22.08.2015 Views

िव दे ह िवदेह Videha িবেদহ िवदेह

िवशेष:

िवशेष:

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.१.जगदीश साद मंडल--दूटा कथा२.२.१.परमे वर कापिड़ कथा- धुमग जर २. आशीष चमन- कथा- पछता रोटी ३.ेमशंकर िसं<strong>ह</strong>-जयका त िम जीवन आ साि<strong>ह</strong> य–साधना२.३.१ कमला चौधरी-कथा--गुणनफल २.दुगनद मंडल बकलेल (कथाक दोसर आअितम भाग)२.४.१.बोध समान २०१० लेल चयिनतजीवकातसँ विर पकार आ मैिथलीक उदीयमान क<strong>िव</strong><strong>िव</strong>नीत उपलक साक्षाकार २. सुशात झा-<strong>िव</strong>कासक तेजीमे क<strong>ह</strong>ॴ छुिट नै जाय िमिथला३. नवे कुमार झा-पचास वषर्क भेल ा<strong>दे</strong>िशक समाचार एकांश/1993 मे ारंभ भेल छल मैिथली मेसमाचारक सारण/ सताक ाित बनल भाजपाक उे य ४.केदार कानन-जगदीश साद मंडलकपछताबा पर एक दृि ट2


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.५..१. डॉ. कैलाश कुमार िम-सखी कुती २. िबिपन झा-के करत िमिथलाक्षरक रक्षा ३.फूलच झा वीण- मैिथलीक बाल साि<strong>ह</strong>य२.६.१. यामसु दर शिश-नमन गुरु<strong>दे</strong>व- (साि<strong>ह</strong> यकार डा़. धीरे वर झा िधरे क ६ अम वािषर्कीपर <strong>िव</strong>शेष)२. सुजीत कुमार झा <strong>ह</strong>ारैत <strong>ह</strong>ारैत नेपाल पकार म<strong>ह</strong>ासंघक के ीय अ यक्ष२.७. कुमार मनोज कयप-कथा- अ<strong>ह</strong>ेर२.८. १.डा.रमानद झा ‘रमण’-तानाथझा/ सुभझा जमशतवािषर्की २. ऋृिष विश- जुआनी िजदाबाद ३.िशवशंकर ीिनवास- पिडत ओ <strong>ह</strong>ुनक पु३. प3


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.१. कालीकांत झा "बुच" 1934-2009- आगाँ३.२.१. ी काली नाथ ठाकुर-सून िमिथलाचल…..। २.एकइसम सदीक नाम-ेम <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ललन३. <strong>िव</strong>नीत ठाकुर- जाढ़३.३.१.पूिणर्याँ क<strong>िव</strong> व. शातक क<strong>िव</strong>ता २. सुिदप कुमार झा-दूटा रचना३.४.१.एक भुम जोड़ एक स य बराबर दू क्षण- अयो यानाथ चौधरी २. <strong>ह</strong>मर माय- डॉ.शेफािलका वम ३.नवका साल, पुरने <strong>ह</strong>ाल !धीरे ेमिषर्4


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.५.१. सतीश च झा २.मधेशक आवाज-वौएलाल सा<strong>ह</strong> ३.ि<strong>ह</strong>मांशु चौधरी -पाथर४. -क्षिणका-शांत िम-<strong>ह</strong>ड़ाि<strong>ह</strong>३.६.१. अर<strong>िव</strong>द ठाकुर-गजल २. म<strong>ह</strong>े कुमार िम-प ३.इ कलावसुरे लाभ३.७. िशव कुमार झा-िकछु प३.८.१. कुमार पवन-नि<strong>ह</strong> िबसरैछ/ काि तँ र<strong>िव</strong> छै २. रोशन जनकपुरी-च ाल आ सड़क३.ओम कुमार झा-थर-थर कािपँ र<strong>ह</strong>ल छौ तो<strong>ह</strong>र पयर ४.राज<strong>दे</strong>व मंडल-क<strong>िव</strong>ता४. िमिथला कला-संगीत-कपनाक िचकला5


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्५. ग-प भारती -पाखलो (धारावाि<strong>ह</strong>क)-भाग-७- मूल उपयास-कॲकणी-लेखक-तुकाराम रामा शेट, ि<strong>ह</strong>दीअनुवाद- डॉ. शंभु कुमार िसं<strong>ह</strong>, ी सेबी फनडीस, मैिथली अनुवाद-डॉ. शंभु कुमार िसं<strong>ह</strong>६. बालानां कृते-१. संग- आशीष चौधरी २. जगदीश साद मंडल-िकछु लघुकथा३. <strong>दे</strong>वांशु वसक मैिथली िच-ृंखला (कॉिमक्स)७. भाषापाक रचना-लेखन -[मानक मैिथली], [<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंेजी आ अंेजी मैिथली कोष (इंटरनेटपरपि<strong>ह</strong>ल बेर सचर्-िडक्शनरी) एम.एस. एस.क्यू.एल. सवर्र आधािरत -Based on ms-sql server Maithili-English andEnglish-Maithili Dictionary.]8.VIDEHA FOR NON RESIDENTS6


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Go to the link below for download of old issues of VIDEHA Maithili e magazine in .pdf formatand Maithili Audio/ Video/ Book/ paintings/ photo files. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क पुरान अंक आ ऑिडयो/ वीिडयो/ पोथी/िचकला/ फोटो सभक फाइल सभ (उच्चारण, बड़ सुख सार आ दूवक्षत मं सि<strong>ह</strong>त) डाउनलोड करबाक <strong>ह</strong>ेतु नीचाँक िलंक परजाऊ।VIDEHA ARCHIVE <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आकइवभारतीय डाक <strong>िव</strong>भाग ारा जारी क<strong>िव</strong>, नाटककार आ धमर्शाी <strong>िव</strong>ापितक टाप। भारत आ नेपालक मािटमे पसरल िमिथलाकधरती ाचीन कालि<strong>ह</strong>सँ म<strong>ह</strong>ान पुरुष ओ मि<strong>ह</strong>ला लोकिनक कमर्भूिम र<strong>ह</strong>ल अिछ। िमिथलाक म<strong>ह</strong>ान पुरुष ओ मि<strong>ह</strong>ला लोकिनक िच'िमिथला र' मे <strong>दे</strong>खू।गौरी-शंकरक पालवंश कालक मूिर्, एि<strong>ह</strong>मे िमिथलाक्षरमे (१२०० वषर् पूवर्क) अिभलेख अंिकत अिछ। िमिथलाक भारत आ नेपालकमािटमे पसरल एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क अयाय ाचीन आ नव थापय, िच, अिभलेख आ मूिर्कलाक़ <strong>ह</strong>ेतु <strong>दे</strong>खू 'िमिथलाक खोज'9


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िमिथला, मैिथल आ मैिथलीसँ सबिधत सूचना, सपकर्, अवेषण संगि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क सचर्-इंजन आ यूज स<strong>िव</strong>र्स आ िमिथला, मैिथल आमैिथलीसँ सबिधत वेबसाइट सभक सम संकलनक लेल <strong>दे</strong>खू "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> सूचना संपकर् अवेषण"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> जालवृक िडसकसन फोरमपर जाऊ।"मैिथल आर िमिथला" (मैिथलीक सभसँ लोकिय जालवृ) पर जाऊ।१. संपादकीय२. मैिथलीक वॉट Strenghth- Weakness- Opportunity- Threat (SWOT) एनेलेिसस आ<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली साि<strong>ह</strong>य आदोलन३. मैनेजमेटमे एकटा <strong>िव</strong>षए छैक वॉट अनेिलिसस। मैिथलीक वतर्मान समयाकेँ आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली साि<strong>ह</strong>यआदोलनक कायर्योजनाकेँ एि<strong>ह</strong> कसौटीपर कसै छी।४. Strenghth- शिक्त, सामयर्, बल –५. मैिथली लेल <strong>ह</strong>ृदएमे अिग्न छि<strong>ह</strong>, से सभक <strong>ह</strong>ृदएमे, परपर एक दोसराक <strong>िव</strong>रोधी िकएक ने <strong>ह</strong>ोथु।जनक बीचमे एि<strong>ह</strong> भाषाक आरो<strong>ह</strong>, अवरो<strong>ह</strong> आ भािषक वैिशयकेँ लऽ कऽ आदर अिछ आ एि<strong>ह</strong> मे मैिथलीनि<strong>ह</strong> बजिन<strong>ह</strong>ार भाषा<strong>िव</strong>द् सिमिलत छिथ। आयािमक आ सांकृितक म<strong>ह</strong>वक कारण से<strong>ह</strong>ो मैिथलीम<strong>ह</strong>वपूणर् अिछ। एि<strong>ह</strong> भाषामे एकटा आतिरक शिक्त छै। ब<strong>ह</strong>ुत रास संथा, जाि<strong>ह</strong>मे िकछु जाितवादी आ10


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सांदाियक संथा से<strong>ह</strong>ो सिमिलत अिछ, एकर <strong>िव</strong>कास लेल तपर अिछ। एि<strong>ह</strong> भाषाक जनिन<strong>ह</strong>ार भारतआ नेपाल दू <strong>दे</strong>शमे तँ रि<strong>ह</strong>ते छिथ आब आन-आन <strong>दे</strong>श-<strong>दे</strong>शमे से<strong>ह</strong>ो पसरल छिथ।६.७. Weakness- यूनता, दुबर्लता, मूखर्ता –८. शंसा परपरा जाि<strong>ह</strong>मे दोसराक िनदा से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong>मे सिमिलत अिछ, एकरे अतगर्त अबैत अिछ- मानेआमशंसाक।९. परपर शंसा से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong>मे शािमल अिछ। सरकारपर आलबन, ाथिमकताक अज्ञान- जकर कारणसँम<strong>ह</strong>ाक<strong>िव</strong> बनबा/ बनेबा लेल क<strong>िव</strong> समीक्षक जान अरोपने छिथ- जखन भाषा मिर र<strong>ह</strong>ल अिछ।कायर्योजनाक प अभाव अिछ आ जेना-तेना िकछु मैिथली लेल कऽ <strong>दे</strong>बा लेल सभ य छिथ, कऽर<strong>ह</strong>ल छिथ। वयं मैिथली नि<strong>ह</strong> बािज बाल-बच्चाकेँ मैिथलीसँ दूर रखबाक जेना अिभयान चलल अिछ आएि<strong>ह</strong>मे मीिडया, काटूर्न आ िशक्षा-णालीक संग एे खाढ़ीमे भेल अयिधक वास अपन योगदान <strong>दे</strong>लकअिछ। मैिथलीक कायर्कत लोकिनक कएक ुवमे बँटल र<strong>ह</strong>बाक कारण समथर्नपरक लॉिबइंग कतकअभाव अिछ। मैिथलीकेँ एि<strong>ह</strong>अँ की लाभक बदला अपन/ अपन लोकक की लाभ एि<strong>ह</strong> लेल लोक बेशीिचितत छिथ। मैिथली छाक संख्याक अभाव। उपाद उम र<strong>ह</strong>ला उर से<strong>ह</strong>ो <strong>िव</strong>यकौशलकआवयकता <strong>ह</strong>ोइत छै। मैिथलीमे उम उपादक अभाव तँ अिछए, <strong>िव</strong>यकौशलक से<strong>ह</strong>ो अभाव अिछ।१०. Opportunity- अवसर, योग, अवकाश –11


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्र<strong>ह</strong>ल छी। सभाषण, मैिथली मायमसँ पाठन, नव सवगीन साि<strong>ह</strong>यक िनमण लेल सभकेँ एकमुखी, एकतरीय आ एक यसँ यास करए पड़त। धनक अभाव तखने <strong>ह</strong>ोइत अिछ जखन सरकारी स<strong>ह</strong>ायतापरआस लगेने र<strong>ह</strong>ब। सावर्जिनक स<strong>ह</strong>ायताक अवलब धरू, दाताक अभाव नि<strong>ह</strong> वीकारकतक अभावअिछ।१५.१६. बोध समान २०१० जीवकातकेँ भेटलि<strong>ह</strong>।१७.१८. एि<strong>ह</strong> बेरुका पुरकार चयन ियामे २१ गोटेक शुरुआती दौड़मे छला<strong>ह</strong>। पि<strong>ह</strong>ल बेरमे ७ गोटे ब<strong>ह</strong>ारभेला<strong>ह</strong> (लेबल १), दोसर बेर आठ गोटे ब<strong>ह</strong>ार भेला<strong>ह</strong> (लेबल २), तेसर दौड़मे मा छ<strong>ह</strong> गोटे बचला<strong>ह</strong>(लेबल ३)। ओि<strong>ह</strong> छ<strong>ह</strong> गोटेक म एि<strong>ह</strong> कारसँ र<strong>ह</strong>ल:-१९. जीवकात: ४८ अंक२०. सोम<strong>दे</strong>व: २२ अंक२१. भीमनाथ झा: १७ अंक२२. रमानद रेणु: १७ अंक२३. चभानु िसं<strong>ह</strong>: १२ अंक२४. चनाथ िम अमर: १२ अंक२५.२६. जज एि<strong>ह</strong> कारेँ र<strong>ह</strong>िथ:13


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२७. एल-१- १०/१०२८. एल.२- ९/१०२९. एल.३- १०/१०३०.३१. सभ िमला कऽ २९/३० जज जाि<strong>ह</strong>मे २६ गोट जज िरपीट नि<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong>, माने २६ <strong>िव</strong>िभ गोटे जजछला<strong>ह</strong>।३२.३३. सभटा वोट एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ेँ र<strong>ह</strong>ल:३४.३५. 30 x 3 = 90 आ 30 x 2 = 60 आ 30 x 1 = 30 = 180३६.३७. वोट छ<strong>ह</strong> टा कम माने १७४ टा <strong>दे</strong>ल गेल, जाि<strong>ह</strong>मे छ<strong>ह</strong> गोटे जे ऊपरमे र<strong>ह</strong>लिथ <strong>ह</strong>ुनका एि<strong>ह</strong> मे सँ १३१टा वोट भेटलि<strong>ह</strong>।३८. जीवकातकेँ १७४ मे ४८ वोट भेटलि<strong>ह</strong>-२७.५९% ( संगि<strong>ह</strong> १३१ मे सँ ४८ भेल- ३६.६४%)३९.४०. अंितम लेबलमे दसमे सँ आठटा जज <strong>ह</strong>ुनका पि<strong>ह</strong>ल वोट <strong>दे</strong>लि<strong>ह</strong>।४१.४२. जीवकातजीकेँ बधाई।14


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्४३. मैिथली पकािरताक <strong>िव</strong>कास कें यान मे रािख तथा युवा पकार कें ोसाि<strong>ह</strong>त करबाक उयें वषर्२०१० सं ५०००/- टाका रािशक िमिथला दशर्न पकािरता पुरकार आरभ कयल गेल अिछ.४४.४५. समकालीन समया सपिकर्त साि<strong>ह</strong>येतर आलेख जे िमिथला दशर्न मे कािशत <strong>ह</strong>ोयत तकरे आधार परई पुरकार <strong>दे</strong>ल जायत. साल भिरक <strong>िव</strong>िभ अंक मे कािशत आलेख मे जे सवम <strong>ह</strong>ोयत तेकरलेखक कें पुरकृत कायल जायत. एि<strong>ह</strong> सदभर् मे सपादक मंडलक िनणर्य अंितम <strong>ह</strong>ोयत.४६.४७. थम िमिथला दशर्न पकािरता पुरकार वित foundation दत बोध साि<strong>ह</strong>य समानक संगि<strong>ह</strong>फरवरी २०११ मे दान कयल जायत.४८.४९. रंगकम मीला झा नायवृि – 09५०.५१.५२. थम :५३. ियंका झा (जनकपुर )५४. सुीियंका झाक जम ाचीन िमिथलाक राजधानी जनकपुर धाम नेपाल मे भेलि<strong>ह</strong> । संगि<strong>ह</strong> जनकपुरेके ई अपन कमर्भूिम बनेली । िभूवन <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयक जनकपुर कैपस स’कॉमसर् <strong>िव</strong>षय स’अंतरनातक15


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तक अ<strong>ह</strong>ाँ अपन पढ़ाई केल<strong>ह</strong>ु । ियंका के रंगमंच धरो<strong>ह</strong>िरक रूप मे <strong>ह</strong>ुनकर िपता ी रमेश झा स’ात भेलि<strong>ह</strong> । ि<strong>ह</strong>नक िपता मैिथली रंगमंचक अित म<strong>ह</strong>वपूणर् <strong>ह</strong>ताक्षर छिथ ।५५.५६. ियंका अपन जीवनक छोटपने स’ मैिथली रंगमंच पर अपन म<strong>ह</strong>वपूणर् उपिथित <strong>दे</strong>ब’ लगली<strong>ह</strong> । अ<strong>ह</strong>ाँतुित <strong>िव</strong>धाक लेल कतेको तर<strong>ह</strong>क िशक्षण ात केने छी जाि<strong>ह</strong> मे म<strong>ह</strong>वपूणर् संथान अिछ गुरुकुल,आरो<strong>ह</strong>ण, एक्सन एड, िशपी आिद । संगि<strong>ह</strong> मैिथली रंगमंचक सुिस संथा िमनाप, जनकपुर स’लगातार मैिथली रंगकमर् क’ र<strong>ह</strong>ल छी ।५७.५८. ियंका अखन तक लगभग 6 टा मैिथली नाटकक लगभग 37 टा तुित आ 10 टा मैिथली सड़कनाटकक लगभग 5 सौ स’ बेसी तुित क’ चुकल छिथ । ि<strong>ह</strong>नका ारा कयल गेल मुख नाटकअिछ : ओ खाली मुँ<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खै छै, छुत<strong>ह</strong>ा घैल, ओकरा ऑगनक बार<strong>ह</strong>मासा, सुिनते करैये <strong>ह</strong>रान, <strong>ह</strong>ाय रे<strong>ह</strong>मर घरबाली आ बिगया । संगि<strong>ह</strong> सड़क नाटक अिछ : िचि<strong>ह</strong>यौ नेपाल, ले<strong>ह</strong>ुआयल आँचर, नै आब नै,ककर लाल, कॲटा िसंगार आिद ।५९.६०. ितीय :६१. रूपम ी ( स<strong>ह</strong>रसा )६२. सुी रूपम ीक जम स<strong>ह</strong>रसा में भेलि<strong>ह</strong> । अ<strong>ह</strong>ाँ नातक मे पढ़ैत छी संगि<strong>ह</strong> संगीत स’ से<strong>ह</strong>ो भाकरक’ र<strong>ह</strong>ल छी । रंगमंच स’ लगाव अ<strong>ह</strong>ाँ के सुजीक यास स’ 1995 स’ भेल । रूपम ी <strong>िव</strong>िभ16


