<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्• क<strong>िव</strong>वरक उपयुर्क् त पंिक्तक यापक भाव जनमानस पर पड़लैक जाि<strong>ह</strong>सँ अिभभूतओ जन जागरणकअिभनव अिभयान चलौलिन जे जनमानस अपन लेल मातृभाषाक म<strong>ह</strong>वकेँ जानय, बुझय आ अपन समुिचतअिधकार ा त करबाक िदशामे <strong>ह</strong>ुनका स<strong>ह</strong>योग <strong>दे</strong>मक <strong>ह</strong>ेतु उता<strong>ह</strong>ुल भऽ गेल। कारण ओ अनुभव कयलिन जेिमिथलांचल वासीमे भाषा चेतनाक सवर्था अभाव छैक। भाषा चेतनाक अथर् िथक मातृ भाषाक ित ेम,दाियव–बोध, कर् य–बोध, गौरव–बोध आिद सम त <strong>िव</strong>षय चेतना श दमे सिि<strong>ह</strong>त अिछ। भाषाक उ नित आ<strong>िव</strong>कास ओि<strong>ह</strong> भाषा भाषीक चेतना पर िनभर्र करैछ, िक तु मैिथली भाषी जनमानसमे अपन भाषा आ साि<strong>ह</strong> यकसवगीन <strong>िव</strong>कासक अकाँक्षाक अभाव <strong>दे</strong>िख ओ सवर्थम भाषा चेतना जगयबाक िनिम आ दोलन कयलिन जे<strong>ह</strong>म मैिथल छी, <strong>ह</strong>मर मातृभाषा मैिथली िथक आ <strong>ह</strong>म िमिथलावासी छी। एि<strong>ह</strong> भावनासँ ओ उ ेिरत भऽिमिथलांचल वासीसँ अनुरोध कयलिन जे जाित–भेद, वगर्–भेद िछावेषणक वृितक पिर यागक एक जुट भऽिमलजुिलक भाषाक <strong>िव</strong>कास कायर्क ित स ब भऽ आ दोलन करी।• ओ मैिथली आ दोलनकेँ नव वरूप दान करबाक आकांक्षी र<strong>ह</strong>िथ, कारण <strong>ह</strong>ुनक बल इच् छा छलिनजे आ दोलन सब धी कायर्मकेँ रूपाियत करबाक झु ड बाि<strong>ह</strong>क ढ़ोल बजा कऽ गाम–गाममे घुिम कऽमातृभाषाक म<strong>ह</strong>वकेँ बुझायब। एि<strong>ह</strong> लेल मुख् य–मुख् य थान पर मीिटंगक आयोजन करब आ मातृभाषाकवात<strong>िव</strong>क म<strong>ह</strong>व आ त जिनत <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ध सम यािदसँ जनमानसक यानाकिषर्त करब। एि<strong>ह</strong> भाषा पर एकजाितक वचर् वकेँ समा त करबाक लेल से<strong>ह</strong>ो आ दोलनक आव यकता अिछ तकर अनुभव <strong>ह</strong>ुनका भेलिन। ओिमिथलांचलक मुसलमानकेँ आ दोलनक संग जोड़ेबाक <strong>ह</strong>ुनक बलवती इच् छा छलिन। ओ ए<strong>ह</strong>न आ दोलनकआकांक्षी र<strong>ह</strong>िथ जे सामा य जनक वै<strong>ह</strong> ितिनधवक ओि<strong>ह</strong> अंचलक, ओि<strong>ह</strong> क्षेक, समाजक सवगीन उ नितक<strong>ह</strong>ेतु सतत सिय र<strong>ह</strong>िथ। िक तु <strong>ह</strong>ुनका पीड़ा एि<strong>ह</strong> बातक छलिन जे िमिथलांचलवासी आ दोलनक ितउदासीन अिछ। मैिथली आ दोलनमे तीवर्ता अनबाक <strong>ह</strong>ेतु जाधिर क्षेीय सांसद आ <strong>िव</strong>धायक स<strong>ह</strong>योग नि<strong>ह</strong>करता<strong>ह</strong> ताधिर ई धारधार नि<strong>ह</strong> भऽ सकैछ। िक तु ओ एि<strong>ह</strong> बातसँ अ यिधक दु:खी र<strong>ह</strong>िथ जे िमिथलांचलसँिनविचत ितिनिध लोकिनमे जागरणक अभाव पिरलिक्षत भेलिन। मैिथली आ दोलन दधीिच बाबू भोला लालदास (1894–1977) कथनछिन जे चुपचाप बैसने याय नि<strong>ह</strong> भेिट सकैछ। िमिथलांचलक सवगीन <strong>िव</strong>कासक<strong>ह</strong>ेतु िमिथलावासीकेँ एकब भऽ िसं<strong>ह</strong>नाद करबाक योजन अिछ आ अपन अिधकारक लेल संघषर् करबाक ओआान कयलिन यथा:• अयायी सा छी लय, गगन सम अित <strong>िव</strong>षम।