समाचार सुछला<strong>ह</strong> । मोन घोर भ गेल छल । एक गोट फूलके नीकसँ फूलवासँ पि<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong>िनचोिर <strong>दे</strong>ल गेल अिछ । कोन अधमके कुदृष िट ् पिड गेलै एि<strong>ह</strong> सम ्भावनावानमज ्जिरपर ? भोरेसँ घटनाक <strong>िव</strong>वरण आ कारणपर गंथन मन ्थन क र<strong>ह</strong>ल छी ।मुदा एक् क<strong>ह</strong>ीगोट िनचोडपर प<strong>ह</strong> ुचैत छी । जे भेल से बड अधला<strong>ह</strong> भेल ।एकगोट अक्षम ्य अपराध । उमामे एकगोट संचारकमीर्मे <strong>ह</strong>ोवएवला सभ गुण छल ।ओ अध ्ययनशील छली<strong>ह</strong>,मे<strong>ह</strong>नती छली<strong>ह</strong>,िनडर छली<strong>ह</strong> आ पेसाित िनष ्टावान से<strong>ह</strong>ो ।सम ्भवतः <strong>ह</strong>ुनकर ई<strong>ह</strong>े गुण ,<strong>ह</strong>ुनकर म ृत् युक कारण बनाल ् । लगभग तीन वष र् पि<strong>ह</strong>माओवादी काय र्कता र्सभ उमाक िपता र ंजीत िसं<strong>ह</strong> आ भैयाके िसर<strong>ह</strong>ाक रामनगर िमचैर्यासँअप<strong>ह</strong>रण कऽ बेपा ब छल । द ुन ूगोटेक एखधिर को अा—पा नि<strong>ह</strong> छिन। घरक मुिखयासभ बेपा बलाक वाद उमा अपन घरक एसगर मुिखया छली<strong>ह</strong> ।बेस<strong>ह</strong>ारा माय,भाउज,बि<strong>ह</strong>न आ भितजा—भितजीक <strong>दे</strong>खभाल आ अप<strong>ह</strong>िरत िपता तथा25


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भैयाक खोजीक प<strong>ह</strong>ल करब <strong>ह</strong>ुनके िजम ्मामे आ<strong>िव</strong> गेलै । बाब ू आ भैयाक अप<strong>ह</strong>रणपश ्च् यात् घरक िबगरैत आिथ र्क संकटके भार से<strong>ह</strong>ो ओकरे पर छलै । पािरवािरकिजम ्मेवारी वोधक कार ओ एखनधिर <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> पय र्न ्त नि<strong>ह</strong> कए छली<strong>ह</strong> । अपन िपताआ भैयाक मुक् ितक लेल ओ राषिय ् तथा अन ्तरराषिय ् िनकायसभमे <strong>ह</strong>ार गु<strong>ह</strong>ारकरैत आएल छली<strong>ह</strong> । जाधिर ओ िसर<strong>ह</strong>ामे छली<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुनका बेर बेर धमकी <strong>दे</strong>ल जाईतछलिन । धमकीक कारणसँ से<strong>ह</strong>ो ओ सुरिक्षत वसोवासक वास ्ते जनकपुर आएल छली<strong>ह</strong>मुदा एत<strong>ह</strong>ु सुरिक्षत नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> सकली<strong>ह</strong> ।करीव द ू वष र्सँ ओ जनकपुर नगरपािलका १४,रजौल सिथत ् एक साथीक घरमे भाडापरर<strong>ह</strong>ैत आएल छली<strong>ह</strong> । र<strong>िव</strong>िदन सन ्ध ्या सात वजे ओ अपन एि<strong>ह</strong> डेरामे छली<strong>ह</strong> तख<strong>ह</strong>ितयारधारीक एक सम ू<strong>ह</strong> आएल आ <strong>ह</strong>ुनका उपर अन ्धाध ुन ्ध ख ुकुरी <strong>ह</strong>ार कएलक ।जाि<strong>ह</strong>सँ ओ गंभीरपसँ घायल भेली<strong>ह</strong> । रेिडयो टुडे◌ेमे काय र्रत मि<strong>ह</strong>ला पकारउमाके उपचाराथ र् काठमाण ्डु ल जाईत काल बाटेमे म ृत् यु भेल छल । समाचारकिबषय ल क <strong>ह</strong>ुनक <strong>ह</strong>त् या भेल <strong>ह</strong>ाएवाक ारमिभक ् अमान अिछ । पालमे <strong>ह</strong>त् याकएलगेल उमा पि<strong>ह</strong>ल मि<strong>ह</strong>ला पकार अिछ ।दोषीके पि<strong>ह</strong>चान आ िगरफ्तारी नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएवाधिर उमािसं<strong>ह</strong>के <strong>ह</strong>त् याक वास ्त<strong>िव</strong>क कारणपा लागव किठन अिछ । वतर्मान सरकार दोषी पा लगा दोषीके दणिडत ् करततकर सम ्भावना ब<strong>ह</strong>ुत न ्युन अिछ मुदा पकार उमािसं<strong>ह</strong>क बिलदान बेकाज नि<strong>ह</strong> जाएतकारण कलमके धार अव करएवला कि<strong>ह</strong>यो िजवीत नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> सकल अिछ । कलमकेनीव तोडएवलासभक अस ्त् <strong>िव</strong> समेत नस ्ट भेल घटनाक साक्षी ईित<strong>ह</strong>ास अिछ ।अपन <strong>दे</strong>शक रक्षा वास ्ते रणमे म ृत् यु वरण करएवला सैिनकके श<strong>ह</strong>ीद क<strong>ह</strong>लजाईत अिछ । ओ म ृत् यु आदरणीय ् <strong>ह</strong>ोईत अिछ जे <strong>दे</strong>शक ि<strong>ह</strong>तमे भेल र<strong>ह</strong>ैत अिछ। उमा ! अ<strong>ह</strong>ा ँ सौभाग ्यशाली छी । समाचार िलखवाक आ पढवाक कारणसँ अ<strong>ह</strong>ा ँाण गेल । मक् खक सिक अिधकारक वकालत करैत ाण <strong>दे</strong>िन<strong>ह</strong>ािर <strong>ह</strong>े बीराणा! अ<strong>ह</strong>ा ँ दिनयाभिरक ु कलमिजवीसभक मनमानसमे र<strong>ह</strong>व । आ<strong>ह</strong> उमा ! वा<strong>ह</strong> उमा !अन ्तमे गुवर डा◌धीरेन ्क एि<strong>ह</strong> पंक् ितारा ा सुमन व ्यक् त करए चा<strong>ह</strong>व स ्वीकारक । <strong>ह</strong>े ! <strong>ह</strong>मर स<strong>ह</strong>कमीर् आ िशष ्या ।रक टघारेसँ जीवन जँ िनिम र्तआशाकेर कमल अिछ दयकेर द<strong>ह</strong>मे26


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्किठन यु अिछ ई त लिडए र<strong>ह</strong>ल छी ।<strong>ह</strong>ारव कि<strong>ह</strong>यो अ<strong>ह</strong>ंक (<strong>ह</strong>मर) जीत िनशिचत ् ।२.३.भाग रौ (संप ूण र् मैिथली नाटक)-लेिखका - <strong>िव</strong>भा रानीभाग रौ(संप ूण र् मैिथली नाटक)लेिखका - <strong>िव</strong>भा रानीपा - पिरचयम ंगतूिभखारी बा 1िभखारी बा 2िभखारी बा 3पुिलसयाी 1याी 2याी 327


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छा 1छा 2छा 3पकार युवकपकार युवतीगणपत क्ाराजू - गणपतक बेटागणपतक बेटीगुंडा 1गुंडा 2गुंडा 3ि<strong>ह</strong>ज़ड़◌ा 1ि<strong>ह</strong>ज़ड़◌ा 2िकसुन<strong>दे</strong>वरामआसरेदश र्क 1दश र्क 228


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आदमीता ंबेस्ी - म ंगतूक मायपुष - म ंगतूक िपताभाग रौ(संप ूण र् मैिथली नाटक)दृ : 1(नक दृ। (न निञ भ' क' ई को <strong>ह</strong>ाट- बजार अथवा मेला-ठेलासे<strong>ह</strong>ो भ' सकैत अिछ।) न मे मि<strong>ह</strong>ला आ पुष याी। भीख मा ँग' बलातीन टा बा चढ़◌ैत अिछ। एक के गला मे <strong>ह</strong>ारमोिनयम, दोसराक <strong>ह</strong>ाथ मेपाथरक द ू टा खपटा। तेसरक <strong>ह</strong>ाथ मे खँजड़ ी। तेसर बा उिमर में सभस' छोट। तीन ू क तीन ू फाटल, चीकट कपड़◌ा मे अिछ। बा नं. 1<strong>ह</strong>ारमोिनयम पर सभ' स' नवीन िफी गीतक ध ुन बजाक गािब र<strong>ह</strong>ल अिछ।दोसर बा खपटा बजा-बजाक' ओकरा संगे गएबाक यास क' र<strong>ह</strong>ल अिछ।छोटका बा खंजड़◌ी बजा र<strong>ह</strong>ल अिछ आ गीतक पंि पकडबाक यास मेआधा-िछया पंि गबैत अिछ। तीन ूक र; सुर-ताल में को एकपता निञअिछ। सभस' छोटका; बा नं. 3 सभ स' पाई म ँगैत अिछ। िकओ <strong>दे</strong>इतअिछ, िकओ डपटैत अिछ, िकओ को दोसर िदस तकैत अिछ, िकओ ऑ◌ंिख29


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बा 2 :बा 3 :बा 2 :बा 1 :बा 2 :तकरा लेल पटना-दानापुर मे र<strong>ह</strong>ब जरी छै? भूख त'कख आ कत<strong>ह</strong>ु लािग जाइ छै। दम धर।पटना िसटी?ऊँ <strong>ह</strong>ूँ । पटना सा<strong>ह</strong>ेब। िसटी त' कि<strong>ह</strong>या बदिल गेलै।रौ बता, िसटी स' सा<strong>ह</strong>ेब भ' गेला स' की भ' गेलै? कीबदिल गेलै?बदिल गेलै ? जनाना स' मदाना र् भ' गेलै।बा 1 :बा 2 :बा 1 :बा 3 :बा 1 :मा? (गंभीर भ' क')मा.. िसटी जनाना आ सा<strong>ह</strong>ेब मदाना र् (द ुन ू <strong>ह</strong>ँसैत अिछ। बा 3ओि<strong>ह</strong>ना िबिटर-िबिटर मुं<strong>ह</strong> तकैत र<strong>ह</strong>ैत अिछ)नाम बदल' स' तकदीर से<strong>ह</strong>ो बदलै छै की? िसटी स' सा<strong>ह</strong>ेबभ' गेलै त' <strong>ह</strong>मरा आओरक भूख-िपयासक र ंग बदिल गेलैकी? अपना आओर के काज भेटलौ? पाइ भेटलौ? त<strong>ह</strong>निकयैक एतेक मगजमारी? पटना िक दानापुर िक सा<strong>ह</strong>ेब कीफारिबस गंज.. <strong>ह</strong>ु ँ<strong>ह</strong>!(उसा ंस भिरक') भूख लागल अिछ।रौ सार! जो, को <strong>ह</strong>ाथी पकड़ि◌ ला आ घोंिट जो।सार.. भूख लागलए, भूख लागलए.. निकया <strong>दे</strong>लक ईत'..बा 2 :बा 2 :आज ुक समाचार?बा बेमार। <strong>ह</strong>जारो ा मिर गेलै, खाएक अभाव मे..31


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बा 3 :बा 1 :बा 3बा 2 :<strong>ह</strong>मरा खाए ला <strong>दे</strong>। निञ त' <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू मिर जाएब।त' मिर जो। धानम ंी छें जे मिर जेबे ं त' <strong>दे</strong>सक काज-ध ंधा थि जेतै।परधानम ंी को खायबला चीज <strong>ह</strong>ोइ छै। के<strong>ह</strong>ेन <strong>ह</strong>ोइछै? कत' भेटै छै?(ओकर बात पर धेयान <strong>दे</strong> बेगर) तो ं कोना ब ुझल<strong>ह</strong>ी? तो ंत' अखबार निञ पढ़◌ै छैं।बा 1 :बा 2 :बा 1 :टेसन मे टीबी छै । ओकरा मे <strong>दे</strong>खिलयै। बढ़ि◌या स'ब ूझाब' लेल म ँगतुआ त' अिछए।ओकरा कोना ब ूझल छै?ओ पढुआ छै। अखबार पढ़◌ै छै।बा 2 :बा 1 :बा 3 :िभखम ंगो सभ अखबार पढ़◌ै छै? बाप रौ!ओ की निञ छै। सक बा<strong>ह</strong>र बैसै छै। चौकीदार ओकराद' दै छै अखबार।भीख मे अखबार! भीख मे चा<strong>ह</strong>-म ूढ़◌ी.. (बजैत-बजैतथि जाइ छै: द ुन ू बा ओकरा घ ूरै छै।)बा 2 :बा 1 :म ंगतू सभटा पढ़ि◌ लेइत छै?<strong>ह</strong>ँ , रौ। प ूरा अखबार चािट जाइत छै। प ूरा द ु िनयाक <strong>ह</strong>ालओकरा ब ूझल र<strong>ह</strong>ै छै। ओ पढल छै।32


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बा 3 :बा 2 :बा 1 :पढल की <strong>ह</strong>ोइ छै? पटना-दानापुर जका ँ को टेसन छैकी?(े<strong>ह</strong> स') तो निञ ब ुझबे अखन।पढल ब<strong>ह</strong>ुत पैघ चीज <strong>ह</strong>ोइत छै। पढ़ि◌-िलिख क' लोकब<strong>ह</strong>ुत पैध-पैध लोक बिन जाइत अिछ। मुदा अपनाआओरक तकदीर मे ई निञ अिछ।बा 2 :(भरोस िदयबैत) निञ छै त' निञ छै। म ंगतुआ छै ंपढल-िलखल। अप िबरादरीवाला। अपना आओर स' ग-स से<strong>ह</strong>ो करै छै। दिनया ु ज<strong>ह</strong>ानक समाचार त' दइतेछै।(अई बेर तेसरका बा कएक बेर <strong>ह</strong>ाथ मुं<strong>ह</strong> स' भूख लगबाक संकेतद' चुकल अिछ। सभ बेर द ुन ू बा ओकरा घ ूरैत अिछ। तेसरकासभ बेर डेराक शा ंत भ' जाइत अिछ।)बा 1 :बा 3 :बा 2 :बा 3 :<strong>ह</strong>े.. <strong>दे</strong>ख ओर! अपन गोिबा।ई को नव िभखम ंगा ऐलै की? आब त' आओरो भीख निञभेटत। .. भूख..म ंगतुआ छै।ई एतेक पैघ घर ओकर छै? आ तइयो भीख..बा 1 :धिर ु बिड.बक। ु ई अखबारक ओफीस िछयै। अई ठा ँसभस' पैध अखबारक ओफीस।कबा 2 :ऐं मारल! वो गुी बकाा। ब ुझा गेल जे ओकरा पढब-33


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िलखब कोना एलै।बा 1 :अखबारक बगल में र<strong>ह</strong>ला स' िकओ पढ़ि◌ जाइ छै। म ू .ढ़ ीकद ुकान लग र<strong>ह</strong>ला स' म ूढ़◌ी भेिट जाइत छै?बा 3 :म ूढ़◌ी.. भूख..द ुन ू :चोप!बा 2 :कोनाक' ऊ पढ़ि◌ गेलै त<strong>ह</strong>न?बा 3 :बा 1 :<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू पढब।रौ, कुकुरक ना ंगिर। पढ़ि◌क' की बनब<strong>ह</strong>ी? सोिनया गा ंधी िकमनमो<strong>ह</strong>न िसं<strong>ह</strong>?बा 2 :राबड़◌ी <strong>दे</strong>वी। पढक जरते निञ।बा 3 :बा 2 :(िखिसया क') पढ निञ <strong>दे</strong>बे, ं खाए लेल निञ <strong>दे</strong>बे, ं त' करबकी? मित!ूपढ़◌ाईक गेर ंटी निञ । खाएक गेर ंटी त' आओरो निञ।बा 1 :कोना पढब<strong>ह</strong>ी रे? म ंगतुआ ग दोसर छै। ओकरा लगटेम छै। ओकरा भीखो ख ूब भेटै छै?बा 3 :पढले से ! <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू पढ़ि◌ लेब त' <strong>ह</strong>मरो बेसी भीखभेटत।बा 1 : चल, चल ..34


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बा 3 :बा 2 :कोर? <strong>ह</strong>मरा भूख लागलए।म ंगतुआ लग चल। ओकरा खेनाइयो-िपनाई ब<strong>ह</strong>ुत रास भेटैछै?बा 3 :पढ़ि◌क' भीख मा ंगला स' खेनाइयो ी.. <strong>ह</strong>मरा पढ.◌ा <strong>दे</strong>।बा 1 :(द ुन ू क <strong>ह</strong>ाथ पकड़ि◌क एक िदस ल' जाइत) चल, चल पािनसे<strong>ह</strong>ो बरस' बला छै। चल ओर (द ुन ू राा ◌ॉस करबाकअिभनय करैत अिछ। तेसरका पाछा रि<strong>ह</strong> जइत अिछ।दोसरका ओकरा पार करबाक इशारा करैत अिछ। तेसरकाडेराइत अिछ। दोसरका फेर एर अिछ। ओकरा एक धौललगाबैत अिछ। फेर खींिचक' रोड पार करैत अिछ। पारक' क' तीन ू म ंगतू लग प<strong>ह</strong>ु ंचइत अिछ। एक गोट मोटरी, एकगोट कटोरा, िकछु पाइ ओकरा लग पडल अिछ। काश तीन ूबाक संगे-संगे आब म ंगतू पर।)बा 1 :म ंगतू :की रौ म ंगतुआ। की भ' र<strong>ह</strong>ल छौ।के? ओ<strong>ह</strong>! चनरा, गोबरा, झ ुनमा रौ! आ बइस, के<strong>ह</strong>ेनचिल र<strong>ह</strong>ल छौ ध ंधा-पानी?बा 2 :बा 1 :भीख मा ँगब ध ंधा पानी <strong>ह</strong>ोइ छै? आ से<strong>ह</strong>ो अई अंधड पािनमें!<strong>ह</strong>मरा त' फूटलो आिख ँ निञ सो<strong>ह</strong>ाइये ई बरखा- ब ुी।लोक आओर घर मे, आिफस में ब। द ुकान दौरी से<strong>ह</strong>ोठ। लोक आओरक ध ंधा-पानी निञ त' <strong>ह</strong>मरा आओर केभीख के <strong>दे</strong>त?35


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म ंगतू :बा 1 :बा 2 :<strong>ह</strong>मरा त' ब नीक लगैय' ई बिरसात। चा िदस <strong>ह</strong>िरयाली,मोन के ब सो<strong>ह</strong>ाओन लगैत अिछ।पेट भरल र<strong>ह</strong>ला पर बनरिनयो रानी मुखजीर् लागै छै।अपना घर मे बइसक' चा<strong>ह</strong> पकौड़◌ी उड़◌ाब' मे केकरा मजानिञ एतै?(चा<strong>ह</strong> पकौड़◌ीक नाम स' बा 3 फेर <strong>ह</strong>ाथ स' भूख बतबइत अिछ।)बा 1 : <strong>ह</strong>मरा आओरक को ठेका निञ! <strong>दे</strong>खै िछयै ं जेज<strong>ह</strong>न पािन बरसै छै, त<strong>ह</strong>न िभजैत माय कोरा मे भीजैतबा के ल' क' िबिल्डं गे-िबिल्डं ग, घरे-घर बउआ अबैत छै।मुदा कत<strong>ह</strong>ु-को चौकीदार ओकरा अपना िबिल्डं ग के नीचाआसरा निञ <strong>दे</strong>ई छै।म ंगतू :छै। तइयो पािन बरसै छै त' नीक लागै छै। <strong>दे</strong><strong>ह</strong> मेिजनगी सुरसुराय लागै छै। पािन छै तै ं। िजनगी छै रौ..! (र बदिलक') आ, तो ं सभ िभंगमे िकयै। तोरा-आओर के त' घर छौ। <strong>ह</strong>मरा जका ँ निञ छौ ।बा 1 :बा 2 :<strong>ह</strong>ं, स<strong>ह</strong>ीए । तोरा नाि<strong>ह</strong>त निञ िछयै रौ। रि<strong>ह</strong>ितयैक त'भिर िदन ई टरेन, ऊ बस, निञ करैत रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ु ँ। लोककलात-बात निञ सुनत<strong>ह</strong>ु ँ। ई गदिन र् <strong>दे</strong>ख.. िचकिर-िचकिर केबा ँस जतेक पैध भूर भ' गेल अिछ।आ जे द ू टा पाइ भेटै छै, ओ<strong>ह</strong>ू में पुिलस, दादा सभक..(ओ बािजए र<strong>ह</strong>ल अिछ िक एकटा पुिलस डं डा घ ुमबैत ओर अबैतअिछ। तीन ू के <strong>दे</strong>िखते तीन ू पर ताबडतोप. डं डा बरसाब' लगैत36


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिछ। तीन ू एर-ओर बचबाक यास करैत अिछ। ओ<strong>ह</strong>ी मे<strong>दे</strong><strong>ह</strong> छीिप-छीिप के पुिलस से निञ मारबक <strong>ह</strong>ोरा करैत अिछ।म ंगतूक से<strong>ह</strong>ो यास। अई म मे एक -द ू डं डा ओकरो लािगजाइत अिछ।)पुिलस :सार सभ! फेर एर आिब गेलै ं। चढबे बस न मेंमा ँग' लेल भीख, आ करबे ं पािकटमारी।बा 1 :निञ साब! <strong>ह</strong>म सभ त'..पुिलस :चोप.. भोसड़◌ी के.. सार, बि<strong>ह</strong>नक इयार! ई डं डा एर स'घ ुसतौ त' मुं<strong>ह</strong> द िनकलतौ। चल भाग, जो ओई गीमे।(तीन ू पुिलसक बताओल गी मे भािग जाइत अिछ।पुिलसबाला <strong>िव</strong>जयी भाव स' बस ैंड पर ठाढ लोक आओर के<strong>दे</strong>खैत अिछ आ फेर म ंगतू िदस।)मौज कर रो बाउ, मौज कर। तो<strong>ह</strong>रे भाग मे मौजिलखल छौ। ऐ<strong>ह</strong>ेन <strong>दे</strong><strong>ह</strong> बना के आएल छें जे मौजे-मौज छौ।(क<strong>ह</strong>ैत ओ गी िदस बढ़◌ैत अिछ।)-------दृ : 237


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(याी सभ आपस मे ग करैत अिछ)याी 1 :या 2 :याी 3 :याी 1 :याी 2 :ए<strong>ह</strong>! ई पुिलसवाला सभ त'..राज-पाट त' एकरे सभक छै । क<strong>ह</strong>बी छै जेजकरे लाठी, तकरे म<strong>ह</strong>ीस।कतेक डं डा बरसौलकै ओि<strong>ह</strong> बा सभ पर। ब ुझाई छैजे ओकरा अपना िधया-पुता निञ छै। आ अईठा ंक लोगआओर! तमासे <strong>दे</strong>खैत रि<strong>ह</strong> गेल। बाज' लेल िकओ निञ ।सभक मुं<strong>ह</strong> मे त' जाभी लागल छलै। अ<strong>ह</strong>ी ं िकयैक बजिलयै?अ<strong>ह</strong>ा ँ बाजत<strong>ह</strong>ु ं त' <strong>ह</strong>मरो सभक ि<strong>ह</strong>ित बढ़ि◌ितयैक ।याी 3 :(म ंगतू िदस) एकरो पर कम निञ बरसलै। <strong>ह</strong>मरा आओर स'नीक त' इए<strong>ह</strong> छल। ए<strong>ह</strong>ेन <strong>दे</strong><strong>ह</strong>- दसा <strong>ह</strong>ोइत<strong>ह</strong>ु ँ बचब' लेल त'गेलै।याी 1 : के छै ई?याी 3 :याी 3 :याी 1 :याी 3 :(िचढ क') अिनल अंबानी।खािसयत छै एकरा मे।से की?पढल िलखल छै। रोज अखबार पढ़◌ै छै।38


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्याी 2 :त' ज<strong>ह</strong>न पढल छै त' को काज-ध ंधा िकयै निञ करैछै?याी 3 :याी 2 :याी 3 :याी 1 :याी 2 :याी 1 :याी 3 :एतेक अनटेटर ग िकओ कएलए! अएँ यौ, ओकर <strong>दे</strong><strong>ह</strong>निञ <strong>दे</strong>खै िछयै? के <strong>दे</strong>तै ओकरा काज? अ<strong>ह</strong>ी ं द' िदयऊ! ओ त' ब स <strong>ह</strong>एत।से िकयैक यौ?िकयैक त' भीख मा ँगब ओकरा ब गि<strong>ह</strong>र्त कम र् ब ुझाइ छै।आब अ<strong>ह</strong>ूं त'। ए<strong>ह</strong>ेन अनसो<strong>ह</strong>ाित ँ गप निञ क।अ<strong>ह</strong>ा ँ करी त' िकछु निञ, <strong>ह</strong>म करी त' ज ुलुम?<strong>ह</strong>म कत' स' ओकरा काम <strong>दे</strong>बै? <strong>ह</strong>म त' अप सेठ केओि<strong>ह</strong>ठा ँ बेगार खटै छी।त' खटू । मािलकक दया दृि पर खेबैत र<strong>ह</strong>ू। <strong>ह</strong>े, अ<strong>ह</strong>ी ंकी, <strong>ह</strong>म सभ िकओ सेठक दया-दृ िक भीख जो<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ै छी।तमासा मे तमासा ई जे <strong>ह</strong>मर सभक मे<strong>ह</strong>नित पर मािलकसभ मौज करैत अिछ। काला पानीक कैदी जका ँ मा<strong>ह</strong> भर<strong>ह</strong>मरा आओर खटै छी। मा<strong>ह</strong>क आिखर मे भीखे जका ँ दस टापा <strong>ह</strong>मरा आओर िदस फें क <strong>दे</strong>ल जाइत अिछ।(बस अयबाक िन। याी सभ मे <strong>ह</strong>लचल। '<strong>ह</strong>मर बस आिब गेल','<strong>ह</strong>मरो'। '<strong>ह</strong>मर एखिन धिर निञ।' 'फेर घर प<strong>ह</strong>ँ◌ुच' मे लेट भ'जाएत' - याी सभक उि आ बस ारा ान।)कुकुर जका ँ छी, सेठक पगारक स ूखल <strong>ह</strong>ी चुसैत <strong>ह</strong>म सभ।(बस अबै छै। ओ<strong>ह</strong>ो लपिक' क' चढ़ि◌ जाइत अिछ।)39


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(काश तीन ू बा पर।)बा 1 :बा 3 :बा 2 :पुिलस :रौ, जी स' पचटिकया िनकाल आ बाकी सभ एर रख।रकसबा अिबते <strong>ह</strong>ैतौक।ओकरा रकसबा िकयैक क<strong>ह</strong>ै छ<strong>ह</strong>ौक।त' की भगवान कि<strong>ह</strong>यै? (बा 3 स) तो ं एकदम िकछु निञबाजबे ं। कि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>इ िछयौ (बा 3 <strong>ह</strong>ं मेंअिछ। पुिलसक वेश।)म ू ंड़◌ी डोलबैतरौ <strong>ह</strong>ीरो। की भेलौ रौ? ा, <strong>िव</strong>ु, म<strong>ह</strong>ेश? आ िकसलमान खान, आिमर खान, शा<strong>ह</strong>ख खान। ओकरो.. ऊ लंगड़ ाके से<strong>ह</strong>ो पकड़ि◌ ले त' आओर को नाम द' द<strong>ह</strong>ी नारदबाबा, कृ जी, बलराम जी.. िफी चा<strong>ह</strong>ी त' जायद खान।एकदम टटका खान छौ। ऐं! कतेक माल बटोरले रे!लेडीज िडा मे से<strong>ह</strong>ो गेल छले ! अरे, तोरा जका ँ <strong>ह</strong>मरि<strong>ह</strong>ितयौक , त' <strong>ह</strong>म त' खाली लेडीज में जयितयौ। निञभेंटितयैक भीख, निञ भेंटौ, मुदा मौगी सभके छुबाक अवसरत' भेिटितयैक ! (ठोर िभजबैत अिछ) अा चल, िनकालमाल! <strong>दे</strong>री निञ ।(बा 1 पा ँच टकाक रेजगी िनकािल क' <strong>दे</strong>इत अिछ। पुिलसवाला िगत अिछ।)पुिलस :बा 1 :सार! तोरा सभक संगे इए<strong>ह</strong> सभ झंझट अिद। <strong>दे</strong>बे ं चारगो छदाम आ िगबे एक घ ंटा जे गत-गत <strong>ह</strong>ाथ मे ऐंठी<strong>ह</strong>ोब' लागय।साब! आई कतेक पािन बरसलै अिछ। <strong>दे</strong>िखयौ साब।40