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्संथा संग रंगमंच क’ र<strong>ह</strong>ल छिथ । जाि<strong>ह</strong> मे मुख अिछ इटा, पंच कोसी । ि<strong>ह</strong>नका ारा कयल गेलम<strong>ह</strong>वपूणर् नाय तुित अिछ : मधुावणी, किनया पुतरा, पाँच प । रूपम ीक िय नाटककारछिथ म<strong>ह</strong>े मलंिगया आ िय िनदशक छिथन उपल झा । मैिथली रंगमंच में काज क’र’ में नीकलगैत अिछ । 2003 में खगौल, पटना मे अ<strong>ह</strong>ाँके सवर्े अिभनेी स’ समािनत कयल गेल, तरंगम<strong>ह</strong>ोसव मे उकृ नृयक लेल ितीय पुरकार रापित ीमती ितभा िसं<strong>ह</strong><strong>दे</strong>वी पाटील स’ अ<strong>ह</strong>ाँ <strong>ह</strong>णकेल<strong>ह</strong>ुँ ।६३.६४. तृतीय :६५. कपना िमा ( िदली )६६. सुी कपना िमाक जम िमिथलाक नागद<strong>ह</strong> गाम मे भेलि<strong>ह</strong> । बच्चे स’ कपना जीक लगाव संगीतस’ भ’ गेलि<strong>ह</strong> । अ<strong>ह</strong>ाँ शाीय संगीतक िशक्षण याग <strong>िव</strong>ापीठ संगीत सिमित, इला<strong>ह</strong>ाबाद स’ ातकेल<strong>ह</strong>ुँ । अ<strong>ह</strong>ाँक िशक्षा िदक्षा बेगूसराय मे भेल । पि<strong>ह</strong>ने ि<strong>ह</strong>नक झुकाव मैिथली संगीत िदस भेल,तपचात ई अिभनय िदस से<strong>ह</strong>ो आकिषर्त भेली<strong>ह</strong> । अ<strong>ह</strong>ाँ िदली िथत िमिथलांगन संथा स’ रंगकमर् क’र<strong>ह</strong>ल छी । मैिथलीक संग भोजपुरी, ि<strong>ह</strong>दी मे से<strong>ह</strong>ो अ<strong>ह</strong>ाँ लगातार अपन प<strong>ह</strong>चान बनेबा मे सफल भेल<strong>ह</strong>ुँअिछ । रंगमंचक संग अ<strong>ह</strong>ाँ लगातार िफम, टेली<strong>िव</strong>जनक लेल काज क’ र<strong>ह</strong>ल छी । कपना जीकतेको मैिथली नाय तुित मे अपन अिभनय ितभा <strong>दे</strong>खा चुकल छिथ । जाि<strong>ह</strong> मे मुख अिछ :जट जिटन, उगना <strong>ह</strong>ॉट, सामा चकेबा आिद । ि<strong>ह</strong>नक इच्छा छिन जे मि<strong>ह</strong>ला कलाकारक ित िमिथला17


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्समाजक नजिरया मे बदलाव अयबाक चा<strong>ह</strong>ी । कपना जीक िय िनदशक छिथ संजय चौधरी आ ियनाटककार म<strong>ह</strong>े मलंिगया ।पंकज पराशर उफर् अरुण कमल उफर् डगलस केलनर उफर् उदयकात उफर् ISP 220.227.163.105 , 164.100.8.3 ,220.227.174.243 उफर्.....पंकज पराशरकेँ बैन कए <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> साि<strong>ह</strong>य आदोलनसँ। िनकालल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ।कारण नीचाँक िलंकपर <strong>दे</strong>ल गेल अिछ।http://www.box.net/shared/75xgdy37dr<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे िकछु अनोिनमस ई-मेल अएलाक बाद ओकर इक्वायरीक बाद चेतना सिमित ारा पंकज पराशरकेँ <strong>दे</strong>ल समानकेँ वापसलेबा लेल आ एि<strong>ह</strong> लेखककेँ बैन करबा लेल ई <strong>ह</strong>मर (चेतना सिमितक आजीवन मेबरक <strong>ह</strong>ैिसयतसँ) आिधकािरक अनुरोध अिछ आइक्वायरीक <strong>िव</strong>तृत <strong>िव</strong><strong>िव</strong>चन नीचा <strong>दे</strong>ल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। कृपया चेतना सिमित एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>षयपर अपन आपात बैसकी करए आ उिचतिनणर्य लए से अनुरोध।-गजे ठाकुरइक्वायरीक <strong>िव</strong>वरण:पाठकक सूचनाक बाद ई पता चलल अिछ (आ ओकर सयापन कएल गेल) जे एि<strong>ह</strong> लेखकक ई एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क पि<strong>ह</strong>ल कृय नि<strong>ह</strong>अिछ। ई लेखक पि<strong>ह</strong>ने से<strong>ह</strong>ो Douglas Kellner क Technopolitics क पंिक्तशः अनुवाद मूल लेखकक रूपमे नामसँज्ञानरंजनक ि<strong>ह</strong>दी पिका "प<strong>ह</strong>ल"मे धोखासँ छपबओलक। तकर पता चललाक बाद "प<strong>ह</strong>ल"मे एि<strong>ह</strong> लेखकक रचनाक काशन बदभऽ गेल। एि<strong>ह</strong> सबधमे <strong>िव</strong>तृत आलेख <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क अगला अंकक सपादकीयमे <strong>दे</strong>ल जाएत।२.एि<strong>ह</strong> सभ घटनाक बाद पंकज पराशरकेँ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>सँ बैन कएल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आकइवसँ "<strong>िव</strong>लिबत कइक युगमे िनब"पोथीकेँ <strong>ह</strong>टाओल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ । काशककेँ से<strong>ह</strong>ो उिचत पुिलिसया कायर्वा<strong>ह</strong>ी (यिद आवयक <strong>ह</strong>ुअए तँ) लेल एि<strong>ह</strong> समतघटनामक सूचना दऽ <strong>दे</strong>ल गेल अिछ।३.पाठक डगलस केलनरसँ ई-मेल kellner@gseis.ucla.edu पर "प<strong>ह</strong>ल" पिका वा तकर सपादक ी ज्ञानरंजनसँeditor.pahal@gmail.com, edpahaljbp@yahoo.co.in वा info@deshkaal.com पर आ दैिनक जागरणसँnishikant@jagran.com, response@jagran.com, mailbox@jagran.com, delhi@nda.jagran.com पर सपकर्कए <strong>िव</strong>तृत जानकारी लऽ सकैत छिथ। डगलस केलनरक आिटर्कल गूगल सचर्पर technopolitics टाइप कए तािक सकै छीआ पिढ़ सकै छी। प<strong>ह</strong>ल पिकाक वेबसाइट www.deshkaal.com पर से<strong>ह</strong>ो प<strong>ह</strong>ल पिकाक पुरान अंक सभ आते-आते<strong>दे</strong>बाक ारभ भेल अिछ।<strong>िव</strong>तृत जानकारीक लेल सुधी पाठकगण अ<strong>ह</strong>ाँक धयवाद। भ<strong>िव</strong>यमे से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> घटनाक पुनरावृि नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुअए ताि<strong>ह</strong> लेल अ<strong>ह</strong>ाँकपारखी नजिरक आस आगाँ से<strong>ह</strong>ो र<strong>ह</strong>त। एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क कोनो घटनाक जानकारी <strong>ह</strong>मर ई-प ggajendra@gmail.com पर अवयपठाबी।blackmailer pankaj parashar ke viruddha google ke likhit complain usa sthit karyalaya me official channel se patha delgel chhai aa google ke Douglas Kellner se sampark karbak lel kahi del gel chhai. ehi blackmailer ke sabhta pseudo ididentify kay lel gel achhi.18


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्2. blackmailer pankaj parashar dvara pseudo id se kholal blog http://matipani.blogspot.com/ delete bhay chukal achhi.muda ee te maatra prarambh achhi.In Indian Constitution we all have certain rights, If somebody in the name of freedom of expression, in the name ofLiterary Criticism(????) and in the name of freedom on web is blackmailing you or abusing you then remember that thefreedom is available to you too and all these are punishable cognizable offences.SAY NO TO BLACKMAIL. FOR FURTHER INFORMATION contact me at ggajendra@gmail.com2.ANNOUNCEMENT:NATASHA FOR KIDS: IN MAITHILI WE HAVE CHEATS LIKE PANKAJ PARASHAR BUT AT THESAME TIME WE HAVE CREATIVE PEOPLES TOO LIKE DEVANSHU VATS.VIDEHA ANNOUNCES FIRST EVER MAITHILI COMICS NATASHA BY DEVANSHU VATS- the pdf version will be sentthrough email to you all in a few days, the print version is available (48 cartoon sories) for just Rs. 50/-HOWEVER THE PDF VERSION can be downloaded and printed without any restriction.SO SHARE THIS NEWS WITH ALL THE MAITHILI SPEAKING KIDS IN YOUR VICINITY.and congratulate Devanshu Vats on email devanshuvatsa@gmail.com3.VIDEHA LANGUAGE AND LITERATURE MOVEMENT IS HERE TO STAY. WE CARE FOR YOU BUT AT THE SAMETIME WE ARE STERN WITH THE INTELLECTUAL PROPERTY RIGHT THIEFS. LET THEM TRY AGAIN WE WILLEMERGE EVEN STRONGER.REGARDSGAJENDRA THAKURVIDEHA GAJENDRA THAKUR said...अतजलपर लैकमेिलंग <strong>िव</strong>रु गूगल, िचाजगत आ लोगवानीकेँ सूिचत करू, साइबर ाइम आ लैकमेिलंग रोकबा लेल से<strong>ह</strong>ो ढेररास ावधान छै, <strong>िव</strong>शेष जानकारी ggajendra@gmail.com पर सपकर् करू। अ<strong>ह</strong>ाँसँ पकार, यूजपेपर, पिका आ ि<strong>ह</strong>दीकगणमाय लेखकगण/ ोफेसर/ <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय आिदकेँ एि<strong>ह</strong> घटनासँ सूिचत करेबाक अनुरोध अिछ। <strong>िव</strong>शेष जानकारी लेबाक आ <strong>दे</strong>बाकलेल ggajendra@gmail.com पर सूिचत करू।Reply 01/26/2010 at 01:56 PM2VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...you may also brought this episode before sanjay@jagran.comThanks readers.Reply 01/26/2010 at 12:25 AM3VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...But this time he has not used his name as maithil, mithila aa subodhkant but as PankajParashar pparasharjnu@gmail.com19


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Reply 01/25/2010 at 09:48 PM4VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...The same blackmail letter has been sent by the blackmailer to my email address which hasbeen spammed through ISP ISP address 220.227.163.105 , 164.100.8.3 aa 220.227.174.243 andhas been forwarded for taking Police action immediately.Reply 01/25/2010 at 09:45 PM5VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...Professor Kellner has thanked me for this detective work, but it all your efforts dear reader.Reply 01/25/2010 at 08:21 PMDouglas KellnerPhilosophy of Education ChairSocial Sciences and Comparative EducationUniversity of California-Los AngelesBox 951521, 3022B Moore HallLos Angeles, CA 90095-1521Fax 310 206 6293Phone 310 825 0977http://www.gseis.ucla.edu/faculty/kellner/kellner.html6VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...pahal=- 86, aarambh -23 aa arunkamalak naye ilake me ka sambandhit prishtha pathebak leldhanyavad pathakgan.Reply 01/25/2010 at 08:16 PM7VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...http://www.gseis.ucla.edu/courses/ed253a/newDK/intell.htm ehi link par douglas kellner ke lekhakanuvad pahal-86 ke page 125-131 par achhi- soochnak lel dhanyad pathakgan.Reply 01/24/2010 at 08:16 PM8VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...20


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ehi ghatnakram me kono pathak lag je Arun Kamal jik kavita "Naye Ilake Me" hoinh aaAarambh (ank 23, maithili magazine editor Sh. Rajmohan Jha (March 2000) me prakashistmaithili kavita "Sanjh Hoit Gam Me" te kripya ggajendra@gmail.com par soochit karathi-Dhanyavad.Reply 01/24/2010 at 08:02 PM9VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...ehi ghatnakram me bahut ras aar jankari aa dher ras samarthan debak lel dhanyavadpathakgan.Reply 01/23/2010 at 11:40 PM10VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क पाठकक सूचनाक बाद ई पता चलल अिछ (आ ओकर सयापन कएल गेल) जे एि<strong>ह</strong> लेखकक ई एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क पि<strong>ह</strong>ल कृयनि<strong>ह</strong> अिछ। ई लेखक पि<strong>ह</strong>ने से<strong>ह</strong>ो Douglas Kellner क Technopolitics क पंिक्तशः अनुवाद मूल लेखकक रूपमे नामसँज्ञानरंजनक ि<strong>ह</strong>दी पिका "प<strong>ह</strong>ल"मे धोखासँ छपबओलक। तकर पता चललाक बाद "प<strong>ह</strong>ल"मे एि<strong>ह</strong> लेखकक रचनाक काशन बदभऽ गेल। एि<strong>ह</strong> सबधमे <strong>िव</strong>तृत आलेख <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क अगला अंकक सपादकीयमे <strong>दे</strong>ल जाएत।२.एि<strong>ह</strong> सभ घटनाक बाद पंकज पराशरकेँ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>सँ बैन कएल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आकइवसँ "<strong>िव</strong>लिबत कइक युगमे िनब"पोथीकेँ <strong>ह</strong>टाओल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ आ एकटा इनक्वायरी ारा एि<strong>ह</strong> पोथीक ( डगलस केलनर बला घटनामक बाद) जाँच िकछुचुनल लेखक-पाठक ारा कएल जएबा धिर र<strong>ह</strong>त। काशककेँ से<strong>ह</strong>ो उिचत पुिलिसया कायर्वा<strong>ह</strong>ी (यिद आवयक <strong>ह</strong>ुअए तँ) लेल एि<strong>ह</strong>समत घटनामक सूचना दऽ <strong>दे</strong>ल गेल अिछ।३.पाठक डगलस केलनरसँ ई-मेल kellner@gseis.ucla.edu पर "प<strong>ह</strong>ल" पिका वा तकर सपादक ी ज्ञानरंजनसँeditor.pahal@gmail.com, edpahaljbp@yahoo.co.in वा info@deshkaal.com पर आ दैिनक जागरणसँnishikant@jagran.com, response@jagran.com, mailbox@jagran.com, delhi@nda.jagran.com पर सपकर्कए <strong>िव</strong>तृत जानकारी लऽ सकैत छिथ। डगलस केलनरक आिटर्कल गूगल सचर्पर technopolitics टाइप कए तािक सकै छीआ पिढ़ सकै छी। प<strong>ह</strong>ल पिकाक वेबसाइट www.deshkaal.com पर से<strong>ह</strong>ो प<strong>ह</strong>ल पिकाक पुरान अंक सभ आते-आते<strong>दे</strong>बाक ारभ भेल अिछ।<strong>िव</strong>तृत जानकारीक लेल सुधी पाठकगण अ<strong>ह</strong>ाँक धयवाद। भ<strong>िव</strong>यमे से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> घटनाक पुनरावृि नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुअए ताि<strong>ह</strong> लेल अ<strong>ह</strong>ाँकपारखी नजिरक आस आगाँ से<strong>ह</strong>ो र<strong>ह</strong>त। एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क कोनो घटनाक जानकारी <strong>ह</strong>मर ई-प ggajendra@gmail.com पर अवयपठाबी।Reply 01/22/2010 at 12:03 PM11VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...out of these three addresses of the spammer i.e. pkjpp@yahoo.co.in, pparasharjnu@gmail.comand pkjppster@gmail.com the address pkjpp@yahoo.co.in, is fails verification test and addressespparasharjnu@gmail.com and pkjppster@gmail.com stands verified and confirmed.Reply 01/21/2010 at 10:00 PM1221


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...the htpps host matches reliance communications and the corresponding email gamghar at gmaildot com and maithilaurmithila at gmail dot com is fake ids related with the actual spammers idi.e.pkjpp@yahoo.co.in, pparasharjnu@gmail.com and pkjppster@gmail.comReply 01/21/2010 at 08:50 PM13VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...The office premise has been located, the blackmailer works in Dainik Jagran, Process to filecomplaint against Cyber Crime Act is being initiated and the organisation being taken intoconfidence.Reply 01/21/2010 at 06:13 PM14VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...maithil, mithila aa subodhkant nam se abhadra aa blackmail karay bala blackmailer ke cheenhilel gel achhi,ISP address 220.227.163.105 , 164.100.8.3 aa 220.227.174.243 aa ban kayal jarahal achhi, agan ohi organisation se seho sampark kayal jaayat jatay se ee email aayal achhi.Reply 01/18/2010 at 11:19 PM15VIDEHA GAJENDRA THAKUR said...comment moderation lagoo kayal ja rahal achhiReply 01/18/2010 at 09:27 PM16सुबोधकांत said...ist Pankaj Parashar told Pranav (Son of Maithili Story writer Sh. Pradip Bihari) to translate that article (and also one byNoam Chomsky) and he promised him to publish that hindi article as translation.The young boy translated it and handedover to him but after six months Pankaj Parashar told Pranav that the translation was not upto mark and was rejectedand the translation of Noam Chomsky was misplaced. Then Pranav by chance saw that article in Hindi magazinePAHAL (86th issue) and started weeping, then when everybody saw it it was detected that Pankaj Parashar was shownas author of that article, the editor of Pahal banned him and said that a pirated article of Noam Chomsky that was sentto him by Pankaj Parashar will not be published.Arun Kamal's Poem and its blatant translation in Maithili and a series of these act by Pankaj Parashar led me to banhim the he started abusing me through false ids like gamghar@gmail.com, and maithilaurmithila@gmail.com and ISPs220.227.163.105 , 164.100.8.3 aa 220.227.174.2432.from ISP 220.227.174.243 of Dainik Jagran he abused many times earlier too to others.doc is attached.22


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अ<strong>िव</strong>नाशकेँ से<strong>ह</strong>ो 220.227.174.243 आइ.एस.पी.सँ एि<strong>ह</strong> कारक ई-प अबैत र<strong>ह</strong>ै मुदा ओ मािमला खतम कs <strong>दे</strong>ने र<strong>ह</strong>िथन। ओिटपणी सभ एतेक घृिणत छैक जे एतए नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ।संगि<strong>ह</strong> "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केँ एखन धिर (१ जनवरी २००८ सँ १४ जनबरी २०१०) ९३ <strong>दे</strong>शक १,०४२ ठामसँ३६,७१७ गोटे ारा <strong>िव</strong>िभ आइ.एस.पी.सँ २,१९,८९१ बेर <strong>दे</strong>खल गेल अिछ (गूगल एनेलेिटक्स डाटा)-धयवाद पाठकगण।गजे ठाकुरनई िदली। फोन-09911382078ggajendra@videha.co.inggajendra@yahoo.co.in२. ग२.१.जगदीश साद मंडल--दूटा कथा२.२.१.परमे वर कापिड़ कथा- धुमग जर २. आशीष चमन- कथा- पछता रोटी ३.ेमशंकर िसं<strong>ह</strong>-जयका त िम जीवन आ साि<strong>ह</strong> य–साधना२.३.१ कमला चौधरी-कथा--गुणनफल २.दुगनद मंडल बकलेल (कथाक दोसर आअितम भाग)23