• <strong>ह</strong>मरि<strong>ह</strong>ं लधु <strong>ह</strong>ुँकार सँ, म<strong>ह</strong>ालय <strong>ह</strong>ोइछ िनयम।• मैिथली आ दोलनकेँ ओ नव रूप <strong>दे</strong>बाक यास कयलिन। <strong>ह</strong>ुनक धारणा छलिन जे जाधिर रा ीय रूपएकरा नि<strong>ह</strong> दान कयल जायत ताधिर मैिथलीक <strong>िव</strong>कासक सभावना नि<strong>ह</strong>। जि<strong>ह</strong>ना ओिड़या भाषी, असिमयाभाषी आ नेपाली भाषीकेँ अपन भाषाक ित अगाध ा छैक जे अपन िचर ने<strong>ह</strong>ी ‘अमार भाषा जननी’कनारा लगबैत अिछ ति<strong>ह</strong>ना मैिथली भाषीकेँ अपन भाषाक ित ने<strong>ह</strong> उ प न करबाक लेल आ दोलनक योजनअिछ। जाि<strong>ह</strong>–जाि<strong>ह</strong> भाषाकेँ साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी ारा मा यता ात छैक ओि<strong>ह</strong> सब भाषाकेँ भारतीय सं<strong>िव</strong>धानकअ टम अनुसूचीमे नि<strong>ह</strong> सिमिलत कयल जायत तकरा लेल रा ीय तर पर आ दोलनक योजन अिछ1 एि<strong>ह</strong>लेल आ दोलनकेँ तीवर्तर करबाक लेल िमिथलांचलक गामक पद्–याा कयल जाय आ िजला–िजलामे जन84
<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आ दोलन करबाक ओ आान कयलिन। मैिथली आ दोलन तँ प–पिका, पकार, साि<strong>ह</strong> यकार आ स<strong>ह</strong>ृदयमैिथली ेमी धिर सीिमत अिछ तकरा यापक पिरिधमे अनबाक आव यकता अिछ।• <strong>ह</strong>ुनक धारणा छलिन जे जाधिर एकरा रा ीय रूप नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल जायत ताधिर एि<strong>ह</strong> भाषाक क याणकस भावना <strong>ह</strong>ुनका नि<strong>ह</strong> छलिन। जि<strong>ह</strong>ना पौल रोबसनक िलखल जाि<strong>ह</strong> गीतकेँ लूथर िकंग नामक िनो नेताअपन िनो आ दोलनमे उपयोग कयलिन ति<strong>ह</strong>ना तकरा <strong>ह</strong>मरा लोकिनकेँ भाषा समू<strong>ह</strong>क संाम गीत धोिषतकरबाक आव यकता अिछ:• We Shall OverCome, We Shall Over Come• We Shall over come, Some day, o ! deep in my hewck• I do seelieve, We Shall OverCome Someday• We will have in peaee, We will go hand in hand• जाधिर िमिथलांचल वासीकेँ उपयुर्क् त का यांशसँ अनुािणत नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ैता<strong>ह</strong> ताधिर <strong>ह</strong>मरा लोकिनकआ दोलन सफलीभूत नि<strong>ह</strong> भऽ सकैछ।• जयका त िम मैिथली नाम पर चलाओल आ दोलनकेँ िटमिटमाइत दीप मानैत र<strong>ह</strong>िथ। मैिथलीक नामपर जतेक संघषर् चलाओल जाइत ओ साधारणत: <strong>ह</strong>मर आ दोलनकेँ उजागर करैत अिछ। छोट–छोट बातकेँलऽ कए आ दोलन करब तकरा कथमिप आ दोलनक संज्ञासँ नि<strong>ह</strong> अलंकृत कयल जा सकैछ। मैिथलीआदोलनकेँ चलयबाक लेल <strong>िव</strong>राट शिक्त योजन अिछ। मैिथली भाषी ारा जे आ दोलन चलाओल जा र<strong>ह</strong>लअिछ ओकरा एकर <strong>िव</strong>कास नि<strong>ह</strong>– युत <strong>िव</strong>नाश मानैत र<strong>ह</strong>िथ।