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कतेक घटाटोप बिरसाित िछयै। िभरे स' -न घ ूमल,मुदा ई पा ँच टका स' जाी निञ भेटल। साब, एकरा मे स'िकछु <strong>ह</strong>मरो सभक भेिट जाए। िभर स' उपासले छी। ईछोटकाक त' अंतड.◌ी सुखा गेलैय'। (सलाम ठोकैत अिछ।)(पुिलस िनल र् <strong>ह</strong>ंसी <strong>ह</strong>ंसैत छै। फेर एक धौल बा 1के लगबैत अिछ।)पुिलस :दलाल स' दलाली एकरे क<strong>ह</strong>ै छै । ऐ <strong>ह</strong>ीरो, बेसी एिंगनिञ। (दश र्क स') <strong>दे</strong>िखयौ छौड़ ा सभक िढठाई। <strong>दे</strong>त पा ंचगो टाका, आ ओि<strong>ह</strong> मे आपसो चा<strong>ह</strong>ी। मा <strong>ह</strong>फ्ता मे<strong>ह</strong>फ्ता। (गर िसं<strong>ह</strong> ाइल मे बाजैत अिछ) सोच, सोच।<strong>ह</strong>मरा आओरक सोच। सरकार क<strong>ह</strong>ै छै, भीख निञ मा ँग' लेल।कान ू बना <strong>दे</strong>लकै। मुदा <strong>ह</strong>मरा आओर के दया आिब जाइतअिछ तोरा आओर पर। भीख निञ मा ँगबे त' खेबे कतस'? रौ, मे<strong>ह</strong>रबानी ब ूझ, मे<strong>ह</strong>रबानी। आ, आब ई पा ँच टकास' िकछु निञ <strong>ह</strong>ोब बला छौ। रेट बढ.◌ा, रेट। <strong>दे</strong>खै निञछ<strong>ह</strong>ी, कतेक म ँ<strong>ह</strong>गाई बढ़ि◌ गेलैये।(डं डा घ ुमाबैत चिल जाइत अिछ.. तीन ू एक दोसरा के <strong>दे</strong>खैतअिछ। पुिलस के जाइत <strong>दे</strong>री िक तीन ू पाथरक नीचा दबाक' राखलपाइ िदस लुझैत अिछ।)बा 3 :बा 1 :भूख लागलए <strong>ह</strong>मरा।(िखिसखा क' एक झा ंपड लगबैत अिछ। ले, <strong>ह</strong>मर <strong>दे</strong><strong>ह</strong> कािटक' खा ले <strong>ह</strong>े, ओर जे पा ंच टका छै , तकरा मे िबसिरयोके <strong>ह</strong>ाथ निञ लगिब<strong>ह</strong>ै। निञ त' ओ <strong>ह</strong>ाथे का स' अलग भ'जेतौ। दादाक ि<strong>ह</strong>ा छै, दादाक।)41


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बा 2 :बा 1 :बा 2 :त' आब बचलौ की?डेढ टाका। जकरा मे एक िगलास सतुओ निञ एतौ।त<strong>ह</strong>न .. भूख त' लागल अिछ। <strong>ह</strong>मरो, तोरो। चल न फेरम ंगतुए लग। ओकरा ल'ग खेनाइयो-िपनाईक समान सभ ख ूबर<strong>ह</strong>ै छै।(तीन ू ओकरा िदस बढ़◌ैत अिछ । म ंगतू िकछु बडबड क'र<strong>ह</strong>ल अिछ।)बा 1 :जका ँ।म ंगतू :की रौ म ँगतुआ! की डैलोग मािर र<strong>ह</strong>ल छैं। नाना पाटेकर(चौ◌े◌ंिक क') अँए.. िकछुओ त' निञ ।बा 3 : भूख ..बा 1 :चुप सार, कुकुरक पोंिछ।बा 2 : मािर लें डैलोग। तोरे राजपाट छौ रौ। मौज छौतोरे। कोरो एनाइ गेनाई। एरे बइसल-बइसलपाइ बरसै छौ तोरा पर। <strong>ह</strong>मरा आओर के <strong>दे</strong>ख। भिरिदन -टेन घ ूमल, तइयो कतेक भेटल? साढ़◌े एगार<strong>ह</strong>टाका। पा ँच टाका पुिलस के, पा ँच टाका दादा के। बचलौकतेक? डेढ टाका? अब अई डेढ टाका मे की खाऊ <strong>ह</strong>मआओर, जाि<strong>ह</strong> स' पेट भरए? तोरा त' ई सभ निञ सोचबाकछौ । तै ं क<strong>ह</strong>िलयौ जे ब भगम ंता छें ।म ंगतू :(ित र म') तो ं<strong>ह</strong>ों भगम ंता बिन सकै छें ।42


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ब. 1+ 2 : (एके र म') <strong>ह</strong>ँ , कोना? बता क! पाइ लेल िकछुओ क'सकै छी <strong>ह</strong>म सभ।म ंगतू : िकछुओ क' सकै छे ! त' आ, तो<strong>ह</strong>ों बिन जो <strong>ह</strong>मरेजका ँ लि, ू ला ंगड .. िफर तोरो लग बरसतो पािनक बदला मेपाइ .. आ .. आ .. बना िदयौ .. आिब जो ..(ख ू ँखार <strong>ह</strong>ाव-भाव स' ओकरा िदस बढ़◌ैत अिछ। द ुन ू बा िचिचयाइतअिछ। बा 1 ओकरा मार' लेल <strong>ह</strong>ाथ उठबैत अिछ। फेर नीचा क'लेइत अिछ। बा - 3 बा 2 के <strong>ह</strong>ाथ स' भूख लगबाक इशारा क'र<strong>ह</strong>ल अिछ। बा 1 ओकरा <strong>दे</strong>िख लेइत अिछ आ म ंगतू पर उठाओल<strong>ह</strong>ाथ, जे नीचा आिब र<strong>ह</strong>ल छलै, ओकरा बा 3 पर जमा <strong>दे</strong>इतछै।)(अंधकार । काश। सोझा स' द ु गोट पकार युवक-युवती अबैतअिछ। युवती जी ं स आ ब◌ॉडी टाइट टी शट र् मे अिछ। कटल केश,कं धा पर शाितपुरी ं झोरा, गदिन र् मे पेन आ मोबाइल लटकल। युवकसे<strong>ह</strong>ो जी ं स आ ख ूब ढोल ठल टी शट र् मे अिछ। का परपोट र्फोिलयो बैग, गदिन र् मे कैमरा, मुं<strong>ह</strong> मे िसगरेट। िसगरेट िपबैतध ुआ ँ छोड़◌ैत छै। ध ुआ ं युवती िदस प<strong>ह</strong>ु ँचै छै। युवती <strong>ह</strong>ाथस' ध ुआ ं<strong>ह</strong>टबैत तेज नजिर स' युवक के <strong>दे</strong>खै छै।)युवक :स◌ॉरी, स◌ॉरी। की क। सभ ठा ँ त' ोिकं ग जोनबना <strong>दे</strong> छै। दफ्तर, पाकर्, <strong>ह</strong>ोटल, अताल - कत<strong>ह</strong>ु निञपीिब सकै छी।युवती :त' निञ िपय ू। पािन निञ छै , जे मिर जाएब।43


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्युवक :पािन निञ ाण अिछ। अनका लेल अपन ाण गमाएब <strong>ह</strong>मराम ंजूर निञ ।(ग करैत-करैत युवतीक दृ ि म ंगतू पर पड़◌ैत छै। ओ भीखलेल िसा िनकालैत अिछ। युवती रोिक <strong>दे</strong>इत अिछ।)युवती :युवक :युवती :युवक :युवती :युवक :युवती :ऊँ <strong>ह</strong>ू!(मजािकया र मे) त' ई िसगरेटे द' अबै िछयै।सभ समय मजाक निञ ।त<strong>ह</strong>न?ओकरा पर चल ू एकटा ोरी करै छी।फेदा।ओ पढल-िलखल छै। शारीिरक प स' नचार । पढल छै,तै ं भ' सकैछ जे भीख मा ँगब ओकरा पसीन निञ <strong>ह</strong>ुअए।मजब ूरी मे..युवक : क<strong>ह</strong>' की चा<strong>ह</strong>ै छी अ<strong>ह</strong>ा ँ?युवती :युवक :युवती :कर' चा<strong>ह</strong>ै छी ोरी ।व्<strong>ह</strong>ाट? (िकछु सोचैत अिछ) <strong>ह</strong>ँ◌ू .. िफिजकली इबल, मेंटलीशाप, र् िलटरेट .. काज कएल जा सकैय'।छपला स' जे पाइ भेटत, तकरा मे स' आधा एकरा द'दबै। ओकरो लागतै जे भीख स' अलग िकछु ओकराभेटलैय'। आ<strong>िव</strong>श्र्वास बढतै ओकर।44


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्युवक :यिद <strong>ह</strong>म िफ धिर सोची त'? 'अ <strong>ह</strong>ैंडीकैप्ट िलटरेट'..।नीक बिन गेल त' अवाडर्-तवाडर् से<strong>ह</strong>ो..(अवाडर्क नाम पर युवतीक ऑिख चमकैत छै।)युवती :न◌ॉट अ बैड आइिडया।(द ुन ू म ंगतू लग प<strong>ह</strong>ूँ चइत छिथ।)युवक :रौ, ं नाम की छौ तो<strong>ह</strong>र।(म ंगतू चे<strong>ह</strong>ाक' ओकरा िदस <strong>दे</strong>खै छै। िकछु बोलबाक <strong>ह</strong>ोइ छै, मुदादोसरे पल मुं<strong>ह</strong> ब आ चे<strong>ह</strong>रा कठोर क' लेइत अिछ।)युवती :अ<strong>ह</strong>ी ं स' पिछ ू र<strong>ह</strong>ल छी जे की ना ंव भेल।(म ंगतू एख चुप अिछ। मुदा ओकरा मे एकटा नाराजगी भरलउेजना बढ़ि◌ र<strong>ह</strong>ल अिछ।)युवक :युवती :सुन! <strong>ह</strong>म सभ तोरा पर िकछु काज कर' चा<strong>ह</strong>ै छी। अईमें तो<strong>ह</strong>र सपोट र् चा<strong>ह</strong>ी। मा स<strong>ह</strong>ायता।अ<strong>ह</strong>ा ँक ना ँव, गाम, ठेकान। अि<strong>ह</strong>ठा ँ कोना प<strong>ह</strong>ु ंचल<strong>ह</strong>ु ँ..(म ंगतू एख द ुन ू िदस तािकए र<strong>ह</strong>ल छै। युवक मे रोष पैदा<strong>ह</strong>ोई छै। युवती स')युवक :लेट्स म ूव।युवती :<strong>ह</strong>ी इज डफर। एिंग। इ ंग ि<strong>ह</strong>ज इ ंपोटे ंस। र्बी पेशे ंट। <strong>ह</strong>ी <strong>िव</strong>ल ट◌ॉक। (म ंगतू स') भाई, कक45


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अ<strong>ह</strong>ा ँक स<strong>ह</strong>योग चा<strong>ह</strong>ी। अ<strong>ह</strong>ी ं पर <strong>ह</strong>म सभ काज कर' चा<strong>ह</strong>ैछी। दिनया ु के बताब' चा<strong>ह</strong>ै छी जे अ<strong>ह</strong>ा ँ के छी, कोना छी।लोक-आओरक धेयान खींच' चा<strong>ह</strong>ै छी- अ<strong>ह</strong>ा ँक गुण पर, जे अई<strong>ह</strong>ालित में रि<strong>ह</strong>यो क' अ<strong>ह</strong>ा ँ पढलौ ं।म ंगतू :युवती :(अकात) अ<strong>ह</strong>ा ँ के कोना ब ूझल?<strong>दे</strong>खै िछयै । अबैत-जाइत। अखबार पढ़◌ैत, लोकआओरक िची पढ़◌ैत।म ंगतू :(एकटा धार मे ब<strong>ह</strong>ैत जका ँ) <strong>ह</strong>ु ँ ब<strong>ह</strong>ुत लोक छै, जे पढ'निञ जा छिथ। <strong>ह</strong>ुनका गाम आओर स' िची अबै छै। ओसभ <strong>ह</strong>मरा लग अबैत अिछ। <strong>ह</strong>म पढ़ि◌ दै िछयै। <strong>ह</strong>मरािलख<strong>ह</strong>ू अबैय'। <strong>ह</strong>े, (बाम <strong>ह</strong>ाथ <strong>दे</strong>खबैत) <strong>दे</strong>िखयौ। पि<strong>ह</strong>त' अर खराब <strong>ह</strong>ोई छल। आब क ठीक भ' गेलै। मुदा,अ<strong>ह</strong>ा ँ िकयै प ू िछ र<strong>ह</strong>ल छी ई सभ?युवक :क<strong>ह</strong>िलयौ रे जे तोरा पर एकटा ोरी करबाक अिछ।म ंगतू : ओि<strong>ह</strong> स' <strong>ह</strong>मरा फेदा? <strong>ह</strong>मरा भीख मा ँग' से' छुी भेंिटजाएत? को काज भेंटत <strong>ह</strong>मरा? अ<strong>ह</strong>ा ँ त' अपन काज बनालेब आ लाित मािर क' चिल <strong>दे</strong>ब। िचबो निञ करब।युवती :म ंगतू :ए<strong>ह</strong>ेन ग निञ छै..त' के<strong>ह</strong>ेन ग छै? सभ िकओ अपना मतलब साध' लेलअबैत अिछ। अ<strong>ह</strong>ूँ आओरक मतलब अिछ। निञ त' .. अ<strong>ह</strong>ा ँद ुन ू त' रोजे ई िबिल्डं ग मे अबै छी। लोक आओर त' एकनजर एर मािरयो लेइत अिछ, अ<strong>ह</strong>ा ँ द ुन ू त' से<strong>ह</strong>ो निञ ..46


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्युवती :ए<strong>ह</strong>ेन िकछु निञ छै। कि<strong>ह</strong>यो न कि<strong>ह</strong>यो, ककरो न ककरोनजिर त' पडबे करै छै। अ<strong>ह</strong>ा ँ पर आई गेल आ <strong>ह</strong>मरद ुन ूक गेल। भ' सकै छै जे <strong>ह</strong>मर लेख पढ़ि◌ क' िकओ अ<strong>ह</strong>ा ँस' भेंट कर' आबथ, ु ग करथ ु। भ' सकै छै, जे अ<strong>ह</strong>ा ँ केअपना िजनगीक को रा<strong>ह</strong> भेंिट जाए।म ंगतू : को ए<strong>ह</strong>ेन निञ आओत जे <strong>ह</strong>मरा बाट <strong>दे</strong>खाओत। <strong>ह</strong>ँ ,भीखक चवी -अठी बीग' लेल अबे आिब जाएत। काजको निञ <strong>दे</strong>त। की करब अ<strong>ह</strong>ा ँ सभ जािन क' जे <strong>ह</strong>म केछी, कत' स' आएल छी..युवक :एना मोन <strong>ह</strong>ारला स' िकछु भेटै छै की? (युवती िदस) ईक<strong>ह</strong>बे केली जे भ' सकै छै, <strong>ह</strong>मर ोरी पढ़ि◌ क' िकओतोरा कोना काज-धा <strong>दे</strong>इये दै। अरे आसे पर त' ईदिनया ु ठाढ छै। तो ं निञ बाजबे ं त'..युवती :ई<strong>ह</strong>ो भ' सकै छै जे अ<strong>ह</strong>ा ंक कथा पढ़ि◌-सुन क'दोसरो लोक आओर मे नव िजनगीक संचार <strong>ह</strong>ुअए। अ<strong>ह</strong>ा ं त'उदा<strong>ह</strong>रण भ' जाएब। रणा पुंज..म ंगतू :क<strong>ह</strong>बाक गप छै ई सभ। निञ िकओ आएत, निञ <strong>ह</strong>मराकाज <strong>दे</strong>त। <strong>ह</strong>म अि<strong>ह</strong>ना भीख म ँगैत, म ँगतुआ क<strong>ह</strong>बैत मिरजाएब- अ<strong>ह</strong>ी ठा, ँ अ<strong>ह</strong>ी फुटपाथ पर। मुीपाल्टीबला आओत,अपना गाड़◌ी मे ल' जा क' कत<strong>ह</strong>ु <strong>दे</strong><strong>ह</strong> के ठेकान लगा <strong>दे</strong>त..िभखम ंगे बनल मिर जाएब। (युवक स') क<strong>ह</strong>ू त', <strong>ह</strong>मर कोनकस ूर जे जनमते <strong>ह</strong>म मोरी मे िबगा गेल<strong>ह</strong>ु ँ। मा अ<strong>ह</strong>ी लेल जे <strong>ह</strong>म नजायज छी। मुदा क<strong>ह</strong>ू जे छोट-छोट, भोला-भाला बा सभ कोना क' नजायज भ' गेलै। (तेज नजिर47


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्स' युवती के <strong>दे</strong>खै छै।)युवती :म ंगतू :युवक :म ंगतू :युवती :म ंगतू :स<strong>ह</strong>ी। को नवजात नाजायज कोना भ' सकै छै?सए<strong>ह</strong> त'। नजायज त' <strong>ह</strong>ुनकर संब ंध भेलै । आ से<strong>ह</strong>ोनजायज िकयैक? बा जनमाएब को नजायज कम र् िछकै? त<strong>ह</strong>न त' <strong>ह</strong>े, ई प ूरा द ु िनये नजायज अिछ। समाजकरीित-नीित निञ मान ू त' सभ िकछु नजायज.. ई समाज <strong>ह</strong>मरािभखम ंगा बना <strong>दे</strong>लक, ई नजायज निञ भेलै?<strong>ह</strong>ूँ , बात मे दम छौ तो<strong>ह</strong>र!(जेना अतीत मे।) <strong>ह</strong>म ए<strong>ह</strong>ेन निञ छल<strong>ह</strong>ु ँ। एकदम प ूरा<strong>दे</strong><strong>ह</strong> छल <strong>ह</strong>मर, अ<strong>ह</strong>ी ं आओरक मािफक - द ू टा पएर, द ू टा<strong>ह</strong>ाथ। तीर जका ँ भगैत छल<strong>ह</strong>ु ँ , लू जका ँ नचैत छल<strong>ह</strong>ु ँ.. िघर..र्(लू जका ँ गोल-गोल घ ुमबाक यास करैत अिछ।)फेर?फेर की? (िरजव र् <strong>ह</strong>ोइत) छोड़◌ू! की रखल छै ऊ सभमोन पाड़ि◌ क'। निञ त' ऊ िदन घ ूरत आ <strong>ह</strong>मर <strong>ह</strong>ाथे-गोर।युवती :युवक :एना निञ बाजी। क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँ <strong>ह</strong>म जे <strong>ह</strong>मर ोरी पढ़ि◌ क'को मातबिर, दयालु प<strong>ह</strong>ु ँिच सकैत छिथ अ<strong>ह</strong>ा ँक मदित लेल।भ' सकैछ, जे ओ अ<strong>ह</strong>ा ँक पएरे बनवा <strong>दे</strong>थ ु। आइ-काि ख ूबचलल छै जयपुरी लेग। <strong>दे</strong>खैयो में एकदम असली लागैछै आ काजो एकदम असलीये जका ँ करै छै।तो ं त' पढल छें । पढ<strong>ह</strong>ी <strong>ह</strong>ी <strong>ह</strong>ेबे ं एकरा मा<strong>दे</strong>।48


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म ंगतू :युवक :म ंगतू :(अ<strong>ह</strong>ी वा<strong>ह</strong> मे) <strong>ह</strong>ँ , सुधा चंनक पएर जका ँ।एकदम स<strong>ह</strong>ी। यिद िकओ तोरो पएर एना बनबा <strong>दे</strong>लकौ त'तो<strong>ह</strong>ों <strong>ह</strong>मरे सभ ना<strong>ह</strong>ीत चिल-िफिर सकबे.. ं मुदा ई त' बताजे ई सभ भेलौ ं कोना। जे स' ए<strong>ह</strong>ेन छें एखक<strong>ह</strong>लें..(बीच <strong>ह</strong>ी मे) प ूरा छल<strong>ह</strong>ँ◌ु <strong>ह</strong>म' एकदम अ<strong>ह</strong>ी ं सभ जका ँ।नाि टा छल<strong>ह</strong>ु ँछौ ंड़ ा सभक संग खेलाए छल<strong>ह</strong>ु ँ। अकास मेगुी <strong>दे</strong>खल <strong>ह</strong>े.. ऊ.. बकाा सभ गुी ल ूट लेल पड़ ाएल।<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ पड़◌ेलौ.. भागल<strong>ह</strong>ु ँ , भगैत गेल<strong>ह</strong>ु ँ , भगैत गेल<strong>ह</strong>ु ँ- <strong>ह</strong>ोसछोड़ि◌क'। निञ ब ूझ' मेंआएल जे सोझा स' बस.. (ककिर भ' क') ई गणपत काका (केलावाला िदस इशारा करैत)छिथ, सए<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मर माय-बाप बिन गेला<strong>ह</strong>। अताल ल' गेला<strong>ह</strong>,जतेक भ' सकलै इलाज पानी करौलि!युवती :म ंगतू :युवक :म ंगतू :आ अ<strong>ह</strong>ा ँक माय-बाप?दाइ, िकयैक कटल पर न ून ब ुरकै छी? अरे <strong>ह</strong>म भेल<strong>ह</strong>ु ँ<strong>ह</strong>रामी, सुअरक औलाद! <strong>ह</strong>मरा आओरक माय-बाप कोन? एतबेि<strong>ह</strong>ित रि<strong>ह</strong>ितयैक त' जनम के बाद <strong>ह</strong>मरा मोरी मे त' निञध' <strong>दे</strong> रि<strong>ह</strong>ितयैक'। आब त' गणपते का <strong>ह</strong>मरा लेलमाय-बाप सभ छिथ।चल, ू जान त' बािच ं गेलौ !(फेर भडकैत) ई जान? ई िजनगी? अ<strong>ह</strong>ा ँ के चा<strong>ह</strong>ी ए<strong>ह</strong>ेनिजनगी? त' ल' िलय' ! ख ुशी-ख ुशी द' <strong>दे</strong>ब। मुदा निञ। अ<strong>ह</strong>ी ं के िकयैक, ककरो निञ चा<strong>ह</strong>ी ं ए<strong>ह</strong>ेन िजनगी। ई49


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कटल-भा ंगल, लोथ, अपाि<strong>ह</strong>ज िजनगी। अरे सा<strong>ह</strong>ब, क<strong>ह</strong>ब ब<strong>ह</strong>ुतआसान छै। अपन जी<strong>ह</strong> छै ।युवती :म ंगतू :क<strong>ह</strong>' सुन' स' मोन <strong>ह</strong>ुक भ' जाए छै।नप स' भीख मा ंगब <strong>ह</strong>मरा ब अिज ब ुझाइत छल।नपिन मे, जाधिर <strong>ह</strong>ाथ-गोर स<strong>ह</strong>ी सलामित छल, एर-ओरकाज क' क', िटकुली-कक<strong>ह</strong>ी बेिच क', कप ेट धो-धो क'िजनगी बसर केल<strong>ह</strong>ु ँ। सुन छिलयै जे काज कर' बला िधया-पुता लेल राित मे ूल चलै छै.. सोच छल<strong>ह</strong>ँ◌ु जे नामिलखा लेब। पढ़ि◌-िलिख जाएब त' को छोट-मोट काजभेिट जाएत। मुदा.. ऊ गुी अप की बकाा भेलै, <strong>ह</strong>मरिजनगी के से<strong>ह</strong>ो बकाा क' <strong>दे</strong>लकै। आनक आसरे भ' गेल<strong>ह</strong>ु ँ<strong>ह</strong>म। मािग-चा ं िग ँ क', खेनाई! िछया-िछया, कतेक गि<strong>ह</strong>र्त कम र्छै ई। कएक बेर सोचल, जे निञ मा ँगब भीख- लग मेफें कल पाई से<strong>ह</strong>ो निञ उठबै छी। िघन अबैय'। मुदा, ईपापी पेट िघन स' बढ़ि◌ क' भ' जाइए।युवक :म ंगतू :नाम की भेलौ तो<strong>ह</strong>र!नाम त' ओकर <strong>ह</strong>ोई छै यौ बाब, ू जकर माय-बाप र<strong>ह</strong>ैछै! रोडबला लोकक को नाम <strong>ह</strong>ोई छै.., जे-जे क<strong>ह</strong>'लागल, सए<strong>ह</strong> नाम भ' जाइत छै.. मािग-चा ँ िग ँ क' खे सेलोक आओर <strong>ह</strong>मरा म ंगतू क<strong>ह</strong>' लागल। म ंगतू स' म ँगतुआ।(कण <strong>ह</strong>ंसी)(म ंगतूक ग युवक-युवती ट-ब ुक मे ट करैतर<strong>ह</strong>ैत छिथ।)50


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म ंगतू :युवक :आओर साब, <strong>ह</strong>म ज<strong>ह</strong>न..(अचानक ट ब ुक ब ंद करैत) अा म ंगतू, फेर <strong>ह</strong>ोइतअिछ भेंट-घाट।(युवती से<strong>ह</strong>ो ट-ब ुक ब ंद क' <strong>दे</strong>इत अिछ। मुदा ओकर आिख ँ मेअथा<strong>ह</strong> व आय र्क भाव छै। म ंगतू <strong>ह</strong>तवाक युवक िदस<strong>दे</strong>िखते रि<strong>ह</strong> जाइत अिछ। ओ िकछु बाजबाक यास करैत अिछ,मुदा ओ द ुन ू ओि<strong>ह</strong>ठा ँ से उिठ जाइत छिथ। ओ द ुन ू म ंच स' ानकरैत, म ंच क' दोसर भाग स' पुन: अबै छिथ, ग-स करैत।काश ई द ुन ू पर । म ंगतू ीज अवा में..)युवती :बाप रौ बाप! कतेक सीिरयसली ग करैत छलै।कतेक कनं र् भ' क! संब ंध नजायज <strong>ह</strong>ोई छै, बा निञ!..कतेक आसानी स' <strong>ह</strong>म सभ अपन भूलक चिर दोसराक माथाओढ़◌ा अबैत छी। आ, बना लेइत छी अपना के पाक-साफ।ई म ंगतू, कतेक भाव भरल छै एकरा भीतर। कतेक नीकजका ँ सोचै छै। आ <strong>ह</strong>म सभ पढुआ लोक, मा एकटाभीखम ंगा बिझ ू ओकरा टािल जाइ छी।युवक :<strong>ह</strong>े! बेसी भाव ुक निञ बनी। ोरी कर' आएल छी, ओकरिजनगीक रामनामी चिर ओढ' निञ। बिझ ू पड़◌ैत अिछ, िकछुँूबेसीए भा<strong>िव</strong>त क' <strong>दे</strong>लक ओ लुबा। को चर-उर त'शु निञ भ' र<strong>ह</strong>ल अिछ.. एकदम िफी ाइल मे।युवती : शटअप! अ<strong>ह</strong>ा सभ के एकरा अलावे आओर स ूझबे कीकरत?(द ुन ूक ान। काश म ंगतू पर। ऊ ई द ुन के जाएत <strong>दे</strong>खैत51