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.४.१.बोध समान २०१० लेल चयिनतजीवकातसँ विर पकार आ मैिथलीक उदीयमान क<strong>िव</strong><strong>िव</strong>नीत उपलक साक्षाकार २. सुशात झा-<strong>िव</strong>कासक तेजीमे क<strong>ह</strong>ॴ छुिट नै जाय िमिथला३. नवे कुमार झा-पचास वषर्क भेल ा<strong>दे</strong>िशक समाचार एकांश/1993 मे ारंभ भेल छल मैिथली मेसमाचारक सारण/ सताक ाित बनल भाजपाक उे य ४.केदार कानन-जगदीश साद मंडलकपछताबा पर एक दृि ट२.५..१. डॉ. कैलाश कुमार िम-सखी कुती २. िबिपन झा-के करत िमिथलाक्षरक रक्षा ३.फूलच झा वीण- मैिथलीक बाल साि<strong>ह</strong>य२.६.१. यामसु दर शिश-नमन गुरु<strong>दे</strong>व- (साि<strong>ह</strong> यकार डा़. धीरे वर झा िधरे क ६ अम वािषर्कीपर <strong>िव</strong>शेष)२. सुजीत कुमार झा <strong>ह</strong>ारैत <strong>ह</strong>ारैत नेपाल पकार म<strong>ह</strong>ासंघक के ीय अ यक्ष२.७. कुमार मनोज कयप-कथा- अ<strong>ह</strong>ेर24


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.८. १.डा.रमानद झा ‘रमण’-तानाथझा/ सुभझा जमशतवािषर्की २. ऋृिष विश- जुआनी िजदाबाद ३.िशवशंकर ीिनवास- पिडत ओ <strong>ह</strong>ुनक पु२.१.जगदीश साद मंडल--दूटा कथाजगदीश साद मंडल--दूटा कथाजगदीश साद मंडल1947- गाम-बेरमा, तमुिरया, िजला-मधुबनी। एम.ए.। कथा (गामक िजनगी-कथा सं<strong>ह</strong>), नाटक(िमिथलाकबेटी-नाटक), उपयास(मौलाइल गाछकफूल, जीवन संघषर्, जीवनमरण, उथान-पतन,िजनगीक जीत- उपयास)। माक्सर्वादक ग<strong>ह</strong>न अययन। मुदा सीिलंगसँ बचबाक लेल कयुिनटआदोलनमे गेिन<strong>ह</strong>ार लोक सभसँ भेँट भेने मो<strong>ह</strong>भंग। ि<strong>ह</strong>नकर कथामे गामक लोकक िजजी<strong>िव</strong>षाक वणर्न आ नव दृिकोण दृिगोचर <strong>ह</strong>ोइत अिछ।दूटा कथाठेलाबलाटाबरक घड़ीमे बार<strong>ह</strong> बजेक घंटी बिजति<strong>ह</strong> भोलाक िन टूिट गेलिन। ओछाइन परसँ उिठ सड़कपरआिब ि<strong>ह</strong>यासय लगला तँ <strong>दे</strong>खलिन जे डंडी-तराजू माथसँ किनये पिछम झुकल अिछ। मेघनक दुआरे सतभैयाझँपाएल। िजम<strong>ह</strong>र साफ मेघ र<strong>ह</strong>ए ओ<strong>ह</strong>ुरका तरेगण <strong>ह</strong>ँसैत मुदा जेम<strong>ह</strong>र मेघोन र<strong>ह</strong>ए ओ<strong>ह</strong>ुरका मिलन। गाड़ी-25


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सबारीसँ सड़क सुनसान। मुदा िबजलीक इजोत पसरल। गतीक िसपा<strong>ह</strong>ी ट<strong>ह</strong>लैत र<strong>ह</strong>ए। सड़क परसँ भोलाआिब ओछाइनपर पिड़ र<strong>ह</strong>ला। मुदा मन उचला-चाल करैत र<strong>ह</strong>िन। िसनेमाक रील जेकाँ पैछला िजनगी मनमेनचैत र<strong>ह</strong>ए। जि<strong>ह</strong>ना चुिपर चढ़ल बरतनक पािन तरसँ उपर अबैत ति<strong>ह</strong>ना भोलोक मनक खुशी <strong>ह</strong>ृदएसँिनकिल िचड़ै जेकाँ अकासमे उड़ैत अिछ। िकएक नि<strong>ह</strong> खुशी अओतैक ? <strong>ह</strong>राएल वतु जे भेिट गेलैकअिछ। मन गेलिन परसुका पपर। जे गामसँ दुनू बेटा पठौने र<strong>ह</strong>िन। असंभव काज बुिझ <strong>िव</strong>ासे नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइतर<strong>ह</strong>िन। प तँ नि<strong>ह</strong> पढ़ल <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>िन मुदा पढ़बै काल जे पाँती सभ सुनने र<strong>ह</strong>िथ, ओि<strong>ह</strong>ना आँिखक आगूनचैत र<strong>ह</strong>िन। प उघािर आँिख गड़ा <strong>दे</strong>खै लगलिथ। ‘‘बाबू, पाँच तारीखकेँ दुनू भाइ वाइन करै जाएब।इच्छा अिछ जे घरसँ <strong>िव</strong>दा <strong>ह</strong>ेबा काल अ<strong>ह</strong>ाँकेँ गोर लािग घरसँ िनकली। तेँ पाँच तारीखकेँ दस बजेसँपि<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong> अपने गाम प<strong>ह</strong>ुँिच जाइ।’’ पक बात मनमे अिबति<strong>ह</strong> भोला गाम आ श<strong>ह</strong>रक बीचक सीमापर लसिकगेला<strong>ह</strong>। मनमे ऐलिन, समाजसँ िनकिल छातीपर ठेला घीिच, दूटा िशक्षक समाजकेँ <strong>दे</strong>िलऐक, की ओि<strong>ह</strong>समाजक आरो ऋण बाकी छैक ? जँ नि<strong>ह</strong> तँ िकएक ने छाती लगाओता<strong>ह</strong>। जाि<strong>ह</strong>सँ मनमे खुशी उपकलिन जेजि<strong>ह</strong>ना गामसँ धोती गोलगोलाटा दू टाका लऽ कऽ िनकलल छल<strong>ह</strong>ुँ, ति<strong>ह</strong>ना <strong>दे</strong><strong>ह</strong>क कपड़ा, सनेस, चा<strong>ह</strong>-पानकखचर् छोिड़ िकछु नि<strong>ह</strong> एि<strong>ह</strong>ठाम लऽ जाएब। िचड़ै टाँि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>लकै, फेर ओछाइन परसँ उिठ िनकलला<strong>ह</strong>, तँ<strong>दे</strong>खलिखन जे बाँस भिर ऊपर भुरुकबा आिब गेल अिछ। चोे घुिर कऽ आिब संगी-साथीकेँ उठा अपन सभिकछु बाँिट <strong>दे</strong>लिखन, अपनाले खाली िटकटक खचर्, सनेसटा पाँकेट खचर् िमला सए रुपैया रािख, कपड़ाप<strong>ह</strong>ीिर, धमर्शालाकेँ गोड़ लािग <strong>ह</strong>ँसैत िनकिल गेला<strong>ह</strong>।26


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जखन आठे बखर्क भोला र<strong>ह</strong>िथ तखनि<strong>ह</strong> माए मिर गेलिखन।। तीिनये मासक पछाित िपता रघुनीचुमाओन कऽ लेलिखन। ओना पि<strong>ह</strong>लुको पीसँ चािर सतान भेल र<strong>ह</strong>िन। मुदा खाली भोलेटा जी<strong>िव</strong>त र<strong>ह</strong>ल।समायक पिरवारमे ऐने भोलाकेँ सुखे भेलिन। ओना गामक जिनजाितयो आ पुरुखोकेँ <strong>ह</strong>ोइत जे समाय भोलाकेँअलबा-दोलबा कऽ घरसँ भगा <strong>दे</strong>तैक, नि<strong>ह</strong> तँ पिरवारमे िभनौज जरुर कराइये <strong>दे</strong>ती<strong>ह</strong>। मुदा सब<strong>ह</strong>क अनुमानगलत भेलिन। भोला घरसँ सोल<strong>ह</strong>ी ी भऽ गेला<strong>ह</strong>। ी िसफर् काजे टामे भेला, मान-दान बिढ़ये गेलिन।दुनू साँझ भानस <strong>ह</strong>ोइति<strong>ह</strong> माए फुटा कऽ भोलाले सीकपर थारी साँिठ कऽ रािख दैत छली<strong>ह</strong>। भले<strong>ह</strong>ी भोलािदनुका खेनाइ साँझमे आ रौतुका खेनाइ भोरमे िकएक ने खािथ।परोपामे जािलम िसं<strong>ह</strong> आ उम चदक नाच जोर पकड़ने। सभ गाममे तँ नाच पाट नि<strong>ह</strong> मुदा एकगाममे नाच भेने चािर कोसक लोक <strong>दे</strong>खै अबैत।भोलाक गामक <strong>िव</strong>षौलक नाच पाट सभसँ सुदर अिछ। जे<strong>ह</strong>ने नगेड़ा बजौिन<strong>ह</strong>ार ते<strong>ह</strong>ने िबपटा। जाि<strong>ह</strong>सँपाटक िता िदनानुिदन बिढ़ति<strong>ह</strong> जाइत। घरसँ ी भेने भोला नाचक परमानेंट <strong>दे</strong>िखिन<strong>ह</strong>ार भऽ गेला<strong>ह</strong>। नाचोभिर रौतुका, नि<strong>ह</strong> िक एक घंटा, दू घंटा, तीन घंटाक। जे<strong>ह</strong>ने <strong>दे</strong>िखिन<strong>ह</strong>ार िजी, ते<strong>ह</strong>ने निचिन<strong>ह</strong>ारो। गामकबूढ़-बुढ़ानुससँ लऽ कऽ छौँड़ा-मारिड़ घर भिर मन मनोरंजन करैत। मनोरंजनो सता। ने नाच पाटकेँ रुपैआिदअए पड़ैत आ ने खाइ-पीबैक कोनो झंझट। ओना गामक बार<strong>ह</strong>-चौद<strong>ह</strong> आना लोकक <strong>ह</strong>ालतो रिये। मुदा जेिकसान पिरवार छल ओ अपना ऐठाम मासमे एक-दू िदन जरुर नाच करबैत छला<strong>ह</strong>। ओ नटुआकेँ खाइयोलेदैत छलिथ आ कोनो-कोनो समानो कीिनकेँ दैत छलिखन। भोलो नाच पाटक अंग बिन गेल, िडी सेदैक27


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िजमा भेिट गेलैक। िडी सेदैक िजमा भेिटति<strong>ह</strong> काजो बिढ़ गेलैक। घूरक लेल जारनोक ओिरयान करैपड़ैत छलै। अपना काजमे भोला मत र<strong>ह</strong>ै लगल। मुदा एतबेसँ ओकर मन शात नि<strong>ह</strong> भेलैक। काजकसृजन ओ अपनो<strong>ह</strong>ु करै लगल। टेजक आगूमे जे छोटका िधया-पूता बैिस पी-पा<strong>ह</strong> करैत, ओकरो सभपरिनगरानी करै लगल। आब ओ चुपचाप एकठाम नि<strong>ह</strong> बैसैत। घूिम-घूिमकेँ म<strong>ह</strong>िफलोक िनगरानी करै लगल।आरो काज बढ़ैलक। नटुआ सभकेँ बीड़ी से<strong>ह</strong>ो लगबै लगल। बीड़ी सुनगबैत-सुनगबैत अपनो बीड़ी पीब सीिखलेलक। िकछुए िदनक पछाित भोला बीड़ीक नम<strong>ह</strong>र िपयाक भऽ गेल। िकएक तँ एे-दू दम जँ पीबए तैयोभिर राितमे तीस-पैंतीस दम भऽ जाइत छलैक। जाि<strong>ह</strong>सँ भिर राित मूड बनल र<strong>ह</strong>ैत छलैक।बीड़ीक कसगर च<strong>ह</strong>िट भोलाकेँ लािग गेलै। राितमे तँ नटुऐ सभसँ काज चिल जाइत छलैक मुदािदनमे जखन अमलक तलक जोर करैत तँ मन छटपटाए लगैत छलैक। मूडे भंगिठ जाइत छलैक। मूडबनबैक दुआरे भोला बापक राखल बीड़ी चोरा-चोरा पीबै लगल। जि<strong>ह</strong>क चलैत सभ िदन िकछु नि<strong>ह</strong> िकछुबापक <strong>ह</strong>ाथे मािर खाइत। एक िदन एेटा बीड़ी रघुनीकेँ र<strong>ह</strong>िन। भोला चोरा कऽ पीिब लेलक। कोदािर पािड़रघुनी गामपर अएला<strong>ह</strong> तँ बीड़ी पीबैक मन भेलिन। खोिलया परसँ अनै गेला<strong>ह</strong> तँ बीड़ी नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खलिन। चोटपरभोला पकड़ा गेलै। सभ तामस रघुनी भोलापर उतािड़ <strong>दे</strong>लिखन। मािर खाए भोला कनैत उर मु<strong>ह</strong>ेक रातापकड़लक। किनये आगू बढ़ल आिक किरया काकाक नजिर पड़लिन। भोलाक कानब सुिन ओ बुिझ गेलिखनजे भीतिरया मािर लागल छै। चुचुकािरकेँ पुछलिखन- ‘‘की भेलौ रौ भोला?’’28


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्किरया काकाक बात सुिन भोला आरो ि<strong>ह</strong>चुिक-ि<strong>ह</strong>चुिक कनै लगल। ि<strong>ह</strong>चुकैत भोला किनये जोरसँकाकाकेँ क<strong>ह</strong>लकिन, जे कानबक अवाजमे <strong>ह</strong>रा गेलैक। काका भोलाक बात नि<strong>ह</strong> बुझलिखन। मुदािबगड़लिखन नि<strong>ह</strong>, दि<strong>ह</strong>ना डेन पकिड़ रघुनीकेँ क<strong>ह</strong>ै बढ़लिथ। काकाकेँ <strong>दे</strong>िख रघुिनयोक मन पिघल गेलैक।काका क<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘रघुनी, भोला बच्चा अिछ िकऐक तँ <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> निञ भेलै अए। तेँ नीक <strong>ह</strong>ेत<strong>ह</strong> जे <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>करा द<strong>ह</strong>क। अपन भार उतिड़ जेत<strong>ह</strong>। पिरवारक बोझ पड़तै अपने सुधरत। अखन मारने दोषी <strong>ह</strong>ेब<strong>ह</strong>, समाजअबल जोड़त<strong>ह</strong> जे बाप कुभेला करैत छैक। जिनजाितक मुँ<strong>ह</strong> रोिक सकब<strong>ह</strong>क ओ क<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong> जे ‘‘माइ मुइनेबाप िपी।’’किरया काकाक <strong>िव</strong>चार रघुनीक करेजकेँ छेिद <strong>दे</strong>लक। आँिखमे नोर आिब गेलैक। अखन धिर जेआँिख रघुनीक किरया काकापर छलैक ओ भोलाक गाल पड़क सुखल नोरक टघारपर प<strong>ह</strong>ुँिच अटिक गेलैक।मािरक चोट भोलाक <strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे िनजाइये गेलैक जे संग-संग <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>क बात सुिन मनमे खुिशयो उपकलै। बुिकि<strong>ह</strong>साबसँ भले<strong>ह</strong>ी भोला बुिड़बक अिछ मुदा नाचमे मेल-फीमेल गीत तँ गिबति<strong>ह</strong> अिछ।िपताक <strong>ह</strong>ैिसयतसँ रघुनी किरया काकाकेँ क<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘काका, <strong>ह</strong>म तँ ओते छ<strong>ह</strong>-पाँच नि<strong>ह</strong> बुझैत िछऐ,कािये चल<strong>ह</strong> कतौ लड़की ठेमा कऽ <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> कइये <strong>दे</strong>बै।’’‘‘बड़बिढ़या’’ कि<strong>ह</strong> किरयाकाका राता घेलिन।भोलाक <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> भेला आठे िदन भेल छलैक िक पाँच गोटेक संग ससुर आिब रघुनीकेँ क<strong>ह</strong>लकिन-‘‘<strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>सँ पि<strong>ह</strong>ने <strong>ह</strong>म सभ नि<strong>ह</strong> बुझिलऐक, परसू पता लागल जे लड़का नाच पाटमे र<strong>ह</strong>ै अए। नटुआ-फटुआ29


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लड़काक संग अपन बेटीकेँ <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> जाए <strong>दे</strong>ब। तेँ ई संबंध नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>त। अपना सभमे तँ खुजले अिछ। अ<strong>ह</strong>ूँअपन बेटाकेँ िबयाि<strong>ह</strong> िलअ आ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ अपना बेटीक दोसर <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> कऽ <strong>दे</strong>ब।’’ कि<strong>ह</strong> पाँचो गोटे चिल गेला<strong>ह</strong>।ससुरक बात सुिन भोलाक बुिये <strong>ह</strong>रा गेलै। जि<strong>ह</strong>ना जोरगर िबरड़ो उठलापर सभ िकछु अ<strong>ह</strong>रा जाइतछैक ति<strong>ह</strong>ना भोलोक मन अ<strong>ह</strong>रा गेल। दुिनयाँ अ<strong>ह</strong>ार लगै लगलैक। ओना तीन मास पि<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong> नाच पाट टुिटगेल छलैक। एकटा नटुआ एकटा लड़की लऽ कऽ पड़ा गेल छलैक, जाि<strong>ह</strong>सँ गाम दू फाँक भऽ गेलैक। दूुपमे गाम बँटा गेलैक। सैाँसे गाममे सनासनी चलै लगलैक। ताि<strong>ह</strong> परसँ भोला आरो दू फाँक भऽ गेल।पाडु रोगी जेकाँ भोलाक <strong>दे</strong><strong>ह</strong>क खून तरे-तर सुखै लगलैक। मुदा की करैत बेचारा? िकछु फुड़बे नि<strong>ह</strong> करैतछलैक। ग्लािनसँ मन कसाइन <strong>ह</strong>ोअए लगलैक। मने-मन अपनाकेँ िधारै लगल। कोन सुगरा<strong>ह</strong>ा भगवान <strong>ह</strong>मराजम <strong>दे</strong>लिन जे ब<strong>ह</strong>ुओ छोिड़ <strong>दे</strong>लक। <strong>िव</strong>चारलक जे एि<strong>ह</strong> गामसँ कतौ चिलये जाएब नीक <strong>ह</strong>ोएत।घरसँ भोला पड़ा गेल। संगी-साथीक मुँ<strong>ह</strong>सँ िदली, कलका, बबइक <strong>िव</strong>षयमे सुननि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ए।जाि<strong>ह</strong>सँ गािड़योक भाँज बुझले र<strong>ह</strong>ए। ने जेबीमे पाइ र<strong>ह</strong>ए, ने बटखरचा। िसफर् दुइयेटा टाका संगमे र<strong>ह</strong>ए।अबधािर कऽ कलकाक गाड़ी पकिड़ लेलक।<strong>ह</strong>बड़ा टेशन गाड़ी प<strong>ह</strong>ुँचते भोला उतिड़ िबदा भेल। िटकट नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>न<strong>ह</strong>ुँ एो िमिसया डर मनमे नि<strong>ह</strong>र<strong>ह</strong>ैक। िनरमली-सकरीक बीच कि<strong>ह</strong>यो िटकट नि<strong>ह</strong> कटबैत छल। एक बेर पनर<strong>ह</strong> अगतकेँ िसमिरया धिरिबना िटकटे घुिर आएल र<strong>ह</strong>ए। लेटफामर्क गेटपर दूटा िसपा<strong>ह</strong>ीक संग टी.टी. िटकट ओसुलैत। भोलाकेँ <strong>दे</strong>िख30