• मैिथली आ दोलनक असफल भऽ जयबाक कारणक उलेख करैत <strong>ह</strong>ुनक कथन छलिन जे पंजाबी आउदूर् स<strong>ह</strong>श <strong>ह</strong>मर भाषा कोनो धमर्क संग स ब नि<strong>ह</strong> अिछ। मैिथली बजिन<strong>ह</strong>ारक संख् या भारतमे सातम अिछ।<strong>ह</strong>मर भाषाकेँ वतं िलिप छैक। एकर अतीत अयंत समुजवल अिछ। एकर म<strong>ह</strong>ान सां कृितक पर पराछेक। सां कृितक अिमताक रक्षाक लेल आ दोलन आजुक धमर् िथक। आ दोलनमे तखने बल आओत जखन<strong>ह</strong>म सं कृितक शंखनादकरब जन–जन भािषक चेतनाक <strong>ह</strong>ुँकार भरब। एि<strong>ह</strong> संगमे ओ आरसी साद िसं<strong>ह</strong>(1911–1996)क िस का य बािज गेल रनडंक उलेख करैत र<strong>ह</strong>िथ:• बािज गेल रनडंक, ललकािर र<strong>ह</strong>ल अिछ• गरिज–ग रिज कय जनजनकेँ परचािर र<strong>ह</strong>ल अिछ• आब<strong>ह</strong>ु की र<strong>ह</strong>ती<strong>ह</strong> , मैिथली बनिल विदनी ?• तरूक छाँ<strong>ह</strong>मे बिन उदािसनी जनकन दनी?• मैिथली आ दोलन सतत गितशील र<strong>ह</strong>ल जकर पिरणम अिछ जे ओ नीचाँसँ ऊपर ससरल अिछ। ईएकरे पिरणाम िथक जे साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी, भारतीय सं<strong>िव</strong>धानक अ टम अनुसूची, संघलोक सेवा आयोग, िब<strong>ह</strong>ारलोक सेवा आयोग, उच् चर मायिमक, <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालय तर पर अ ययनक रूपमे वीकृत भेल। इए<strong>ह</strong> तँमैिथली आ दोलनक अतन िथित अिछ। जतेक सु<strong>िव</strong>धा <strong>ह</strong>मरा लोकिनकेँ उपल ध भेल अिछ तकरा ओउपयोग करबाक मं <strong>दे</strong>लिन।• मैिथलीक वा त<strong>िव</strong>क <strong>िव</strong>कासक <strong>ह</strong>ेतु अािप आ दोलन अपेिक्षत अिछ। आव यकता अिछ जे <strong>ह</strong>मरालोकिन आ दोनो मुख भऽ यास करबाक चा<strong>ह</strong>ी जे राजभाषाक रूपमे एकरा वीकृित भेटैक। जीवनक पिरणत85
- Page 2 and 3:
िव दे ह िवदेह V
- Page 4 and 5:
िव दे ह िवदेह V
- Page 6:
िव दे ह िवदेह V
- Page 10 and 11:
िव दे ह िवदेह V
- Page 13 and 14:
िव दे ह िवदेह V
- Page 15 and 16:
िव दे ह िवदेह V
- Page 17 and 18:
िव दे ह िवदेह V
- Page 19 and 20:
िव दे ह िवदेह V
- Page 21 and 22:
िव दे ह िवदेह V
- Page 23 and 24:
िव दे ह िवदेह V
- Page 25 and 26:
िव दे ह िवदेह V
- Page 27 and 28:
िव दे ह िवदेह V
- Page 29 and 30:
िव दे ह िवदेह V
- Page 31 and 32:
िव दे ह िवदेह V
- Page 33 and 34: िव दे ह िवदेह V
- Page 35 and 36: िव दे ह िवदेह V
- Page 37 and 38: िव दे ह िवदेह V
- Page 39 and 40: िव दे ह िवदेह V
- Page 41 and 42: िव दे ह िवदेह V
- Page 43 and 44: िव दे ह िवदेह V
- Page 45 and 46: िव दे ह िवदेह V
- Page 47 and 48: िव दे ह िवदेह V
- Page 49 and 50: िव दे ह िवदेह V
- Page 51 and 52: िव दे ह िवदेह V
- Page 53 and 54: िव दे ह िवदेह V
- Page 55 and 56: िव दे ह िवदेह V
- Page 57 and 58: िव दे ह िवदेह V
- Page 59 and 60: िव दे ह िवदेह V
- Page 61: िव दे ह िवदेह V
- Page 64 and 65: िव दे ह िवदेह V
- Page 66 and 67: िव दे ह िवदेह V
- Page 68 and 69: िव दे ह िवदेह V
- Page 70 and 71: िव दे ह िवदेह V