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छै, िकछु.. िकछु असंतु, िकछु-िकछु संतु।)म ंगतू :चिल गेला<strong>ह</strong>! भिर पोिख ग भेबो निञ कएल आ..(संतुि क भाव स) तइयो पि<strong>ह</strong>ल बेर आई को पढलिलखल लोक स' गप भेल। मोन त' <strong>ह</strong>ोइ छल जे बितयिबतेर<strong>ह</strong>ी। मुदा.. बीचि<strong>ह</strong> मे.. भ' सकै छै, जतेक स ूचना चा<strong>ह</strong>ी,भेंिट गल <strong>ह</strong>ुअए.. तइयो.. जतबे ग भेल, नीक लागल.. <strong>ह</strong>मत.. <strong>ह</strong>मरा त' मोन <strong>ह</strong>ोइते र<strong>ह</strong>ैत अिछ जे <strong>ह</strong>म ए<strong>ह</strong>ेन-ए<strong>ह</strong>ेनलोक सभ स' ग करी - <strong>दे</strong>स, दिनया, ु समाज आ अपनापर। (उिसत र मे) गणपत का! <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ अ<strong>ह</strong>ा ँ। ओसभ <strong>ह</strong>मरा स' ग केला<strong>ह</strong>। पकार सभ.. पढुआ लोकसभ। आब जर <strong>ह</strong>मर िजनगी बदिल जाएत। <strong>ह</strong>मरा पएरभेटत, काज भेटत.. कतेक सो<strong>ह</strong>ाओन समय <strong>ह</strong>ेतै ओ..(गणपत काका केराक चंगेरी उठौ ओकरा लग अबैत छै आ सभ'स' उतरल केरा ओकरा दै छै।)गणपत :ले, खो!म ंगतू : काका.. <strong>ह</strong>मर ग निञ सु छी !गणपत :सभ सु छी। पकार छिथ। <strong>ह</strong>ुनका आओरक काजे छैदोसरा आओरक िजनगी बनाइ।(केरा <strong>दे</strong>इत) ले, खतम क' ले त' <strong>ह</strong>म जाइ..म ंगतू :गणपत :कत?घर! बेटी बाट तकैत <strong>ह</strong>ोएत। सीधा-पानी ल' क' जेबै,त<strong>ह</strong> चूि मे आ ंच पजरतै।52


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म ंगतू : (नमगर सा ंस लेइत) <strong>ह</strong>ँ , घर! अई ठा ँ सभ के नीक-बेजाय, पैघ, छोट- अपन घर छै, पिरवार छै, िधया-पुता छै,ओकरा आओर लेल ओकरा सभ के घ ुरबाक छै। पिम िदसडूबैत घ ुरैत सुज जका ँ। आरामक ओसािस ं लेल, पिरवारकबीच अपन सुख-द ुख बा ँट' लेल।गणपत :(ओसािस ं भिरक') <strong>ह</strong>ँ रौ, घर आ पिरवार! िटनाक चदरा,पोलथीन स' छारल चार िबाक घर, जाि<strong>ह</strong> मे ठामें-ठामभूिर। से<strong>ह</strong>ो चार-छओ मास पर मुंसीपाल्टीबला खसा दै छै।सभ बेर के तोड़ि◌-फोड़ि◌ में पा ंच मे स' टीन टा चीजगायब भ' जाइ छै। बेटी जवान भ' गेल। लोक आओरघ ूरैत र<strong>ह</strong>ै छै, <strong>ह</strong>म िकछुओ निञ क' पबै छी। (उिठ क' िबदा<strong>ह</strong>ोइत अिछ। काश ओकरा पाछा ं। एक कोटा मे माथ परस' चंगेरी उतारबाक अिभनय। संगि<strong>ह</strong> पाश्र्व र् स' 'ऐ चमेली',गै छन छुरी, कोर जाइ छैं करेजाक छन टुकड़◌ी क'के', 'एर आ, एि<strong>ह</strong> राित मे रानी बना <strong>दे</strong>बौ' 'ऐ, आती ाखंडाला' सनक र ।).. बेटा जवान भ' गेल अिछ। मुदा चािर टा पाइ कमेनाइअपना इत पर बा ब ूझैत अिछ।बेटा :(घ ुसैत) रौ ब ुढबा, भिर िदन सेठ जका ँ बइसल र<strong>ह</strong>ले िकिकुछ बेचबो केलें। (प िदस मुं<strong>ह</strong> क' क') िकओ अिछ?िकछु छै<strong>ह</strong>ो खाए-िपय' लेल िक सभ ठ ु ंसा <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ी ई म<strong>ह</strong>ाराजाके।(प िदस स'18-19 वष र्क एकटा लडकी <strong>ह</strong>ाथ में थारील' क' अबैत अिछ। एर स' ऊ थारी ल' क' अबैत अिछ आदोसर िदस स' द ू-तीन टा गुंडा सनक लोक अबैत अिछ आ53


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लडकी के अील प स' घ ूरैत अिछ। लडकी भाई के थारी<strong>दे</strong>इत अिछ। भाइ थारी <strong>दे</strong>िखक' फें क <strong>दे</strong>इत अिछ।) ईस ूखल-टटाएल रोटी आ पािन जका ँ तीमन! ई खाएक छै?गुंडा 1 :राजू :गुंडा 2 :रौ राजू! तो ं<strong>ह</strong>ो कत' आिब जाइ छै मगजमारी कर'लेल। रौ मीता, चल <strong>ह</strong>मरा संगे। तोरा तंद ूरी िचकनख ुएबौ। मुगीर्क ट ंगड़◌ी (बोतलक इशारा करैत) एकदम मेमचीज.. मोन ख ुस भ' जेतौ.. मुदा..मुदा की?िकछु लेब' लेल िकछु <strong>दे</strong>ब' पड़◌ै छै यार!राज ु :गुंडा 3 :<strong>ह</strong>मरा लग अिछए की? ई ब ुढबा राखलए िकछु <strong>ह</strong>मरा लेल?नगीना रौ नगीना। एकदम पटाखा छौ तो<strong>ह</strong>र घर मे आक<strong>ह</strong>ै छैं जे ब ुढऊ िकछु छोडबे निञ केलकौ अिछ?गुंडा 1 : ए<strong>ह</strong>ेन मोट-ताज मुगीर् । कि<strong>ह</strong>यो <strong>ह</strong>मरो टे करायार!(िनल र् <strong>ह</strong>ंसी। लडकी सुकुचाक' भीतर चिल जाइत अिछ। गणपतिखिसया क' ओकरा िदस बढ़◌ैत अिछ, मुदा बेटा बीचि<strong>ह</strong> मे छेिकलेइत छै।)बेटा : <strong>ह</strong>े <strong>ह</strong>मर परम प ू िपताजी! कत' जा र<strong>ह</strong>ल छी अ<strong>ह</strong>ा ँ?ई सभ के छिथ, ब ूझलए अ<strong>ह</strong>ा ँ के? .. ई सभ <strong>ह</strong>मर दो छिथआ <strong>ह</strong>मरा तंद ूरी मुगा र् ख ुआब' ल' जा र<strong>ह</strong>ल छिथ। (िचिचयाक')रौ ब ुढबा, ला, िनकाल, जे छौ तोरा ल'ग। (जबद र्ी ओकरपाइ छीत छै। गणपत िचकरैत अिछ। ओकर िचकराब54


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सुिन लडकी भीतर स' अबैत अिछ आ बाप के बचाब' लेलबाप िदस भगैत अिछ। एक गुंडा ओकर गाल छुिब लेइतअिछ, दोसर ओकर <strong>ह</strong>ाथ खीं िचक' बा<strong>ह</strong>र ल' जाइत अिछ। ई<strong>दे</strong>ख गणपत पाइ छोड़ि◌ बेटी के बचाब' भागैत अिछ। बेटापाछा ँ स' एक लात ओकरा जमबैत अिछ। गणपत मुं<strong>ह</strong>क भरेखसैत अिछ। बेटा समेत सभ िकयो ठठाइत िनकिल जाइतअिछ। पाश्र्व र् स' लडकीक िचकरब आ गुंडा सभक अा<strong>ह</strong>ासआ अील लाप सुनाइ दैत छै। तेज संगीत.. बे ंजोकतेज िन <strong>ह</strong>ठात समा <strong>ह</strong>ोइत अिछ। म ंच पर घोर अंधकारआ साटा!)(अिगला अंकमे जारी)------२.४. िरपोता र्ज-नवेु कुमार झािरपोता र्ज-नवेु कुमार झाअंशकािलक सभाचार वाचक सऽ अवादकमैिथली ’ संवाद’, ा<strong>दे</strong>िशक समाचार एका ंशआकाशवाणी , पटना55


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छा संघक चुनावक ित उदासीन अिछ सरकारनवेु कुमार झा *छासंघक अि िब<strong>ह</strong>ार मे समा भऽगेल अिछ । द ुभा र् ई अिछ जे जाि<strong>ह</strong> छाआोलनक माधम सऽ राजनीितमे अपन पैढ बना साक कुसीर् धिर प<strong>ह</strong>ूिच लाल ू सादएखन केीय राजनीितक धिर ु बनल छिथ <strong>ह</strong>ुनक प<strong>ह</strong> वष र्क शासन कालमे छा संघचुनावक ित ओ उदासीन र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> मुदा एख छा आोलन क कोख सऽ जनिमिब<strong>ह</strong>ारक सा संचालन क र<strong>ह</strong>ल मु म ंी नीतीश कुमार आ उप मु म ंी सुशीलकुमार मोदी क से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> ित उदासीन रवैया सऽ छा सभमे आोश अिछ।वतर्मान राजग सरकार तीन वष र्क काय र्कालमे <strong>ह</strong>ालािक कतेको बेर छा संघ चुनाव<strong>ह</strong>ोएबाक सुगुब ुगा<strong>ह</strong>ट भेल अिछ मुदा ओकर साथ र्क पिरणाम एखन धिर सोझा नि<strong>ह</strong> आएलअिछ ।िब<strong>ह</strong>ार सभ <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे ित वष र् नामा ंकनक समय छा संघक नामपर टाका लेल जाईत अिछ । मजेदार बात ई अिछ जे पटना <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय केऽछोड़ि◌ शाय<strong>दे</strong> को <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय लग एि<strong>ह</strong> टाकाक ि<strong>ह</strong>साब-िकताब उपला अिछ ।<strong>दे</strong>शक छा क संग भऽ र<strong>ह</strong>ल एि<strong>ह</strong> धोखाधरी पर सरकारक मौन एि<strong>ह</strong> बात क माणअिछ जे ओ छ श<strong>िव</strong>त क ताकत केऽ नजर अंदाज कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ । <strong>ह</strong>ालािक द ूवष र् पि<strong>ह</strong> रापालक म ंजूिरक बाद <strong>दे</strong>श सरकार छा संघ चुनाव करैबाक संकेत<strong>दे</strong> छल । एि<strong>ह</strong> संदभर्मे सभ <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय केऽ चुनाव सऽ संबिधत ं िदशा –िनदैश<strong>दे</strong> छल । मुदा ओ मा छा सभक आिखमे गदा र् छोकब छल िकएक तऽ एि<strong>ह</strong>मेको समय सीमा िनधािरत र् नि<strong>ह</strong> कएल गेल छल तेँ कतेको <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय ओि<strong>ह</strong> िदशा-िनदैश क िकछु िबु पर अपन आपि वत करैत एि<strong>ह</strong>मे सुधारक लेल ाव पुन:सरकार केऽ पढा <strong>दे</strong>लक अिछ । सरकाक एि<strong>ह</strong> डेगक बाद मा भागलपुर<strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे चुनाव भऽ सकल । एि<strong>ह</strong> म छा संगठन सभ जखन <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयशासन पर छा संघ चुनावक लेल दबाब बनबैत अिछ तऽ ओ संशोिधत ाव कम ंजूिरक ब<strong>ह</strong>ाना बना अपन िजेदारी सऽ मु भऽ जाईत अिछ ।छा आोलन राा साक िशखर धिर प<strong>ह</strong>ूँ चल िब<strong>ह</strong>ारक वतर्मानराजनीितक छा संघक ताकत केऽ ब ुझैत अिछ । चा<strong>ह</strong>े लाल ू साद <strong>ह</strong>ोिथ यािक नीतीश कुमार, सुशील कुमार मोदी आ राम <strong>िव</strong>लास पासवान सभ छा आोलनउपज छिथ । ओ अपन राजितक केऽ एि<strong>ह</strong> छा संघक माम सऽ भेटएबाला राजितक चुती सऽ पिरिचत छिथ । तेँ <strong>दे</strong>शमे को नया नि<strong>ह</strong>ठाढ भऽ सकए ताि<strong>ह</strong> लेल एकटा रणनीितक अत छा संघ चुनाव करैबाक ितउदासीन रवैया अप छिथ । <strong>दे</strong>शमे छा संघक अंितम56


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चुनाव १९८४ मे पटना <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे भेल छल । जाि<strong>ह</strong>मे म<strong>ह</strong>ासिचवक पमे <strong>िव</strong>जयीभेल रणवीर नंदन भारतीय जनता पाटीर्क <strong>दे</strong>श पदािघकारी छिथ । अपन नीिजकनीक पमे राजनीितक दलक उपयोग करै बाला ता सभकेऽ ई जनतब छिनजे छा संघक <strong>िव</strong>जयी ितिनिध भ<strong>िव</strong>मे दलक राजनीित मे आ<strong>िव</strong> सकैत छिथ ओ<strong>ह</strong>ुनका लेल खतरा बिन सकैत छिथ तेँ एकर सभ सऽ कड गर उपाय छा संघ चुनावनि<strong>ह</strong> कराएब अिछ ।+++भाषाई अकादमीक <strong>िव</strong>कासक लेल उठल सरकारक डेगनवेु कुमार झािबघरमे लोक भाषाक समि ृ आ भाषाक <strong>िव</strong>कासक लेल कतेको भाषाई अकादमीकाय र्रत अिछ मुदा एि<strong>ह</strong> अकादमी सभक ठेकान पाता लगाएब मुिश्कल अिछ ।बद<strong>ह</strong>ालीक मािर झेिल र<strong>ह</strong>ल अकादमी सभक जखन <strong>िव</strong>कास नि<strong>ह</strong> भऽ सकल तऽ ओभाषाक कतेक <strong>िव</strong>कास करत ई सोचब अिचत <strong>ह</strong>ोएत । <strong>दे</strong>शमे काय र्रत मैिथली,मग<strong>ह</strong>ी , भोजपुरी संृत , बा आ दिक्षण भारतीय भाषा अकादमी एख <strong>िव</strong>कास सऽकोसो द ूर अिछ ज<strong>ह</strong>◌ॉ-त<strong>ह</strong>◌ॉ चिलर<strong>ह</strong>ल एि<strong>ह</strong> अकादमी सभ एखन धिर को ायीढेकान नि<strong>ह</strong> अिछ ।ायक संग <strong>िव</strong>कासक तीन वष र् प ूरा कऽ चूकल वतर्मान राजग सरकारक नजिर आब एि<strong>ह</strong> अकादमी िदस गेल अिछ । एि<strong>ह</strong> संान सभ काम काज पटरी परअनबाक लेल यास शु कएलक अिछ । मानव संसाधन <strong>िव</strong>कास <strong>िव</strong>नागक िनय ंणाधीन एि<strong>ह</strong>संान सभक <strong>िव</strong>कासक लेल एकटा ब्ल ू िट <strong>िव</strong>भाग ारा तैयार कएल गेल अिछ ।एि<strong>ह</strong> योजनाक अत <strong>िव</strong>भाग एि<strong>ह</strong> भाषाई अकादमी सभमे शोधक काजक संगि<strong>ह</strong>पाुिलिप सभक काशन आ ओकर िबीक वा करबाक योजना बनाओल जा र<strong>ह</strong>लअिछ । राजधानी मे ज-त चिल र<strong>ह</strong>ल एि<strong>ह</strong> संान सभक काया र्लय एक छतक नींचाअनबाक यास से<strong>ह</strong>ो तेजी सऽ चिलर<strong>ह</strong>ल अिछ ।सभ भाषाई अकादमी एकि<strong>ह</strong> पिरसरमे र<strong>ह</strong>ए एि<strong>ह</strong> लेल राजधानीमे लकचयन कएल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ । एि<strong>ह</strong> ममे िब<strong>ह</strong>ार राष्ट्र्भाषा पिरषद ् पिरसर आ एि<strong>ह</strong>लगमे ित संृत <strong>िव</strong>धालयक खाली पडल जमीनक चयन कएल गेल अिछ । <strong>िव</strong>भागएि<strong>ह</strong> द ून ू ान मे सऽ को एकटा ान पर सभ भाषाई अकादमीक लेल सु<strong>िव</strong>धा सपिरसर बबा पर गंभीरत सऽ <strong>िव</strong>चार कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ । सरकारक म ंशा एि<strong>ह</strong> अकासमीसभक उे प ूरा करब अिछ आ एि<strong>ह</strong> ममे पि<strong>ह</strong>ल ाथिमकता एि<strong>ह</strong> लेल आधारभूत57


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्संरचनाक <strong>िव</strong>कास करब अिछ । एकर बाद ानीय भाषाक <strong>िव</strong>कास आ शोधक काज शुकएल जाएत संगि<strong>ह</strong> पाुिलिप क काशन आ कािशत पुकक िीक वा कएलजाएत जाि<strong>ह</strong> सऽ एि<strong>ह</strong> अकादमी सभ केऽ आिथ र्क प सऽ मजगूत बनाओल जा सकए।कतेको वष र् प ूव र् जाि<strong>ह</strong> उे सऽ एि<strong>ह</strong> संान सभक गठन कएलगेल छल ओि<strong>ह</strong>मे कतबा सफलता भेटल से एि<strong>ह</strong> संान सभक वतर्मान िित केऽ <strong>दे</strong>िख भऽ जाईत अिछ । ारिभक ं कालमे अपन उे िदस बढल एि<strong>ह</strong> संान सभकगित<strong>िव</strong>िध कतेको वष र् सँ म ंद पडल अिछ । मा िकछु गोटेक दरमा<strong>ह</strong>ा आ िकछुसाि<strong>ह</strong>कार केऽ मि<strong>ह</strong>मा मिडत ं करए बाला एि<strong>ह</strong> संान सभक गित<strong>िव</strong>िध सुचाढ प सऽचलैबाक लेल सरकार ारा यास ार ंभ करब ागत यो अिछ । ो एि<strong>ह</strong> िदससरकार इमानदारी सऽ यास कएलक तऽ कतेको लष्ध र् साि<strong>ह</strong>कारक द ुल र्भ पाुिलिपपुककार पमे साि<strong>ह</strong>मीक सोझा आओत आ भाषाक <strong>िव</strong>कासक राा भेटत ।शोध आिदक काज शु भेला सऽ भाषाक संदभर्मे नव-नव जनतब से<strong>ह</strong>ो सोझाआओत जकर लाभ साि<strong>ह</strong>क शोधाथीर् आ छा सभ केऽ भेिट सकत ।२.५. राजमो<strong>ह</strong>न झा (बोध सान २००९) सँ <strong>िव</strong>नीत उलक साक्षाारख ुलल दृ िसँ नि<strong>ह</strong> भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ समीक्षा : राजमो<strong>ह</strong>न झासाि<strong>ह</strong>कार भाइ-सा<strong>ह</strong>ेब राजमो<strong>ह</strong>न झाक कैक टा कथा सं<strong>ह</strong> आ चािर टासमालोचनाक पोथी िलखल छि। मैिथली भाषामे <strong>ह</strong>ुनकर एि<strong>ह</strong> योगदानकेँ <strong>दे</strong>खैत२००९ सालक बोध सान <strong>ह</strong>ुनका <strong>दे</strong>ल जाऽ र<strong>ह</strong>ल छि। <strong>ह</strong>ुनकासँ मैिथलीक भूत,वतर्मान, भ<strong>िव</strong> आ समीक्षाक गप, संग-संग पािरवािरक आ सामािजक िजनगीक ताना-बानाक गप विर पकार <strong>िव</strong>नीत उल बातचीत मे ब ुनलि।58


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>नीत उल : अ<strong>ह</strong>ा ंक ज कतय भेल, िदन-वष र् की छल? राजमो<strong>ह</strong>न झा : <strong>ह</strong>मर ज गाम मे भेल, कुमार बािजतपुर(वैशाली)। साल छल १९३४, अग मा<strong>ह</strong>क २७ तारीख।<strong>िव</strong>नीत उल : आ ारिभक ं लालन-पोषण ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : ारिभक ं लालन-पोषण गाम मे भेल। िकछुिदनक बाद पटना आिब गेल<strong>ह</strong>ु ं, आग ू पटमे भेल। <strong>िव</strong>नीत उल : िशक्षा-दीक्षा कतय भेल ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : ारिभक ं िशक्षा तँ गाममे भेल। पटना अएलाकबाद टी.के. घोष एकेडमी मे आठवा ं मे नाम िलखे रि<strong>ह</strong>, जतय सs मैिकपास केल<strong>ह</strong>ु ं। एकर बादक पढाई पटना कालेज, पटनासँ भेल। <strong>ह</strong>मर <strong>िव</strong>षयम<strong>िव</strong>ज्ञानक संग-संग लािजक, ि<strong>ह</strong>ी आ अथ र्शास् छल। <strong>िव</strong>नीत उल : िपताम<strong>ह</strong> कतेक मोन छिथ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : <strong>ह</strong>मर िपताम<strong>ह</strong> जनाद र्न झा संृतक <strong>िव</strong>ान छला<strong>ह</strong>।<strong>ह</strong>ुनकर म ृु १९५१ मे भेलिन। गाम मे <strong>ह</strong>मर पढाई <strong>ह</strong>ुनकर संरक्षण मे भेलछल। िमिडल ूल तकक पढाई तँ <strong>ह</strong>म गाम मे के रि<strong>ह</strong>। ओ मैिथली मेसे<strong>ह</strong>ो िलखैत र<strong>ह</strong>िथ। ताि<strong>ह</strong> लेल <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ मैिथलीमे िलखबाक लेल िरतभेल<strong>ह</strong>ु ँ। मैिथली साि<strong>ह</strong> मे िच जागल। ओ कतेक ठाम घिम-घ ु िम ु कs रचनाकेलिथ। म<strong>ह</strong>ावीर साद <strong>िव</strong>ेदीक सरतीक संपादन करैक संग ओ िमिथला59


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िमि<strong>ह</strong>रक संपादक से<strong>ह</strong>ो र<strong>ह</strong>िथ। करीब एक सौ टा ब ंगला उपासक ि<strong>ह</strong>ी मेअवाद केलिथ, जाि<strong>ह</strong> मे <strong>िव</strong>षव ृक्ष, <strong>दे</strong>वी चौधराइन उपास मुख अिछ।<strong>िव</strong>नीत उल : साि<strong>ह</strong>क ारिभक ं रणा केकरा सँ भेटल ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : ारिभक ं रणा तँ िपताम<strong>ह</strong> सँ भेटल। िपताम<strong>ह</strong>ेिशक्षाक आर करोलिथ। गाममे िमिडल तक पढाई काल तक िपताम<strong>ह</strong>ेगािजर्यन र<strong>ह</strong>िथ। पटना एल<strong>ह</strong>ु ं तs बाब ूजीक (<strong>ह</strong>रमो<strong>ह</strong>न झा) संग र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं। <strong>िव</strong>नीत उल : घर मे िकनका सँ अ<strong>ह</strong>ा ं बेसी नजदीक र<strong>ह</strong>ी ?भेल<strong>ह</strong>ु ँ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : िपताम<strong>ह</strong> संग िपताम<strong>ह</strong>ीक सबसँ नजदीक रि<strong>ह</strong>।<strong>िव</strong>नीत उल : संृत पर ंपरा सँ अंगरेजी पर ंपरा िदस कोना व ृतराजमो<strong>ह</strong>न झा : समय बदलैत गेल, पि<strong>ह</strong> लोक संृत पढैतर<strong>ह</strong>िथ। संृत धीरे-धीरे लु <strong>ह</strong>ोइत गेल। अंगरेजी िशक्षा ान लेलकआओर भाव बढ़◌ैत गेल। तखन अंगरेजी आ ि<strong>ह</strong>ी िदस लोक झ ुकएलागल। <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ु ं ओ<strong>ह</strong>ी िदस व ृत भेल<strong>ह</strong>ु ँ। <strong>िव</strong>नीत उल : साि<strong>ह</strong> कए अितिरेक की पेशा छल ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : इम्ायमेंट आिफसर र<strong>ह</strong>ी। आब िरटायडर् छी। <strong>िव</strong>नीत उल : कोन-कोन श<strong>ह</strong>र मे र<strong>ह</strong>ल छी ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : जमशेदपुर, मुजफ्फरपुर, रा ंची, बोकारो, पटना,िदी मे करी काल र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं। प◌ॉ◌ँच साल िदी मे जनशि भवन मेिडुटेशन पर र<strong>ह</strong>ी। <strong>िव</strong>नीत उल : किन भाई-बि<strong>ह</strong>नक संब ंध मे बताऊ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : चार भाई आ एक बि<strong>ह</strong>न छल<strong>ह</strong>ु ं। द ू भाईक म ृुभए गेल आ द ू भाई छी एखन। सबसे पैघ <strong>ह</strong>म छी। <strong>ह</strong>मारा सs छोट कृमो<strong>ह</strong>न झा रा ंची <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय मे म<strong>िव</strong>ज्ञानक िशक्षक र<strong>ह</strong>िथ। तेसर भाई<strong>िव</strong>मो<strong>ह</strong>न झा गाम मे र<strong>ह</strong>िथ। सबसे छोट मनमो<strong>ह</strong>न झा सी.एम.कालेज,दरभंगा मे म<strong>िव</strong>ज्ञानक िशक्षक छिथ। सबसँ जेठ बि<strong>ह</strong>न ऊषा झा छली<strong>ह</strong>, जेदरभंगा मे छिथ। ब<strong>ह</strong>ई श ैले मो<strong>ह</strong>न झा १९९४ मे िदव ंगत भए गेला<strong>ह</strong>। ओ लिलत नारायण िमिथला <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयक मैिथली <strong>िव</strong>भागक अक्ष छला<strong>ह</strong>। <strong>िव</strong>नीत उल : बाल-बा कए टा आ की करैत अिछ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : तीन टा बेटी अिछ। ा<strong>ह</strong> केकरो नि<strong>ह</strong> भेलअिछ। सबसे छोट िमनी झा टीचर छिथ। जेठ बेटी ज ुएशन क संग ूटी-आट र् एंड ाफ्टक- िनंग ले छिथ।60