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्टी.टी.क मनमे भेलै जे दरभंिगया छी भीख मंगै आएल अिछ। िटकट नि<strong>ह</strong> मंगलकै। िसपाि<strong>ह</strong>योकेँ बुिझ पड़लैजे जेबीमे िकछु छैक नि<strong>ह</strong>। िटकटेबला याी जेकाँ भोलो गेट पार भऽ गेल।सड़कपर आिब आँिख उठा कऽ तकलक तँ नम<strong>ह</strong>र-नम<strong>ह</strong>र कोठा चौरगर सड़क, <strong>ह</strong>जारो छोटका-बड़कागाड़ी आ लोकक भीड़ भोला <strong>दे</strong>खलक। मनमे भेलै जे भिरसक आँिखमे ने िकछु भऽ गेल अिछ। जि<strong>ह</strong>नाआँिख गड़बड़ भेने एे चान सात बुिझ पड़ैत ति<strong>ह</strong>ना। दुनू <strong>ह</strong>ाथे दुनू आँिख मीिड़ फेर <strong>दे</strong>खलक तँ ओि<strong>ह</strong>ना।भीड़ <strong>दे</strong>िख मनमे एलै जे जखन एे लोकक गुजर-बसर चलैत छै तँ <strong>ह</strong>मर िकएक ने चलत। आगू बिढ़लोकक बोली अकानै लगल। तेँ ककरो बाजब बुझबे नि<strong>ह</strong> करैत। अखन धिर बुझैत जे जि<strong>ह</strong>ना गाए-म<strong>ह</strong>ीससभ ठाम एे रंग बजैत अिछ ति<strong>ह</strong>ना ने मनुक्खो बजैत <strong>ह</strong>ोएत। मुदा से नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख भेलैक जे भिरसक <strong>ह</strong>ममनुक्खक जेिरमे <strong>ह</strong>रा ने तँ गेल<strong>ह</strong>ुँ<strong>ह</strong>ेँ। फेर मनमे एलै जे लोक तँ संगीक बीच <strong>ह</strong>राइत अिछ, असकरमे कोना<strong>ह</strong>राएत। <strong>िव</strong>िच िथितमे पिड़ गेल। ने आगू बढ़ैक सा<strong>ह</strong>स <strong>ह</strong>ोइ आ ने ककरोसँ िकछु पूछैक। ि<strong>ह</strong>या <strong>ह</strong>ािरउर मू<strong>ह</strong>े िबदा भेल। सड़कक िकनछिरये सभमे खाइ-पीबैक छोट-छोट दोकान पितआनी लागल <strong>दे</strong>खलक।भुख लगले र<strong>ह</strong>ै मुदा अपन पाइ आ बोली सुिन ि<strong>ह</strong>मते ने <strong>ह</strong>ोइत। जेबी टोबलक तँ दूटक<strong>ह</strong>ी र<strong>ह</strong>बे करै। मनपड़लैक मधुबनीक टेशन कातक <strong>ह</strong>ोटल, जि<strong>ह</strong>मे पाँच रुपैये लेट दैत। ई तँ स<strong>ह</strong>जि<strong>ह</strong> कलका छी। एि<strong>ह</strong>ठामतँ आरो बेसी म<strong>ह</strong>ग <strong>ह</strong>ेबे करत। एकटा दोकानक आगूमे ठाढ़ भऽ गर अँटबै लगल जे नि<strong>ह</strong> भात-रोटी तँ एकिगलास सतुऐ पीिब लेब। बगए <strong>दे</strong>िख दोकानदारे क<strong>ह</strong>लक- ‘‘आब<strong>ह</strong>, आब<strong>ह</strong> बौआ। ठाढ़ िकएक छ<strong>ह</strong>?’’अपन बोली सुिन भोला घुसुिक कऽ दोकान लग प<strong>ह</strong>ुँिच पुछलक- ‘‘दादा, कोना खुआबै छ<strong>ह</strong>क?’’31


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तीन मास पि<strong>ह</strong>ने धिर आठे आनामे खुआबै छेिलऐक। अखन बार<strong>ह</strong> आनामे खुआबै िछऐ।’’भोलाक मनमे संतोष भेल। पाइयेबला गि<strong>ह</strong>की जेकाँ बाजल- ‘‘कुरुड़ करैले पािन लाब<strong>ह</strong>।’’भिर पेट खा आगू बढ़ल। ओना तँ रंग-<strong>िव</strong>रंगक बतु <strong>दे</strong>खैत मुदा भोलाक नजिर िसफर् दुइये ठामअँटकैत। <strong>दे</strong>वाल सभमे साटल िसनेमाक पोटरपर आ सड़कपर चलैत ठेलापर। जाि<strong>ह</strong> पोटरमे डास करैत<strong>दे</strong>खए ओि<strong>ह</strong> ठाम अटिक सोचए जे ई नतर्की मौगी छी आिक पुरुख। गाम-घरमे तँ पुरुखे मौगी बिन डासकरैत अिछ। फेर मन पड़लै संगीक मू<strong>ह</strong>े सुनल ओ बात जे क<strong>ह</strong>ने र<strong>ह</strong>ए सय <strong>ह</strong>िरद िफममे मद मौिगओकरौल केने र<strong>ह</strong>ए। गुनधुन करैत बढ़ल तँ अपने जेकाँ छौड़ाकेँ ठेला ठेलने जाइत <strong>दे</strong>िख सोचै लगल जे ई काजतँ <strong>ह</strong>मरो बुते भऽ सकैत अिछ। गाड़ीक ाइवरी तँ करै नि<strong>ह</strong> अबै अिछ। िबना िसखने िरक्शो कोना चलाओल<strong>ह</strong>एत ? ततमत करैत आगू बढ़ल। सड़कक बगलेमे एकटा ठेलाबलाकेँ चा<strong>ह</strong> पीबैत <strong>दे</strong>खलक। ओि<strong>ह</strong>ठाम जाकऽ ठाढ़ भऽ गेल। चा<strong>ह</strong> पीिब ठेलाबला पुछलक- ‘‘कोन गाँ र<strong>ह</strong>ै छ<strong>ह</strong>?’’‘‘<strong>िव</strong>षौल।’’‘‘<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ तँ सुखेते र<strong>ह</strong>ै छी। चल<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मरा संगे।’’गप-सप करैत दुनू गोटे धमर्तलाक पुरना धमर्शाला लग प<strong>ह</strong>ुँचल, ठेलाकेँ सड़केपर छोिड़ दीनमा भोलाकेँधमर्शालाक भीतर लऽ जा कऽ क<strong>ह</strong>लक- ‘‘समांग असकरे कतौ जै<strong>ह</strong><strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>रा जेब<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>म एक ीप मारनेअबै छी।’’32


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्टंकीपर <strong>ह</strong>ाथ-पाएर धोए भोला दीनमासँ बीड़ी मांिग पीिब, पीलर लगा ओँगिठकेँ बैिस गेल। आँिख उठाकऽ तकलक तँ झड़ल-झुरल <strong>दे</strong>वालक िसमटी, तैपर कतौ-कतौ बर-पीपरक गाछ जनमल <strong>दे</strong>खलक। पैखानाकोठरीक आ पािनक टंकीक आगूमे ठे<strong>ह</strong>ुन भिर िकचार से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>खलक मन पड़लैक गाम। नाच-पाट टूिट गेल,घरवाली छोिड़ <strong>दे</strong>लक। दू पाटी गाम भऽ गेल। सोिचति<strong>ह</strong>-सोिचति<strong>ह</strong> िन आिब गेलैक। बैिसले-बैसल सुितर<strong>ह</strong>ल।गोसाँइ डूिबति<strong>ह</strong> बुचाइ -दोसर ठेलाबला- आिब भोलाकेँ जगबैत पुछलक- ‘‘कोन गाम र<strong>ह</strong>ै छ<strong>ह</strong>?’’आशा भरल वरमे भोला बाजल- ‘‘िबषौल।’’<strong>िव</strong>षौलक नाओ सुिनति<strong>ह</strong> मुकी दैत बुचाइ पुछलक- ‘‘रुपनकेँ ची<strong>ह</strong>ै छ<strong>ह</strong>क?’’‘‘उ तँ <strong>ह</strong>मरा के <strong>ह</strong>एत।’’अपन भाएक ससुर बुिझ भोलासँ सार-बि<strong>ह</strong>नोइक संबंध बनबैत क<strong>ह</strong>लक- ‘‘चल<strong>ह</strong>, पि<strong>ह</strong>ने चा<strong>ह</strong> पीबी।तखन िनचेनसँ गप-सप करब।’’कि<strong>ह</strong> टंकीपर जा बुचन <strong>दे</strong><strong>ह</strong>-<strong>ह</strong>ाथ धोए, कपड़ा बदिल भोलाकेँ संग केने दोकानपर गेल। आिखकइशारासँ दोकानदारकेँ दू-दूटा पिनतुआ, दू-दूटा समौसा दैले क<strong>ह</strong>लक। दुनू गोटे खा, चा<strong>ह</strong> पीिब पानकदोकानपर प<strong>ह</strong>ुँिच बुचइ पान मंगलक। पान सुिन भोला बाजल- ‘‘पान छोिड़ िदयौ। बीिड़ये कीिन िलअ।’’33


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बीड़ी पीबैत दुनू गोटे धमर्शालाक भीतर प<strong>ह</strong>ुँचल। एका-एकी ठेलाबला सभ अबै लगलैक। िबषौलक नाओसुिनति<strong>ह</strong> अपन-अपन संबंध सभ फिरअबै लगल। संबंध थािपत <strong>ह</strong>ोइति<strong>ह</strong> चा<strong>ह</strong>क आ<strong>ह</strong> करैत। चा<strong>ह</strong> पीबैत-पीबैत भोलाक पेट अिगया गेलै। अखन धिरक िजनगीमे ए<strong>ह</strong>न ने<strong>ह</strong> पि<strong>ह</strong>ल िदन भेटलै। ठेलाबला पिरवारकअंग भोला बिन गेल। भोलाक सभ यवथा ठेलाबला सभ कऽ <strong>दे</strong>लक। दोसर िदनसँ ठेला ठेलए लगल।शिन िदनकेँ सभ ठेलाबला रौतुका नाइट शो िसनेमा <strong>दे</strong>खै जाएत। ओि<strong>ह</strong> शोमे एक क्लासक कसेशनभेटैत अिछ। भोलो सभ शिन िसनेमा <strong>दे</strong>खै लगल।चौद<strong>ह</strong> मास बीतलाक बाद भोला गाम आएल। नव चे<strong>ह</strong>रा नव िबचार भोलाक। घरक सभले कपड़ाअनने अिछ। िधया-पूताकेँ दू-दूटा चौकलेट <strong>दे</strong>लक। िधया-पूताकेँ चौकलेट <strong>दे</strong>िख एका-एकी जिनजाितयो सभअबै लगली<strong>ह</strong>। झबरी दादी आिब भोलाकेँ <strong>दे</strong>िख बजै लगली<strong>ह</strong>- ‘‘क<strong>ह</strong>ू तँ एि<strong>ह</strong>सँ सुर पुरुख के<strong>ह</strong>ेन <strong>ह</strong>ोइ छै जेसॱथ जरौिनया छोिड़ <strong>दे</strong>लकै।’’दादीक बात भोलाकेँ बेिध <strong>दे</strong>लक। आँिख नोराए लगलैक। रघुनीक मन से<strong>ह</strong>ो कानै लगलै। दोसरे िदनरघुनी लड़की तकै घरसँ िनकलल। ओना लड़कीक तँ कमी नि<strong>ह</strong>, मुदा गाम-घर <strong>दे</strong>िख कऽ कुटुमैती करैक<strong>िव</strong>चार रघुिनक मनमे र<strong>ह</strong>ै। लड़कीक कमी तँ ओि<strong>ह</strong> समाजमे अिधक अिछ जि<strong>ह</strong>मे ूण-<strong>ह</strong>याक रोग धेने छैक।समयो बदलल अिछ। िगर<strong>ह</strong>त पिरवारसँ अिधक पसद लोक नोकिरया पिरवारकेँ करैत अिछ। बगलेक गाममेभोलाक <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> भऽ गेल।34


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>क तीिनये िदन पछाित किनयाँक िबदागिरयो भऽ गेलैक आ पाँचमे िदन अपनो कलका चिल<strong>दे</strong>लक।सालक एगार<strong>ह</strong> मास भोला कलका आ एक मास गाममे गुजारै लगल। गाम अबैत तँ अपनोघरक काज स<strong>ह</strong>ािर अनको स<strong>ह</strong>ािर दैत।तेसर साल चिढ़ति<strong>ह</strong> भेलाकेँ जैाँआ बेटा भेलै। नवम् मास चिढ़ति<strong>ह</strong> ओ गाम आिब गेल छल। मनमे आशोबनले र<strong>ह</strong>ैक जे पाइ-कौड़ीक िदत तँ नि<strong>ह</strong>ये <strong>ह</strong>एत। सभ ठेलाबला अपन संथा बना पाइ-कौड़ीक बधअपने केने अिछ। मुदा पि<strong>ह</strong>ल बेर छी, किनयाँक <strong>दे</strong>खभाल तँ किठन अिछये। सरकारीक कोनो बेवथो नि<strong>ह</strong>येछैक। मुदा समाजो तँ समु िथक। िबनु क<strong>ह</strong>न<strong>ह</strong>ुँ सेवा भेटैत अिछ। जाि<strong>ह</strong>सँ भोलोकेँ कोनो बेसी परेशानीनि<strong>ह</strong>ये भेलैक।समय आगू बढ़ल। पाँच बखर् पुिरति<strong>ह</strong> भोला दुनू बेटाकेँ कूलमे नाओ िलखौलक। श<strong>ह</strong>रक वातावरणमेर<strong>ह</strong>ने भोलोक <strong>िव</strong>चार िधया-पूताकेँ पढ़बै िदिश झुिक गेल र<strong>ह</strong>ैक। मनमे अरोिप लेलक जे भले<strong>ह</strong>ी खटनी दोबरिकऐक ने बिढ़ जाए मुदा दुनू बेटाकेँ जरुर पढ़ाएब। अपन आमदनी <strong>दे</strong>िख पीक ऑपरेशन करा <strong>दे</strong>लक।जाि<strong>ह</strong>सँ पिरवारो समटले र<strong>ह</strong>लैक।पढ़ैमे जे<strong>ह</strong>ने चसगर रतन ते<strong>ह</strong>ने लाल। क्लासमे रतन फट करैत आ लाल सेकेड। सातवाँक्लास धिर दुनू भाए फट-सेकेड कूलमे करैत र<strong>ह</strong>ल। मुदा <strong>ह</strong>ाइ कूलमे दुनू भाए आटर् लऽ पढ़ै लगलजाि<strong>ह</strong>सँ क्लासमे कोनो पोजीसन तँ नि<strong>ह</strong>ये <strong>ह</strong>ोइत मुदा नीक नबरसँ पास करै लगल।35


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मैिकक परीक्षा दऽ दुनू भाय कलका गेल। अखन धिर आने पर<strong>दे</strong>शी जेकाँ अपनो िपताकेँ बुझैतछल। तेँ मनमे रंग-<strong>िव</strong>रंगक इच्छा संयोगने कलका प<strong>ह</strong>ुँचल र<strong>ह</strong>ए। मुदा अपन िपताक मे<strong>ह</strong>नत, छातीक बलेठेला घीचैत <strong>दे</strong>िख- पराते भने गाम घुमैक <strong>िव</strong>चार दुनू भाय कऽ लेलक। िपतेक जोरपर तीिन िदन अँटकल।मुदा िकछु कीनैक <strong>िव</strong>चार छोिड़ <strong>दे</strong>लक। मे<strong>ह</strong>नतक कमाइ <strong>दे</strong>िख अपन इच्छाकेँ मनेमे दुनू भाय दािब लेलक।मुदा तइयो भोला दुनू बेटाकेँ फुलपेंट, शटर्, धड़ी, जुा कीिनकेँ <strong>दे</strong>लिखन।तीन मासक उपरात मैिकक िरजट िनकललै। दुनू भाय-रतनो आ लालो- थम ेणीसँ पास केलक।फट िडवीजन भेलोपर आगू पढ़ैक <strong>िव</strong>चार मनमे नि<strong>ह</strong> अनलक। उपाजर्नक लेल सोचै लगल। नोकरीक भाँज-भुँज लगबै लगल। नोकिरयोक तँ ओए<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ाल। गामक-गाम पढ़ल िबनु पढ़ल नौजवानक फौज तैयार अिछ।एक काजक लेल <strong>ह</strong>जार <strong>ह</strong>ाथ तैयार अिछ। जाि<strong>ह</strong>सँ समाजक मूल पूँजी –मानवीय- आिगमे जरैत सपित जेकाँन भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ।समय मोड़ लेलक। पढ़ल-िलखल नौजवानक लेल नोकरीक छोट-छीन दरबजा खुजल। गामक कूलमेिशक्षा-िमक ब<strong>ह</strong>ाली <strong>ह</strong>ोअए लगलैक। जाि<strong>ह</strong>सँ नव योितक संचार गामोक पढ़ल िलखल नौजवानमे भेलैक।ओना समएक ि<strong>ह</strong>साबसँ िशक्षा िमक मान<strong>दे</strong>य मा खोराकी भिर अिछ, मुदा बेरोजगारीक ि<strong>ह</strong>साबसँ तँ नीकअिछये। बगलेक गामक कूलमे रतनो आ लालोक ब<strong>ह</strong>ाली भऽ गेलैक। पाँच तारीककेँ दुनू भाय वाइनकरत।36


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आगू नि<strong>ह</strong> पढ़ैक दुख जते दुनू भाइक मनमे नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैक ताि<strong>ह</strong>सँ बेसी खुशी नोकरीसँ भेलैक।कोपर बुिमे कलुषताक िमिसयो भिर आगमन नि<strong>ह</strong> भेलैक अिछ। दुनू भाय बैिस कऽ अपन पिरवारक संबंधमे<strong>िव</strong>चारै लगल। रतन लालकेँ क<strong>ह</strong>लक- ‘‘बौआ, कोन धरानी बाबू अपना दुनू भायकेँ पढ़ौलिन से तँ <strong>दे</strong>खलेअिछ। अपनो सभ एक सीमा धिर प<strong>ह</strong>ँिच गेल छी। तेँ अपनो सभक की दाियव बनैत अिछ, से तँ सोचैपड़त<strong>ह</strong> ?’’रतनक बात सुिन लाल बाजल- ‘‘भैया, अपना सभ ओि<strong>ह</strong> धरतीक सतान छी जाि<strong>ह</strong> धरतीपर वणकुमार सन बेटा भऽ चुकल छिथ। पाँच तारीकसँ पि<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong> बाबूकेँ कलकतासँ बजा ल<strong>ह</strong>ुन। <strong>ह</strong>म सभठेलाबलाक बेटा छी, एि<strong>ह</strong>मे कोनो लाज नि<strong>ह</strong> अिछ। मुदा लाजक बात त<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>एत ज<strong>ह</strong>न ओ ठेला घीचता<strong>ह</strong> आअपना सभ कुरसीपर बैिस दोसरकेँ उप<strong>दे</strong>श <strong>दे</strong>बै।’’मूड़ी डोला वीकार करैत रतना बाजल- ‘‘आइये बाबूकेँ जानकारी दऽ दैत िछअिन जे जानकारी पिबति<strong>ह</strong>गाड़ी पकिड़ घर चिल आउ। पाँच तारीखकेँ दुनू भाय वाइन करै जाएब। दुनू भायक <strong>िव</strong>चार अिछ जेअ<strong>ह</strong>ाँकेँ गोर लािग घरसँ डेग उठाएब।’’दुनू भाइक <strong>िव</strong>चार सुिनति<strong>ह</strong> माएक मन सुख-दुखक सीमापर लसिक गेलिन। जरल घरारीपर चमकैतकोठा <strong>दे</strong>खै लगली<strong>ह</strong>। आिखमे नोर छलिक गेलिन। मुदा ओ दुखक नि<strong>ह</strong> सुखक छलिन।कािमनी37