- Page 72 and 73: िव दे ह िवदेह V
- Page 74 and 75: िव दे ह िवदेह V
- Page 76 and 77: िव दे ह िवदेह V
- Page 78 and 79: िव दे ह िवदेह V
- Page 80 and 81: िव दे ह िवदेह V
- Page 82 and 83: िव दे ह िवदेह V
- Page 86 and 87: िव दे ह िवदेह V
- Page 88 and 89: िव दे ह िवदेह V
- Page 90 and 91: िव दे ह िवदेह V
- Page 93 and 94: िव दे ह िवदेह V
- Page 95 and 96: िव दे ह िवदेह V
- Page 97: िव दे ह िवदेह V
- Page 100: िव दे ह िवदेह V
- Page 104 and 105: िव दे ह िवदेह V
- Page 106 and 107: िव दे ह िवदेह V
- Page 108 and 109: िव दे ह िवदेह V
- Page 112 and 113: िव दे ह िवदेह V
- Page 114: िव दे ह िवदेह V
- Page 118 and 119: िव दे ह िवदेह V
- Page 120 and 121: िव दे ह िवदेह V
- Page 122 and 123: िव दे ह िवदेह V
- Page 124: िव दे ह िवदेह V
- Page 129: िव दे ह िवदेह V
- Page 139:
िव दे ह िवदेह V
- Page 142:
िव दे ह िवदेह V
- Page 149 and 150:
िव दे ह िवदेह V
- Page 152:
िव दे ह िवदेह V
- Page 165 and 166:
िव दे ह िवदेह V
- Page 167:
िव दे ह िवदेह V
- Page 171 and 172:
िव दे ह िवदेह V
- Page 174 and 175:
िव दे ह िवदेह V
- Page 176 and 177:
िव दे ह िवदेह V
- Page 178 and 179:
िव दे ह िवदेह V
- Page 182:
िव दे ह िवदेह V
- Page 185:
िव दे ह िवदेह V
- Page 188 and 189:
िव दे ह िवदेह V
- Page 190 and 191:
िव दे ह िवदेह V
- Page 192 and 193:
िव दे ह िवदेह V
- Page 194 and 195:
िव दे ह िवदेह V
- Page 196 and 197:
िव दे ह िवदेह V
- Page 198 and 199:
िव दे ह िवदेह V
- Page 200 and 201:
िव दे ह िवदेह V
- Page 202 and 203:
िव दे ह िवदेह V
- Page 204 and 205:
िव दे ह िवदेह V
- Page 206 and 207:
िव दे ह िवदेह V
- Page 208 and 209:
िव दे ह िवदेह V
- Page 210 and 211:
िव दे ह िवदेह V
- Page 212 and 213:
िव दे ह िवदेह V
- Page 214 and 215:
िव दे ह िवदेह V
- Page 216 and 217:
िव दे ह िवदेह V
- Page 218 and 219:
िव दे ह िवदेह V
- Page 220 and 221:
िव दे ह िवदेह V
- Page 222 and 223:
िव दे ह िवदेह V
- Page 224 and 225:
िव दे ह िवदेह V
- Page 226 and 227:
िव दे ह िवदेह V
- Page 228 and 229:
िव दे ह िवदेह V
- Page 230 and 231:
िव दे ह िवदेह V
- Page 232 and 233:
िव दे ह िवदेह V
- Page 234 and 235:
िव दे ह िवदेह V
- Page 236 and 237:
िव दे ह िवदेह V
- Page 238 and 239:
िव दे ह िवदेह V
- Page 240 and 241:
िव दे ह िवदेह V
- Page 242 and 243:
िव दे ह िवदेह V
- Page 244 and 245:
िव दे ह िवदेह V
- Page 246 and 247:
िव दे ह िवदेह V
- Page 248 and 249:
िव दे ह िवदेह V
- Page 250 and 251:
िव दे ह िवदेह V
- Page 252 and 253:
िव दे ह िवदेह V
- Page 254 and 255:
िव दे ह िवदेह V
- Page 256 and 257:
िव दे ह िवदेह V
- Page 258 and 259:
िव दे ह िवदेह V
- Page 260 and 261:
िव दे ह िवदेह V
- Page 262 and 263:
िव दे ह िवदेह V
- Page 264 and 265:
िव दे ह िवदेह V
- Page 266 and 267:
िव दे ह िवदेह V
- Page 268 and 269:
िव दे ह िवदेह V
- Page 270 and 271:
िव दे ह िवदेह V
- Page 272 and 273:
िव दे ह िवदेह V
- Page 274 and 275:
िव दे ह िवदेह V
- Page 276 and 277:
िव दे ह िवदेह V
- Page 278 and 279:
िव दे ह िवदेह V
- Page 280 and 281:
िव दे ह िवदेह V
- Page 282 and 283:
िव दे ह िवदेह V
- Page 284 and 285:
िव दे ह िवदेह V
- Page 286 and 287:
िव दे ह िवदेह V
- Page 288 and 289:
िव दे ह िवदेह V
- Page 290 and 291:
िव दे ह िवदेह V
- Page 292 and 293:
िव दे ह िवदेह V
- Page 294 and 295:
िव दे ह िवदेह V
- Page 296 and 297:
िव दे ह िवदेह V
- Page 298 and 299:
िव दे ह िवदेह V
- Page 300 and 301:
िव दे ह िवदेह V
- Page 302 and 303:
िव दे ह िवदेह V
- Page 304 and 305:
िव दे ह िवदेह V
- Page 306 and 307:
िव दे ह िवदेह V
- Page 308 and 309:
िव दे ह िवदेह V
- Page 310 and 311:
िव दे ह िवदेह V
- Page 312 and 313:
िव दे ह िवदेह V
- Page 314 and 315:
िव दे ह िवदेह V
- Page 316 and 317:
िव दे ह िवदेह V
- Page 318 and 319:
िव दे ह िवदेह V
- Page 320 and 321:
िव दे ह िवदेह V
- Page 322 and 323:
िव दे ह िवदेह V
- Page 324 and 325:
िव दे ह िवदेह V
- Page 326 and 327:
िव दे ह िवदेह V
- Page 328 and 329:
िव दे ह िवदेह V
- Page 330 and 331:
िव दे ह िवदेह V
- Page 332 and 333:
िव दे ह िवदेह V
- Page 334 and 335:
िव दे ह िवदेह V
- Page 336 and 337:
िव दे ह िवदेह V
- Page 338 and 339:
िव दे ह िवदेह V
- Page 340 and 341:
िव दे ह िवदेह V
- Page 342 and 343:
िव दे ह िवदेह V
- Page 344 and 345:
िव दे ह िवदेह V
- Page 346 and 347:
िव दे ह िवदेह V
- Page 348 and 349:
िव दे ह िवदेह V
- Page 350 and 351:
िव दे ह िवदेह V
- Page 352 and 353:
िव दे ह िवदेह V
- Page 354 and 355:
िव दे ह िवदेह V
- Page 356 and 357:
िव दे ह िवदेह V
- Page 358 and 359:
िव दे ह िवदेह V
- Page 360 and 361:
िव दे ह िवदेह V
- Page 362 and 363:
िव दे ह िवदेह V
- Page 364 and 365:
िव दे ह िवदेह V
- Page 366 and 367:
िव दे ह िवदेह V
- Page 368 and 369:
िव दे ह िवदेह V
- Page 370 and 371:
िव दे ह िवदेह V
- Page 372 and 373:
िव दे ह िवदेह V
- Page 374 and 375:
िव दे ह िवदेह V
- Page 376 and 377:
िव दे ह िवदेह V
- Page 378 and 379:
िव दे ह िवदेह V
- Page 380 and 381:
िव दे ह िवदेह V
- Page 382 and 383:
िव दे ह िवदेह V
- Page 384 and 385:
िव दे ह िवदेह V
- Page 386 and 387:
िव दे ह िवदेह V
- Page 388 and 389:
िव दे ह िवदेह V
- Page 390 and 391:
िव दे ह िवदेह V
- Page 392 and 393:
िव दे ह िवदेह V
- Page 394 and 395:
िव दे ह िवदेह V
- Page 396 and 397:
िव दे ह िवदेह V
- Page 398 and 399:
िव दे ह िवदेह V
- Page 400 and 401:
िव दे ह िवदेह V
- Page 402 and 403:
िव दे ह िवदेह V
- Page 404 and 405:
िव दे ह िवदेह V
- Page 406 and 407:
िव दे ह िवदेह V
- Page 408 and 409:
िव दे ह िवदेह V
- Page 410 and 411:
िव दे ह िवदेह V
- Page 412 and 413:
िव दे ह िवदेह V
- Page 414 and 415:
िव दे ह िवदेह V
- Page 416 and 417:
िव दे ह िवदेह V
- Page 418 and 419:
िव दे ह िवदेह V
- Page 420 and 421:
िव दे ह िवदेह V
- Page 422 and 423:
िव दे ह िवदेह V
- Page 424 and 425:
िव दे ह िवदेह V
- Page 426 and 427:
िव दे ह िवदेह V
- Page 428:
िव दे ह िवदेह V