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम् <strong>िव</strong>नीत उल : अ<strong>ह</strong>ा ंक मनपसंद रचनाकार के छिथ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : एकर िनण र्य करब मुिश्कल अिछ। लिलत, मायानंद,राजकमल चौधरीक िलखब लोक पिसन कए र<strong>ह</strong>ल अिछ। आध ु िनक मैिथली कएार ओति<strong>ह</strong>सँ मानल जाइत छैक । <strong>िव</strong>नीत उल : अ<strong>ह</strong>ा ंक अपन नीक रचना कोन ? राजमो<strong>ह</strong>न झा : सेँ तँ आ लोक क<strong>ह</strong>त। एकर िनण र्य करबमुिश्कल अिछ। रचनाकार को रचना करैये तँ अपन तर<strong>ह</strong>े बे करैतअिछ। जेकरा िदलसँ करब क<strong>ह</strong>बै, ओ करैत छैक। सबसँ नीक <strong>दे</strong>बाक कोिशशकरैत छैक। को रचना सुपरसीड करैत छैक, को नि<strong>ह</strong> करैत छैक।ई सब ब<strong>ह</strong>ुत रास फेर पर िनभर्र करैत छैक। <strong>िव</strong>नीत उल : अ<strong>ह</strong>ा ंक पि<strong>ह</strong>ल रचना कोन छल ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : रचनाक शुआत <strong>ह</strong>म क<strong>िव</strong>ता सँ कए र<strong>ह</strong>ी। तखन<strong>ह</strong>म बी.ए. मे र<strong>ह</strong>ी, १९५४ क ई गप छी। ओकर बाद क<strong>िव</strong>ता िलखब एकतर<strong>ह</strong>ेँ ब ंद भए गेल। क<strong>िव</strong>ता िलखब छुिट गेल। <strong>ह</strong>मर लेखकीय जीवनकदोसर फेज १९६५सँ शु भेल। एखन कथा <strong>ह</strong>मर मु <strong>िव</strong>धा भए गेल अिछ। <strong>िव</strong>नीत उल : को क<strong>िव</strong>ता सुबई ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : क<strong>िव</strong>ता कए मन पारब नि<strong>ह</strong> चा<strong>ह</strong>ब। ओि<strong>ह</strong> िडशनमे <strong>ह</strong>म िलखैत र<strong>ह</strong>ी जे ओि<strong>ह</strong> समय मे िलखल जाइत र<strong>ह</strong>य। <strong>ह</strong>मर लेखनकशुआती दौर छल, ओि<strong>ह</strong> समयक जे साि<strong>ह</strong> भाव सँ िलखल गेल, से र<strong>ह</strong>ए।अप <strong>ह</strong>मरा ब ुझाएल जे ई को कम र्क नि<strong>ह</strong> छैक, तकरा बाद <strong>ह</strong>म ई िलखबब ंद कए <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं। <strong>िव</strong>नीत उल : क<strong>िव</strong>ता को पिका मे छपल ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : क<strong>िव</strong>ता 'वै<strong>दे</strong><strong>ह</strong>ी' मे छपल। 'िमिथला िमि<strong>ह</strong>र' आ'िमिथला दश र्न' मे से<strong>ह</strong>ो छपल. <strong>िव</strong>नीत उल : आ क<strong>ह</strong>ानी ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : िमिथला िमि<strong>ह</strong>र मे मुतः क<strong>ह</strong>ानी छपल। िमिथलादश र्न मे से<strong>ह</strong>ो। <strong>िव</strong>नीत उल : अपक रचना िलखब आ छपल मे बाब ूजी(<strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा) कए कतेक स<strong>ह</strong>योग र<strong>ह</strong>ल?राजमो<strong>ह</strong>न झा : बाब ूजीक स<strong>ह</strong>योग िकछु नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल, भाव र<strong>ह</strong>ल।बाब ूजीक संग रचनाक गप करबाक नि<strong>ह</strong> उठैत छल। <strong>ह</strong>मर लेखन <strong>ह</strong>ुनकरभावक अंतत नि<strong>ह</strong> छिन। <strong>ह</strong>ुनकर लेखन सँ इतर <strong>ह</strong>मर िलखब शु भेल।एकरा मे द ून ू गप अिछ। <strong>ह</strong>ुनकर भाव र<strong>ह</strong>ल आ नि<strong>ह</strong>यो र<strong>ह</strong>ल। <strong>ह</strong>ुनकर61


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम् सँ <strong>ह</strong>म अपना कए अलग कए लेल<strong>ह</strong> ु ं। ओना भाव सँ अलग कोना कएसकैत छी।<strong>िव</strong>नीत उल : 'आई-काि-परस' ू पर अकादमीकसमय पर भेटल वा नि<strong>ह</strong>?पुरार ठीकराजमो<strong>ह</strong>न झा : ठीके समय पर भेटल। ई म<strong>ह</strong>प ूण र् नि<strong>ह</strong> छल कीपि<strong>ह</strong> भेटबाक चा<strong>ह</strong>ी छल या बाद मे भेटबाक चा<strong>ह</strong>ी छल। मन मे ए<strong>ह</strong>न कोगप नि<strong>ह</strong> छल।?<strong>िव</strong>नीत उल : साि<strong>ह</strong>क अिभयान मे पीक कतेक स<strong>ह</strong>योग र<strong>ह</strong>ल राजमो<strong>ह</strong>न झा : साि<strong>ह</strong> सँ ओतेक संि नि<strong>ह</strong> छि। स<strong>ह</strong>योग-अस<strong>ह</strong>योग कए ताि<strong>ह</strong> ारे नि<strong>ह</strong> छैक। <strong>िव</strong>नीत उल : <strong>ह</strong>ुनकर नि<strong>ह</strong>यर कतए भेलि ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : <strong>ह</strong>मर सासुर तँ िदी भेल। ससुरक िपता अलवरम<strong>ह</strong>ाराजक चीफ जिस र<strong>ह</strong>िथ। <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मर िदी मे भेल।<strong>िव</strong>नीत उल : अ<strong>ह</strong>ा ं कोन-कोन भाषा मे रचना केल<strong>ह</strong>ु ं आ कतेकपोथी िलखल<strong>ह</strong>ं ु ?* राजमो<strong>ह</strong>न झा : ि<strong>ह</strong>ी आ मैिथली मे <strong>ह</strong>मर लेखन भेल। दस टा पोथी कथासं<strong>ह</strong> आ चािर टा समालोचनाक पोथी छैक. <strong>िव</strong>नीत उल : भ<strong>िव</strong>क की योजना अिछ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : संरण िलखबाक अिछ। सुमनजी आिकरणजी पर िलखबाक बाकी अिछ।ब ुझिलयइ ?<strong>िव</strong>नीत उल : साि<strong>ह</strong>क दाव ं-पे ंच कए कतय तकराजमो<strong>ह</strong>न झा : दा ंव-पे ंच मैिथली मे नि<strong>ह</strong> सभभाषा मे चलैत र<strong>ह</strong>ैत छैक। ई को नब गप नि<strong>ह</strong> छी। एि<strong>ह</strong> अथ र् मेभा<strong>िव</strong>त भेल<strong>ह</strong>ु ँ। ई तँ ाभा<strong>िव</strong>क ियाक प अिछ। ओि<strong>ह</strong> ई गप बेसीमेटर नि<strong>ह</strong> करैत छैक।<strong>िव</strong>नीत उल : कोन रचना ए<strong>ह</strong>न अिछ जेकरा मेअ<strong>ह</strong>ा ं केँ अपन आक <strong>ह</strong>ुअए ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : सभ रचना मे जीवनक अंश आिबएजाइत छैक। िकया िक अभवक आधार पर लोक िलखय यै। अभवक अंशतँ र<strong>ह</strong>बे करत। आकथाकता तँ आिबये जाइत छैक।62


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम् <strong>िव</strong>नीत उल : 'िनासन' कथा तँ नि<strong>ह</strong> छीआकथाक ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : ेिशिफक नि<strong>ह</strong> करए चा<strong>ह</strong>ब। सभटाकथा मे को--को पेण आकथा भेटत। <strong>िव</strong>नीत उल : समीक्षा लेल की क<strong>ह</strong>ब अिछ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : समीक्षा ख ुलल दृ ि सँ नि<strong>ह</strong> भऽर<strong>ह</strong>ल अिछ। लोक अपन ईा र्-ेष सँ रचना कए समीक्षा कए र<strong>ह</strong>ल अिछ।िनक्ष व िनभर्य भए कए समीक्षा नि<strong>ह</strong> भए र<strong>ह</strong>ल अिछ। आई-काि जेसमीक्षा भए र<strong>ह</strong>ल अिछ ओि<strong>ह</strong> मे धैय र्क अभाव अिछ। ऑे<strong>िव</strong> नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैतछैक लोक। जकरासँ र<strong>ह</strong>ए छिथ तकर ठीक सँ समीक्षा नि<strong>ह</strong> करैत छिथआ जकरा सँ नीक संब ंध छैक ओकर संग ख ूब उठाबैत छिथ। समीक्षा लेलदृ ि काज करैत छैक। <strong>िव</strong>नीत उल : की समीक्षा करबा मे िगतआप आवक अिछ ? राजमो<strong>ह</strong>न झा : समीक्षक ब ुझैत छिथ, जे <strong>ह</strong>मसमीक्षा कए र<strong>ह</strong>ल छी, तँ लेखक पर उपकार कए र<strong>ह</strong>ल छी, <strong>ह</strong>ुनका <strong>ह</strong>म उपकृतकए र<strong>ह</strong>ल छी। एका ंगी दृ िकोण बड◌का फेर अिछ। समीक्षा मे रचनाकसमीक्षा <strong>ह</strong>ोएबाक चा<strong>ह</strong>ी नि<strong>ह</strong> िक िगत आप। <strong>िव</strong>नीत उल : ई गप कि<strong>ह</strong>या सँ छैक ? राजमो<strong>ह</strong>न झा : पि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ए, आबो छैक।संकीण र्ता बेसी भए गेल अिछ। <strong>ह</strong>मर <strong>िव</strong>चारे पि<strong>ह</strong> एतेक नि<strong>ह</strong> छल जे एखनभए र<strong>ह</strong>ल छैक। अपन लोक कए घ ुसाबैक लेल मारामारी भए र<strong>ह</strong>ल छैक।<strong>ह</strong>ालत जे<strong>ह</strong>न भए र<strong>ह</strong>ल छैक तकर <strong>िव</strong>रोध <strong>ह</strong>ोएबाक चाि<strong>ह</strong>। <strong>िव</strong>नीत उल : नवतुआक लेखनकेँ कोन दृ ि सँ<strong>दे</strong>खैत छी ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : नबका लोक भाषाक िदस उदासीनछिथ। बेसी लोककेँ भाषाक ित मो<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> छिन, अपन नि<strong>ह</strong> छिन। जि<strong>ह</strong>ना-जि<strong>ह</strong>ना जेनरेशन आग ू भेल, भाषाक उदासीनता बढ◌ल गेल। बेसी लोकमैिथली बाजब छोिड <strong>दे</strong> छिथ।म ंत की ◌ािछ ?<strong>िव</strong>नीत उल : मैिथली मे दिलत साि<strong>ह</strong> लेल अ<strong>ह</strong>ा ंकराजमो<strong>ह</strong>न झा : साि<strong>ह</strong> मे वगीर्करण व ृ ित जे भएर<strong>ह</strong>ल अिछ, ओ <strong>िव</strong>खित कए र<strong>ह</strong>ल अिछ। साि<strong>ह</strong> स ृजनाकता सँ ान <strong>ह</strong>टा कए63


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>शेष व पर ान <strong>दे</strong>बासँ साि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>खित <strong>ह</strong>ोएत। दिलत कए लेखन मेअएबाक चा<strong>ह</strong>ी। <strong>िव</strong>नीत उल : स्ी लेखक लेल की क<strong>ह</strong>ब अिछ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : स्ीगण कए साि<strong>ह</strong> लेखन मे जरअएबाक चा<strong>ह</strong>ी। को वक लेल सम साि<strong>ह</strong> कए <strong>िव</strong>खित नि<strong>ह</strong> करबाकचाि<strong>ह</strong>। खंिडत दृ ि नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेबाक चाि<strong>ह</strong>। एकरा लेल चा<strong>ह</strong>ी सम दृ ि।िकएक कम अिछ ?<strong>िव</strong>नीत उल : मैिथली भाषा मे स्ी लेखकक संा राजमो<strong>ह</strong>न झा : सब<strong>ह</strong>क म ूल मे िशक्षा अिछ।िमिथला मे स्ी िशक्षाक चार-सार नि<strong>ह</strong> भेल। स<strong>ह</strong>भािगता आ सदयताककमी र<strong>ह</strong>ल।<strong>िव</strong>नीत उल : मैिथली केँ सं<strong>िव</strong>धानक आठम अस ूचीमेशािमल <strong>ह</strong>ेबासँ <strong>िव</strong>कासक लेल की क<strong>ह</strong>ब अिछ ? राजमो<strong>ह</strong>न झा : जतय तक भाषाक छैक,सं<strong>िव</strong>धान संगे य ूपीएससी परीक्षा मे शािमल <strong>ह</strong>ोयबाक गप छैक, एकरा सँ िकछुखास बल भेटि<strong>ह</strong> बला नि<strong>ह</strong> छैक। भाषाक समिक ृ लेल समप र्ण चा<strong>ह</strong>ी। तकरास भए र<strong>ह</strong>ल अिछ। <strong>िव</strong>नीत उल : तखन की कएल जाए ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : म ूल गप भाषामे व ृत बा सभ<strong>ह</strong>ुअए। ूल सँ पि<strong>ह</strong> पिरवार छैक। पिरवार मे भाषाक समुिचत ान <strong>दे</strong>लजाए, तख बा सब<strong>ह</strong>क <strong>िव</strong>कासक संग भाषाक <strong>िव</strong>कास <strong>ह</strong>ोएत। ई गप धीरे-धीरे कम भए र<strong>ह</strong>ल अिछ। <strong>िव</strong>नीत उल : नवलोकक लेल िक क<strong>ह</strong>ब अिछ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : <strong>ह</strong>ुनका सभ कए साि<strong>ह</strong> सँ ओ लगावनि<strong>ह</strong> छिन जे पि<strong>ह</strong>लुका लोक कए छल। जखन धिर नवलोक कए साि<strong>ह</strong> सँ लगावनि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएत तखन धिर िकछु नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत। एकर बा<strong>दे</strong> मैिथली कए उज्लभ<strong>िव</strong> छैक।?<strong>िव</strong>नीत उल : एख ुनका समीक्षा लेल की क<strong>ह</strong>ब अिछ राजमो<strong>ह</strong>न झा : म ूल वु लोक छैक। समीक्षाकलेल यै<strong>ह</strong> छैक। जाऽ तक लोक नि<strong>ह</strong> बदलत, दृ िकोण नि<strong>ह</strong> बदलत,ऑे<strong>िव</strong> नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएत, तखन धिर िकछु नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएत। समीक्षाक लेल तटताचा<strong>ह</strong>ी, िनरपेक्षता चा<strong>ह</strong>ी।64


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्करबाक चा<strong>ह</strong>ी ?<strong>िव</strong>नीत उल : मैिथली भाषाक चार-सार लेल कीराजमो<strong>ह</strong>न झा : ई िनभर्र करत सरकार पर, ईकाज बेसी नीक जका ँ कए सकैत अिछ। सामि<strong>ह</strong>क ू यास लोकक <strong>ह</strong>ोएत, संाआग ू आएत, तखन <strong>ह</strong>ोएत। मैिथलीक नाम पर जे तमाशा <strong>ह</strong>ोइत अिछ, ओकराब ंद कई पडत। लोक िच जगाबक लेल काज करए पडत।दृि सँ <strong>दे</strong>खैत छी ?<strong>िव</strong>नीत उल : चार-सार लेल नवलोककेँ कोनराजमो<strong>ह</strong>न झा : समय-समय पर सभ िकछु बदलल।नव जनरेशन आयल। समय मे पिरवतर्न भेल। अपन संृित लेल, भाषाकलेल पि<strong>ह</strong>लुक लोक मे समप र्ण बेसी छल। जेना-जेना जनरेशन बदलल, समप र्णकम भए गेल। एक तर<strong>ह</strong>े कि<strong>ह</strong> सकैत छी जे वैिक सूण र्ता िदस बेसीबढ◌ल गेल अिछ, ानीयक <strong>िव</strong>िशता पाछु छुिट र<strong>ह</strong>ल अिछ। ोबल बेसी <strong>ह</strong>ुअएलागल लोक, लोकल गौण भए गेल। एकरा मे साम ंज रखबाक चा<strong>ह</strong>ी। एकराब ूझए पडत। <strong>िव</strong>िशता आ सारभौमता ानीयता मे छैक। सभ संग <strong>ह</strong>ेबाकचा<strong>ह</strong>ी। अपन जे <strong>िव</strong>िशता छैक तकरा िबसिर जाइ से<strong>ह</strong>ो उिचत नि<strong>ह</strong> छैक।सब<strong>ह</strong>क संग-संग चलैत अपन <strong>िव</strong>िशता नि<strong>ह</strong> छोडबाक चा<strong>ह</strong>ी। <strong>िव</strong>नीत उल : लेखन में जीवनाभवक की ानछैक ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : जीवनाभव लेखनक सम आधारछैक। अभव पक्ष श ू र<strong>ह</strong>त तँ अ<strong>ह</strong>ा ं की िलखब। अ<strong>ह</strong>ा ंक िलखब साि<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong>र<strong>ह</strong>त।<strong>िव</strong>नीत उल : आज ुक युगक बाजारवादी द ु िनया आसाि<strong>ह</strong>क लेल की क<strong>ह</strong>ब अिछ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : जावत अ<strong>ह</strong>ा ं बेिसक नीड्स मे अपनाकए सीिमत राखब तखन की <strong>ह</strong>ोएत। साि<strong>ह</strong> आग ूक चीज छैक। भौितकसाधना मे अपनाकेँ सीिमत राखब तँ साि<strong>ह</strong> िदस <strong>िव</strong>मुखता उ <strong>ह</strong>ेबे करत।ई म ूल जरत छैक, ई आवक छैक, तकरा संग-संग ितक म ू साि<strong>ह</strong>कलेल आवक छैक। ितक म ूों उपेिक्षत नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ए, ई पक्ष सबल <strong>ह</strong>ुअए।म ूल जरत िदस लोकक बेसी ान छैक, ई ंड चिल र<strong>ह</strong>ल छैक आ आगुओई र<strong>ह</strong>त। जि<strong>ह</strong>ना-जि<strong>ह</strong>ना भौितक सुख-सु<strong>िव</strong>धा बढ◌ल उ म ू मे ास<strong>ह</strong>ोइत गेल। ओि<strong>ह</strong> िदस सँ <strong>दे</strong>खब तँ राजनीित मुख <strong>ह</strong>ोइत गेल। दोसरपक्ष ई जे अा पक्षक ास <strong>ह</strong>ोइत गेल, जखन <strong>िव</strong>कास बढ◌ल। भाषा मेतकनीकक <strong>िव</strong>कास तँ भेल, मुदा जे म ू बेसी र<strong>ह</strong>िन ओि<strong>ह</strong>्मे ास भए र<strong>ह</strong>ल65


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिछ। बा<strong>ह</strong>री <strong>िव</strong>कास बढ◌ला सँ जे <strong>िव</strong>िशता, जे िता छैक ओ कम भेल।ब<strong>ह</strong>ुत लोक कि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल छिथ जे भाषा मिर र<strong>ह</strong>ल अिछ, से ठीक क<strong>ह</strong>ैत छिथ।घर सँ िनािसत भए र<strong>ह</strong>ल छैक ई भाषा। पािरवािरक भाषा नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल ई,मरबाक लक्षण छैक। <strong>िव</strong>नीत उल : एकर उपाय की ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : समयक धार कए को यास सँब ंद नि<strong>ह</strong> कए सकैत छी। िशक्षाक <strong>िव</strong>कास भेल अिछ। पढए बलाक संाबढ◌ल। ूलक संा बढ◌ल। जाि<strong>ह</strong> अपात मे ई बढ◌ल ओि<strong>ह</strong> अपात मेआ ंतिरक म ू घटल। जानकारी तँ बेसी बढ़ि◌ गेल अिछ, स ूचनाक ज्ञानबामे जतेक बेसी छैक, ओि<strong>ह</strong> उ मे ओि<strong>ह</strong> जमाना मे नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ै। मुदा, ज्ञानधरले रि<strong>ह</strong> गेल। िशक्षा मे जे <strong>िव</strong>कास भेल अिछ, ई वि ृ संाक अिछ,गुणाक <strong>िव</strong>कास नि<strong>ह</strong> भेल अिछ। ई बात स<strong>ह</strong>ी छैक, जतेक ूलक संाबढ◌ल, ज्ञान ओतबेक कम भए गेल। <strong>िव</strong>नीत उल : तखन <strong>िव</strong>कास ख◌राब गप अिछ ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : स्ी िशक्षा पि<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ए, काफीवि ृ भेलए। मुदा, ब<strong>ह</strong>ुत रास साइड इफे भेल। दवाई बढ◌ल, साइडइफे मे वि ृ भेल। ओकरा रोकबाक को उपाय नि<strong>ह</strong> भेल अिछ। <strong>िव</strong>नीत उल : अ<strong>ह</strong>ा ं रचना ककरा क<strong>ह</strong>ब ?राजमो<strong>ह</strong>न झा : सव र् रचना ओ <strong>ह</strong>ोयत अिछ, जेओि<strong>ह</strong> युग बीत गेलाक बादो र<strong>ह</strong>त अिछ। कालजयी छैक। कायम र<strong>ह</strong>ैकछैक पोथी आ रचनाकार। सुमनजी, िकरणजी, आरसी बाब ू रचनाकारर<strong>ह</strong>िथ। <strong>ह</strong>ुनकर रचना एख मानल जाइत अिछ।<strong>िव</strong>नीत उल : ए<strong>ह</strong>न कोन रचना छैक जकरा फुस र्तभेटला पर अ<strong>ह</strong>ा ं बार ंबार पढैत छी ? जखन मानिसक परेशानी र<strong>ह</strong>ैत अिछतख ? राजमो<strong>ह</strong>न झा : ए<strong>ह</strong>न को पोथी नि<strong>ह</strong> अिछ।जखन जे भेट जाइत छैक, तकरे पढैत छी। मानिसक सुधाक शाित ं लेलजे पोथी उपल र<strong>ह</strong>ैत अिछ सै<strong>ह</strong> भऽ जाइत अिछ।?<strong>िव</strong>नीत उल : मानिसक शाित ं लेल की करैतछी राजमो<strong>ह</strong>न झा : ए<strong>ह</strong>न को काज नि<strong>ह</strong> छैक।उपलता पर <strong>ह</strong>म को काज करैत छी। िलखबाक मन <strong>ह</strong>ोइत अिछ तँिलिखयो लैत छी। मनक अप काज तािक लैत छी।66


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्अिछ ?२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>नीत उल : साि<strong>ह</strong>क रचनाक लेल की योजनाराजमो<strong>ह</strong>न झा : बाब ूजीक रचनावली िनकालबाक लेलसोच छी। तीन खंड िनकािल चुकल छी आ तीन खंड बाकी अिछ। अपन तीनटा पोथी िदमाग मे अिछ। पि<strong>ह</strong>ल- संरण सं<strong>ह</strong> आ दोसरआलोचनाक/समीक्षाक लेख संि<strong>ह</strong>त करबाक अिछ। तेसर ई जे कथा सभछूटल छैक, लेख सभ से<strong>ह</strong>ो छूटल छैक, ओकरा िनकलबाक अिछ। <strong>िव</strong>नीत उल : जीवनक लेल की योजना अिछ ? राजमो<strong>ह</strong>न झा : ािनंग क ि<strong>ह</strong>साब सँ जीवन नि<strong>ह</strong>चलैत छैक। पािन जि<strong>ह</strong>ना बाट तािक लैत छैक, ति<strong>ह</strong>ना जीवन चलैत छैक।ािनंग सँ ब<strong>ह</strong>ुत काजो नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। एकर आवकता से<strong>ह</strong>ो नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइतअिछ। ािनंगक असार सभ काज भए जाइत, ए<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ।Men pr oposes God di sposes. <strong>ह</strong>म तँ सोचैत छी जे pr opose नि<strong>ह</strong>कएल जाएत। एि<strong>ह</strong>ना जीवन छैक।<strong>िव</strong>नीत उल : जीवन आ सि<strong>ह</strong>क दृ ि सँ अपककोन समय सभसँ बेसी नीक छल?राजमो<strong>ह</strong>न झा : 1965 सँ 1975 धिर समय सबसँ नीकर<strong>ह</strong>ल, साि<strong>ह</strong> दृ ि सँ से<strong>ह</strong>ो आ सामा दृ ि सँ से<strong>ह</strong>ो। ओकरा बाद खराबे कि<strong>ह</strong>सकैत छी. कि<strong>ह</strong>या धिर चलत नि<strong>ह</strong> जत छी।चा<strong>ह</strong>ी ?<strong>िव</strong>नीत उल : रचना करैत काल की ान रखबाकराजमो<strong>ह</strong>न झा : कालजयी रचना लेल को िसा ंतवा िशक्षण नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। साि<strong>ह</strong> रचनाक लेल को पाठ नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइतअिछ। एकर को उपयोिगता नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। आन कलाक लेल ूलछैक। साि<strong>ह</strong> लेल नि<strong>ह</strong> छैक। को ए<strong>ह</strong>न िनंग ूल नि<strong>ह</strong> छैक जेसाि<strong>ह</strong>कार बनायत। को <strong>िव</strong>ज्ञापन नि<strong>ह</strong> छैक जे छ<strong>ह</strong> मास मे ई चीज िसखा<strong>दे</strong>त।सुझाव <strong>दे</strong>ब ?<strong>िव</strong>नीत उल : मैिथली सि<strong>ह</strong> मे नव लेखक केँ कीराजमो<strong>ह</strong>न झा : मादश र्न आ सुझावक पक्ष मे <strong>ह</strong>मनि<strong>ह</strong> छी। िजनका मे ओ ितभा/योता <strong>ह</strong>ोएत, ओ अपन बाट तािक लेता<strong>ह</strong>।िसखओ सँ िकयो सीखबो नि<strong>ह</strong> करत। म ूल वु अभव छैक. अभव संपछी, अभवक संवेदनाक पकडबाक <strong>ह</strong>ुनर अिछ। से लेखक मे अंतिनि<strong>ह</strong>त र् र<strong>ह</strong>ैतछैक । रचनाक लेल अभव करबाक तागित जरी छैक। तकरा िबना67


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लेखन नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएत। अिभिक <strong>दे</strong>बाक लेल कौशल आ भाषा <strong>ह</strong>ेबाक चा<strong>ह</strong>ी।जतय ई <strong>िव</strong>कास <strong>ह</strong>ोएत, सफ़ल <strong>ह</strong>ोएत। िशक्षण वा मादश र्नक जरत नि<strong>ह</strong>छैक।*<strong>िव</strong>नीत उल : बोध सान 2009 ा करबाक लेल बधाई।२.६. सुशा ंत झा-<strong>ह</strong>मर सपना केर िमिथलासुशा ंत झा<strong>ह</strong>मर सपना केर िमिथला<strong>ह</strong>मर सपना के िमिथला के<strong>ह</strong>न अिछ...<strong>ह</strong>म भ<strong>िव</strong> के दीस टकटकी लगा कय <strong>दे</strong>िख र<strong>ह</strong>लछी आ एकटा सुर आ सम ृ इलाका के तीर मो मोन बना र<strong>ह</strong>ल छी। <strong>ह</strong>मरसपना के िमिथला में एखनतक िकछुए र ंग भरल गेल अिछ-जेना दरभंगा में एकटायिनविस ू र्टी आ मेिडकल कालेज, जयनगर तक बड◌ ी लाईन आ शनल <strong>ह</strong>ाईवे केत<strong>ह</strong>त बनय बला चािर लेनवला सड◌क जे िमिथला के दयली बाटे गुजरत। <strong>ह</strong>मकना कय र<strong>ह</strong>ल छी जे एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ाईवे के िकनार में दजर् ं इिजनीयिर ं ंग आ मेिडकलकालेज खिज ु जायत। <strong>ह</strong>म ई सोिचं र<strong>ह</strong>ल छी जे झंझारपुर के बायोट्कनालाजी केकालेज में केरल के बा सब जखन एडिमशन लेत त कतेक नीक <strong>ह</strong>ेतै।<strong>ह</strong>म ओि<strong>ह</strong> िदन के कना कय र<strong>ह</strong>ल छी जखन नाथ र्-इ आ दिक्षण भारत के बासब गाड◌◌ी िरजव र् कय काठमा ंडू के टूर पर िनकलत तखन लौक<strong>ह</strong>ा-जयनगर केनजदीक को ढ◌◌ावा पर ओकरा सबके डोसा खाइके सीन के<strong>ह</strong>ेन <strong>ह</strong>ेतैक। एखनजकरा <strong>ह</strong>मसब कस्बा क<strong>ह</strong>ैत िछयैक से झंझारपुर, िनम र्ली, सकरी, सुपौल आउदािकसुनगंज में ढे◌र रास उोग ध ंधा खिज ु जायत।<strong>ह</strong>म सोिच र<strong>ह</strong>ल छी जे ओिदन के<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>ेतैक जखन िमिथला के इलाका में अपन घर लग सबके रोजगार भेिटजेतै, ,सबके अप घर लग इिजनीयिर ं ंग आ एमबीए कालेज में एडिमशन भेिटजयतैक आ बड◌का बड◌का कं पनी अपन काया र्लय दरभंगा आ पिण ू र्या में खोलत।<strong>ह</strong>म ई सोिच र<strong>ह</strong>ल छी जे <strong>ह</strong>मर मखान के दिनया ु भिर में ािडग ं भय जेतैक आओकरा ई-वे कािरडोर बला <strong>ह</strong>ाईवे के ारा गोवा<strong>ह</strong>ाटी आ ओतय सं इ ंडोिशयातक भेजल जा सकैछ। कख ई सोचैंत छी जे <strong>ह</strong>ाईवे बिन गेलाक के बादिसिम आ दािजर्िलंग तक 3-4 घंटा के राा भ जेतैक। तखन िमिथला के बासब से<strong>ह</strong>ो दािजर्िलंग पढ◌य जा सकत, आ युगल लोकिन <strong>ह</strong>नीम ून मनबय के लेल68