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अ<strong>ह</strong>रगरे भैयाकाका लोटा नेनि<strong>ह</strong> मैदान िदिशसँ आिब रते परसँ बोली <strong>दे</strong>लिखन.......।<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ मैिकक परीक्षा दैले जाइक ओिरयान करैत र<strong>ह</strong>ी। ओना <strong>ह</strong>मर नीन बड़ मोट अिछ मुदा खाइयेबेिरमे माएकेँ कि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ने रि<strong>ह</strong>ऐ जे कने तड़गरे उठा िद<strong>ह</strong>ें निञ तऽ गाड़ी छुिट जाएत। िकऐक तँ साढ़े पाँचे बजेगाड़ीक समय अिछ। आध घंटा टेशन जाइयोमे लगैत अिछ। तेँ, पौने पाँच बजे घरसँ िबदा <strong>ह</strong>ोएब तखनेगाड़ी पकड़ाएत। जँ ई गाड़ी छुिट जाएत तँ भिर िदन रतेमे र<strong>ह</strong>ब। िनरमलीसँ जयनगरक लेल एेटाडायरेक्ट गाड़ी अिछ। नि<strong>ह</strong> तँ सभ गाड़ी सकरीमे बदलै पड़ैत अिछ। त<strong>ह</strong>ूमे बसबला सभ ते<strong>ह</strong>ेन चालाकी केनेअिछ जे एोटा गाड़ीक मेिल नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ए <strong>दे</strong>ने अिछ। तीिन-चािर घंटा सकरीक लेटफामर्पर बैसू तखन दरभंगािदिशसँ गाड़ी आओत। त<strong>ह</strong>ूमे ते<strong>ह</strong>ेन लोक कॲचल र<strong>ह</strong>त जे चढ़बो मुिकल। तेँ ई गाड़ी पकड़़ब जरुरी अिछ।ततबे नि<strong>ह</strong>, अपन कूलक <strong>िव</strong>ािथर्यो सभ यै<strong>ह</strong> गाड़ी पकड़त। अनभुआर इलाका तेँ असगर-दुसगर जाएबोठीक नि<strong>ह</strong>। सुनै छी जे ओि<strong>ह</strong> इलाकामे उचो बेसी अिछ। जँ क<strong>ह</strong>ॴ कोनो समान उड़ौलक तँ आरो प<strong>ह</strong>पिटमेपिड़ जाएब। भैया काक बोली सुिन िच<strong>ह</strong>ैमे <strong>दे</strong>री निञ भेल। िकऐक तँ <strong>ह</strong>ुनकर अबाज ते<strong>ह</strong>ेन मे<strong>ह</strong>ी छिन जेआन ककरोक बोलीसँ नि<strong>ह</strong> िमलैत। बोली अकािन <strong>ह</strong>म दरबजेक कोठरीसँ क<strong>ह</strong>िलयिन- ‘का, आउ-आउ।<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ जगले छी। पँचबिजया गाड़ी पकड़ैक अिछ तेँ समान सभ सिरअबै छी।’रता परसँ ससिर काका दरवजाक आगूमे आिब क<strong>ह</strong>लिन- ‘कने <strong>ह</strong>ाथ मिटया लै छी। तखन िनचेनसँबैसबो करब आ गपो करब।’38


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कि<strong>ह</strong> पूब मु<strong>ह</strong>े कल िदिश बढ़ला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ <strong>ह</strong>ाँइ-<strong>ह</strong>ाँइ समान सिरअबै लगलॱ। कलपर सँ आिब काकाओसारक चौकी तरमे लोटा रिख अपने चौकीपर बैसला<strong>ह</strong>। चौकीपर बैिसति<strong>ह</strong> गोलगोलाक जेबीसँ िबलेतीतमाकुलक पात िनकािल तोड़ैत बजला<strong>ह</strong>- ‘भाइ स<strong>ह</strong>ाएब क<strong>ह</strong>ाँ छथुन?’‘ओ कािये बेरु प<strong>ह</strong>र नेवानी गेला, से अखन धिर क<strong>ह</strong>ाँ ऐला<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ेँ।’<strong>ह</strong>मर बात सुिन, भैयाकाका चुनौटीसँ चून िनकािल तर<strong>ह</strong>थीपर लैत बजला<strong>ह</strong>- ‘अखन जाइ छी, <strong>ह</strong>ोएततँ ओइ बेिरमे फेिर आएब।’काकाक वापस <strong>ह</strong>ोएब <strong>ह</strong>मरा नीक नि<strong>ह</strong> लागल। िकऐक तँ लगले ऐला<strong>ह</strong> आ चोे घुिर जेता<strong>ह</strong>। तेँ बैसैदुआरे बजल<strong>ह</strong>ुँ- ‘अ<strong>ह</strong>ाँ तँ का गाममे दगिबजो कऽ <strong>दे</strong>िलऐक। एे खचर् कऽ कऽ िकयो कयादान नि<strong>ह</strong> केनेछला<strong>ह</strong>। अ<strong>ह</strong>ाँ रेकडर् बना लेिलऐक।’अपन शंसा सुिन भैयाकाका मुकुराइत बजला<strong>ह</strong>- ‘ बौआ, युग बदिल र<strong>ह</strong>ल अिछ। तेँ सोचल<strong>ह</strong>ुँ जेनीक पढ़ल-िलखल वरक संग बेटीक <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> करब। <strong>ह</strong>मरो बेटी तँ बड़ पढ़ल-िलखल नि<strong>ह</strong>ये अिछ। मुदारामायण, म<strong>ह</strong>ाभारत तँ धुरझार पिढ़ लैत अिछ। िचियो-पुरजी िलिखये-पिढ़ लैत अिछ। घर-आम जोकर तँओ<strong>ह</strong>ो पढ़नि<strong>ह</strong> अिछ। ओकरा की कोनो नोकरी-चाकरी करैक छैक, जे कूल-कओलेजक सिटर्िफकेटचाि<strong>ह</strong>ऐक। अपना सभ िगर<strong>ह</strong>त पिरवारमे छी तेँ बेटीकेँ बेसी पढ़ाएब नीक नि<strong>ह</strong>।’‘िकए?’39


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अपना सब<strong>ह</strong>क पिरवारमे गॲत-गोबरसँ लऽ कऽ थाल-कादो धिरक काज अिछ। ओ तँ घरेक लोककरत। तइमे <strong>दे</strong>खब<strong>ह</strong>क जे जे ीगण पढ़ल-िलखल अिछ ओ ओि<strong>ह</strong> काजक भीिड़ नि<strong>ह</strong> जाए चा<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>। आबतॲ<strong>ह</strong>ी क<strong>ह</strong><strong>ह</strong> जे तखन िगर<strong>ह</strong>ती चलतै कोना?’काकाक तकर्क जबाब <strong>ह</strong>मरा नि<strong>ह</strong> फुड़ल। मुदा चुपो र<strong>ह</strong>ब उिचत नि<strong>ह</strong> बुिझ क<strong>ह</strong>िलएिन- ‘जखन युगबदिल र<strong>ह</strong>ल अिछ तखन तँ सभकेँ िशिक्षत <strong>ह</strong>ोएब जरुरी अिछ की ने?’ सभ पढ़त सभ नोकरी करत। नीकतलब उठाओत। जाि<strong>ह</strong>सँ घरक उित आरो तेजीसँ <strong>ह</strong>ोएत। त<strong>ह</strong>ूमे मि<strong>ह</strong>ला आरक्षण भेने नोकिरयोमे बेसी िदतनि<strong>ह</strong>ये <strong>ह</strong>ोएत।’भैयाकाका- ‘क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong> तँ बड़ सुदर बात मुदा एकटा बात क<strong>ह</strong><strong>ह</strong> जे दुनू गोटे ,मदर्-औरत, एे कूल वाऑिफसमे नोकरी करत तखन ने एकठाम डेरा रिख पिरवार चलौत। मुदा जखन पुरुष दोसर राय वा दोसरिजला वा दस कोस <strong>ह</strong>िट कऽ नोकरी करत तखन कोना चलतै। पिरवार तँ पुरुष-नारीक योगसँ चलैत अिछकी ने? पिरवारमे अनेको ऐ<strong>ह</strong>ेन काज अिछ जे दुनूक मेलसँ <strong>ह</strong>ोएत। मनुय तँ गाछ-िबरीछ नि<strong>ह</strong> ने छी जेफलक आँठी कतौ फेिक <strong>दे</strong>बै तँ गाछ जनिम जाएत। आब तँ तो<strong>ह</strong>ूँ कोनो बच्चा नि<strong>ह</strong>ये छ<strong>ह</strong> जे नै बुझब<strong>ह</strong>क।मनुयक बच्चा नअ मास २७० िदन माइक पेटमे र<strong>ह</strong>ैत अिछ। चािर-पाँच मासक उपरात माइक <strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे बच्चाकचलैत कते रंगक रोग-यािधक वेश भऽ जाइत छैक। िकऐक तँ माइक संग-संग बच्चोक <strong>िव</strong>कासक लेलअनुकूल भोजन, आराम आ सेवाक आवयकता <strong>ह</strong>ोइत। तखन माए असकरे की करत? नोकरी करत आ िकपालन करत ? एि<strong>ह</strong> लेल तँ दोसरेक मदितक जरुरत <strong>ह</strong>ोइत।’40


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्‘आन-आन <strong>दे</strong>शमे तँ मदर्-औरत सभ नोकरी करैत अिछ आ ठाठसँ िजनगी िबतबैत अिछ।’भैयाकाका- ‘आन <strong>दे</strong>शक माने ई बुझै छ<strong>ह</strong>क जे जे दोसर <strong>दे</strong>श अिछ सब<strong>ह</strong>क रीित-नीित जीवन शैलीएे रंग छैक ? नि<strong>ह</strong>। एकदम नि<strong>ह</strong>। िकछु <strong>दे</strong>शक एक रंगा<strong>ह</strong>ो अिछ। मुदा फराक-फराक से<strong>ह</strong>ो अिछ। <strong>ह</strong>ँ,िकछु ऐ<strong>ह</strong>न अिछ जि<strong>ह</strong> ठाम मनुय सावर्जिनक सपित बुझल जाइत छैक। ओि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>शक यवथो दोसर रंगकअिछ। सभ तर<strong>ह</strong>क सु<strong>िव</strong>धा सब<strong>ह</strong>क लेल अिछ। ति<strong>ह</strong> ठामक लेल ठीक अिछ। मुदा अपना ऐठाम अपना<strong>दे</strong>शमे तँ से नि<strong>ह</strong> अिछ। तेँ एि<strong>ह</strong>ठामक लेल ओते नीक नि<strong>ह</strong> अिछ जते अधला<strong>ह</strong>।’अपनाकेँ िनरुर <strong>ह</strong>ोइत <strong>दे</strong>िख बातकेँ <strong>िव</strong>राम दैक <strong>िव</strong>चार मनमे उठै लगल। ति<strong>ह</strong> बीच आंगनसँ माए आिबगेली<strong>ह</strong>। माएकेँ <strong>दे</strong>िखति<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>म अपन समान सिरअबै कोठरी िदिश बिढ़ गेल<strong>ह</strong>ुँ।भैयाकाकाकेँ <strong>दे</strong>िख माए क<strong>ह</strong>लकिन- ‘बौआ अ<strong>ह</strong>ाँ तँ गाममे सभकेँ उैस कऽ <strong>दे</strong>िलऐ। आइ धिर गाममेबेटी <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>मे एते खचर् िकयो ने केने छला<strong>ह</strong>।’अपन ब<strong>ह</strong>ादुरी सुिन मुकुराइत भैयाकाका क<strong>ह</strong>लिखन- ‘भौजी कािमनीकेँ अिसरवाद िदयौ जे नीक जेकाँसासुर बसए।’माए- ‘भगवान <strong>ह</strong>मरो औरुदा ओकरे <strong>दे</strong>थुन जे <strong>ह</strong>ँसी-खुशीसँ पिरवार बनाबए। पा<strong>ह</strong>ुन-परक तँ सभ चिलगेल <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong>?’41


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भैयाकाका- ‘<strong>ह</strong>ँ भौजी। काि सयनारायण भगवानक पूजा कऽ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ िनचेन भऽ गेल<strong>ह</strong>ुँ। पा<strong>ह</strong>ुनमे-पा<strong>ह</strong>ुनआब एेटा सर<strong>ह</strong>ोिज टा रि<strong>ह</strong> गेल अिछ। ओ<strong>ह</strong>ो जाइ ले छड़पटाइ अए। मुदा ओकरा पाँच िदन आरो रखैचा<strong>ह</strong>ै छी।’माए- ‘जि<strong>ह</strong>ना एकटा बेटीक <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>क काजकेँ खेलौना जेकाँ गुड़केल<strong>ह</strong>ुँ, ति<strong>ह</strong>ना दोसर ई सर<strong>ह</strong>ोिजकेँ आबगुड़कबैत र<strong>ह</strong>ू।’सर<strong>ह</strong>ोिज िदिश इशारा <strong>ह</strong>ोइत <strong>दे</strong>िख का बुिझ गेलिखन। मकैक लावा जेकाँ बीसो दाँत िछटकबैतबजला<strong>ह</strong>- ‘धरमागती पूछी तँ भौजी एते भारी काज- जे ने खाइक पलखित <strong>ह</strong>ोइत छल आ ने पािन पीबैक।तीिन राित एो बेिर आँिख नि<strong>ह</strong> मुनलॱ। मुदा सर<strong>ह</strong>ोिजकेँ धयवाद िदअ जे िघरनी जेकाँ िदन-राित नचैतर<strong>ह</strong>िल। ओते ीसानी र<strong>ह</strong>ए तइओ कखनो मू<strong>ह</strong> मिलन नि<strong>ह</strong>। सिदखन मु<strong>ह</strong>सँ लबे िछटकैत। तेँ सोचै छी जेपाँच िदन प<strong>ह</strong>ुनाइ करा िदऐ।’माए- ‘बच्चा कइए टा छैक?’‘एोटा नि<strong>ह</strong>। तीिनये सालसँ सासुर बसै अए। उमेरो बीस-बाइस बखर्सँ बेसी नि<strong>ह</strong>ये <strong>ह</strong>ेतै।’‘आब तँ लोककेँ िबआ<strong>ह</strong>े साल बच्चा <strong>ह</strong>ोइ छै आ अ<strong>ह</strong>ाँ क<strong>ह</strong>ै छी जे तीन सालसँ सासुर बसै अए।’42


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्‘ऐँ<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>मरा तँ अपने पान सालक बाद भेल आ अ<strong>ह</strong>ाँ तीिनये सालमे <strong>ह</strong>िदआइ छी। अच्छा एकटाबात <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ॴ पूछै छी जे भैया ने <strong>ह</strong>मरासँ साल भिर जेठ छिथ मुदा अ<strong>ह</strong>ाँ तँ साल छौ मास छोटे <strong>ह</strong>ोएब। अ<strong>ह</strong>ॲकोन-कोन ग<strong>ह</strong>बर आ ओझा-गुनी लग गेल र<strong>ह</strong>ी।’अपनाकेँ <strong>ह</strong>ारैत <strong>दे</strong>िख बात बदलैत माए बाजिल- ‘सभ िमला कऽ कते खचर् भेल ?’भैयाकाका- ‘धरमागती पूछी तँ भौजी <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ कंजुसाइ केिलऐ। मुदा तैयो पाँच लाखसँ उपरे खचर् भेल।तीन लाख तँ नग<strong>दे</strong> गिन कऽ <strong>दे</strong>ने छिलऐक। तइपर सँ डेढ़ लाखक समान, ग<strong>ह</strong>ना, बरतन, लकड़ीक समान,कपड़ा <strong>दे</strong>िलऐ। पचास <strong>ह</strong>जारसँ उपरे बिरआतीक सुआगतमे लागल। तइपरसँ झूठ-फूसमे से<strong>ह</strong>ो खचर् भेल।’‘एते खचर् केिलऐ तखन िकए क<strong>ह</strong>ै िछऐ जे <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ कंजुसाइ केिलऐ?’‘<strong>दे</strong>िखओ भौजी, <strong>ह</strong>मरा दस बीघा खेत अिछ। तेकर बादो कते रंगक सपित अिछ। गाछ-बाँस,घर-दुआर, माल-जाल। अइ सभकेँ छोिड़ दै छी। खाली खेतेक ि<strong>ह</strong>साब करै छी। अपना गाममे दस <strong>ह</strong>जाररुपैये कासँ लऽ कऽ सािठ <strong>ह</strong>जार रुपैये का जमीन अिछ। ओना स<strong>ह</strong>रगंजा जोड़बै तँ पेंतीस <strong>ह</strong>जार रुपैयेका भेल। मुदा <strong>ह</strong>मर एोटा खेत ओ<strong>ह</strong>न नि<strong>ह</strong> अिछ जेकर दाम चालीस <strong>ह</strong>जार रुपैये कासँ कम अिछ।बेिसयोक अिछ। मुदा चािलसे <strong>ह</strong>जारक ि<strong>ह</strong>साबसँ जोड़ै छी तँ आठ लाख रुपैये बीघा भेल। दस बीघाक दामअसी लाख भेल। तीिन भाइ-ब<strong>ह</strong>ीन अिछ। <strong>ह</strong>मरा िलये तँ जे<strong>ह</strong>ने बेटा ते<strong>ह</strong>ने बेटी। अनका जेकाँ तँ मनमेदुजा-भाव नै अिछ। आब अ<strong>ह</strong>ॴ क<strong>ह</strong>ू जे कोन बेसी खचर् केिलऐ।’43