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िसिम।<strong>ह</strong>मर िमिथला में मानव म के को कमी नि<strong>ह</strong>, पािन के को कमी नि<strong>ह</strong>, मेधा केको कमी नि<strong>ह</strong>-कमी अिछ त िनयोजन के। अगर <strong>ह</strong>म अपन मानवशि के रोजगारदान क दी त <strong>ह</strong>मरा सं बेसी <strong>िव</strong>किसत िकयो नि<strong>ह</strong> भ सकैत अिछ।कोसी पर रेलवे पुल से<strong>ह</strong>ो बिन र<strong>ह</strong>ल अिछ, आ <strong>ह</strong>ाईवे के त<strong>ह</strong>त सड◌क पुल से<strong>ह</strong>ोबनबे करत। एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>े ई द ुन ू पुल फेर सं िमिथला के जोड◌◌ै बला सािबत<strong>ह</strong>ोयत-कोसी नदी िमिथला के द ू फा ंक में बािट ं कय रािख <strong>दे</strong> छल। <strong>ह</strong>म ई सोंचैतछी जे ए<strong>ह</strong>ी तर<strong>ह</strong>क एक टा फोर लेन <strong>ह</strong>ाईवे अगर मोकामा सं जयनगर तक भायासमीपुर बिन जयतैक त के<strong>ह</strong>ेन बढ◌ि◌या <strong>ह</strong>ोयतैक। सरकार के चा<strong>ह</strong>ी जेमुजफ्फरपुर सं बरौनी आ आग ू गो<strong>ह</strong>ाटी जायबला <strong>ह</strong>ाईवे नंबर 28 के से<strong>ह</strong>ो फोरलेन बना दैक-तािक अि<strong>ह</strong> इलाका के सम <strong>िव</strong>कास संभव भ जाईक। <strong>ह</strong>म ई<strong>ह</strong>ोकना क र<strong>ह</strong>ल छी जे पाल में जीए शाित ं आ सुवा कायम भ जेतैक आपाल सं चुर माा में िबजली िमिथला के इलाका के जगमगैत।पाल आबैबला अंतराष्ीय टूिर लोकिन से<strong>ह</strong>ो िमिथला के िख करता<strong>ह</strong>। लेिकन<strong>ह</strong>ुनका सबके आकिष र्त करैक लेल <strong>ह</strong>मरालोकिन के अपन पय र्टन ल के <strong>िव</strong>कास करयपड◌त। िमिथला में ब<strong>ह</strong>ुत रास ऐित<strong>ह</strong>ािसक ल नि<strong>ह</strong> छैक-लेिकन <strong>ह</strong>मसब अपन संृितके नीक पैकेिजंग कय क टूिर लोकिन के आकिष र्त कय सकैत छी। सीता केजान आ िमिथला के ाचीन राजधानी जनकपुर, वैशाली आ पाटिलपु-बोधगया-नालंदा के जोड◌यबला सिकर्ट के ढ◌ ंग सं <strong>िव</strong>कास कयल जाय त झंड ु के झंडुटूिर सबके आकिष र्त कयल जा सकैत अिछ। िमिथला के लोककला, गीत आ पेिट ं ंगपर आधािरत काय र्शाला आ ूिजयम बनबैके आवकता छैक।<strong>ह</strong>मरा इलाका में पोखिर के को कमी नि<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>म अगर एकरा ढ◌◌ंग सं वितकरी त ई माछ-मखान के उादन के पैघ आधार त भइये सकैये, संगि<strong>ह</strong> एकरासौयीर्करण कय <strong>ह</strong>म कय तर<strong>ह</strong>क आिथ र्क गित<strong>िव</strong>िध के से<strong>ह</strong>ो बढ◌◌ावा दय सकैतछी। <strong>ह</strong>म इ<strong>ह</strong>ो कना कय र<strong>ह</strong>ल छी जे दरभंगा आ प ू िण र्या मेिडकल <strong>ह</strong>ब के प69


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्में उभरत आ मुजफ्फरपुर िनणा र्ण आ मोटर उोग के कें के प में।भागलपुर फेर सं िस आ <strong>ह</strong>कला के में ाित अिजर्त करत आ मध ुबनी मेंकला पर आधािरत पैघ-पैघ अंतराष्ीय र् सेिमनार <strong>ह</strong>ोयत। कख क <strong>ह</strong>म सोचैतछी जे अगर कोसी के बाढ◌ि◌ पर काब ू भय जयतैक त के<strong>ह</strong>ेन बढ◌ि◌या सोलोभिर कोसी में ीमर चलैल जा सकैत छलैक-एकटा ए<strong>ह</strong> ीमर में <strong>ह</strong>म अपन सबसिय िम के संगे कलका तक के याा किरत<strong>ह</strong>ु ं। भारत-आ पाल के बीचओ<strong>ह</strong> संब ंध भ जयतैक जे<strong>ह</strong>ेन अमेिरका आ कनाडा के बीच छैक-आ द ून ू <strong>दे</strong>श केसंसाधन के उपयोग इलाका के <strong>िव</strong>कास में कयल जयतैक।३.प३.१. धीरे मिष र्३.२.ी गंगेश गुंजनक- राधा (आठम खेप)३.३. कुमार मज कप३.४.ोित३.५. पंकज पराशर३.६.पेश झा "ोँथ"३.७.िबनीत ठाकुर३.१. धीरे मिष र्धीरे मिष र्एमकीक जतरा70


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भाइ रे, एमकीक जतरा िनन छै<strong>दे</strong>ख<strong>ह</strong>ी सालक पि<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ी िदनमे, रोटीपर आइ ितन छैिनसिफकरी भऽ खटिल ब<strong>ह</strong>ुिरयो, एमकी चौरी-चा ँचरमेको िगर<strong>ह</strong>तबा <strong>ह</strong>ाथ <strong>दे</strong>लकै, ओइ लजिबीक आ ँचरमेिचका म ू<strong>ह</strong>सँ छीनल द ूधक, िशवमठमे टघार भेलैब<strong>ह</strong>ु-बेटीके इित मीता, <strong>दे</strong>ख, कतौ उघार भेलैभोरे नकू इसकुल गेलै, जलखै कऽ बा लेकएल काजके बोिन जे पेलकै, ध ुथरो आइ <strong>िव</strong>न खेिखएसबके भेटलै सुपत मज ुरी, एमकीके बोिन<strong>ह</strong>ारीमेककरो सपना उिधएलै नइ, फेन भोँटक पैकारीमेको मजूरक एमकी भाइ रे, अपटी खेतमे गेलै जानलाश गनाकऽ को <strong>ह</strong>िकमबा, बनलै नइ रौ कतौ म<strong>ह</strong>ानद ुःख-दिलदरा जते छलै से, िटशपर ज छूिट गेलैख ुश<strong>ह</strong>ालीक जेँ टेन ससरलै, च दऽ िने टूिट गेलै<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ी ँ टा छली सपनलोकमे, सबकुछ पुर िठन छैभाइ रे, अख कुछ नइ िनन छै<strong>ह</strong>मरासब<strong>ह</strong>क ख ून-पसेना, ओकरे सँझ ुका ितन छै<strong>ह</strong>मरासभक मुीक मोिकेँ एखधिर जे अपन धोिधसँ मुन अिछ ओि<strong>ह</strong> धोिधकेँकुतरैत समताम ूलक समाजक िनमा र्णमे असर <strong>ह</strong>ोइत <strong>ह</strong>मसभ सफलता पािब सकी,जाि<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>मरासभक नववष र्क याा सिरप<strong>ह</strong>ु ँ आादकारी भऽ सकए।३.२.ी गंगेश गुंजनक- राधा (आठम खेप)ग गेश गुंजन. ी ड◌ॉ. गंगेश गुंजन(१९४२- )। ज ान- िपलखबाड, मध ुबनी। एम.ए. (ि<strong>ह</strong>ी),71


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्रेिडयो नाटक पर पी.एच.डी.। क<strong>िव</strong>, कथाकार, नाटककार आ' उपासकार।१९६४-६५ मे पा ँच गोटेक<strong>िव</strong>-लेखक “काल पुष”(कालपुष अथा र्त् आब गीर्य भास कुमार चौधरी, ी गंगेश गुजन, ीसाकेतान, आब गीर्य ी बालेर तथा गौरीका चौधरीका, आब गीर्य) नामसँसािदत करैतमैिथलीक थम नवलेखनक अिनयिमतकालीन पिका “अनामा”-जकर ई नाम साकेतानजी ारा <strong>दे</strong>लगेल छल आऽ बाकी चा गोटे ारा अिभि<strong>ह</strong>त भेल छल- छपल छल। ओि<strong>ह</strong> समयमे ई यास ताि<strong>ह</strong>समयक यथािितवादी मैिथलीमे पैघ द ुा<strong>ह</strong>स मानल गेलैक। फणीरनाथ “रे” जी अनामाक लोकाप र्णकरैत काल क<strong>ह</strong>लि, “ िकछु िछनार छौरा सभक ई साि<strong>ह</strong>िक यास अनामा भावी मैिथली लेखनमेयुगचेतनाक जरी अभवक बाट खोलत आऽ आधिनक ु बनाओत”। “िकछु िछनार छौरा सभक” रेजीकअपन अाज छलि बजबाक, जे <strong>ह</strong>ुनकर समे र<strong>ह</strong>ल आऽ सुन अिछ, तकरा एकर ना आऽ रसब ूझल <strong>ह</strong>ेतैक। ओना “अनामा”क कालपुष लोकिन को पमे साि<strong>ह</strong>िक मा मया र्दाक ित अव<strong>ह</strong>ेलनावा ितरार नि<strong>ह</strong> कए र<strong>ह</strong>िथ। एकाध िटणीमे मैिथलीक पुरानपंथी कािचक ित कितपय मुखरआ<strong>िव</strong>ारक र अव र<strong>ह</strong>ैक, जे सभ युगमे नव-पीढ़ ीक ाभा<strong>िव</strong>क व<strong>ह</strong>ार <strong>ह</strong>ोइछ। आओर जे पुरानपीढ़◌ीक लेखककेँ िय नि<strong>ह</strong> लगैत छिन आऽ से<strong>ह</strong>ो भा<strong>िव</strong>के। मुदा अनामा केर तीन अंक मा िनकिलसकलैक। सै<strong>ह</strong> अनाा बादमे “कथािदशा”क नामसँ .ी भास कुमार चौधरी आऽ ी गंगेश गुंजन द ूगोटेक सादनमे -तकनीकी-व<strong>ह</strong>ािरक कारणसँ-छपैत र<strong>ह</strong>ल। कथा-िदशाक ऐित<strong>ह</strong>ािसक कथा <strong>िव</strong>शेषा ंकलोकक मानसमे एख ओि<strong>ह</strong>ना छि।ी गंगेश गुंजन मैिथलीक थम चौबिटया नाटक ब ु िधबिधयाकलेखक छिथ आऽ ि<strong>ह</strong>नका उिचतवा (कथा सं<strong>ह</strong>) क लेल साि<strong>ह</strong> अकादमी पुरार भेटल छि। एकरअितिरक् मैिथलीमे <strong>ह</strong>म एकटा िमा पिरचय, लोक सुन ू (क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>), अार- इजोत (कथा सं<strong>ह</strong>),पि<strong>ह</strong>ल लोक (उपास), आइ भोर (नाटक)कािशत। ि<strong>ह</strong>ीमे िमिथला ंचल की लोक कथाएँ, मिणपकका- बिनजाराक मैिथलीसँ ि<strong>ह</strong>ी अवाद आऽ श तैयार <strong>ह</strong>ै (क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>)। ुत अिछ गुनजीकमैगनम ओपस "राधा" जे मैिथली साि<strong>ह</strong>केँ आबए बला िदनमे रणा तँ <strong>दे</strong>बे करत सँगि<strong>ह</strong> ई ग-प-जब ुली िमित सभ द ुःख स<strong>ह</strong>ए बाली- राधा श ंकर<strong>दे</strong>वक पररामे एकटा नव-परराक ारकरत, से आशा अिछ। पढ़◌ू पि<strong>ह</strong>ल बेर "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"मे गुनजीक "राधा"क पि<strong>ह</strong>ल खेप।-सादक।गुंजन जी िलिखत रचना सभ डाउनलोड करबाक लेल नीचा ँक िलंककेँ िक क -मैिथली पोथी डाउनलोड Mai t hi l iBooks Downl oadगुंजनजीक राधा<strong>िव</strong>चार आ संवेदनाक एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>दाइ युग भू- म ंडलीकरणक िब<strong>ह</strong>ाड़ि◌मे राधा-भावपर िकछु-िकछु मेग, बडबेचैन कए र<strong>ह</strong>ल।अनवरत िकछु क<strong>ह</strong>बा लेल बा करैत र<strong>ह</strong>ल। करि<strong>ह</strong> पडल। आब तँ तकरो कतेक िदन भऽगेलैक। ब ंद अिछ। मा से मन एखन छोड़ि◌ <strong>दे</strong> अिछ। जे ओकर मजीर् । मुदा तं नि<strong>ह</strong> कए<strong>दे</strong> अिछ। मख<strong>दे</strong>वा सवारे अिछ। करीब सए-सवा सए पात कि<strong>ह</strong> चुकल िछयैक। मा िलखाएलछैक ।72


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आइ-काि मैिथलीक म<strong>ह</strong>ा ंगन (म<strong>ह</strong>ा+आ ंगन) घटना-द ुघ र्टना सभसँ डगमगाएल-जगमगाएल अिछ। सुागतम!लोक मानसकें अिभजन-बि ु फेर बेदखल कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। मजा केर बात ई जे से सब भऽ र<strong>ह</strong>लअिछ- मैिथलीयेक नाम पर श<strong>ह</strong>ीद बनवाक उपम दश र्न-<strong>िव</strong>ाससँ। िमिथला राक माताक आ ंदोलनसँलऽ कतोक अा लाभासक एन.जी.ओ.यी उोग मागे र् से<strong>ह</strong>ो। एखन <strong>ह</strong>मरा एतवे क<strong>ह</strong>वाक छल ।से ए<strong>ह</strong>न कालमे <strong>ह</strong>म ई <strong>िव</strong><strong>ह</strong>ास िलखवा लेल <strong>िव</strong>वश छी आऽ अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ लोक धिर पठयवा लेल राधा कि<strong>ह</strong>र<strong>ह</strong>ल छी। <strong>िव</strong>चारी।राधा (आठम खेप)स तँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ सेमन नि<strong>ह</strong> मानिन को भावेँ को तकेर्,बेचारी रािधकाक,<strong>िव</strong>कल ा सोर कयलिन, ािग क सब टा ला आ मया र्दा-कतऽ छी कृ!िकयेक ई कऽ र<strong>ह</strong>ल छी, एना माया?पुछैत छी यिद कुशल तँ सुनबो करब,73


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भनि<strong>ह</strong> एे क्षण बस।एना िकयेक िस<strong>ह</strong>केँ खौला र<strong>ह</strong>ल छीलोि<strong>ह</strong>यामे (कड़◌ा<strong>ह</strong>ी केर) द ूध सन, <strong>िव</strong>शाल कालक चूिपरआब कतेक औंटब आर!कतेक बनायब गाढ?रस आ वु द ुन ू अपना अपना कऽ र<strong>ह</strong>ैछ संगे मुदा ाधीन,तखनि<strong>ह</strong> द ुन ूक मया र्दा आ द ुन ूक ादनि<strong>ह</strong> तँ जे किनक अल <strong>ह</strong>ो से बबा र्द, अि ई नि<strong>ह</strong> े<strong>ह</strong> केर िनि,राधाक मदशा िकछु ते<strong>ह</strong>न जे क<strong>ह</strong>ल नि<strong>ह</strong> जा सकय। एतेक युगसँएतेक युगसँ आइ धिर मख जीवनक याा सि-स ृ ृजनक म<strong>ह</strong>ागाथा आअनािद-अन जीवनक अभव सब टा तँ मकेँ पिरिचत छैक, जीवनकसव र् आन, जीवनक सवो र् शोक। सब अभव िनता पिरिचत!म, घ ृणा, <strong>िव</strong>ास, <strong>िव</strong>ासघात, ि<strong>ह</strong>ंसक व<strong>ह</strong>ार! सब तँ पिरिचत अभव आसभक अिभि पररे आ था जका ँ िचरन ् ! िकछु टा अपिरिचत आथम नि<strong>ह</strong>।मुदा तथािप राधाक ई मदशा िकयेक ब ुझा र<strong>ह</strong>ल अब ूझ, पि<strong>ह</strong>ल बेर-िबुल थमे बेर जेका ँ ाा संभव आ को पिरभाषा, ई74


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्के<strong>ह</strong>न मनः िितमे कोना पडिल राधा :<strong>ह</strong>ािर पछताइत उट भेली<strong>ह</strong>-चतुिद र्क् अारकेँ छानल जे कत<strong>ह</strong>ु <strong>ह</strong>ोिथ कृ,कायल, िदक् करबा लेल।कत<strong>ह</strong>ु नि<strong>ह</strong>, को नि<strong>ह</strong> लक्षण, आभास!<strong>ह</strong>ािर पछता, अ<strong>ह</strong>ु ँिरया कािट बदललिन करौटअिखयासऽ लगली<strong>ह</strong> ओ, र:“-आब के<strong>ह</strong>न मन अिछ राधे अ<strong>ह</strong>ा ँक?’ :तं कृ अ<strong>ह</strong>ा ँ-आब के<strong>ह</strong>न मन अिछ राधे अ<strong>ह</strong>ा ँक’? स्ी रमे इये<strong>ह</strong> &ितिन !तँ की राधा केलिन ई आ संबोधन।दयमे कृक आापन,छल की राधाक ई आसंबोधन !बड अशा बड ाकुल,के<strong>ह</strong>न दन मन..(अिगला अंकमे जारी)75


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.३. कुमार मज कपकुमार मज कपनि<strong>ह</strong>ं सुित र<strong>ह</strong>ब आ<strong>ह</strong>ा ँ चिर तािनअमर <strong>दे</strong>श केर अमर पु आ<strong>ह</strong>ा, ँ भारत माता केर संतान ।माभूिम के सजग प ्◌्रा<strong>ह</strong>री, नि<strong>ह</strong> सुित र<strong>ह</strong>ब आ<strong>ह</strong>ा ँ चिर तािन ॥भगवान राम केर धष चढ़◌ा िलय, गुंजय तीन ू लोक ट ंकार ।साम-गान सँ जग अनािदत, गुंजय वाणीक वीणा झंकार ।भगवान कृ केर चᆬ सुदश र्न, आसुर लीला केर सं<strong>ह</strong>ार ।शोिणत-रᆬ सँ आई करक आछ, भारत माता केर ृ ंगार ।असं अमर बिलदानीक शोिणत, के आछ करक सान ।माभूिम के सजग प ्◌्रा<strong>ह</strong>री, नि<strong>ह</strong> सुित र<strong>ह</strong>ब आ<strong>ह</strong>ा ँ चिर तािन ॥शपथ आ<strong>ह</strong>ा ँ के आई माभूिम के , शपथ आछ भगवान के ।नि<strong>ह</strong> िबसरब िनज गौरव-मि<strong>ह</strong>मा, नि<strong>ह</strong> िबसरब बिलदान के।राजनीित केर बात कथमिप , बात आछ केवल श ैतान के ।मात ◌ृ- भूिम ि<strong>ह</strong>त रक्षा मे तऽ , दंश नि<strong>ह</strong> को टा वाण के ।द ुन <strong>दे</strong>शक <strong>ह</strong>ँिस र<strong>ह</strong>ल आछ, क मद र्न ओकर आई गुमान ।माभूिम के सजग प ्◌्रा<strong>ह</strong>री, नि<strong>ह</strong> सुित र<strong>ह</strong>ब आ<strong>ह</strong>ा ँ चिर तािन ॥आगा ँ मे जौ ं शास् र<strong>ह</strong>ल , तऽ पाछा ँ शस् र<strong>ह</strong>ल सिद काल ।शरणागत के शरण <strong>दे</strong>ल , तऽ भू-लुंिठत कयल आरक भाल ।रᆬ-बीज के उूलन मे, उित शोिणत सिदखन लाल ।फन थव ुᆬचई मे तारत , जौ ं िम<strong>ह</strong> ु बनय काल - ाल ।<strong>िव</strong>-शाित ं उोषक के, नि<strong>ह</strong> मानय दिनया ु ँ कायर-िनदान ।माभूिम के सजग प ्◌्रा<strong>ह</strong>री, नि<strong>ह</strong> सुित र<strong>ह</strong>ब आ<strong>ह</strong>ा ँ चिर तािन ॥<strong>ह</strong>ी-घाटीक रण - प ्◌्रा◌ा◌ंगण मे, एख गुंिजत राणाक <strong>ह</strong>ु ंकार ।वीर िशवाजी िसखा र<strong>ह</strong>ल छिथ, द ुद र् रण - कौशल संार ।वीर मराठा , राजप ूत केर उित रᆬक अख प ्◌्राबल संचार ।वीर जवानक कम र्भूिम ई, भारत आछ सिरप<strong>ह</strong> ु ँ वीरक संसार ।जी<strong>िव</strong> कऽ मरय लोक अखन, मिरकय जीवय लोक म<strong>ह</strong>ान ।माभूिम के सजग प ्◌्रा<strong>ह</strong>री, नि<strong>ह</strong> सुित र<strong>ह</strong>ब आ<strong>ह</strong>ा ँ चिर तािन ॥76


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गोपनीय अ-अस् उठा कय, <strong>दे</strong>खा िदय अपन शिᆬ अपार ।द ुन <strong>दे</strong>शक िस<strong>ह</strong>िर उठय, <strong>दे</strong>िख प आ<strong>ह</strong>ा ँ केर प ्◌्रालय ंकार ।कैल जौ ं घ ुसपैठ द ुन तऽ , कय <strong>दे</strong>ब ओकर <strong>ह</strong>म प ूण र् सं<strong>ह</strong>ार ।दो सँ दोी यिप आछ , द ुन सँ बढ़ि◌ कऽ प ्◌्रा<strong>ह</strong>ार ।रण-भूिम मे रण-चंडी आछ तैयार करक <strong>ह</strong>ेतु रण-आभयान ।माभूिम के सजग प ्◌्रा<strong>ह</strong>री, नि<strong>ह</strong> सुित र<strong>ह</strong>ब आ<strong>ह</strong>ा ँ चिर तािन ॥बािज गेल रण - डं क आब , तारत के गुंजाईश क<strong>ह</strong>ा ँ आछ ।राजनीित के क्षु-घाट पर पािन िपयब आ<strong>ह</strong>ा ँक काज आछ ।युवा-वीर बिढ चल ू समर मे, लाज <strong>दे</strong>श केर आ<strong>ह</strong>ंक <strong>ह</strong>ाथ आछ ।ौपदीक चीर पेᆬर <strong>ह</strong>रण <strong>ह</strong>ो, गा ंडीव-गदा आ<strong>ह</strong>ंक <strong>ह</strong>ाथ आछ ।उिजर्त <strong>ह</strong>ो सूण र् <strong>दे</strong>श , तािन िदय आई नव-िनमा र्ण <strong>िव</strong>तान ।माभूिम के सजग प ्◌्रा<strong>ह</strong>री, नि<strong>ह</strong> सुित र<strong>ह</strong>ब आ<strong>ह</strong>ा ँ चिर तािन ॥३.४.ोितएक भीजल बगरा -ोित झा चौधरीएक भीजल बगराबरसातक समयमेसकपकायल बैसलआ ँगनक छ<strong>ह</strong>रिदवारी परआ ँ िख छोट पैघ <strong>ह</strong>ोएतपंख सऽ पािन झरैतकतेक अस<strong>ह</strong>ाय आ िनरी<strong>ह</strong>कोना ओकरा <strong>िव</strong>ास िदयाबीमा लेल तैयार नि<strong>ह</strong>ं77


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मषो <strong>ह</strong>ोएत अिछ दयावानजखन ओि<strong>ह</strong> िदस गेल<strong>ह</strong>ु ंपड◌◌ायल आर द ूरफेर एक तौनी के द ू टातार पर पसािरकय एल<strong>ह</strong>ु ंकिन <strong>दे</strong>रमे आयल ओि<strong>ह</strong> बीचतौनीक छा<strong>ह</strong> मे शरणलऽपंख सऽ पािन झाड◌◌ै लागलसंगे पंखो खसै छलफेर एकटा सरबामेकनी धान रािख एल<strong>ह</strong>ु ंभीजल धान चुगऽ लागलपािन थिते भागलमुदा रोज <strong>ह</strong>ािजरी दैत अिछअपन सरबामे तकैत अिछअक दानाक आस लऽ<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ु ं ख ुश छी ओकरा पिरकाकऽएक संगीक पािब कऽजकर बोलीक मतलबमिमे नि<strong>ह</strong>ं वरन ्78


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दयमे ब ुझायत अिछ३.५. पंकज पराशरपंकज पराशर,ड◌ॉ पंकज पराशरी ड◌ॉ. पंकज पराशर (१९७६- )। मो<strong>ह</strong>नपुर, बलवा<strong>ह</strong>ाट चपरा ँवकोठी, स<strong>ह</strong>रसा। ारिक िशक्षासँ ातक धिर गाम आऽ स<strong>ह</strong>रसामे। फेर पटना <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयसँ एम.ए.ि<strong>ह</strong>ीमे थम णीमे थम ान। जे.एन.य.,िदीसँू एम.िफल.। जािमया िमिलया इािमयासँटी.वी.पकािरतामे ातकोर िडोमा। मैिथली आऽ ि<strong>ह</strong>ीक ितित पिका सभमे क<strong>िव</strong>ता, समीक्षाआऽ आलोचनाक िनब ंध कािशत। अंजीसँ ि<strong>ह</strong>ीमे ◌ॉद लेवी स्◌ॉस, एब<strong>ह</strong>ाडर् िफशर, <strong>ह</strong>कु शा<strong>ह</strong>आ ूस चैट<strong>िव</strong>न आिदक शोध िनबक अवाद। ’गोवध और अंज’ नामसँ एकटा तं पोथीकअंजीसँ अवाद। जनसामे ’दिनया ु मेरे आगे’ ंभमे लेखन। रघ ुवीर स<strong>ह</strong>ायक साि<strong>ह</strong>परजे.एन.य.सँ ू पी.एच.डी.।राग सामी पचगिछया(मा ंगैन गवैयाकेँ समिप र्त)रामचतुर मिक आ अभय नारायण मिक जी <strong>ह</strong>मरा क्षमा कमोन नि<strong>ह</strong> पडबाक लेलआ <strong>ह</strong>ौ मा ंगैन तोरासँ की क्षमातो ं तँ अैया-िबलावल बनल छ<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मरा मोनमे79


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मालकोश गबैत एकाकार भेल वा य ंक िनमे<strong>ह</strong>मरा लेल तँ गिबते र<strong>ह</strong>अ आ िकनसाइत अपना लेल से<strong>ह</strong>ोमारबा केर मारक आलापसँ <strong>िव</strong>िलत तो<strong>ह</strong>र मुखाकृितआइ मोन पड़◌ैत अिछ पंिडत जसराजकेँ सुततो<strong>ह</strong>र र-संप कं ठक भीमपलाशीआ कोशीक कछेरमे साकार <strong>ह</strong>ोइत रेिगानक नादसंप टाराजधानीक कमानी सभागारमे इगंिधत ोता सब<strong>ह</strong>क नजिरसँजखन <strong>दे</strong>खैत छी य ंकेँ अवािछत ं तँ बेर-बेर मोन पड़◌ैत अिछिमिथलाक गंधसँ पिरप ू िरत ठ ुमरी एि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ामक गंध<strong>ह</strong>ीन ठ ुमरीक बादराग मारबा केर अमारक आलाप अकूत धनक तालमे िनबिनकट दश र्नक अ <strong>ह</strong>मरा कि<strong>ह</strong>यो नि<strong>ह</strong> सो<strong>ह</strong>ायल द ूर-दश र्नआ एि<strong>ह</strong> अी वख र्क वयसमे िसमा-ितमा आब की...तोरा ब ूझल छ<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मर सबटा िच आ व<strong>ह</strong>ारिधया-प ूताक लेल आउटडेटेड <strong>ह</strong>म पचगिछया ोढ़◌ी छोड़ि◌एतय ोर ममे रखैत छी अश शरीर <strong>िव</strong>ण द ुद र्शाआ तोरो मा<strong>दे</strong> सोचैत छी एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>शाल सभागारमे80


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ो चीि सकत<strong>ह</strong> पा ँच सय टाकाक िटकट लऽ कए बैसल<strong>िव</strong>मो<strong>ह</strong>न भ आ शुभा मुलक ोता?तो ं जखन शु<strong>ह</strong> करैत र<strong>ह</strong><strong>ह</strong> राग जैजैवी पंचम केर असीिमत सीमा ंत धिरतँ म<strong>ह</strong>ाराज दड़ि◌भंगोक ठोरपर आिब जाइत छल आनक मुीआ एतय तँ <strong>ह</strong>ौ मा ंगैन जखन-जखन दलमिलत <strong>ह</strong>ोइए पोकरणआ मुियाइत छिथन ब ुतँ िमया ँ तानसेन से<strong>ह</strong>ो लाजेँ काठ भ जाइत <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong>सदल-बल ि<strong>दे</strong>रक एि<strong>ह</strong> सभागारमे जखन गबैत छिथनपंचममे अपा ँत एि<strong>ह</strong> ब ु ढ़◌ािरयोमे भीमसेन जोशीभैरवीक एि<strong>ह</strong> समयमे जखन <strong>ह</strong>म जािग गेल छीतँ अपनि<strong>ह</strong> घरसँ अबैत अिछ िनल र् फुसफुसा<strong>ह</strong>िट<strong>ह</strong>ौ मा ंगैन! कि<strong>ह</strong>या आओत यमराजक बजा<strong>ह</strong>िट?आब तँ पचगिछया प◌ॉपगिछया बिन गेलभावशेष टा बा ँचल अिछ <strong>ह</strong>मरा बा<strong>ह</strong>र आ भीतरराग दीपकसँ दी <strong>ह</strong>मर आामे आ अिछ ओ समयजे नि<strong>ह</strong> घ ुरत आब कि<strong>ह</strong>यो कालक वा<strong>ह</strong>सँ पाछू81


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जकर पोताकेँ ठ ुमरीक नामसँ घ ुमरी लगैत <strong>ह</strong>ोइआ दादरा केर अथ र् लगबैत <strong>ह</strong>ोइ मुई श<strong>ह</strong>र केर दादरतकरा सब<strong>ह</strong>क लेल ुवपद केर कथे कोन <strong>ह</strong>ौ मा ंगैनजकर आलाप अक्षा ंशसँ <strong>दे</strong>शार धिर चलैत छलजाि<strong>ह</strong> भूगोलमे जनम अविध <strong>ह</strong>म प िन<strong>ह</strong>ारलआ उीिण र्त भेल आ-पटलपर िबदापत नाच केर छ<strong>िव</strong>सं<strong>ह</strong>ीत भेल कण र्-कु<strong>ह</strong>रमे तो<strong>ह</strong>र रमे राग मा <strong>िव</strong><strong>ह</strong>ागआ खिचत अिछ मोनमे र<strong>िव</strong> आसावरीदीघ र् अिनासँ पीड़ि◌त आब भिर राित <strong>ह</strong>म बौआइत छीतो<strong>ह</strong>र र-संरणक सा ंगीितक बाट भिसयाइतआइयो ाकुल कयँ अिछ तो<strong>ह</strong>र रमेराग यमन केर आकुल आलाप!३.६.पेश झा "ोँथ"मैिथल के? -82


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्-पेश कुमार झा 'ोंथ'िमिथलाक अित पावन मि<strong>ह</strong> परजकर भेल िथक जवा जे करैछ एि<strong>ह</strong> भूिम परअपन जीवनक कम र्जे कए र<strong>ह</strong>लैछ वासमुदा पुषा सभ करैत छलिनिमिथले मे वासचा<strong>ह</strong>े ओको धम र्क िकयए <strong>ह</strong>ोधम र्क अत को जाितकिकयए <strong>ह</strong>ोएि<strong>ह</strong> सोच पर अबैछ घ ृणजे मैिथल अिछ मा ाणमैिथल छलिथ राजा जनक<strong>ह</strong>ुनक सुता छली<strong>ह</strong>ए सीतेजाि<strong>ह</strong> पर गव र् करैछ सगरे िमिथला वै<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong> ाण, <strong>ह</strong>ुनकर िधयेिक ओ मैिथल नि<strong>ह</strong>?83


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्ई ज ु िन कि<strong>ह</strong>२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिछ िमिथला कतेको <strong>िव</strong>भूित जनसदित र<strong>ह</strong>ू सीना तनपुरा काल सँ ई मािटउपजबैत अिछ बड-बड <strong>िव</strong>ानसुन ू खोिल कऽ द ुन ू कानबसै छिथ कलका, काठमा ंडूवा ूयाकर् ओ िदीओ छिथ सु मैिथल िजनकठोर पर खेिल र<strong>ह</strong>ल छिथ मैिथलीसभ मैिथल िमिल िनज िमिथला केँिदयाब ू एकर मान-सानजे उभरय <strong>िव</strong> मानिच परबिन एकटा <strong>िव</strong>िश चानब ुझल<strong>ह</strong>ु ँ , जे क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong> ु ँ सेआब नि<strong>ह</strong> प ूछू, मैिथल के?३.७.िबनीत ठाकुरगीत84


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ब ्स ितमे ् छायल सन ्नाटा चौ ँ<strong>ह</strong> िदश उजार लागेसा ँझे जँ <strong>ह</strong>म घरसँ िनकली असगर डर लागेच् ौ◌ँ<strong>ह</strong> िदश <strong>दे</strong>ख <strong>ह</strong>िरयाली िनक लगैत छल गामघर घरमें शुखक अभुित छल ई पावन धामके ब<strong>ह</strong>ुिपया शुख सभ िछनलक सुन ्न बजार लागेघानक नझ ुन बालासँ िनकलैत छल संगीतऋो संगीतमें झ ुईम क मैना गबैत छल मक गीतआई ओ मैना ि<strong>ह</strong>चुिकक बाजे िजनगी ज<strong>ह</strong>र लागेसुजक नव लालीसंग उदीत अिछ अपन प ृतअखन भले किरयाएल सुज <strong>ह</strong>ायत सत् यके जीतफसल सामय काल चमे ता ँय बसन ्त पतझर लागे४. बालाना ं कृते-ोित झा चौधरी85


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बालाना ं कृतेोित झा चौधरी<strong>दे</strong>वीजी ◌ः गणतं िदवस समारा◌े<strong>ह</strong><strong>दे</strong>शके साठम गणतं िदवस समारा◌े<strong>ह</strong> पर <strong>िव</strong>ालयमे ब<strong>ह</strong>ुत <strong>ह</strong>लचल छल।ब<strong>ह</strong>ुत तर<strong>ह</strong>ककाय र्मक तैयारी कैल गेल छल।नववष र्मे <strong>िव</strong>ालयक खिजते ु सब अि<strong>ह</strong> तैयारीमेभीड◌ल छल।िजलाक प्राशासिनक ् <strong>िव</strong>भागक उािधकारी के मुख ्य अितिथक पमेआमित ं कैल गेल छल।<strong>ह</strong> ुनके <strong>ह</strong>ाथे ितर ंगा फ<strong>ह</strong>रायल गेल।एन सी सी◌ ाउट आगाइडक <strong>िव</strong>ाथीर् पैरेड करैत ितर ंगाके सलामी <strong>दे</strong>लक। अि<strong>ह</strong>मे बै ुपक बा सबसे<strong>ह</strong>ा◌े साथ <strong>दे</strong> छल।राष्गाण सि<strong>ह</strong>त अका◌े <strong>दे</strong>शभक् ितक गीत गायल गेल।अि<strong>ह</strong>सबमे भारतक तंता संामक कथा बेर र ् बेर दा◌े<strong>ह</strong>रायल गेल। आ बतायलगेल जे भारत भ 15 अग 1947 कऽ तं भेल छल मुदा वावमे ावली26 जनवरी 1950 क भेल र<strong>ह</strong>ै जि<strong>ह</strong>या सऽ अकर अपन कान ून वा प्रा◌ार ् ंभभेलै। <strong>दे</strong>शके प्राथम ् राष्पित गीर्य डा◌क् टर राजे प्रासाद ् अि<strong>ह</strong> िदन अपनपद सार छला।पंचवषीर्य या◌ेजना तथा अ <strong>िव</strong>कासक काय र्क प्रा◌ार ् ंभ से<strong>ह</strong>ा◌े अि<strong>ह</strong>िदन भेल छल। भारतके प्राथम ् पंचवषीर्य या◌ेजनामे कृिष के <strong>िव</strong>कास पर ान <strong>दे</strong>लगेल छल।86


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्26 जनवरी 2009 कऽ गणतं भारत अपन 59 साल प ूरा केलक।िदीमे तंतािदवस कऽ प्राधानम ् ंी ारा तथा गणतं िदवस पर राष्पित ारा राष्ज फ<strong>ह</strong>रायलजाएत अिछ।राष्पितके <strong>दे</strong>शक तीन ू प्राकारक ् सेना र ् जल◌ थल आर नभ केमुिखया मानल गेल अिछ। सुप्राि◌म ् का◌ेट र् तक के फैसला के बदलै के अिधकारराष्पित के भेटल छैन।अि<strong>ह</strong> िदन राजपथ पर सब सेनाक प्राितिनिध ् ारा पैरेडतथा सैिनक उपकरणके प्रादश ् र्नी <strong>ह</strong>ा◌ेएत अिछ।वायुसेना ारा आकाशमे करतबसे<strong>ह</strong>ा◌े <strong>दे</strong>खायल जायत छै।अि<strong>ह</strong> सब<strong>ह</strong>क अितिरक् त <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ध प्राकारक ् सा ंृितकझा◌◌ंिक प्रात् ् येक रा सऽ <strong>ह</strong>ा◌ेएत छै।ति<strong>ह</strong>ना प्रात् ् येक राक राजधानीमे तंता िदवस पर मुख ्यम ंी एवम ् गणतं िदवसकऽ रापाल ितर ंगा फ<strong>ह</strong>राबैत छैथ। अि<strong>ह</strong> परराक पालन करैत मुख ्य अितिथसि<strong>ह</strong>त प्राधानाचाय ् र् झा फ<strong>ह</strong>राबक काय र् केला।बा सबमे िमठाइर ् बा◌◌ंटल गेल आगणतं िदवसक काय र्मक समापित ् भेल।म <strong>दे</strong>श याादा◌ेसर िदन ◌ः24 िदसर 1991◌ सोमिदन:द ूर - द ूर तक पसरल <strong>ह</strong>िरयर मखमल सन खेत-पथार के पार करैत◌ कतेका◌ेेशन के फात <strong>ह</strong>मर सब<strong>ह</strong>क न भा◌ेरे 8◌ः15 मे <strong>िव</strong>लासपुर प<strong>ह</strong>◌◌ुचल।आ◌ेतयेशनके नजदीकक भा◌ेजनालयमे भा◌ेजन केलाक बाद <strong>ह</strong>म सब आ◌टा◌े िरक् शासऽ<strong>ह</strong>ा◌ेटल चिका प<strong>ह</strong>ु ंचल<strong>ह</strong>ु ं।आ◌ेतय <strong>ह</strong>मरा सबके सुसित डबल बेडम भेटल।एकममे <strong>ह</strong>म सब साकची गर् ूलक 5 टा छाा छल<strong>ह</strong>ु ं।त् येक का◌ेठलीमे एक टाडबल बेड◌ सा◌ेफा र्सेट◌ वारा◌ेब्सआलमीरा<strong>ह</strong>◌ अटैच्ड बाथम◌ ास◌ पािन सऽभरल जग इत् यािद छल।<strong>ह</strong>मसब तैयार भऽ गेल<strong>ह</strong>ु ं आ किनके द ूर पर ित ‘संता◌ेषभा◌ेजनालय’ मे शाका<strong>ह</strong>ारी भा◌ेजन केल<strong>ह</strong>ु।अपन प ूव र् काय र्मासार <strong>ह</strong>मरा सबकेअमरकक जायके छल लेिकन थकान के कारण <strong>ह</strong>मसब अपन काय र्म काि लेलिगत कऽ <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं। <strong>िव</strong>लासपुर मे बस सड◌क पर आ बजार कनी मिन घ ुमल<strong>ह</strong>ु ं से<strong>ह</strong>ा◌ेभा◌ेजनालय जाय काल◌ आर िकछु <strong>िव</strong>शेष मण नि<strong>ह</strong>ं भेल अतऽ।<strong>ह</strong>मसब भा◌ेजना◌ेपरा साम ू ि<strong>ह</strong>क काय र्म केल<strong>ह</strong> ु ं।द<strong>ह</strong>ेज पर <strong>िव</strong>शेष पसऽ <strong>िव</strong>चार<strong>िव</strong>मश र्87


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भेल।सब िशक्षक सबसऽ िचारक से<strong>ह</strong>ा◌े बेसी बढ◌ि◌यासऽ भेल।बातेबातमेजानकारी भेटल जे मप्रा<strong>दे</strong>शमे ् शाका<strong>ह</strong>ारी भा◌ेजन ब<strong>ह</strong>ुत सुलभता सऽ उपलछै। जखन <strong>ह</strong>मसब पिम ब ंगाल गेल र<strong>ह</strong>ी तऽ माछके बड अिधकता छल। <strong>ह</strong>मरसब<strong>ह</strong>क मा◌ेन उकता गेल छल। शाका<strong>ह</strong>ारी भा◌ेजनमे से<strong>ह</strong>ा◌े माछक गंध आबैत र<strong>ह</strong>ैतछल।अतऽ से सब नि<strong>ह</strong>ं <strong>ह</strong>ैत तकर आासन भेटल। अकर अलावे अतक आ◌टा◌ेिरक् शा से<strong>ह</strong>ा◌े ब<strong>ह</strong>ुत अलग छल जाि<strong>ह</strong> लऽ कऽ <strong>ह</strong>म सब ब<strong>ह</strong>ुत <strong>दे</strong>र तक <strong>ह</strong>◌◌ंसैतर<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु◌◌ं।कािक काय र्मक जानकारी <strong>दे</strong>लाक बाद आि<strong>ह</strong>के सभा समाप ्त भेल।काि <strong>ह</strong>मरा सबके अमरकक जायके छल।बा लोकिन ारा रणीय ोक१.ातः काल मु<strong>ह</strong>ूर् (स ूयो र्दयक एक घंटा पि<strong>ह</strong>) सव र्थम अपन द ुन ू <strong>ह</strong>ाथ <strong>दे</strong>खबाकचा<strong>ह</strong>ी, आ’ ई ोक बजबाक चा<strong>ह</strong>ी।करा वसते लीः करमे सरती।करम ूले ितो ा भाते करदश र्नम ्॥करक आगा ँ ली बसैत छिथ, करक ममे सरती, करक म ूलमे ा ित छिथ।भोरमे ताि<strong>ह</strong> ारे करक दश र्न करबाक थीक।२.संा काल दीप लेसबाक काल-दीपम ूले ितो ा दीपमे जनाद र्नः।दीपा शरः ोक्ः साोितन र्मोऽुते॥दीपक म ूल भागमे ा, दीपक मभागमे जनाद र्न (<strong>िव</strong>ु) आऽ दीपक अ भागमेशर ित छिथ। <strong>ह</strong>े संाोित! अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ नमार।88


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.सुतबाक काल-राम ं ं <strong>ह</strong>न ूमं वैनतेय ं व ृकोदरम ्।शय यः रेिं द ुः नित॥जे सभ िदन सुतबासँ पि<strong>ह</strong> राम, कुमारामी, <strong>ह</strong>न ूमान, ् गड आऽ भीमक रण करैतछिथ, <strong>ह</strong>ुनकर द ुः न भऽ जाइत छि।४. न<strong>ह</strong>ेबाक समय-गे च यमु चैव गोदाविर सरित।नम र्<strong>दे</strong> िसु कावेिर जलेऽिन ् सििध ं कु॥<strong>ह</strong>े गंगा, यमुना, गोदावरी, सरती, नम र्दा, िसु आऽ कावेरीअपन साि िदअ।धार। एि<strong>ह</strong> जलमे५.उर ं यमु ि<strong>ह</strong>माेैव दिक्षणम ्।वष ं र् तत् भारतं नाम भारती य सितः॥समुक उरमे आऽ ि<strong>ह</strong>मालयक दिक्षणमे भारत अिछ आऽ ओतुका सित भारतीक<strong>ह</strong>बैत छिथ।६.अ<strong>ह</strong>ा ौपदी सीता तारा मोदरी तथा।पकं ना रेिं म<strong>ह</strong>ापातकनाशकम ्॥जे सभ िदन अ<strong>ह</strong>ा, ौपदी, सीता, तारा आऽ मदोदरी, एि<strong>ह</strong> पा ँच साी-स्ीक रणकरैत छिथ, <strong>ह</strong>ुनकर सभ पाप न भऽ जाइत छि।७.अामा बिला र्सो <strong>ह</strong>न ूमा ं <strong>िव</strong>भीषणः।कृपः परशुराम सैते िचरी<strong>िव</strong>नः॥अामा, बिल, ास, <strong>ह</strong>न ूमान, ् <strong>िव</strong>भीषण, कृपाचाय र् आऽ परशुराम- ई सात टा िचरीवीक<strong>ह</strong>बैत छिथ।८.साते भवतु सुीता <strong>दे</strong>वी िशखर वािसनी89


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उन तपसा लो यया पशुपितः पितः।िसिः साे सतामु सादा ध ूजर्टेःजावीफेनलेखेव यूिध शिशनः कला॥९. बालोऽ<strong>ह</strong>ं जगदान न मे बाला सरती।अप ू र् पंचमे वषे र् वण र्यािम जगत्यम ् ॥१०.<strong>िव</strong>क थम <strong>दे</strong>शभिक् गीत(शु यज ुवे र्द अाय २२, म ं २२)आ ि जापितर ्ॠिषः। िलंभोक्ा <strong>दे</strong>वताः। राडुृितः। षड्जःरः॥आ ◌॑न ् ा◌॒ ◌॑वच र्◌॒सी जा◌॑यता◌॒मा रा◌॒ष् रा◌॑ज◌॒ःशुरे◌॑ऽइषो◌॒ऽिता◌॒धी म◌॑<strong>ह</strong>ार◌॒थो जा◌॑यता ं◌॒ दोग्ीं धे◌॒वो र्ढा◌॑न◌॒ड्वाना◌॒शुः सिः◌॒पुर◌॑ि◌॒यो र्वा◌॑ िज◌॒ू र◌॑थे◌॒ाः स◌॒भेयो◌॒ युवा यज◌॑मान वी◌॒रो जा◌॒यता ंिनका◌॒मे-िन◌॑कामे नः प◌॒जर्ों वष र्तु◌॒ फल◌॑वो न◌॒ऽओष◌॑धयः पा ं योगेक्ष◌॒मोनः◌॑ कताम ्॥२२॥माथा र्ः िसयः सु प ूणा र्ः सु मरथाः। शूणा ं ब ु िनाशोऽु िमाणामुदयव।ॐ दीघा र्युभर्व। ॐ सौभावती भव।<strong>ह</strong>े भगवान ्। अपन <strong>दे</strong>शमे सुयो आ’ सव र्ज्ञ <strong>िव</strong>ाथीर् उ <strong>ह</strong>ोिथ, आ’ शुुकेँ नाशकएिन<strong>ह</strong>ार सैिनक उ <strong>ह</strong>ोिथ। अपन <strong>दे</strong>शक गाय ख ूब द ूध दय बाली, बरद भार व<strong>ह</strong>नकरएमे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ आ’ घोड़◌ा िरत पेँ दौगय बला <strong>ह</strong>ोए। स्ीगण नगरक करबामे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ आ’ युवक सभामे ओजप ूण र् भाषण <strong>दे</strong>बयबला आ’ <strong>दे</strong>बामेसक्षम <strong>ह</strong>ोिथ। अपन <strong>दे</strong>शमे जखन आवक <strong>ह</strong>ोय वषा र् <strong>ह</strong>ोए आ’ औषिधक-ब ूटी सव र्दा90


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पिरप <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ए। एव ं मे सभ तर<strong>ह</strong>ेँ <strong>ह</strong>मरा सभक काण <strong>ह</strong>ोए। शुकबिक ु नाश <strong>ह</strong>ोए आ’ िमक उदय <strong>ह</strong>ोए॥मकें कोन वुक इा करबाक चा<strong>ह</strong>ी तकर वण र्न एि<strong>ह</strong> म ंमे कएल गेल अिछ।एि<strong>ह</strong>मे वाचकलुोपमालड़◌्कार अिछ।अय-◌॑न ् - <strong>िव</strong>ा आिद गुणसँ पिरप ूण र् रा◌॒ष् - <strong>दे</strong>शमे◌॑वच र्◌॒सी- <strong>िव</strong>ाक तेजसँ युक्आ जा◌॑यता ं◌॒- उ <strong>ह</strong>ोएरा◌॑ज◌॒ः-राजाशुरे◌॑ऽ–िबना डर बलाइषो◌॒- बाण चलेबामे िनपुणऽिता◌॒धी-शुकेँ तारण दय बलाम◌॑<strong>ह</strong>ार◌॒थो-पैघ रथ बला वीरदोग्ीं-कामना(द ूध प ूण र् करए बाली)धे◌॒वो र्ढा◌॑न◌॒ड्वाना◌॒शुः धे◌॒-गौ वा वाणी वो र्ढा◌॑न◌॒ड्वा- पैघ बरद ना◌॒शुः-आशुः-िरतसिः◌॒-घोड़◌ापुर◌॑ि◌॒यो र्वा◌॑- पुर◌॑ि◌॒- व<strong>ह</strong>ारकेँ धारण करए बाली यो र्वा◌॑-स्ी91


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िज◌॒ू-शुकेँ जीतए बलार◌॑थे◌॒ाः-रथ पर िरस◌॒भेयो◌॒-उम सभामेयुवा-युवा जे<strong>ह</strong>नयज◌॑मान-राजाक रामेवी◌॒रो-शुकेँ परािजत करएबलािनका◌॒मे-िन◌॑कामे-िनययुक् काय र्मेनः-<strong>ह</strong>मर सभकप◌॒जर्ों-मेघवष र्तु◌॒-वषा र् <strong>ह</strong>ोएफल◌॑वो-उम फल बलाओष◌॑धयः-औषिधःपा ं- पाकएयोगेक्ष◌॒मो-अल ल करेबाक <strong>ह</strong>ेतु कएल गेल योगक रक्षानः◌॑-<strong>ह</strong>मरा सभक <strong>ह</strong>ेतुकताम ्-समथ र् <strong>ह</strong>ोएििफथक अवाद- <strong>ह</strong>े ण, <strong>ह</strong>मर रामे ाण नीक धािम र्क <strong>िव</strong>ा बला, राज-वीर,तीर ंदाज, द ूध दए बाली गाय, दौगय बला जु, उमी नारी <strong>ह</strong>ोिथ। पाजर्आवकता पडला पर वषा र् <strong>दे</strong>िथ, फल <strong>दे</strong>य बला गाछ पाकए, <strong>ह</strong>म सभ संपिअिजर्त/संरिक्षत करी।92


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्५. मानक मैिथलीइ ं िश-मैिथली कोष मैिथली-इ ं िश कोषइ ं िश-मैिथली कोष ोजेकेँ आग ू बढ़◌ाऊ, अपन सुझाव आऽ योगदान ई-मेलारा ggaj endr a@ yahoo. co. i n वा ggaj endr a vi deha co i nपठाऊ।@ . . परमैिथली-इ ं िश कोष ोजेकेँ आग ू बढ़◌ाऊ, अपन सुझाव आऽ योगदान ई-मेलारा ggaj endr a@ yahoo. co. i n वा ggaj endr a vi deha co i nपठाऊ।मैिथलीक मानक लेखन-श ैली@ . . पर1. पालक मैिथली भाषा वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक श ैली आऽ 2.मैिथलीअकादमी, पटना1.पालक मैिथली भाषा वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक श ैलीमैिथलीमे उारण तथा लेखन१.पमाक्षर आ अार: पमाक्षरात ङ, ञ, ण, न एव ं म अबैत अिछ। संृतभाषाक असार शक अमे जाि<strong>ह</strong> वक अक्षर र<strong>ह</strong>ैत अिछ ओ<strong>ह</strong>ी वक पमाक्षरअबैत अिछ। जेना-अ (क वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ङ् आएल अिछ।)प (च वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ञ् आएल अिछ।)ख (ट वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ण ् आएल अिछ।)सि (त वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे न ् आएल अिछ।)ख (प वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे म ् आएल अिछ।)93


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उपयु र् बात मैिथलीमे कम <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। पमाक्षरक बदलामे अिधका ंशजग<strong>ह</strong>पर अारक योग <strong>दे</strong>खल जाइछ। जेना- अंक, पंच, खंड, संिध, खंभआिद। ाकरण<strong>िव</strong>द पित गो<strong>िव</strong> झाक क<strong>ह</strong>ब छिन जे कव, चव आ टवसँ प ूव र्अार िलखल जाए तथा तव आ पवसँ प ूव र् पमाक्षरे िलखल जाए। जेना-अंक, चंचल, अंडा, अ तथा कन। मुदा ि<strong>ह</strong>ीक िनकट र<strong>ह</strong>ल आधिनक ु लेखक एि<strong>ह</strong>बातकेँ नि<strong>ह</strong> मात छिथ। ओलोकिन अ आ कनक जग<strong>ह</strong>पर से<strong>ह</strong>ो अंत आ कं पनिलखैत <strong>दे</strong>खल जाइत छिथ।नवीन पित िकछु सु<strong>िव</strong>धाजनक अव छैक। िकएक तँ एि<strong>ह</strong>मे समय आ ानक बचत<strong>ह</strong>ोइत छैक। मुदा कतोकबेर <strong>ह</strong>लेखन वा मुणमे अारक छोटसन िबु नि<strong>ह</strong> भेलासँ अथ र्क अनथ र् <strong>ह</strong>ोइत से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। अारक योगमेउारण-दोषक सावना से<strong>ह</strong>ो ततबए <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। एतदथ र् कसँ लऽकऽपवधिर पमाक्षरेक योग करब उिचत अिछ। यसँ लऽकऽ ज्ञधिरक अक्षरक सअारक योग करबामे कत<strong>ह</strong>ु को <strong>िव</strong>वाद नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल जाइछ।२.ढ आ ढ : ढक उारण “र ् <strong>ह</strong>”जका ँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ। अतः जतऽ “र ् <strong>ह</strong>”क उारण<strong>ह</strong>ो ओतऽ मा ढ िलखल जाए। आनठाम खािल ढ िलखल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी। जेना-ढ = ढाकी, ढेकी, ढीठ, ढेउआ, ढ, ढेरी, ढाकिन, ढाठ आिद।ढ = पढ़◌ाइ, बढब, गढब, मढब, ब ुढबा, सा ँढ, गाढ, रीढ, चा ँढ, सीढ़◌ी, पीढ़◌ी आिद।उपयु र् शसभकेँ <strong>दे</strong>खलासँ ई <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे साधारणतया शक शुमे ढ आम तथा अमे ढ अबैत अिछ। इए<strong>ह</strong> िनयम ड आ डक सभर् से<strong>ह</strong>ो लाग ू <strong>ह</strong>ोइतअिछ।३.व आ ब : मैिथलीमे “व”क उारण ब कएल जाइत अिछ, मुदा ओकरा ब पमे नि<strong>ह</strong>िलखल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी। जेना- उारण : बैनाथ, िबा, नब, <strong>दे</strong>बता, िबु, ब ंश,बना आिद। एि<strong>ह</strong>सभक ानपर मशः वैनाथ, <strong>िव</strong>ा, नव, <strong>दे</strong>वता, <strong>िव</strong>ु, व ंश,वना िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी। सामातया व उारणक लेल ओ योग कएल जाइत अिछ।जेना- ओकील, ओज<strong>ह</strong> आिद।४.य आ ज : कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु “य”क उारण “ज”जका ँ करैत <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ, मुदाओकरा ज नि<strong>ह</strong> िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी। उारणमे यज्ञ, जिद, जमुना, ज ुग, जाबत, जोगी,जद ु , जम आिद क<strong>ह</strong>ल जाएवला शसभकेँ मशः यज्ञ, यिद, यमुना, युग, याबत,94