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बातक गंभीरताकेँ अंकैत माए बाजिल- ‘अ<strong>ह</strong>ाँ <strong>िव</strong>चारे बेटीक <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>मे कते खचर् बाप कऽ करै चाि<strong>ह</strong>ऐक?’भैयाकाका- ‘<strong>दे</strong>िखयौ भौजी, जे बात अ<strong>ह</strong>ाँ पुछल<strong>ह</strong>ुँ ओकर जबाब सोझ-साझ नि<strong>ह</strong> अिछ। िकऐक तँ जतेरंगक लोक आ पिरवार अिछ तते रंगक िजनगी छैक। मुदा अनका जे <strong>ह</strong>ोउ, <strong>ह</strong>मरा मनमे ई अिछ जे बेटा-बेटी एक-रंग िजनगी जीबए। मुदा समयो गंभीर अिछ। धाँइ <strong>दे</strong> िकछु कि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ने नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेतै।’‘एते लोक सोचै छै?’‘से जँ नि<strong>ह</strong> सोचै छै तेँ ने एना <strong>ह</strong>ोइ छै। जँ अपने कोनो बात नि<strong>ह</strong> बुिझऐ तँ दोसरसँ पूछैयोमे नि<strong>ह</strong>ि<strong>ह</strong>चिकचेबाक चा<strong>ह</strong>ी।’कािमनीक <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> लालाबाबू संग भेल। जे<strong>ह</strong>ने ि<strong>ह</strong>िर पु शरीर कािमनीक ते<strong>ह</strong>ने लालबाबूक। दुनूकरंगमे कने अतर। जि<strong>ह</strong>ठाम लालबाबू लाल गोर ति<strong>ह</strong> ठाम कािमनी िपंडयाम। ने अिधक कारी आ ने अिधकगोर, जाि<strong>ह</strong>सँ दाइ-माएक अनुमान जे िकछु िदनक उपरात दुनूक रंग िमिल जाएत, अथत् एकरंग भऽ जाएत।<strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>क तीन मास बाद लालबाबूक ब<strong>ह</strong>ाली कओलेजक िडमॲसेटरक पदपर भेल। नोकरी पिबति<strong>ह</strong>सासुरेक द<strong>ह</strong>ेजबला रुपैयासँ दरभंगामे डेढ़का जमीन कीिन घर बना लेलक। गामसँ श<strong>ह</strong>र िदिश बढ़ल।जाि<strong>ह</strong>सँ िजनगीमे बदलाब <strong>ह</strong>ुअए लगल। एक िदिश बजारु आधुिनकता जोर पकड़ै लगलै तँ दोसर िदिश ामीणिजनगीक रुप टूटै लगलै। रंग-<strong>िव</strong>रंगक भोग-<strong>िव</strong>लाशक वतुसँ घर सजबै लगल। पाइक अभावे ने बुिझ44


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पड़ैत। िकऐक तँ भैयारीमे असकरे। तेँ गामक सभ सपित बेिच-बेिच आनए आ मौज करए। िमिथला कयाकािमनी। तेँ पितक काजमे <strong>ह</strong>तक्षेप नि<strong>ह</strong> करै चा<strong>ह</strong>ैत। पित-पीक बीच ओ<strong>ह</strong>ने संबंध जे<strong>ह</strong>ेन अिधकांशक।िशक्षाक तर खसल। अजाित सभ सरवतीक मंिदरमे वेश केलक। जि<strong>ह</strong>ठाम ाइवेट टयूशनपढ़ाएब अधला<strong>ह</strong> काज बुझल जाइत छल, से ितित भऽ गेल। पिरणाम भेल जे टयूशनकेँ अधला<strong>ह</strong> आपाप बुझिन<strong>ह</strong>ार िशक्षक वयं मूखर्क तीक बिन गेला<strong>ह</strong>। अवसरक लाभ अज्ञानीकेँ बेसी भेलै। पाइ-कौड़ीबलालालबाबू कोना नै अवसरक लाभ उठबैत। बीसे <strong>ह</strong>जारमे एम.एस.सी. िफिजक्सक सिटर्िफकेट कीिन लेलक।<strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयोमे कानून पास केने जे नविशक्षकक ब<strong>ह</strong>ालीमे कओलेजक िडमोसेटरकेँ ाथिमकता <strong>दे</strong>ल जाएत।लालोबाबू िफिजक्सक ोफेसर बिन गेल। <strong>ह</strong>ाइ कूल वा सरकारी ऑिफस जेकाँ ोफेसरकेँ यूिटयो नि<strong>ह</strong>।सालमे कओलेज छ<strong>ह</strong> मास बे र<strong>ह</strong>त बाकी समयमे कि<strong>ह</strong>यो यूटी <strong>ह</strong>ोएत कि<strong>ह</strong>यो नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएत। तइपर सँ अपनसी.एल. आ मेिडकल पछुआइले।पाँच बखर् बीतैत-बीतैत लालबाबूक माए-बाप मिर गेल। मरने लाभे। घरारी धिर बेिच कऽ बैंकमेलालबाबू जमा कऽ लेलक, । मुदा एकटा बात जरुर केलक, ओ ई जे घरारीक रुपैआ - घरारीक दामअखनो िमिथलांचलमे अिधक <strong>ह</strong>ोइत, कारण निञ बुझै छी- सँ पाँचटा आलमारी आ जते िकताबसँ आलमारीभरत, ओते िकताब जरुर कीिन लेलक। एक तँ पाइक गम दोसर िकताबक गम, अययनक गम नि<strong>ह</strong><strong>दे</strong>खला<strong>ह</strong>ा गम- सँ लालबाबूक मित ऐ<strong>ह</strong>ेन बदिल गेल जे<strong>ह</strong>ेन ठंढ़ा पािन आ ठंढ़ा दूधसँ चा<strong>ह</strong> बनैत। अखन धिर45


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छ<strong>ह</strong> बखर्मे दूटा सतान से<strong>ह</strong>ो भेल। अपन दुिनयाँक बीच कािमनी नचैत तेँ लालबाबूक िजनगी कोना <strong>दे</strong>खैत ?दोसर उिचतो नि<strong>ह</strong> िकऐक तँ <strong>ह</strong>र युवा आदमीकेँ अपन िजनगीक बाटपर नजिर राखक चाि<strong>ह</strong>ऐक।साँझू प<strong>ह</strong>र लालबाबू <strong>ह</strong>ोटलसँ सीधे आिब कोठरीमे कपड़ा बदलै लगल। <strong>दे</strong><strong>ह</strong>क सभ कपड़ा उतािड़ लेलक।उपरसँ लऽ कऽ भीतर धिर शरीरमे आिगक ताव जेकाँ ल<strong>ह</strong>कैत। पंखाक बटन दबलक। मुदा भगवानकमूितर्क आगूक जे कोठरीक िदवारक खोिलयामे रखने छल, बौल जरौने िबना अपन कोठरीक बौल कोनाजरबैत। तेँ पि<strong>ह</strong>ने ओ बौल जरौलक। मुदा मूितर्क आगू बौल जरौला बाद अपन कोठरीक बौल जरौनाइिबसिर गेल। िपयाससँ कंठ सुखैत। मुदा टंकीपर जाइक डेगे ने उठैत। लटपटाइत। क<strong>ह</strong>ुनाकेँ कुरसीपरबैसल आिक टेबुल तरक जगपर नजिर पड़लै। िदनुके पािन। जग उठा पािन पीलक। जग रिख कुरसीपरअंगोिठ मने-मन अकासक िचड़ै ि<strong>ह</strong>यासय लगल। उड़ैत मृगनयनीपर नजिर गेलै। कओलेजक छाा मृगनयनीकेँिकछु <strong>दे</strong>र <strong>दे</strong>िख पी कािमनीपर नजिर <strong>दे</strong>लक। मनमे उठलै दू बेटीक िजनगी। फेर मन <strong>दे</strong>खलकैक च<strong>ह</strong>कैतमृगनयनी। िनणर्य केलक जे अपना घर मृगनयनीकेँ जरुर आनब। रसे-रसे मन शात <strong>ह</strong>ुअए लगलै।दोसर िदन कोटर् <strong>ह</strong>ोइत लालबाबू मृगनयनीक संग घर प<strong>ह</strong>ुँचल। मृगनयनीकेँ <strong>दे</strong>िख कािमनी घबड़ाएलनि<strong>ह</strong>। मन पड़लै दादी मू<strong>ह</strong>क सुनल िखसा। तेँ पुरुखक लेल दूटा पी <strong>ह</strong>ोएब कोनो अधला<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong>। अपनदुिनयाँमे मत। काजक कोनो घटती नि<strong>ह</strong>, कनी-मनी बढ़ितये। तेँ जुआनीक आनद कािमनीमे।<strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>क आठ बखर् वाद जे लालबाबू िडमोसेटरसँ ोफेसर बनल, ओ आइ ीक िखलौना बिन गेल।ऐ<strong>ह</strong>न-ऐ<strong>ह</strong>न लोकक कते आशा। आठ बजे साँझ। बजारसँ दुनू परानी मृगनयनी आ लालबाबू मोटर साइिकलसँ46


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उतिड़ कोठरीमे प<strong>ह</strong>ुँचल। अगल-बगलक कुरसीपर बैिस ाडीक बोतल िनकािल टेबुलपर रखलक। मुदा टेबुलक<strong>ह</strong>ऽ चा<strong>ह</strong>ै जे ‘भाइ सोझा-सोझी बेइजत निञ कर<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>म िकताब रखै बला छी, निञ िक बोतल। मुदाबेचाराक <strong>िव</strong>चार, िमिथलाक कया जेकाँ, तेँ सभ कुछ सि<strong>ह</strong> लैत। जि<strong>ह</strong>ना राज-दरबारमे िमिथलाक राजाजनककेँ जनिन<strong>ह</strong>ार पंिडत सि<strong>ह</strong> लैत।असेरी िगलाससँ दुनू बेकती एक-एक िगलास ाडी चढ़ा अपन दुिनयाँमे <strong>िव</strong>चरण करै लगल। उठल कािमनीक।मृगनयनी- ‘<strong>ह</strong>मर एकटा <strong>िव</strong>चार सुनू।’‘बाजू।’‘पीक सभ सुख जँ एक पीसँ पूितर् <strong>ह</strong>ुअए तखन दोसर रखबाक की जरुरी?’‘कोनो नि<strong>ह</strong>।’‘तखन सौतीन कािमनीकेँ रिख की फएदा?कने गुम भऽ लालबाबू सोचै लगल। मन पड़लै कािमनी। िनसकलंक, वच्छ, कोमल-कोमल पंखुड़ीगंध युक्त कािमनी।47


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दो<strong>ह</strong>रा कऽ मृगनयनी बाजिल- ‘बस, ईए<strong>ह</strong> पुरुखक कलेजा छी। कािमनीकेँ रतासँ <strong>ह</strong>टाएब <strong>ह</strong>मर िजमाभेल।’मृगनयनीक रुप <strong>दे</strong>िख <strong>िव</strong>धातो अपन गतीपर सोिचतिथ। जे नारी-पुरुषक बीच जे<strong>ह</strong>ेन थलथला<strong>ह</strong> पुलबनोिलऐ ते<strong>ह</strong>ेन नारी-नारीक बीच िकअए ने बनोिलऐ । मृगनयनी आ लालबाबूक दुनू गोटेक बीचक बातकािमनीओ सुनैत। जि<strong>ह</strong>ना मृगनयनीक करेजमे कािमनीक ित आिग धधकैत ति<strong>ह</strong>ना मृगनयिनयोक ितकािमनीक करेजमे आिग पजिर गेल। मुदा अपनाकेँ स<strong>ह</strong>ारैत ओ कािमनीक घरसँ िनकिल जाएब नीकबुझलक। िकऐक तँ तीन िजनगीक आगूमे आिब ठाढ़ भऽ गेलै। त<strong>ह</strong>ूमे दूटा ओ<strong>ह</strong>न िजनगी जे दुिनयामेअखन पएरे रखलक अिछ। चुपचाप कािमनी अपन र<strong>ह</strong>ैबला कोठरी आिब दुनू बेटीकेँ एक टक <strong>दे</strong>िख, छ<strong>ह</strong>बखर्क रीताकेँ पएरे आ तीन बखर्क सीताकेँ कोरामे नेने घरसँ िनकिल गेल। मनमे आिग लगल, तेँ कोनोसुिध-बुिध नि<strong>ह</strong>।टेशन आिब कािमनी ेन-गाड़ीक पता लगौलक। चािर घंटाक बाद गाड़ी। दुनू बच्चाक संग ओलेटफामर्पर गाड़ीक तीक्षामे बैिस र<strong>ह</strong>िल। मनमे अनेको रंगक उठै लगलैक। मुदा सभ केँ मनसँ<strong>ह</strong>टबैत एि<strong>ह</strong> पर अॅटकल जे, जे माए-बाप जम <strong>दे</strong>लक ओ जरुर गरा लगौत। जँ नि<strong>ह</strong> लगौत तँ बड़ी टादुिनयाँ छैक, बुझल जेतैक। तेँ सभसँ पि<strong>ह</strong>ने माए-बाप लग जाएब। डेढ़ बजे राितमे गाड़ी पकिड़, दुनूबच्चाक संग भोरमे अपना नै<strong>ह</strong>रक टेशन उतड़ल। भुखे तीनू ल<strong>ह</strong>ालोट <strong>ह</strong>ोइत। मुदा ऐठामक नारीमे तँ सभसँपैघ ई गुण <strong>ह</strong>ोइत जे धरती जेकाँ सभ दुखकेँ सि<strong>ह</strong> लैत। मुदा दुनू बेटीक मू<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख िचताक समुमे डूबै48


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लगल। की ककरोसँ भीख मांिग बच्चाकेँ खुआबी ? कथमिप नि<strong>ह</strong>। की बच्चाक िजनगीकेँ एतै अत <strong>ह</strong>ुअएिदऐ ? अपन साध कोन। मुदा नाना ऐठाम तक प<strong>ह</strong>ुँचत कोना ? जी जाँित कऽ एकटा मुर<strong>ह</strong>ी-कचड़ीकदोकानपर कािमनी प<strong>ह</strong>ुँिच मुर<strong>ह</strong>ी बेचइवाली बुिढ़याकेँ क<strong>ह</strong>लक- ‘दीदी, <strong>ह</strong>मर नै<strong>ह</strong>र दुखपुर छी। ओतै जाइ छी।दुनू बच्चा राितमे खेलक नि<strong>ह</strong>, तेँ भुखे ल<strong>ह</strong>ालोट <strong>ह</strong>ोइ अए। दू रुपैआक मुर<strong>ह</strong>ी-कचड़ी उधार िदअ। कािपाइ दऽ <strong>दे</strong>ब।’ िबना िकछु सोचनि<strong>ह</strong>-<strong>िव</strong>चारने बुिढ़या बाजिल- ‘बुच्ची, तोरा पाइ निञ छ<strong>ह</strong>, तेँ की <strong>ह</strong>ेतै। <strong>ह</strong>मरोए<strong>ह</strong>ेन-ए<strong>ह</strong>ेन चािर गो पोता-पोती अिछ। <strong>ह</strong>म बच्चाक भुख बुझै िछऐ।’ कि<strong>ह</strong> दुनू बच्चाकेँ मुर<strong>ह</strong>ी-कचड़ी <strong>दे</strong>लक।तीनू खा कऽ <strong>िव</strong>दा भेिल।कािमनीक नै<strong>ह</strong>र प<strong>ह</strong>ुँचैत-प<strong>ह</strong>ुँचैत सूयर् एक बाँस उपर चिढ़ गेल। दुखपुरक दिछनविरया सीमापर एकटापाखिरक गाछ। पाखिरक गाछसँ आगू बढ़ैक सा<strong>ह</strong>से ने कािमनीकेँ <strong>ह</strong>ोए। गाछक िनच्चामे बैिस ठो<strong>ह</strong> फािड़ कनैलगल। दुखपुरक सइओ ढ़ेरबा बिचया घास िछलैत बाधमे। कािमनीक कानब सुिन सभ पिथया-खुरपी नेनि<strong>ह</strong>प<strong>ह</strong>ुँच गेिल। दुनू बच्चाकेँ दू गोटे कोरामे लऽ कािमनीकेँ संग केने घरपर आइिल।२.२.१.परमे वर कापिड़ कथा- धुमग जर २. आशीष चमन- कथा- पछता रोटी ३.ेमशंकर िसं<strong>ह</strong>-जयका त िम जीवन आ साि<strong>ह</strong> य–साधना१.परमे वर कापिड़ कथा- धुमग जर २. आशीष चमन- कथा- पछता रोटी ३. ेमशंकरिसं<strong>ह</strong>-जयका त िम जीवन आ साि<strong>ह</strong> य–साधना49


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्–परमे वर कापिड़-धनुषा, नेपालनामीगरामी वंशक क<strong>ह</strong>बैका– बड़ैता लोक छिथ डागडर सा<strong>ह</strong>ेब । मैिथली <strong>िव</strong>भागक प<strong>ह</strong>ुँचल ोफेसर । ईआओर बात जे जतेक छिथ नइँ, ततेक <strong>दे</strong>खबऽ लेल अफिसयाँत र<strong>ह</strong>ैत छिथ । बपौती धनक बले घाँटीबजबऽमे कानोे चुक– कोता<strong>ह</strong>ी नि<strong>ह</strong> करैत छिथ । ता<strong>ह</strong>ूमे एमरी श<strong>ह</strong>रक तीन कठबा ओऽऽ खुआखािन घराड़ीिबकाएल छैि <strong>ह</strong> । धन दंरभंगा के दो<strong>ह</strong>री अङा र<strong>ह</strong>बे करतिन ।से एि<strong>ह</strong> शुि लागनमे ि<strong>ह</strong>नकर छोटकी दुलरी ननिकरबीक क यादान छि <strong>ह</strong> । एि<strong>ह</strong> बेर अगौते िनयार भेलैजे बिरयातीके भोजन बा ते अपना <strong>ह</strong>ाथक, अपन आँिखक <strong>दे</strong>खल शु नीक माँउस खातीर िकछु पूव खँसीकीिनली । तऽ से कैला तऽ असल िभतिरया बात र<strong>ह</strong>ै जे ि<strong>ह</strong>नकर पड़ोिसया पैकारके खँसी र<strong>ह</strong>ै आ ग पस प50


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दऽ कऽ नफगरे माल बेचऽ लाथे उ टा–सु टा पढ़ा अ <strong>ह</strong>रझौली मािर <strong>दे</strong>लकैि <strong>ह</strong> । दू ढौैआक खँसी तीनमेिकना अपन सुरखुरु भऽ गेल फेर<strong>ह</strong>ा । त<strong>ह</strong>ूमे िक तऽ र<strong>ह</strong>िन खगता दू गोट खँिसक तऽ घटी–बेसी लेलतीनटा बेसि<strong>ह</strong> लेला<strong>ह</strong> । नइँ क<strong>ह</strong>ू बिरयातीके किनको किम गेलै तऽ ना<strong>ह</strong>ँसी आ सो<strong>ह</strong>रा भऽ जाएत तैला जैंचालीस तैं घपचािलसो र<strong>ह</strong>ओ ।ितरिपत ने<strong>ह</strong>ाल डागडरनी खँसीके आबऽ बला बिरयातीयोसँ बेसीए यान <strong>दे</strong>बऽ लगलिथ <strong>ह</strong> । कोनो उपेक्षाकोता<strong>ह</strong>ी नइँ <strong>ह</strong>ुअ पाबए ।आबऽला तऽ अएलै <strong>ह</strong>ेंड़े िकनाकऽ आब भऽ गेलै गराक घेघ – एकरा चराएत–बझाएत के ? किनकेकालमे ततेक ने झौ<strong>ह</strong>रा– अंकाल कएलक जे डागडर सा<strong>ह</strong>ेबके टे शन बढ़ऽ लागलिन । ट<strong>ह</strong>लनी क<strong>ह</strong>लकै –मर, अपन दूध उठओनाबाली <strong>ह</strong>एबे करै । चराओन पोसान ओ.करे दऽ िदयौन । उ<strong>ह</strong>े चरा–बझाकऽ पोसतै ।बड़ बेस बड़ बिढयाँ, शुभ–शुभकऽ नीक जेकाँ पक् का–पक् की गछा खिरयािरकऽ ओकर िज मा लगाओलगेल ।ग <strong>ह</strong>िरयाबाली दूधबालीक सैंझली िढ़ल<strong>ह</strong>ी बेटी गछने छलै– ओकरा बा ते से<strong>ह</strong>ो िकटुआ पोसान छुिटया <strong>दे</strong>लगेलै ।खँसी िपच् छे दू–चािर मुी चाउर, बदाम भुजा बा ते अलगसँ से<strong>ह</strong>ो । भुजा भूजऽला आमक ढेङ जरनाला भेटलै । िढल<strong>ह</strong>ी माइ आबले बलैया िनतराए लगली– गे माइ, अगबे चाउर दािल <strong>दे</strong>ने तऽ पेटमे चिल जएतै51