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्योगी, यद ु , यम िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी।५.ए आ य : मैिथलीक वतर्नीमे ए आ य द ुन ू िलखल जाइत अिछ।ाचीन वतर्नी- कएल, जाए, <strong>ह</strong>ोएत, माए, भाए, गाए आिद।नवीन वतर्नी- कयल, जाय, <strong>ह</strong>ोयत, माय, भाय, गाय आिद।सामातया शक शुमे ए मा अबैत अिछ। जेना एि<strong>ह</strong>, एना, एकर, ए<strong>ह</strong>न आिद।एि<strong>ह</strong> शसभक ानपर यि<strong>ह</strong>, यना, यकर, य<strong>ह</strong>न आिदक योग नि<strong>ह</strong> करबाक चा<strong>ह</strong>ी।यिप मैिथलीभाषी थासि<strong>ह</strong>त िकछु जाितमे शक आरोमे “ए”केँ य कि<strong>ह</strong> उारणकएल जाइत अिछ।ए आ “य”क योगक योगक सभर्मे ाची पितक असरण करब उपयु मािनएि<strong>ह</strong> पुकमे ओकरे योग कएल गेल अिछ। िकएक तँ द ुन ूक लेखनमे कोस<strong>ह</strong>जता आ द ु<strong>ह</strong>ताक बात नि<strong>ह</strong> अिछ। आ मैिथलीक सव र्साधारणक उारण-श ैली यकअपेक्षा एसँ बेसी िनकट छैक। खास कऽ कएल, <strong>ह</strong>एब आिद कितपय शकेँ कैल, <strong>ह</strong>ैबआिद पमे कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु िलखल जाएब से<strong>ह</strong>ो “ए”क योगकेँ बेसी समीचीन मािणतकरैत अिछ।६.ि<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ु तथा एकार, ओकार : मैिथलीक ाचीन लेखन-पररामे को बातपर बलदैत काल शक पाछा ँ ि<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ु लगाओल जाइत छैक। जेना- <strong>ह</strong>ुनकि<strong>ह</strong>, अपन<strong>ह</strong>ु, ओकर<strong>ह</strong>ु,तालि<strong>ह</strong>, चोि<strong>ह</strong>, आन<strong>ह</strong>ु आिद। मुदा आधिनक ु लेखनमे ि<strong>ह</strong>क ानपर एकार एव ं <strong>ह</strong>ुकानपर ओकारक योग करैत <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। जेना- <strong>ह</strong>ुनके, अप, ताले,चोे, आ आिद।७.ष तथा ख : मैिथली भाषामे अिधका ंशतः षक उारण ख <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जेना-ष (खडय), षोडशी (खोडशी), षट्कोण (खटकोण), व ृषेश (व ृखेश), सोष(सोख) आिद।८.िन-लोप : िनिलिखत अवामे शसँ िन-लोप भऽ जाइत अिछ:(क)ियायी य अयमे य वा ए लु भऽ जाइत अिछ। ओि<strong>ह</strong>मेसँ पि<strong>ह</strong> अकउारण दीघ र् भऽ जाइत अिछ। ओकर आगा ँ लोप-स ूचक िच वा <strong>िव</strong>कारी (’ / ऽ)लगाओल जाइछ। जेना-प ूण र् प : पढए (पढय) गेला<strong>ह</strong>, कए (कय) लेल, उठए (उठय) पडतौक।95


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अप ूण र् प : पढ’ गेला<strong>ह</strong>, क’ लेल, उठ’ पडतौक।पढऽ गेला<strong>ह</strong>, कऽ लेल, उठऽ पडतौक।(ख)प ूव र्कािलक कृत आय (आए) यमे य (ए) लु भऽ जाइछ, मुदा लोप-स ूचक<strong>िव</strong>कारी नि<strong>ह</strong> लगाओल जाइछ। जेना-प ूण र् प : खाए (य) गेल, पठाय (ए) <strong>दे</strong>ब, न<strong>ह</strong>ाए (य) अएला<strong>ह</strong>।अप ूण र् प : खा गेल, पठा <strong>दे</strong>ब, न<strong>ह</strong>ा अएला<strong>ह</strong>।(ग)स्ी य इक उारण ियापद, संज्ञा, ओ <strong>िव</strong>शेषण तीन ूमे लु भऽ जाइतअिछ। जेना-प ूण र् प : दोसिर मािलिन चिल गेिल।अप ूण र् प : दोसर मािलन चिल गेल।(घ)वतर्मान कृदक अिम त लु भऽ जाइत अिछ। जेना-प ूण र् प : पढ़◌ैत अिछ, बजैत अिछ, गबैत अिछ।अप ूण र् प : पढ़◌ै अिछ, बजै अिछ, गबै अिछ।(ङ)ियापदक अवसान इक, उक, ऐक तथा <strong>ह</strong>ीकमे लु भऽ जाइत अिछ। जेना-प ूण र् प: िछयौक, िछयैक, छ<strong>ह</strong>ीक, छौक, छैक, अिबतैक, <strong>ह</strong>ोइक।अप ूण र् प : िछयौ, िछयै, छ<strong>ह</strong>ी, छौ, छै, अिबतै, <strong>ह</strong>ोइ।(च)ियापदीय य , <strong>ह</strong>ु तथा <strong>ह</strong>कारक लोप भऽ जाइछ। जेना-प ूण र् प : छि, क<strong>ह</strong>लि, क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ँ, ु गेल<strong>ह</strong>, नि<strong>ह</strong>।अप ूण र् प : छिन, क<strong>ह</strong>लिन, क<strong>ह</strong>लौ, ँ गेलऽ, नइ, निञ, ।९.िन ानारण : को-को र-िन अपना जग<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>िटकऽ दोसरठाम चिलजाइत अिछ। खास कऽ इ आ उक समे ई बात लाग ू <strong>ह</strong>ोइत अिछ।मैिथलीकरण भऽ गेल शक म वा अमे जँ इ वा उ आबए तँ ओकर िनानािरत भऽ एक अक्षर आगा ँ आिब जाइत अिछ। जेना- शिन (शइन), पािन(पाइन), दािल ( दाइल), मािट (माइट), काछु (काउछ), मासु(माउस) आिद। मुदातम शसभमे ई िनयम लाग ू नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जेना- रिकेँ रइ आ सुधा ंशुकेँसुधाउं स नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जा सकैत अिछ।१०.<strong>ह</strong>ल(◌्)क योग : मैिथली भाषामे सामातया <strong>ह</strong>ल (◌्)क आवकता नि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोइत अिछ। कारण जे शक अमे अ उारण नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। मुदा संृतभाषासँ जि<strong>ह</strong>नाक ति<strong>ह</strong>ना मैिथलीमे आएल (तम) शसभमे <strong>ह</strong>ल योग कएल जाइतअिछ। एि<strong>ह</strong> पोथीमे सामातया सूण र् शकेँ मैिथली भाषासी िनयमअसार96


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>ल<strong>िव</strong><strong>ह</strong>ीन राखल गेल अिछ। मुदा ाकरणसी योजनक लेल अावक ानपरकत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु <strong>ह</strong>ल <strong>दे</strong>ल गेल अिछ। ुत पोथीमे मिथली लेखनक ाचीन आ नवीनद ुन ू श ैलीक सरल आ समीचीन पक्षसभकेँ समेिटकऽ वण र्-<strong>िव</strong>ास कएल गेल अिछ। ानआ समयमे बचतक सि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>-लेखन तथा तकिनकी दृ िसँ से<strong>ह</strong>ो सरल <strong>ह</strong>ोबऽवलाि<strong>ह</strong>साबसँ वण र्-<strong>िव</strong>ास िमलाओल गेल अिछ। वतर्मान समयमे मैिथली माभाषीपय र्केँआन भाषाक मामसँ मैिथलीक ज्ञान लेबऽ पड़ि◌र<strong>ह</strong>ल पिरमे लेखनमे स<strong>ह</strong>जतातथा एकपतापर ान <strong>दे</strong>ल गेल अिछ। तखन मैिथली भाषाक म ूल <strong>िव</strong>शेषतासभकुित नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइक, ता<strong>ह</strong>ूिदस लेखक-मल सचेत अिछ। िस भाषाशास्ी डा.रामावतार यादवक क<strong>ह</strong>ब छिन जे सरलताक असानमे ए<strong>ह</strong>न अवा िक<strong>ह</strong>ु आबऽ<strong>दे</strong>बाक चा<strong>ह</strong>ी जे भाषाक <strong>िव</strong>शेषता छा ँ<strong>ह</strong>मे पिड जाए। <strong>ह</strong>मसभ <strong>ह</strong>ुनक धारणाकेँ प ूण र्पसँ स लऽ चलबाक यास कएल<strong>ह</strong>ँ ु अिछ।पोथीक वण<strong>िव</strong>ास र् कक्षा ९ क पोथीसँ िकछु माामे िभ अिछ। िनरर अयन,असान आ <strong>िव</strong>ेषणक कार ई सुधाराक िभता आएल अिछ। भ<strong>िव</strong>मे आन<strong>ह</strong>ुपोथीकेँ पिरमािजर्त करैत मैिथली पापुकक वण<strong>िव</strong>ासमे र् प ूण र्पेण एकपताअनबाक <strong>ह</strong>मरासभक य र<strong>ह</strong>त।कक्षा १० मैिथली लेखन तथा पिरमाजर्न म<strong>ह</strong>े मलंिगया/ धीरे मिष र् संयोजन-गशसाद भराईकाशक िशक्षा तथा खेलकूद मालय, पाम <strong>िव</strong>कास के,सािठमी, भपुरसवािधकार र् पाम <strong>िव</strong>कास के एव ं जनक िशक्षा सामी के, सािठमी, भपुर।पि<strong>ह</strong>ल संरण २०५८ बैशाख (२००२ ई.)योगदान: िशवसाद साल, जगाथ अवा, गोरखब<strong>ह</strong>ाद ुर िसं<strong>ह</strong>, गशसाद भराई, डा.रामावतार यादव, डा. राजे <strong>िव</strong>मल, डा. रामदयाल राकेश, धमे र् <strong>िव</strong>ल, पा धी,नीरज कण, र् रमेश रनभाषा सादन- नीरज कण, र् पा झा2. मैिथली अकादमी, पटना ारा िनधािरत र् मैिथली लेखन-श ैली1. जे श मैिथली-साि<strong>ह</strong>क ाचीन कालसँ आइ धिर जाि<strong>ह</strong> वर्नीमे चिलत अिछ, सेसामातः ताि<strong>ह</strong> वर्नीमे िलखल जाय- उदा<strong>ह</strong>रणाथ र्-ा97


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एखनठामजकर,तकरतिनकरअिछअाअखन,अखिन,एखेन,अखनीिठमा,िठना,ठमाजेकर, तेकरितनकर।(वैकिक पेँ ा)ऐछ, अि<strong>ह</strong>, ए।2. िनिलिखत तीन कारक प वैिपकतया अपनाओल जाय:भ गेल, भय गेल वाभए गेल। जा र<strong>ह</strong>ल अिछ, जाय र<strong>ह</strong>ल अिछ, जाए र<strong>ह</strong>ल अिछ। कर’ गेला<strong>ह</strong>, वाकरय गेला<strong>ह</strong> वा करए गेला<strong>ह</strong>।3. ाचीन मैिथलीक ‘’ िनक ानमे ‘न’ िलखल जाय सकैत अिछ यथा क<strong>ह</strong>लिन वाक<strong>ह</strong>लि।4. ‘ऐ’ तथा ‘औ’ ततय िलखल जाय जत’ तः ‘अइ’ तथा ‘अउ’ सदृश उारणइ <strong>ह</strong>ो। यथा- <strong>दे</strong>खैत, छलैक, बौआ, छौक इािद।5. मैिथलीक िनिलिखत श एि<strong>ह</strong> पे यु <strong>ह</strong>ोयत:जै<strong>ह</strong>,सै<strong>ह</strong>,इए<strong>ह</strong>,ओऐ<strong>ह</strong>,लै<strong>ह</strong> तथादै<strong>ह</strong>।6. <strong>ह</strong>्र् इकारा ंत शमे ‘इ’ के लु करब सामातः अा िथक। यथा- ा<strong>दे</strong>िख आब<strong>ह</strong>, मािलिन गेिल (म मामे)।7. तं ‘ए’ वा ‘य’ ाचीन मैिथलीक उरण आिदमे तँ यथावत राखल जाय,िकं तु आध ु िनक योगमे वैकिक पेँ ‘ए’ वा ‘य’ िलखल जाय। यथा:- कयल वा98


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कएल, अयला<strong>ह</strong> वा अएला<strong>ह</strong>, जाय वा जाए इािद।8. उारणमे द ू रक बीच जे ‘य’ िन तः आिब जाइत अिछ तकरा लेखमे ानवैकिक पेँ <strong>दे</strong>ल जाय। यथा- धीआ, अढ़◌ैआ, <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>, वा धीया, अढ़◌ैया, िबया<strong>ह</strong>।9. सानािसक तं रक ान यथासंभव ‘ञ’ िलखल जाय वा सानािसक र। यथा:-मैञा, किनञा, िकरतिनञा वा मैआ ँ , किनआ ँ , िकरतिनआ ँ।10. कारकक <strong>िव</strong>भिक्क िनिलिखत प ा:-<strong>ह</strong>ाथकेँ , <strong>ह</strong>ाथसँ, <strong>ह</strong>ाथेँ, <strong>ह</strong>ाथक, <strong>ह</strong>ाथमे।’मे’ मे अार सव र्था ा िथक। ‘क’ क वैकिक प ‘केर’ राखल जा सकैतअिछ।11. प ूव र्कािलक ियापदक बाद ‘कय’ वा ‘कए’ अय वैकिक पेँ लगाओल जासकैत अिछ। यथा:- <strong>दे</strong>िख कय वा <strong>दे</strong>िख कए।12. मा ँग, भा ँग आिदक ानमे माङ, भाङ इािद िलखल जाय।13. अर् ‘न’ ओ अर् ‘म’ क बदला असार नि<strong>ह</strong> िलखल जाय, िकं तु छापाक सु<strong>िव</strong>धाथ र्अर् ‘ङ’ , ‘ञ’, तथा ‘ण’ क बदला अारो िलखल जा सकैत अिछ। यथा:- अ, वाअंक, अल वा अंचल, क वा कं ठ।14. <strong>ह</strong>लंत िच िनयमतः लगाओल जाय, िकं तु <strong>िव</strong>भिक संग अकारा ंत योग कएलजाय। यथा:- ीमान, ् िकं तु ीमानक।15. सभ एकल कारक िच शमे सटा क’ िलखल जाय, <strong>ह</strong>टा क’ नि<strong>ह</strong>, संयु <strong>िव</strong>भिक<strong>ह</strong>ेतु फराक िलखल जाय, यथा घर परक।16. अनािसककेँ चिबु ारा कयल जाय। पर ंतु मुणक सु<strong>िव</strong>धाथ र् ि<strong>ह</strong> समानजिटल माा पर अारक योग चिबुक बदला कयल जा सकैत अिछ। यथा-ि<strong>ह</strong>ँ केर बदला ि<strong>ह</strong>ं।99


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्17. प ूण र् <strong>िव</strong>राम पासीसँ ( । ) स ू िचत कयल जाय।18. सम पद सटा क’ िलखल जाय, वा <strong>ह</strong>ाइफेनसँ जोड़ि◌ क’ , <strong>ह</strong>टा क’ नि<strong>ह</strong>।19. िलअ तथा िदअ शमे िबकारी (ऽ) नि<strong>ह</strong> लगाओल जाय।20. अंक <strong>दे</strong>वनागरी पमे राखल जाय।21.िकछु िनक लेल नवीन िच बनबाओल जाय। जा' ई नि<strong>ह</strong> बनल अिछ ताबत एि<strong>ह</strong>द ुन ू िनक बदला प ूव र्वत् अय/ आय/ अए/ आए/ आओ/ अओ िलखल जाय। आिक ऎ वाऒ सँ कएल जाय।<strong>ह</strong>./- गो<strong>िव</strong> झा ११/८/७६ ीका ठाकुर ११/८/७६ सुरे झा "सुमन" ११/०८/७६आब 1.पालक मैिथली भाषा वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक श ैली आऽ 2.मैिथली अकादमी, पटनाक मानक श ैलीक अयनक उपरा िन िबु सभपर मनन कएिनण र्य क।ा / अा1.<strong>ह</strong>ोयबला/<strong>ह</strong>ोबयबला/<strong>ह</strong>ोमयबला/<strong>ह</strong>ेब’बला,<strong>ह</strong>ेम’बला<strong>ह</strong>ोयबाक/<strong>ह</strong>ोएबाक2. आ’/आऽ आ3. क’ ले/कऽ ले/कएले/कय ले/ल’/लऽ/लय/लए61. भाय भै62. भा ँय63. यावतजावत64. माय मै65.<strong>दे</strong>ि/दएि/दयिदि/दैि121. जरेनाइ122. जरओनाइ-जरएनाइ/जरयनाइ123. <strong>ह</strong>ोइत124. गडबेलि/गडबओलि125. िचखैत-(t o181. प<strong>ह</strong>ु ँिच प<strong>ह</strong>ु ँच182. राखलिरखलि183. लगलिलागलि184. सुिन (उारणसुइन)185. अिछ (उारणअइछ)100


ँ<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्4. भ’ गेल/भऽ गेल/भयगेल/भए गेल5. कर’ गेला<strong>ह</strong>/करऽगेल<strong>ह</strong>/करए गेला<strong>ह</strong>/करयगेला<strong>ह</strong>6. िलअ/िदअिलय’,िदय’,िलअ’,िदय’7. कर’ बला/करऽ बला/करय बला करै बला/क’र’बला8. बला वला9. आङ्ल आ ं10. ायः ाय<strong>ह</strong>11. द ुःख द ुख12. चिल गेल चलगेल/चैल गेल13. <strong>दे</strong>लिख <strong>दे</strong>लिक,<strong>दे</strong>लिखन14. <strong>दे</strong>खलि <strong>दे</strong>खलिन/<strong>दे</strong>खलै15. छिथ/ छलि छिथन/छलैन/ छलिन16. चलैत/दैत चलित/दैित17. एख अख18. बढि बढि19. ओ’/ओऽ(सव र्नाम) ओ20. ओ (संयोजक) ओ’/ओऽ21. फािग/फािँफाइ ंग/फाइङ22. जे जे’/जेऽ23. ना-कुर ना-कर24. केलि/कएलि/कयलि25. तखन तँ तखनतँ26. जा’ र<strong>ह</strong>ल/जायर<strong>ह</strong>ल/जाए र<strong>ह</strong>ल66. द’/द ऽ/दए67. ओ(संयोजक) ओऽ(सव र्नाम)68. तका’ कएतकाय तकाए69. पैरे (onf oot ) पएरे70. ता<strong>ह</strong>ुमेता<strong>ह</strong>ूमे71. पुीक72. बजा कय/कए73. बननाय74. कोला75. िदकािदनका76. तति<strong>ह</strong>सँ77. गरबओलिगरबेलि78. बालु बाल ू79. चेिच(अशु)80. जे जे’81. से/ केसे’/के’82. एख ुनकाअखका83. भुिम<strong>ह</strong>ारभूिम<strong>ह</strong>ार84. सुगर स ूगर85. झठ<strong>ह</strong>ाकझट<strong>ह</strong>ाक86. छूिब87. करइयो/ओtest)िचखइत126.करइयो(willingto do) करैयो127. जेकरा-जकरा128. तकरा-तेकरा129. िब<strong>दे</strong>सरामे/ िब<strong>दे</strong>सरेानमे130. करबयल<strong>ह</strong>ु ँ/करबएल<strong>ह</strong>ु ँ/करबेल<strong>ह</strong> ु131. <strong>ह</strong>ािरक(उारण <strong>ह</strong>ाइरक)132. ओजन वजन133. आधे भाग/आध-भागे134. िपचा’/िपचाय/िपचाए135. नञ/ 136. बा नञ() िपचा जाय137. तखन (नञ) क<strong>ह</strong>ैतअिछ।138. कतेकगोटे/ कताकगोटे139. कमाइ-धमाइ कमाई-धमाई140. लग ल’ग141. खेलाइ(f or playing)142. छिथ छिथन186. एलिथ गेलिथ187. िबतओ िबते188. करबओलि/करेलिख189. करएलि190. आिक िक191. प<strong>ह</strong>ु ँिच प<strong>ह</strong>ु ँच192. जराय/ जराएजरा’ (आिग लगा)193. से से’194. <strong>ह</strong>ा ँ मे <strong>ह</strong>ा ँ(<strong>ह</strong>ा ँमे <strong>ह</strong>ा ँ <strong>िव</strong>भिक्मे<strong>ह</strong>टा कए)195. फेल फैल196.फइल(spaci ous)फैल197. <strong>ह</strong>ोयति/<strong>ह</strong>ोएति <strong>ह</strong>ेति198. <strong>ह</strong>ाथ मिटआयब/<strong>ह</strong>ाथ मिटयाबय199. फेका फें का200. <strong>दे</strong>खाए <strong>दे</strong>खा’201. <strong>दे</strong>खाय <strong>दे</strong>खा’202. सिर सर203. सा<strong>ह</strong>ेब सा<strong>ह</strong>ब204.गेलै/ गेलि205.<strong>ह</strong>ेबाक/ <strong>ह</strong>ोएबाक206.केलो/ कएलो207. िकछु न िकछु/िकछु िकछु208.घ ुमेल<strong>ह</strong>ु ँ/ घ ुमओल<strong>ह</strong>ु ँ101


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्27. िनकलय/िनकलए लागलब<strong>ह</strong>राय/ब<strong>ह</strong>राए लागलिनकल’/ब<strong>ह</strong>रै लागल28. ओतय/जतयजत’/ओत’/जतए/ओतए29. की फूडल जे िकफूडल जे30. जे जे’/जेऽ31. कूिद/यािद(मोन पारब)कूइद/याइद/कूद/याद32. इ<strong>ह</strong>ो/ओ<strong>ह</strong>ो33. <strong>ह</strong>ँसए/<strong>ह</strong>ँसय <strong>ह</strong>ँस’34. आिक दस/ िकं वादस/ वा दस35. सासु-ससुर सास-ससुर36. छ<strong>ह</strong>/सात छ/छः/सात37. कीकी’/कीऽ(दीघीर्कारामेविजर्त)38. जबाब जवाब39. करएता<strong>ह</strong>/करयता<strong>ह</strong>करेता<strong>ह</strong>40. दलान िदिश दलान िदश41. गेला<strong>ह</strong> गएला<strong>ह</strong>/गयला<strong>ह</strong>42. िकछु आर िकछु और43. जाइत छल जाितछल/जैत छल44. प<strong>ह</strong>ु ँिच/भेिट जाइत छलप<strong>ह</strong>ु ँच/भेट जाइत छल45.जबान(युवा)/जवान(फौजी)46. लय/लए क’/कऽ47. ल’/लऽ कय/कए48. एखन/अख अखन/एख49. अ<strong>ह</strong>ी ं केँ अ<strong>ह</strong>ी ँ केँकरैयो88. पुबािरपुबाइ89. झगड़◌ा-झा ँटी झगड़◌ा-झािटँ90. पएरे-पएरेपैरे-पैरे91. खेलएबाकखेलेबाक92. खेलाएबाक93. लगा’94. <strong>ह</strong>ोए- <strong>ह</strong>ो95. ब ुझल ब ूझल96. ब ूझल(संबोधन अथ र्मे)97. यै<strong>ह</strong> यए<strong>ह</strong>98. ताितल99. अयनाय-अयनाइ100. िन- िन101. िब िबन102. जाए जाइ103. जाइ(i ndi f f er entsense)-l astwor d ofsent ence104. छत परआिब जाइ105. 106. खेलाए(pl ay) –खेलाइ107. िशकाइत-िशकायत108. ढप- ढप143. <strong>ह</strong>ोइत <strong>ह</strong>ोइ144. ो िकयो145. केश(hai r )146. केस( cour t -case)147. बननाइ/बननाय/ बननाए148. जरेनाइ149. कुरसी कुसीर्150. चरचा चचा र्151. कम र् करम152. डुबाबय/डुमाबय153. एख ुनका/अख ुनका154. लय (वाकअितम श)- ल’155. कएलककेलक156. गरमी गमीर्157. बरदी वदीर्158. सुना गेला<strong>ह</strong>सुना’/सुनाऽ159. एनाइ-गेनाइ160. तेनाघेरलि161. नञ162. डरो ड’रो163. कत<strong>ह</strong>ु- क<strong>ह</strong>ी ं164. उमिरगर-उमरगर165. भिरगर166. धोल/धोअलधोएल167. गप/ग209. एलाक/ अएलाक210. अः/ अ<strong>ह</strong>211.लय/ लए (अथ र्-पिरवर्न)212.कनीक/ कक213.सब<strong>ह</strong>क/ सभक214.िमलाऽ/ िमला215.कऽ/ क216.जाऽ/जा217.आऽ/ आ218.भऽ/भ’ (’फ◌ॉटक कमीकोतक)219.िनअम/ िनयम220.<strong>ह</strong>ेेअर/<strong>ह</strong>ेेयर221.पि<strong>ह</strong>ल अक्षर ढ/बादक/बीचक ढ◌़222.ति<strong>ह</strong>ं/ति<strong>ह</strong>ँ/ तिञ/तै ं223.कि<strong>ह</strong>ं/क<strong>ह</strong>ी ं224.तँइ/ तइ ँ225.नँइ/नइ ँ/ निञ226.<strong>ह</strong>ै/ <strong>ह</strong>इ227.छिञ/ छै/छैक/छइ228.दृ िएँ/ दृ ियेँ229.आ (come)/आऽ(conj unct i on)230. आ(conj unct i on)/102


ँ<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्50. ग<strong>ह</strong>ी ं र ग<strong>ह</strong>ी ँ र51. धार पार केनाइ धारपार केनाय/केनाए52. जेका ँ जेँ का ँ/जका ँ53. ति<strong>ह</strong>ना तेि<strong>ह</strong>ना54. एकर अकर55. बि<strong>ह</strong>नउ ब<strong>ह</strong>इ56. बि<strong>ह</strong>न बि<strong>ह</strong>िन57. बि<strong>ह</strong>िन-बि<strong>ह</strong>इ बि<strong>ह</strong>न-ब<strong>ह</strong>नउ58. नि<strong>ह</strong>/59. करबा’/करबाय/करबाए60. त’/त ऽ तय/तए109. पढ- पढ110. किनए/किनये किन111. राकस-राकश112. <strong>ह</strong>ोए/<strong>ह</strong>ोय <strong>ह</strong>ोइ113. अउरदा-औरदा114. ब ुझेलि(di f f er entmeani nggotunder st and)115. ब ुझएलि/ब ुझयलि(under st oodhi msel f )116. चिल- चल117. खधाइ-खधाय118. मोनपाडलिख मोनपारलिख119. कैक-कएक- कइएक120. लग ल’ग168. के के’169. दरबा/दरबजा170. ठाम171. धिर तक172. घिर ू लौिट173. थोरबेक174. ब175. तोँ/ तू176. तोँि<strong>ह</strong>(पमे ा)177. तोँ<strong>ह</strong>ी/तोँि<strong>ह</strong>178. करबाइएकरबाइये179. एकेटा180. किरतिथकरतिथआऽ(come)231.कु/ को६. VI DEHA FOR NON RESI DENT MAI THI LS ( Fest i val s of Mi thiladat e-l ist)-६. 1.Or i gi nal Maithili shor t st or y of Devshankar Naveent r ansl at ed i nt o Engl i sh by GAJENDRA THAKUR103