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्। जौले िर<strong>ह</strong> तै नइँ तौले खएते केना ? मर तेकरो ला भनिसया चा<strong>ह</strong>ी । ओि<strong>ह</strong> भनिसयाकेँ पेटपर लाति<strong>ह</strong>नका आउरके मारल जएतिन ?<strong>ह</strong>े िलअ भेल दू पसेरी चाउर अ<strong>ह</strong>ूँक े। गुिड़या िबया<strong>ह</strong>मे अ<strong>ह</strong>ुँ जै सँ स ने र<strong>ह</strong>ी। ग <strong>ह</strong>िरयाबालीसतखेिलया र<strong>ह</strong>ए, असली घैं<strong>ह</strong>िर खेलािड़ । खँसीके बूझऽ लागिल गोनूबाबूक िबलािड़ ।िदन दशो नइँ बीतल <strong>ह</strong>एतै िक दौड़ल आएल <strong>ह</strong>बेलीमे । गुिड़या माय <strong>ह</strong>पसले ब<strong>ह</strong>रएली म<strong>ह</strong>खरसँ –यैेग <strong>ह</strong>िरयाबाली । खँसीक कया–समाङ नीके ना अइ ने ।दुर िक नीक र<strong>ह</strong>तै । पि<strong>ह</strong>लका बा <strong>ह</strong>ल खुटेसल खँसीकेँ पेट बैठल र<strong>ह</strong>ै । तैला खखाएले अ<strong>ह</strong>गरेसँछौिड़यासभ लपेलप भुजाभरी <strong>दे</strong>लकै से आब पेट–मुँ<strong>ह</strong> चलै <strong>ह</strong>ै ।से सूिनते <strong>ह</strong><strong>ह</strong>ाएले गेली<strong>ह</strong> डागडरनी गोसाइ घर– <strong>ह</strong>े भगवती ! के<strong>ह</strong>न भाग करम भऽ गेलै एि<strong>ह</strong> छौिड़याके सेनइँ जािन । ओइ िदन ग<strong>ह</strong>ुम पीसबऽ गेलै तऽ आटे दोखरा रि<strong>ह</strong> गेलै । द<strong>ह</strong>ीक खोर पौड़बला जेकरासँ साइगछाकऽ अएलै तेकर मि<strong>ह</strong>से दू िदन रि<strong>ह</strong>कऽ िबका गेलै । के<strong>ह</strong>ुनाकऽ खँसी बचाकऽ भरमा इ जित बचादा <strong>ह</strong>ो<strong>दे</strong>वता िपतर । िजउके बदलामे झाँप आ सभटा नीकेना िस भऽ जएतै तऽ पातिर से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>बऽ <strong>ह</strong>े गोसैंयाँ ।52


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मर अइमे <strong>दे</strong>वता िपतर की करतै– ग <strong>ह</strong>रीयाबाली ए<strong>ह</strong>न समधानल चोट ठोिक े <strong>दे</strong>लकिन जे िछलिमला गेली<strong>ह</strong>गुिड़या माय – जे करत सेैे बैदा ने करतै । सुइया–दवाइ िदअएबै तैसँ ने ठीक <strong>ह</strong>ोतै । नइँ तऽ झाँप पातिरपड़ले रि<strong>ह</strong>जाएत आ खँसी जाएत िटङ।–<strong>ह</strong>े <strong>दे</strong>वता िपतर नामे एखन ए<strong>ह</strong>न कुभाख नै बाजू ।– <strong>ह</strong>े अब दबे–दारुसँ मालो–जाल ठीक <strong>ह</strong>ोइ छै । गेठरी खोलू <strong>ह</strong>म चलब ।िफस आ दबाइमे सवा सात सय खरच भऽ गेलिन । डागडर सा<strong>ह</strong>ेब उसास फेरलिन – मर बंि<strong>ह</strong> ,ढौओ लािगकऽ के<strong>ह</strong>ुना खँसीक बलाय तऽ टरल ।िचकबा लुचैया नदाफक सला<strong>ह</strong>े खँसीके एक–आध च मच घीउ उठौना शुरु भेेल । एि<strong>ह</strong>सँ खँसी एबरसँदो बर िभिस ड लगले भऽ गेल ।िदनके िबतैत <strong>दे</strong>री नइँ लगलै । धराएल शुभ िदनमा भल अएबे कएलै । उँजबड़ेड़ा आ भीड़ भरक् काकबरनेमा नइँ ।सख–सो<strong>ह</strong>र लेन<strong>दे</strong>नके लेखा–जोखा नइँ । पाल–प डालके कोन खेर<strong>ह</strong>ा । मु जफरपुरके ऊ नामी <strong>ह</strong>लुवाइिमठाइ बनबऽ बला, जनकपुरके बढ़का टार <strong>ह</strong>ोटलके “कूक” खाना बनबऽ बला आ काठमा डू मीट <strong>ह</strong>ाउसकभनसीया पेशली माछ–मँाउसके पिरकार बनबऽलेल मंगाओल गेल र<strong>ह</strong>ै । ए <strong>ह</strong>र तरुआ–बघरुआ, ितलौरी,दनौरी, बड़ी–कढ़ी बा ते गाम गमैतक बूढ़ पुरैिनयाँ सभ र<strong>ह</strong>बे करिथ <strong>ह</strong> ।53


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ठाम–ठाम िभिडयो कैमरा चालू र<strong>ह</strong>ै । एकदम िसनेमा मािफक । जेकरा नि<strong>ह</strong>यो काम र<strong>ह</strong>ै से<strong>ह</strong>ोअफिसयाँत, कैला तऽ िभिडयो िसडीमे <strong>दे</strong>खार <strong>ह</strong>ोएब ।राितमे मन मािफक रंग–<strong>िव</strong>रंगक मधुर िम ठान संगे माछक यब था र<strong>ह</strong>ै । माछ र<strong>ह</strong>े से <strong>दे</strong>ख पड़ोसनीजैर मरऽ बला । बीस–बीस िकलोकेँ । बनबऽ कालमे दू–दू पा जुआनके स <strong>ह</strong>ार नइँ धरै । ओकर बनौनाइ<strong>दे</strong>खबऽलए िभिडयो कैमरा एकदम रेडी । धन क<strong>ह</strong>ी सुखरा मल<strong>ह</strong>बाक प<strong>ह</strong>लमनमा बेटा सॲिसयाके जे े माछाकािट बना <strong>दे</strong>लकै । दैव रे दैव माछ र<strong>ह</strong>ौ िक बनेल से नइँ जािन, सोिसया मला<strong>ह</strong>के कएल खेती गमल बातर<strong>ह</strong>ै तँए बना सकलै नइँ तऽ नइँ बैनतै । मुड़ा िनकलै पँँच–पँँच िकलोके आ कुिटया या<strong>ह</strong>–या<strong>ह</strong>टाकेखाइतकाल एक छोिड़ दोसर कुिटया कोनो बिरयितया नै गछिन । सौसे मुरा एक् केगोटा लेलिन ।ितनको सोसै नइँ अघरलिन ।िब<strong>ह</strong>ान भने भतखइमे माउस एकदम अलेल । ड बुके लकऽ परसल गेल । घरबैयाके <strong>ह</strong>ोइ जेनामाउससे तोइपकऽ तऽरकऽ दी । खनाइसँ इ जती बढ़ै छै । जे<strong>ह</strong>न भोज ते<strong>ह</strong>न मान ित ठा । बराइ आपरशंसासँ डागडरो सा<strong>ह</strong>ेबके बराती िन<strong>ह</strong>ाल कऽ <strong>दे</strong>लकिन । आब गच् छ अघाएल बिरयाती ढेकारसंग मुँ<strong>ह</strong> शंसाकरऽ लगलिथ ।–नै <strong>िव</strong>लक्षण । गच् छ अघाएल बराती अिछनरे र<strong>ह</strong>लै ।–<strong>ह</strong>ँ तऽ काि <strong>ह</strong>यो आ आइयो मधुर िम ठानसँ थै<strong>ह</strong>र–थै<strong>ह</strong>र कऽ <strong>दे</strong>लिथन । माछ–माउस अनपूछे र<strong>ह</strong>लै ।54


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जि<strong>ह</strong>ना परसऽमे उपरॱझ ति<strong>ह</strong>ना बड़ाइ शंसामे र<strong>ह</strong>लै ।अघएला उर मू यान िकछु गोटे खोदवेदक रुपमे शुरु कएलिन । –नइँ–नइँ बड़ बेस, बड़बिढंयाँ र<strong>ह</strong>लिन । खाली माछ बेसी जुआएल छलिन । य डागडर सा<strong>ह</strong>ेबके पछताबा <strong>ह</strong>ुअ लगलिन– के<strong>ह</strong>न<strong>ह</strong>म रिजनराके बात नइँ मािन सेिरए– असेरी माछ िकनने रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ुँ तऽ आइ ई िखधा स नइँ <strong>ह</strong>ोइत ।–ततबे, कुिटया कने छोटछोट रि<strong>ह</strong>तिन ।–कने तरल झूर छलिन ।घरबैयाके <strong>ह</strong>ोइक सभ बूरल आ से भनिसया कारणे । सरबेके बोइने कािट लेबिन ।– इ<strong>ह</strong> । माउस कनेे बेिसए सीझल र<strong>ह</strong>िन ।एकगोटे यंगसँ बजला<strong>ह</strong> – से नइँ बूझल गेलै । पेशल भनिसया भेने एि<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>ोइ छै ।खाएला तऽ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ुँ खएबे कएिलयै । पाइ लागल र<strong>ह</strong>,ै धिर एते तऽ अब य क<strong>ह</strong>ब जे खसी बेसी तेला<strong>ह</strong>र<strong>ह</strong>ैक से कोनो खास वाद नइँ र<strong>ह</strong>ैक ।जतेक मुँ<strong>ह</strong> ततेक छेद ।डागडर सा<strong>ह</strong>ेब झाम घुरैत मथा<strong>ह</strong>ाथ दैत सभ कएल–धएल अकारथ गेल । ओि<strong>ह</strong>मे एकगोटे ए<strong>ह</strong>न बिरयातीर<strong>ह</strong>िथ जे वरपक्षके नइँ र<strong>ह</strong>िथ । खाली अइ दुआरे माकर् डेय झा जीके लाएल गेल र<strong>ह</strong>िन जे <strong>ह</strong>ुनकर कामे55


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्र<strong>ह</strong>िन ब<strong>ह</strong>ुते खाएब । चूड़ा द<strong>ह</strong>ी भेल तऽ अढ़ैया चूड़ा, खोरभिर द<strong>ह</strong>ी, िबन ढेकारेके <strong>दे</strong>ख <strong>दे</strong>ता<strong>ह</strong> । खाएल–िपयलपरसँ सािठ–सिर रसगु ला <strong>दे</strong>िख <strong>दे</strong>ता<strong>ह</strong> । आम मि<strong>ह</strong>ना चालीस–पचास आम उिठतो–उिठतो गॴर जएता। से पुरुष अ<strong>ह</strong>ू बिरयातीमे खएनाइए <strong>दे</strong>खऽ वा ते मङाओल गेल छला<strong>ह</strong> । ओ <strong>दे</strong>खि<strong>ह</strong> जोग खएने छला<strong>ह</strong> ।ई िदगर बात जे भोजमे <strong>ह</strong>ुनकर मन नइँ भरलिन । खॱझाएल माकर् डेय िख न <strong>ह</strong>ोइत बजला– <strong>ह</strong>ँ क<strong>ह</strong>ऽतऽ पड़लै जे नीके खएनाइ र<strong>ह</strong>िन । मुदा मन पछताइए जे कएक ठामसँ बिरयातीमे खाए चल लए बजा<strong>ह</strong>िटआएल र<strong>ह</strong>ए । ओ <strong>ह</strong>र गेल रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ुँ तऽ पछताए नि<strong>ह</strong> पड़ल रि<strong>ह</strong>तए ।एि<strong>ह</strong> बीचमे, एकगोटे जे खाइतकाल <strong>ह</strong>ुनकर ब<strong>ह</strong>ुत रास फोटो िखचने र<strong>ह</strong>िथ से <strong>दे</strong>खा <strong>दे</strong>लकिन– <strong>दे</strong>िखयौतऽ फोटोमे अपने केना–केना कते–कते खएने िछयै ।अएना जेकाँ आब फोटबो बजै छै साँच, से <strong>दे</strong>िख भड़िक गेला माकर् डेय – रौ साऽऽर, ऐमे <strong>ह</strong>मराबजिनयाँ के बना <strong>दे</strong>लक ?लोको उ सुकतासँ फोटो <strong>दे</strong>खऽ लागल तऽ <strong>दे</strong>खलक जे ई दुनू <strong>ह</strong>ाथे कोकाकोलाके जे बोतल िपबैत छिथसे फोटोमे बुझाइक स<strong>ह</strong>नाइ बजबै छिथ । चौल करैत एकगोटे बजला – <strong>ह</strong>ोउ आब इए<strong>ह</strong> फोटो <strong>दे</strong>खा–<strong>दे</strong>खासाइयो बा <strong>ह</strong>ब ।– आऽरौ बि<strong>ह</strong>ं, से ओतबे, के ने के या<strong>ह</strong>टाके बेढब मूड़ा <strong>ह</strong>मरा पातपर रािख <strong>दे</strong>लक ।56


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्– <strong>ह</strong>ोउ तऽ ए<strong>ह</strong>न मूड़ा आनठाम कतौ <strong>दे</strong>खन<strong>ह</strong>ुँ ने <strong>ह</strong>एब तकर माण भेल । माने िक जे से, िक जेसे से<strong>ह</strong>ेरि<strong>ह</strong>तै तऽ नीक । ओइमे तऽ <strong>ह</strong>मरा मरपर लुधकल सनके बुझाइए ।–छीया–छीया । आरे बापरे बा, अ <strong>ह</strong>ेर कएलक ई सभ माकर् डेय जी ! अ<strong>ह</strong>ाँके तऽ गया–गांग लागल । <strong>ह</strong>ोउधोती जनउ ज दीसँ बदलु आ गंगाजली छीिट शु <strong>ह</strong>ोउ ।आशीष चमनमूल नाम- आशीष कुमार िमिपता-ी सिच्चदा द िम अिधवक् ताज मितिथ-7 जनवरी 1973 टीचसर् क् वाटर, िजला ग सर् <strong>ह</strong>ाइ कूल स<strong>ह</strong>ष।योग् यता- बी.ए. (ित ठा)57


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्राजनैितक कायर् कलाप- ार भ मे S.F.I के संयुक् त सिचव, पुन: अ.भा.<strong>िव</strong>.प. के कायलय एवं बौिकमुख, <strong>िव</strong>ि<strong>ह</strong>प के नगर म ी, प चात् राजनीितसँ मो<strong>ह</strong>भंग।सामािजका सां कृितक गित<strong>िव</strong>िध- सां कृितक चेतना सिमित के सं थापक सिचव आ एि<strong>ह</strong> बैनर सँ ायः- दुइदशक बाद सुपौल मे <strong>िव</strong>ापित पवर् समारो<strong>ह</strong>क संचालन, लेस के िजला सिचव, <strong>िव</strong> लव फांउडेशन के सिचवआ एि<strong>ह</strong> बैनर के त वावधान मे नागाजुर्न जयंती, सगर राित दीप जरय के आयोजन।वृित:— कौिलक दबाइ यवसायक सफल संचालन िक तु आपसी कल<strong>ह</strong> के कारण िनकासन, पुन: जी<strong>िव</strong>का<strong>ह</strong>ेतु अनेक जग<strong>ह</strong> िछिछयाएब आ पूणर्त: िर बनलाक बाद लघु उम सँ पािरवािरक पोषण ।लेखन: 1984 सँ सिय आरंभ मे क<strong>िव</strong>ता बाद मे ि<strong>ह</strong>दी क<strong>ह</strong>ानी लेखन आ परती पलार संविदया आिद मेकािशत पुन: मैिथली मे लेखन आ भारती मंडल िमिथला चेतना, घर बा<strong>ह</strong>र, कणमृत वासी मैिथल, अंितकाआिद अनेक पिका सभ मे कािशतवतर्मान पता:-ारा सिच्चदान द िम अिधवक् ता चकला िनमर्ली सुपौल िजला-सुपौल िब<strong>ह</strong>ारमोo 9199062081पछता रोटी‘की रौ भीम ! मोटरसाइिकल सभक ब<strong>ह</strong>ु भीड़ <strong>दे</strong>खैत िछयैक....’’58


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गजी दर बाबूक ओि<strong>ह</strong>ठाम करमान लागल लोक सभकेँ <strong>दे</strong>खैत ओ पुछलकैक ....ओि<strong>ह</strong>काल भोरूक लगभग छओबजैत छलैक....।’गजी दर बाबू मिर गेलिथन....’। ओंघाएल वरेँ भीमा उतारा <strong>दे</strong>लकैक।ओकर बढ़ैत डेग अक तात् रूिक गेलैक आ अनायास मुँ<strong>ह</strong> सऽ िनकललैक-‘अँय कखिन....आ की भेल छ लिन<strong>ह</strong>ुनका?‘की भेलैक? िकछुओ नि<strong>ह</strong>, राित मे के<strong>ह</strong>न बि़ढया छलिथन, िक तु अक मात्। भीमा पूवर्वते जेकाँ बाजल।ई कने काल लेल गु म पिड़ गेलैक। ओ<strong>ह</strong>र भीमा केँ ओि<strong>ह</strong>ठाम सँ जदी <strong>ह</strong>टबाक <strong>ह</strong>लतलबी छलैक मुखाकृितपर एकरा उेग तकरा ओ दबने छल-, िक तु ओ पि<strong>ह</strong>ने कोना <strong>ह</strong>िरतऽ चमन भैया ठाढ़ छिथ अपना सँ दसपनर<strong>ह</strong> बरखक जेठ।ओकर आतुरता केँ पारेख करैत ई ओतऽ ससिर कऽ चिल गेलैक जतऽ दुइ जन अपना मे बात करैतिसकरेट धुकैत छलैक, ओतऽ ई स<strong>ह</strong>ारे कऽ <strong>दे</strong>खलैक, भीमा मनोयोग पूवर्क भिर रातुक संिचत लग् धी केँ ब<strong>ह</strong>ारकऽ र<strong>ह</strong>ल छलैक, एकरा िनवृिक भाव केँ अपन चे<strong>ह</strong>रा पर पसारने ।’ओ वाइत!’ ओ मोनि<strong>ह</strong>-मोन बाजल आ आगाँ चौबिटया िदिश बि़ढ गेल।चौबिटया, लग आबल जा र<strong>ह</strong>ल छलैक- ओकरा अजय चौधरीक ओि<strong>ह</strong>ठाम जयबाक छलैक। अजय चौधरीपानमसाला, िसकरेट सभक फेिरया छल जे साइिकल पर माल लािद गामे-गाम आ <strong>ह</strong>ाट-बाजार सभ मे बौआइत59