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Mai t hi l i shor t -st or y wr i t t en by Sh.Devshankar Naveent r ansl at ed i nt o Engl i sh by Gaj endr a Thakur .Renai ssanceFr om a di st ance came a cr ow and sat on t op of a t wopr onged t r ee of the state road. Disciplined,a peace ofbr ead i n hi s beak…may be t hat he i s t i r ed whi l econst ant l y f l yi ng or may be t hat he mi ght have pr ocur edt he br ead af t er met i cul ous at t ack…was s i t t i ng andresting. In front was t he par l i ament house,br i ght l i kesome young women’s bar e and muscl ed body bat hed i n mi lk.The cr ow was l ooki ng t owar ds i t wi t h angr y eyes.And att hat t i me a heal t hy dog passed t her eby.Looki ng br ead i nthe mout h of t he cr ow he spoke – Obrother ! Howmanydays have passed, I have not hear d you si ng.I of t enremember . Pl ease have a song ! The cr ow l ookedser i ousl y t owar ds hi m,keepi ng br ead i n hi s cl aws hespoke t hunder ousl y- boy ! while lying in that cave howyou wi l l hear t he song of out si de wor l d ? What you’l l doaf t er hear i ng ? Now even while speaking, my bread won’tfall in front of you.७.VI DEHA MAI THI LISANSKRI T TUTOR्SAMSKRI T संृत मैिथलीFI LM चलिम िसमाDi d y ou s ee t heतत् न ूतनं चलिं दृवतीिकम ्?अ<strong>ह</strong>ा ँ नबका िसमा<strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ?ं्latest film?We saw i t t he day परः एव वयbef or e yest er day. दृवः।The t heat r e was िचगृ<strong>ह</strong>ं प ूण र्म आसीत्। <strong>ह</strong>◌ॉल भरल र<strong>ह</strong>ए।<strong>ह</strong>म सभ परस ूए <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँ?104


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्full.We coul dn’t evenget the tickets.The phot ogr aphyi s ver y beaut i f ul .The st or y i sor di nar y.Her o’s act i ng i sf ant ast i c.Musi c i s ver ymel odi ous.I am seei ng t hi sf or t he f our t htime.He i s a v er yfamous di r ect or .Ther e was not hi ngnew.It was verybor i ng.She got t he bestactress award forthis film.I like comedy orsuspense f i l ms.This is myf avour i t e act or .All her films aresci ence f i ct i ons.Averyinteresting filmon mar t i al -ar t swi l l be r el easednext mont h.वय ं वेशकािन अिप नावः।छायािचणं ब<strong>ह</strong>ु सुरम ्अि।कथा सामाा एव।नायक अिभनयः अुतःअि।सीतं ुितमध ुरम ् अि।अ<strong>ह</strong>म ् एतत् चतुथ र्वार ंपन ् अि।सः ब ् िसःिदश र्कः।न ूतनं िकमिप न आसीत्।ब<strong>ह</strong>ु जािमतकारकम ्आसीत्।एत चलि कृते सासवो र्म-अिभी इितपुरार ं ावती।मं <strong>िव</strong>दप ूण र्म ् अथवार<strong>ह</strong>मय ं चलिं रोचते।एषः मम ियतमःअिभता।एताः सवािण र् चलिािणकािनक-<strong>िव</strong>ज्ञानकथाःभवि।युकला<strong>िव</strong>षयकं ब<strong>ह</strong>ुआकष र्कं चलिम ्अिममासे आगिमित।<strong>ह</strong>मरा सभकेँ तँ िटकटोनि<strong>ह</strong> भेिट सकल।फोटोाफी ब सुरअिछ।कथा साधारण अिछ।नायकक अिभनय अुतअिछ।संगीत कणिय र् अिछ।<strong>ह</strong>म एकरा चािरम बेर<strong>दे</strong>ख छी।ओ ब िस िन<strong>दे</strong>र्शकअिछ।िकछु नव नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ए।ब उबाऊ र<strong>ह</strong>ए।<strong>ह</strong>ुनका एि<strong>ह</strong> िसमाक लेलसवो र्म अिभीकपुरार भेटलि।<strong>ह</strong>मरा <strong>ह</strong>ा अथवा र<strong>ह</strong>प ूण र्िसमा नीक लगैत अिछ।ई <strong>ह</strong>मर िय अिभताअिछ।<strong>ह</strong>ुनकर सभटा िसमा<strong>िव</strong>ज्ञान कथा <strong>ह</strong>ोइतअिछ।अिगला मास माश र्ल-आट र्परआधािरत एकटा आकष र्किसमा आिब र<strong>ह</strong>ल अिछ।I will certainly अ<strong>ह</strong>म ् अवं तत् <strong>ह</strong>म ओ अव <strong>दे</strong>खब।105


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्see t hat .ािम।साः भवु। वयम ् संृतं संभाषण अासं कुम र्ः। वणानाम र् ् पम ् ावः।एदानीम ् तयैव अिधकम ् अासम ् कुम र्ः।पु वण र्ः कः।पु वण र्ः रः।पण र् वण र्ः <strong>ह</strong>िरतः।सिकायाः वण र्ः पीतः।जे के के वणा र्ः सि।भवाः शािटकायाः वण र्ः कः।धानतया एते वणा र्ः-ईदृश कीदृश तादृश इेतेषाम ् शानाम ् अासम ् कृतवः।इदानीम ् तैव अिधकम ् अासम ् कुम र्ः।मम समीपे ईदृश पुकं / पाािलका/ ीडनकं / पुं/ कतम ्/ आसः अि।इेतेषाम ् उपयोगं कृा वां वदतु।के वदि?वस्ं/ अुलीयकम ्/ घटी/ पुकं / ितलकम ्/ विनताूतः/ उपम ्लेखनी अि िकु न िलखित।धनूतः अि िकु धनम ् नाि।उपम ् अि िकु न धरािम।वा<strong>ह</strong>न कुिका अि िकु न ददािम।106


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>ुत अि िकु द ूरदश र्नं काय ं र् न करोित।िपपासा अि िकु सः जलं न िपबित।धिनक समीपे ब<strong>ह</strong>ु धनम ् अि िकु दानं न करोित।त ब ुभुक्षा अि िकु भोजनं न करोित।ताः िशरोवेदना अि िकु गुिलका ं न ीकरोित।िशरः अि िकु ब ु िः नाि।िकु उपयोगं कृा वां वदतु।मम समीपे लेखनी वतर्ते िकु अ<strong>ह</strong>ं न िलखािम।मम समीपे उपम ् अि िकु अ<strong>ह</strong>ं ुं न शोिम।मम इदानीं िपपासा भवित िकु न िपबािम।अाकं <strong>दे</strong>शे जनसंा अिधका अि िकु साक्षरता ूना अि।िकु- अयपुकं व ृ<strong>ह</strong>त्/ लघ ु अि।यानं व ृ<strong>ह</strong>त्/ लघ ु अि।यानं कथम ् अि?पण र्म ्/ भाविचम ्/ कुकम ्/ पाम ्/ वेलुनगरम ्/ व ृ<strong>ह</strong>त्/ लघ ु अि।भारत सेना अंतं व ृ<strong>ह</strong>त् अि।सुभािषतम ्िचनीया ि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>पदाम ् आदावते ितिया।107


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्न कूपखननं युम ् दीे विना गृ<strong>ह</strong>े॥<strong>िव</strong>पिनाम ् आगमनात् ितिया िचनीया तदर ं िचन ् योजनं नाि। यथा यदागृ<strong>ह</strong>म ् अिना लित तदा जलसं<strong>ह</strong>ाथ र्म ् कूपखननम ् उिचतं ना। प ूव र्मेव जल सं<strong>ह</strong>ःकरणीयः। अतः प ूव र्मेव िचनीयम ्।कथाएकं कथा ं वदािम।किंित् अरे कन ् ाधः आसीत्। सः ितिदनं म ृगया ं कृा ाणीना ं मा ंसं चम ं र् च<strong>िव</strong>ीय जीवनं करोित । एकदा सः अरं गतवान ् । त मा ः अभवत्।तदा इतः अटनीव साय ंकालः जातः। तदा कन ् ाः अकात् पुरतःआगतः। सः ा माम ् अववान ्। भीतः ाधः तैव <strong>िव</strong>मानं कित् व ृक्षंआढवान ्। व ृक्ष शाखायाम ् कन ् भुकः उप<strong>िव</strong>ः आसीत्। तम दृष्ा ाधःकं िपतः। तदा भुकः उवान ्। भय ं मा भवतु। अ<strong>ह</strong>ं भवतः रक्षणं करोिम।इित। तदा ाधः तैव शाखायाम ् उप<strong>िव</strong>वान ्। भुकः पुनरिप उवान ्- इदानीम ्भवान ् िनितया िनाम ् करोतु- अ<strong>ह</strong>ं रक्षणं करोिम। एक याम अनरम ् अ<strong>ह</strong>ंिना ं करोिम, भवान ् रक्षणं करोतु- इित। ाधः िनाम ् कृतवान ्। व ृक्ष अधःाः ाध तीक्षायाम ् एव आसीत्। तदा ाः भूकम ् उवान ् – िम। आवा ंम ृगौ। एषः ाधः अाकम ् वैरी। इदानीं भवन ् त रक्षण करोित चेदिप। ःसः भवं मारयित। अतः तम ् अधः पातयतु। तदा भुकः उवान ्। भोःिम। यिद अ<strong>ह</strong>ं तम ् मुािम ति<strong>ह</strong>र् इ<strong>ह</strong>लोके अपाितः परलोके द ुितः चभवेत्। अतः एतं न मुािम। कन ् कालः अतीतः ाधः जागिरतवान ्।भुकः िना ं कृतवान ्। तदा ाः उवान ्- भवान ् भवतः शु अि भुकः-अतः त जागरणात् प ूव र्म ् एव तम ् अधः पातयतु- तदा ाधः िनामम ् भुकम ्अधः पािततवान ्। पातनसमये जागिरतः भुकः काित् शाखाम ् अवलं व ृक्षंयथाप ूव र्म ् आढवान ्। तदा पुनः ानं गा उप<strong>िव</strong>वान ्। तम ् दृष्ा ाधः कं िपतःअभवत्। तदा ाः भुकम ् उवान ्। भवान ् एत रक्षणं करोित चेत् अिपभवं मारयतु- सः उुः। अतः एतम ् अधः पातयतु इित। तदा भुकःसमाधान ् उवान ्- िम। द ुजर्ः अपकािरः च <strong>िव</strong>वेिकनः न कुेय<strong>ह</strong>ु।अपकािरः उपकारः करणीयः इित नीित अि। अतः एतं न मुािम। ब<strong>ह</strong>ुधाान ् ािथ र्तः चेदिप भुकः ाधम ् भातपय र्ं रिक्षतवान ्। एव ं भुकः द ुजर्अिप ाधे औदाय ं र् दिश र्तवान ्।108


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना (१):म<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना: ीमान ् निचकेताजीक नाटक " एंी: मा <strong>िव</strong>श"केर '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' मे ई-कािशत प <strong>दे</strong>िख कए एकर िंट पमे काशनक लेल'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' केर समक्ष "ुित काशन" केर ाव आयल छल। ी निचकेता जी एकरिंट प करबाक ीकृित दए <strong>दे</strong>लि। िंट प <strong>ह</strong>ाडर्बाउड (I SBN NO978 . -81-907729-0-7 म ू .१२५/- य.एस. ू ड◌ॉलर ४०) आऽ पेपरबैक ( ISBNNo . 978-81-907729-1-4 म ू . ७५/- य ूएस.ड◌ॉलर २५/-) मे ुित काशन,१/७, ितीय तल, पटेल नगर (प.) नई िदी-११०००८ ारा छापल गेल अिछ। e-mai l : shruti. publication@ shruti-publ i cat i on. com webs i t e:http:// wwwshruti . -publ i cat i on.comम<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना:(२) '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ारा कएल गेल शोधक आधार पर १.मैिथली-अंजीश कोश २.अंजी-मैिथली श कोश आऽ ३.िमिथलाक्षरसँ <strong>दे</strong>वनागरी पाुिलिपिलारण-पी-ब डाटाबेश ुित पिब्लकेशन ारा िट फ◌ॉम र्मे कािशतकरबाक आ<strong>ह</strong> ीकार कए लेल गेल अिछ। पुक-ािक <strong>िव</strong>िधक आऽ पोथीक म ूकस ूचना एि<strong>ह</strong> प ृ पर शी <strong>दे</strong>ल जायत।१.मैिथली-अंजी शकोश, २.अंजी-मैिथलीशकोश आऽ ३.पी-ब (िडिजटल इमेिजंग आऽ िमिथलाक्षरसँ <strong>दे</strong>वनागरीिला ंतरण) (तीन ू पोथीक संकलन-सादन-िला ंतरण गजे ठाकुर, नागे कुमारझा एव ं पीकार <strong>िव</strong>ान झा ारा)म<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना:(३) '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ारा धारावाि<strong>ह</strong>क पे ई-कािशत कएल जा' र<strong>ह</strong>लगजे ठाकुरक 'स<strong>ह</strong>बाढिन'(उपास), 'ग-गु'(कथा सं<strong>ह</strong>) , 'भालसिर' (पसं<strong>ह</strong>), 'बालाना ं कृते', 'एकाी सं<strong>ह</strong>', 'म<strong>ह</strong>ाभारत' 'ब ु चिरत' (म<strong>ह</strong>ाका)आऽ 'यााव ृा ंत' <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे संप ूण र् ई-काशनक बाद िंट फ◌ॉम र्मे - कुम ्–अम र्नक, ख-१ आऽ २ (लेखकक िछड़ि◌आयल प, उपास, ग-कथा, नाटक-एकाी, बालाना ं कृते,म<strong>ह</strong>ाका, शोध-िनब आिदक सम संकलन)- गजे ठाकुरम<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना (४): "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केर २५म अंक १ जनवरी २००९, ई-कािशत तँ<strong>ह</strong>ोएबे करत, संगमे एकर िंट संरण से<strong>ह</strong>ो िनकलत जाि<strong>ह</strong>मे पुरान २४ अंकक चुनलरचना सििलत कएल जाएत।109


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना (५):स ूचना: <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आ अंजी मैिथली कोष (इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल बेरसच र्-िडनरी) एम.एस. एस.ू.एल. सव र्र आधािरत -Based on ms-sql ser ver Maithili-Engl i sh and Engl i sh-Mai t hi l i Di ct i onar yअंितका काशन की नवीनतम पुकेंसिजमीिडया, समाज, राजनीित औरइित<strong>ह</strong>ासिडज◌़◌ार : मीिडया एप◌ॉिलिट: पु स ून वाजपेयी2008 म ू . 200.00राजनीित मेरी जान : पु स ूनवाजपेयी काशन वष र् 2008 म ू.300.00पालकालीन संृित : म ंज ु कुमारीकाशन वष र् 2008 म ू .225.00स्ी : संघष र् और स ृजन : ीधरमकाशन वष र् 2008 म ू .200.00अथ िनषाद कथा : भव<strong>दे</strong>व पाेयकाशन वष र् 2007 म ू .180.00उपासमोनालीसा <strong>ह</strong>ँस र<strong>ह</strong>ी थी : अशोकभौिमक काशन वष र् 2008 म ू .200.00पेपरबैक संरणउपासमोनालीसा <strong>ह</strong>ँस र<strong>ह</strong>ी थी : अशोकभौिमक काशन वष र् 2008 म ू.100.00क<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>रेल की बात : <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झाकाशन वष र् 2007 म ू .70.00छिछया भर छाछ : म<strong>ह</strong>ेश कटारेकाशन वष र् 2008 म ू .100.00को<strong>ह</strong>रे में कं दील : अवधेश ीतकाशन वष र् 2008 म ू .100.00श<strong>ह</strong>र की आिखरी िचिडय◌़◌ा : काशका काशन वष र् 2008 म ू .100.00पीले कागज◌़ की उजली इबारत :कैलाश बनवासी काशन वष र् 2008म ू . 100.00नाच के बा<strong>ह</strong>र : गौरीनाथ काशन110


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>रेल की बात : <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा काशनवष र् 2008 म ू .125.00छिछया भर छाछ : म<strong>ह</strong>ेश कटारेकाशन वष र् 2008 म ू .200.00को<strong>ह</strong>रे में कं दील : अवधेश ीतकाशन वष र् 2008 म ू .200.00श<strong>ह</strong>र की आिखरी िचिडय◌़◌ा : काशका काशन वष र् 2008 म ू .200.00पीले कागज◌़ की उजली इबारत :कैलाश बनवासी काशन वष र् 2008म ू . 200.00नाच के बा<strong>ह</strong>र : गौरीनाथ काशनवष र् 2008 म ू . 200.00आइस-पाइस : अशोक भौिमककाशन वष र् 2008 म ू .180.00कुछ भी तो मानी न<strong>ह</strong>ी ं : मनीषाकुल काशन वष र् 2008 म ू .200.00बडक◌़◌ू चाचा : सुनीता जैन काशनवष र् 2008 म ू . 195.00भेम का भे मा ँगता कुाड◌़◌ीईमान : सनारायण पटेल काशनवष र् 2008 म ू . 200.00वष र् 2007 म ू . 100.00आइस-पाइस : अशोक भौिमककाशन वष र् 2008 म ू .90.00कुछ भी तो मानी न<strong>ह</strong>ी ं : मनीषाकुल काशन वष र् 2008 म ू. 100.00भेम का भे मा ँगता कुाड◌़◌ीईमान : सनारायण पटेल काशनवष र् 2007 म ू . 90.00शी काआलोचनाइित<strong>ह</strong>ास : संयोग और साथ र्कता :सुरे चौधरीसंपादक : उदयश ंकरि<strong>ह</strong>ंदी क<strong>ह</strong>ानी : रचना और पिरिित :सुरे चौधरीसंपादक : उदयश ंकरसाधारण की ितज्ञा : अंधेरे सेसाक्षाार : सुरे चौधरीसंपादक : उदयश ंकरबादल सरकार : जीवन और र ंगम ंच: अशोक भौिमकबालकृ भट्ïट और आध ु िनक ि<strong>ह</strong>ंदीआलोचना का आर ंभ : अिभषेक111


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>रौशनसामािजक िचंतनया : श ैलेय काशन वष र् 2008 म ू. 160.00जीना चा<strong>ह</strong>ता <strong>ह</strong>ूँ : भोलानाथ कुशवा<strong>ह</strong>ाकाशन वष र् 2008 म ू .300.00कब लौटेगा नदी के उस पार गयाआदमी : भोलानाथ कुशवा<strong>ह</strong>ा काशनवष र् 2007 म ू . 225.00लाल िरन का फुलबा : सुनीता जैनकाशन वष र् 2007 म ू .190.00ल ूओं के बे<strong>ह</strong>ाल िद ं में : सुनीताजैन काशन वष र् 2008 म ू .195.00फैंटेसी : सुनीता जैन काशन वष र्2008 म ू . 190.00द:खमय ु अराकच : ाम चैतकाशन वष र् 2008 म ू .190.00कुआर्न क<strong>िव</strong>ताएँ : मज कुमारीवाव काशन वष र् 2008 म ू .150.00मैिथली पोथी<strong>िव</strong>कास ओ अथ र्तं (<strong>िव</strong>चार) : नरेझा काशन वष र् 2008 म ू .250.00संग समय के (क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>) :िकसान और िकसानी : अिनलचमिडय◌़◌ािशक्षक की डायरी : योगेउपासमाइोोप : राजे कुमारकिजयाप ृीपु : लिलत अवाद :म<strong>ह</strong>ाकाशमोड◌़ पर : ध ूमकेतु अवाद :णा र्मोलाज◌़ : िपयैर ला म ूर अवाद: सुनीता जैनक<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>धँधली ू या<strong>दे</strong>ं और िससकते ज◌़ख्म :िनसार अ<strong>ह</strong>मदजगधर की म कथा : <strong>ह</strong>िरओमएक साथ ि<strong>ह</strong>ी, मैिथली में सियआपका काशनअंितका काशनसी-56/य ूजीएफ-4, शालीमार गाडर्न,112


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म<strong>ह</strong>ाकाश काशन वष र् 2007 म ू. 100.00एक टा <strong>ह</strong>ेरायल दिनया ु (क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>): कृमो<strong>ह</strong>न झा काशन वष र् 2008म ू . 60.00दकचल <strong>दे</strong>बाल (कथा-सं<strong>ह</strong>) : बलरामकाशन वष र् 2000 म ू . 40.00स (कथा-सं<strong>ह</strong>) : मार मजकाशन वष र् 2007 म ू .165.00पुक म ंगवा के िलए मनीआडर्र/चेक/ ाफ्ट अंितका काशन के नामसे भेजें । िदी से बा<strong>ह</strong>र के एटपार बैिकं ं ग (at par banki ng)चेक के अलावा अ चेक एक <strong>ह</strong>जारसे कम का न भेजें । .200/-से ादा की पुको ं पर डाक खच र्<strong>ह</strong>मारा व<strong>ह</strong>न करेंगे। .300/- से.500/- तक की पुको ं पर10% की छूट, .500/- से ऊपर.1000/- तक 15% और उससेादा की िकताबों पर 20% की छूटिगत खरीद पर दी जाएगी ।एकसटे ंशन-I Iगािजयाबाद-201005 (उ..)फोन : 0120-6475212मोबाइल नं.9868380797,9891245023ई-मेल:ant i ka1999@ yahoo. co. i n,ant i ka. pr akashan@ ant i ka-pr akashan.comht t p:// wwwant . i ka-pr akashan.com(<strong>िव</strong>ज्ञापन)अंित का , मैिथली ैमा िस क ,सादक- अनलकांतअंितका काशन,सी-56/य ूजीएफ-4,शालीमारगाडर्न, एकसटे ंशन-II,गािजयाबाद-201005(उ..),फोन : 0120-6475212,मोबाइलनं.9868380797, 9891245023,आजीवन सदता शु भा..2100/-113


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चेक/ ाफ्ट ारा “अंितका काशन”क नाम सँ पठाऊ। िदीक बा<strong>ह</strong>रकचेक मे भा.. 30/- अितिरजोड◌़◌ू।बया, ि<strong>ह</strong> ी छमा<strong>ह</strong>ी पिका,सादक- गौरीनाथसंपकर्- अंितका काशन,सी-56/य ूजीएफ-4, शालीमारगाडर्न,एकसटे ंशन-I I,गािजयाबाद-201005(उ..),फोन : 0120-6475212,मोबाइलनं.9868380797, 9891245023,आजीवन सदता शु .5000/-चेक/ ाफ्ट/ मनीआडर्र ारा “अंितका काशन ” के नाम भेजें ।िदी से बा<strong>ह</strong>र के चेक में 30पया अितिर जोड◌़◌े◌ं।114


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ुित काशनसँ१.पंच<strong>दे</strong>वोपासना-भूिम िमिथला-मौन२.मैिथली भाषा-साि<strong>ह</strong> (२०म शताी)-मश ंकर िसं<strong>ह</strong>३.गुंजन जीक राधा (ग-प-जब ुलीिमित)- गंगेश गुंजन७.<strong>ह</strong>म पुछैत छी (प-सं<strong>ह</strong>)- <strong>िव</strong>नीतउल८. एी: मा <strong>िव</strong>श- ड◌ॉ. उदयनारायण िसं<strong>ह</strong> “निचकेता”९/१०/११ १.मैिथली-अंजी शकोश,२.अंजी-मैिथली शकोश आऽ ३.पी-ब (िडिजटल इमेिजंग आऽिमिथलाक्षरसँ <strong>दे</strong>वनागरी िला ंतरण) (तीन ूपोथीक संकलन-सादन-िला ंतरण४.बत-िबगड़◌ैत (कथा-ग सं<strong>ह</strong>)-गजे ठाकुर, नागे कुमारसुभाषच यादव५.कुम ्–अम र्नक, ख-१ आऽ २(लेखकक िछड़ि◌आयल प, उपास,ग-कथा, नाटक-एकाी, बालाना ं कृते,म<strong>ह</strong>ाका, शोध-िनब आिदक समसंकलन)- गजे ठाकुर६.<strong>िव</strong>लित कइक युगमे िनब (प-सं<strong>ह</strong>)- पंकज पराशरझा एव ं पीकार <strong>िव</strong>ान झाारा)ुित काशन, रिजडर् ऑिफस:एच.१/३१, ितीय तल, सेर-६३,एडा (य.पी.), ू क◌ॉरपोरेट स<strong>ह</strong> संपकर्काया र्लय- १/७, ितीय तल, प ूवीर् पटेलनगर, िदी-११०००८. द ूरभाष-(०११)२५८८९६५६-५७ फै-(०११)२५८८९६५८Websi t e: http:// wwwshruti . -publ i cat i on.come-mai l :shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on.com(<strong>िव</strong>ज्ञापन115


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist MaithiliFortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ जनवरी २००९ (वषर्२ मास १३ अंक २६) http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(c)२००८-०९. सवािधकार र् लेखकाधीन आ’ जतय लेखकक नाम नि<strong>ह</strong> अिछ ततयसंपादकाधीन। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> (पािक्षक) संपादक- गजे ठाकुर। एतय कािशत रचनासभक क◌ॉपीराइट लेखक लोकिनक लगमे र<strong>ह</strong>ति, मा एकर थम काशनक/आका र्इवक/ अंजी-संृत अवादक ई-काशन/ आका र्इवक अिधकार एि<strong>ह</strong> ई पिकाकेँछैक। रचनाकार अपन मौिलक आऽ अकािशत रचना (जकर मौिलकताक संप ूण र्उरदािय लेखक गणक म छि) ggaj endr a@ yahoo. co. i n आिकggaj endr a@ vi deha. com केँ मेल अटैचमेक पमेँ . doc, . docx, . r t f वा. txt फ◌ॉमे र्टमे पठा सकैत छिथ। रचनाक संग रचनाकार अपन संिक्ष पिरचय आ’अपन ैन कएल गेल फोटो पठेता<strong>ह</strong>, से आशा करैत छी। रचनाक अंतमे टाइपर<strong>ह</strong>य, जे ई रचना मौिलक अिछ, आऽ पि<strong>ह</strong>ल काशनक <strong>ह</strong>ेतु <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> (पािक्षक) ईपिकाकेँ <strong>दे</strong>ल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। मेल ा <strong>ह</strong>ोयबाक बाद यथासंभव शी ( सात िदनकभीतर) एकर काशनक अंकक स ूचना <strong>दे</strong>ल जायत। एि<strong>ह</strong> ई पिकाकेँ ीमित लीठाकुर ारा मासक 1 आ’ 15 ितिथकेँ ई कािशत कएल जाइत अिछ।(c) 2008सवािधकार र् सुरिक्षत। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे कािशत सभटा रचना आ' आका र्इवक सवािधकारर्रचनाकार आ' सं<strong>ह</strong>का र्क लगमे छि। रचनाक अवाद आ' पुनः काशन िकं वाआका र्इवक उपयोगक अिधकार िकनबाक <strong>ह</strong>ेतु ggaj endr a@ vi deha. co. i n परसंपकर् क। एि<strong>ह</strong> साइटकेँ ीित झा ठाकुर, मध ू िलका चौधरी आ' रि िया ारािडजाइन कएल गेल।िसिरु116

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!