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्र<strong>ह</strong>ेक, िक तु िकछु ल मी कृपा आ िकछु ज मजात वािणक बुि एि<strong>ह</strong> दुनुक संयोग सँ ओ दुइये-तीन बरख मेकमा कऽ टाल लगा <strong>दे</strong>ने छलैक....। ओ ओकरे लग जा र<strong>ह</strong>ल छल उपेक्षा आ बेकारी भरल िजनगी सँाण यबा लेल, िकछु राय <strong>िव</strong>चारक <strong>ह</strong>ेतु अपन पुरान जान-िच <strong>ह</strong>क संिचत िनिध लऽ कऽ। ओ भिर रातुकसंक प लऽ कऽ भोरे चलल छल जे ात-काले ओकरा सऽ भेंट भऽ सकैत अिछ, भिर िदन तऽ ओपतनुकात धयने र<strong>ह</strong>ैत अिछ।ओकर मोन मे <strong>िव</strong>िभ न कारक <strong>िव</strong>चार उिठ-बैिस र<strong>ह</strong>ल छलैक। ‘गजी दर बाबूक मृ यु....,तीन टा लड़कादुइटा तऽ बड कमबैत छैक मुदा जेठका कने गड़बड़ा गेलैक- तकरा स <strong>ह</strong>ारक लेल ओ दोकान खोिल<strong>दे</strong>लिथन-ओना दोकान पि<strong>ह</strong>नो दुइ-दुइ बेर खोलल गेल छलैक मुदा तकरा ओ खा पका नेने छलैक.... तेँएि<strong>ह</strong>बेर ओ- वयं बेसीकाल बैसिथ....एकटा आशा तीन फूके चानीक-ओवर बेटा माने अपन पोता केँ ओ मोटडोनेशन दऽ कऽ राँचीक इ कूल मे भत करौलिन-बेटा नि<strong>ह</strong> तऽ की भेलैक पोते सु तिर जाइक-एकरा मृग-मरीिचका....।ओ आब चौबितया लग आिब गेल छलैक भोरूका प<strong>ह</strong>र मे चा<strong>ह</strong>क दोकान पर भीड़ कने बेशीये र<strong>ह</strong>ैत छैक ओसोझे आगाँ बि़ढ गेलैक आ थोड़े दूरक बाद एकरा गली <strong>ह</strong>ोइत अजय चौघरीक घर लग आिब गेलैक....।‘की यौ चाचा जी! अजय बाबू उठला<strong>ह</strong>....?’ अपन वर मे चीनीक चाशनी सन घोरैत ओकर िशक्षक िपतासऽ पुछलकैक....।60


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्‘अब<strong>ह</strong> आब<strong>ह</strong>! अजय लैिन मे छैक....। ई कि<strong>ह</strong> गृ<strong>ह</strong>पित ओि<strong>ह</strong>ठाम पि<strong>ह</strong>ने सऽ बैसल आन लोक सभ सँ ग पकरय लगला<strong>ह</strong>....।एकरा पेट मे खलबली छलैक- ‘गजी दर बाबूक’घर सऽ ई घर आधा माइल पर छैक आ एतेक भोर मे ई घटना एकरा सभकेँ तऽ नि<strong>ह</strong>ये टा बूझल<strong>ह</strong>ोयतैक....। ओ चच करऽ चा<strong>ह</strong>ैत छल गजी दर बाबूक असामियक िनधन किर। <strong>ह</strong>ुनक िशक्षक संघक <strong>िव</strong>षयमे, <strong>ह</strong>ुनक यिक्त व ओ कृित वक चच कऽ ओ वयं ओि<strong>ह</strong> दरब जा पर बैसल सम त लोकक के -िब दुबनऽ चा<strong>ह</strong>ैत छल....लोक सभकेँ चौकाएब अचंिभत करय चा<strong>ह</strong>ैत छल- ‘अँय कखिन मुइला<strong>ह</strong> गजी दर बाबू? आ<strong>ह</strong>ा-<strong>ह</strong>ा-के<strong>ह</strong>न व थ लोक र<strong>ह</strong>िथ ....भगवानक लीला अपर पारक क<strong>ह</strong>ू चमनजी अ<strong>ह</strong>ाँ कखिन बुझल<strong>ह</strong>ु आिदआिद....।ओ, बाजब शुरू कयनि<strong>ह</strong> छल िक दीघर्- वास छोड़ैत गृ<strong>ह</strong>पित बािज उठला<strong>ह</strong>-‘ की करब<strong>ह</strong>क ओि<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>ोइतछैक....बड नीक लोक छला<strong>ह</strong>....िशक्षक समुदायक बड पैघ ि<strong>ह</strong>तैषी....,<strong>ह</strong>ुनक <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ावसान सँ <strong>ह</strong>म सभ लोकबड मम<strong>ह</strong>त छी....।’के मुइला<strong>ह</strong>? ‘उपिथत लोक-सभ मे सँ एक गोटे पुछलिथ।’अरे वै<strong>ह</strong> माटरसा<strong>ह</strong>ेब ने राितए....।’ दोसर गोटे य वत सन बाजल....।अच् छा तऽ वै<strong>ह</strong> ने....।’61


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिनल भैया ओकरा लेल चौरा<strong>ह</strong>ा पर “सोना जेनरल टोर” खोिल <strong>दे</strong>ने छिथ आ बेटाक बदला मे वयंबेसीकाल गी पर बैसैत छिथ....। ओ मजाक मे बेसीखन बजैत र<strong>ह</strong>ैत अिछ-‘की यौ भाइ सा<strong>ह</strong>ेब! खोलल<strong>ह</strong>ँबड़े के लेल आ बैसेत छी अपने....।अिनल बाबू िबझुँसैत उर दैत र<strong>ह</strong>ैत छिथ-‘की करबैक ओि<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>ोइत छैक िच <strong>ह</strong>काक लाथे िच <strong>ह</strong>कौरसे<strong>ह</strong>ो....।’बड़े राित कऽ दोकाने मे सुतैत अिछ। ओ बड़े केँ सभ िदन जेकाँ एखनु<strong>ह</strong>ुँ सै युर ठोकैत अिछ....। ओओकर वाभा<strong>िव</strong>क िम अिछ भाितज नि<strong>ह</strong> समान धम....।ओ कि<strong>ह</strong> उठैत ‘अिछ- ‘चचा! गजी दर बाबू, आ आँगुर केँ आडर केर मुा मे उठा दैत अिछ ।ओफ! तऽ ई<strong>ह</strong>ो बूिझ गेल अिछ?’ ओ पुन: घर िदिश <strong>िव</strong>दा भऽ जाइत अिछ।गजी दर बाबूक घर सऽ एकर घर कने बेसी दूर पर छैक बीच मे जनशू यता छैक आ बसिबटािर तथाकलमबाग से<strong>ह</strong>ो छैक....।‘िनित रूप सँ <strong>ह</strong>ुनक मृयुक खबिर घर पर नि<strong>ह</strong> गेल <strong>ह</strong>ोयता<strong>ह</strong>’ ओ झटिक कऽ <strong>िव</strong>दा <strong>ह</strong>ोइत अिछ क<strong>ह</strong>ु नि<strong>ह</strong>रूकबाक संक प लऽ कऽ–मुदा ओकर मोन पर <strong>िव</strong>चार पुन-<strong>ह</strong>ावी भऽ र<strong>ह</strong>ल छैक-‘बड़े पारालौिससक िशकारअबोध रि<strong>ह</strong> गेल मितकबला एकरा जवान मानव <strong>दे</strong><strong>ह</strong> धारी, गजी दर बाबूक जेठ नशेरी बालक, दुनूक िपताकिर अपन-अपन ओि<strong>ह</strong> अक्षम स तान लेल भगीरथ म....।63


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओकरा लगलैक जे गजी दर बाबूक नशेरी बालक आ बड़े चिल र<strong>ह</strong>ल अिछ आ जाइत लटपटा कऽ खिसपड़ैत अिछ दुनू बूढ़ िपता अपन-अपन धोती स <strong>ह</strong>ारैत दौगैत छिथ आ भीजल वर सँ पूिछ र<strong>ह</strong>ल छिथ- ‘बाज’चोट तऽ नि<strong>ह</strong> लगलौ?’ओ आँिख मुनने कने िबलिम जाइत अिछ। फेर ओ <strong>दे</strong>खैत अिछ- जे ‘पुन’ ओ दुनू जा र<strong>ह</strong>ल अिछ आब दुनूकघर पर एक-दोसराक मूड़ी लािग गेलैक अिछ फेर ओि<strong>ह</strong> घर पर सँ मूड़ी िफर भऽ गेलैक अिछ।’ सभटाअसंगत लेतरल िच सभ, चलिच जेकाँ एकर मानस पटल पर आबऽ जाऽ लगलैक....।एक िदिश गजी दर बाबू अिनल भैया आ दुनूक सं तान, एकटा ई आ एकटा एकर बाप....? सवर्, वरिचत,कपोल किपत एकर अक्षमताक ढ़ोल<strong>ह</strong>ा पीटैत....।ओकर मोन ितवूत भऽ गेलैक, भेलैक जे ‘वै<strong>ह</strong> िकयैक ने अिनल झा आ गजी दर बाबूक बेटा भऽ कऽजनमलैक....बस अक्षमे स<strong>ह</strong>ी....।ओ एक बेर मूड़ी झमकारलक आ पुनः घर िदिश िबदा भऽ गेल-<strong>िव</strong>चार पुन: अपन तारत य बैसाबऽ लगलैक-‘ओ गजी दर बाबूक मृ युक खबिर सभ सँ पि<strong>ह</strong>ने बाँिट, लोक केँ अचांिभत करैत पि<strong>ह</strong>ने प नी केँक<strong>ह</strong>तैक....घरबाली एकरा सऽ सोझ मुँ<strong>ह</strong>े कि<strong>ह</strong>यो नि<strong>ह</strong> बजैत छैक...,जेना झुरािपी सन उठल र<strong>ह</strong>ैत छैक....।ओ प नी केँ संमाद <strong>दे</strong>तैक ओ अपन कृितक अनुरूपेँ ल<strong>ह</strong>ोिछ केँ पुछतैक- ‘के गजी दर बाबू’?64


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तकरा अनसून करैत ओ बाजत-‘अरे! वै<strong>ह</strong> राजाक दादा! वै<strong>ह</strong> राजा जे अपन सिनक संग पढ़ैत छलैक आआब राँची मे एडमीशन करौलक अिछ....।’प नी आँिख गोल करैत क<strong>ह</strong>ती<strong>ह</strong>-‘अच् छा तऽ ओ....? । ओ तकर बाद बुि़ढया माए अथत् दादी लग जाएत,बूढ़ी एकरा आइ-काि मछी दैत छिथ....। अरे िकयैक नि<strong>ह</strong>, जखिन घरक मुिखया सभ नि<strong>ह</strong> छलिथन तऽवए<strong>ह</strong> ने ओि<strong>ह</strong> राित बुढ़ी केँ ददर् भेला पर अड़ोस-पड़ोस एक करनैत दवाइ <strong>िव</strong>रोक यव था कयने छलैक....।बूढ़ी िसने<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खबैत बजने छलिथन-‘तऽ <strong>ह</strong>ौ बच् चा! तोँ नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong> तऽ <strong>ह</strong>मर ाण नि<strong>ह</strong> बिचत<strong>ह</strong>....।पि<strong>ह</strong>ल बेर ओकरा अपन यिक्त व स पूणर् रूपेँ साथर्क बुझना गेलैक....। जे-सें ओ बूढ़ी लग जाइत आ एि<strong>ह</strong>आकिमक मृ युक ओकरा <strong>ह</strong>ाल-चाल क<strong>ह</strong>त....। तखिन दुइ-चािर आँगन मे <strong>ह</strong>ला मिच जयतैक- ‘कखिनमुइला<strong>ह</strong> आ <strong>ह</strong>ा-<strong>ह</strong>ा....ओ....<strong>ह</strong>ो....तो कोना बुझल<strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>ौ चमन....।तखिन ओ फि़डछा फि़डछा कऽ आोपा त सभ ग प क<strong>ह</strong>त आ लोक सभ ओकरा िदिश मुँ<strong>ह</strong> बािबताकत...सवर् चमन, क्षणभंगुरे स<strong>ह</strong>ी मुदा सवर् यापी चमन....।ई सोचैत ओ आँगन िदिश <strong>िव</strong>दा भेल। ड़योढ़ी लग प नी िछटटा छाउर काढ़ने जाइत छली<strong>ह</strong>, ओ डुलस कऽबाजल-‘अय सुनैत छी।’प नी छाउरक िछा उनटबैत ल<strong>ह</strong>ोिछ कऽ बजली<strong>ह</strong>-‘इ<strong>ह</strong> कमैनी ने धमैनी आ ट<strong>ह</strong>ंकार के<strong>ह</strong>न....एकोटा जारिनकाठी ने....छओड़ाकऽ इ कूल के भऽ र<strong>ह</strong>ल छैक ऊपर सऽ छओंड़ीक नंगो-चंगो....आइ ओकरा <strong>ह</strong>म खून कऽ65


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>दे</strong>बैक। ‘ई कि<strong>ह</strong> ओ ुतगित आँगन गेिल आ बेटी केँ ओध-बाध उठाबऽ लागिल.... छओंड़ी ची कार कऽउठिल....।एकर भीतर मे आोश िबरंड़ो तांडव करऽ लगलैक तकरा दबौने ओ दादी गेलैक, आ बाजल ‘बुि़ढया माँगय। गजी दर बाबू....।’बूढ़ी बात केँ िबच् च <strong>ह</strong> सँ कटैत बजली<strong>ह</strong>-‘<strong>ह</strong>म तऽ राितये बूिझ गेल <strong>ह</strong>ूँ....आ<strong>ह</strong> के<strong>ह</strong>न भ लोक....एकूटा <strong>ह</strong>मछी....<strong>ह</strong>मर ब<strong>ह</strong>ी जमराज लग सऽ <strong>ह</strong>रा गेल अिछ, आं आगाँक जनमल लोक सभ उठल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ।’‘अ च् छा तऽ ईओ बुि़ढया बुिझ छल....त खिन <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ी <strong>दे</strong>री सँ बुझल<strong>ह</strong>ुँ....से <strong>ह</strong>म िपछड़ल छी-प नी ठीके क<strong>ह</strong>ैतअिछ जे अ<strong>ह</strong>ाँ पछता रोटी खयने छी....।’ओ वयं केँ िधक् कारऽ लागल ओकर सम त उ सा<strong>ह</strong> आब ितरोि<strong>ह</strong>त भऽ गेलैक ओ अपरतीब भऽ गेलैक।तथािप बात केँ बढ़बैत बाजल-मरर्, ओ की कोनो कम उमेर के छलिथन सिर सँ कदािप क म नि<strong>ह</strong>।बूढ़ी <strong>ह</strong>ाथ नचबैत बजली<strong>ह</strong>ा-दुर बत<strong>ह</strong>ा नि<strong>ह</strong>तक्ष । सिर के तऽ इ जीरा आ मंदािग्न से<strong>ह</strong>ो नि<strong>ह</strong> अिछ।ओ अपन सम त कु ठा आ <strong>ह</strong>तबुि केँ बूढ़ी पर कुतारैत मुँ<strong>ह</strong> दुसलक- ‘<strong>ह</strong>ुँ<strong>ह</strong> ! इ जीरार आ म दािग्न कईकबेर क<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ूँ ले इिदरा आ मंदािकनी बाजू....।बूदी योमण करैत बजली<strong>ह</strong>-‘रौ बाउ! <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong>यॲ पढ़ल<strong>ह</strong>ुँ तथािप ओि<strong>ह</strong> कोशीक <strong>िव</strong>कराल सभटा मे छओगॲट बच् चा सभ केँ पढ़ा-िलखा मनुक्ख बनेल<strong>ह</strong>ुँ जग<strong>ह</strong>-जमीन आ मकान बनेल<strong>ह</strong>ुँ केओ िधया-पुता मुँ<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> दुसैत66


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिछ आ एकटा कािबल तोँ छेँ बड बुिधयार छेँ तेँ ने ई <strong>ह</strong>ालाित छैक जे बापो सऽ नि<strong>ह</strong> प<strong>ह</strong>ैत छैक कअिछ आिद क<strong>ह</strong>ैत बूि़ढ घर-चिल गेली<strong>ह</strong>।ओ <strong>ह</strong>तबुि भेल जड़वत ठाढ़ छल ओकर सम त उ सा<strong>ह</strong> कखिन ने िबला गेल छलैक आ ऑंिखं नोरागेलैक....।कनेक्शन कालक बाद प नी आचिल आ गौर सँ मुँ<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खैत बाजिल- ‘अरे आठ बजैत अिछ- िकछु जलखै खािलत<strong>ह</strong>ुँ फेर तऽ भिर िदन अ<strong>ह</strong>ाँ केँ की करबैक काजक जोगाड़ आ टाका-पैसा कोनो अपना <strong>ह</strong>ाथ मे छैककी.... जि<strong>ह</strong>या जे <strong>ह</strong>ेबाक <strong>ह</strong>ैतैक से तऽ <strong>ह</strong>ेबे ने करतैक....।ओ अपन <strong>ह</strong>ाथक घड़ी <strong>दे</strong>खलक आ बाजल- ‘सते आइयो फेर ब<strong>ह</strong>ु अबेर भऽ गेलैक....३ेमशंकर िसं<strong>ह</strong>जयका त िम जीवन आ साि<strong>ह</strong> य–साधनािमिथलांचलक पावन भूिममे कितपय मातृभाषानुरागी जा वलमान नक्ष उिदत भऽ सुधी साि<strong>ह</strong> य–मनीषी अनवरतसाधनारत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>, िक तु <strong>िव</strong>गत शता दीक तृतीय दशकमे अपन अ<strong>िव</strong>रल साि<strong>ह</strong> य–साधना, आ दोलना मक आरचना मक सृजन ारा <strong>िव</strong> व तरपर मैिथलीकेँ ितित करबामे, वावल बी बनयबामे, <strong>िव</strong>िधध अभावािदक67


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पू यथर्, मातृभाषाक मा यमे ाथिमक िशक्षा नीित लागू करयबामे सतत संघषर्रत, वैज्ञािनक आलोचना मक थक णयन करबामे, शोध एवं अनुसंधानकेँ नव िदशामे, साि<strong>ह</strong> यक <strong>ह</strong>ेड़ायल–भुितआयल <strong>िव</strong>भूितकेँ काशमेअनबामे, िदवाराि िच ता त र<strong>ह</strong>िन<strong>ह</strong>ार एक ए<strong>ह</strong>न िद य अक्षर पुरुष ादूभूर्त भेला<strong>ह</strong> जे अपन ब<strong>ह</strong>ुआयामी यिक्तवक भावसँ मातृभाषा नुरागी िनर तर एकर उ थानाथर् कायर्रत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> ओ र<strong>ह</strong>िथ ोफेसर डाक् टरजयका त िम (१९२२-२००९), <strong>िव</strong>गत लगधक सात दाशकक दीघर् अ तराल धिर अनबरत एक रस आ एकिच भऽ कए मातृभाषाक िनाण धमनीमे नव रक् तक संचारक अिभनव साि<strong>ह</strong>ियक वातावरणक िनमणकओकर भरण–पोषण कयलिन। मैिथली भाषा आ साि<strong>ह</strong>य जखन अधकारमे टापर–रोइया दऽ र<strong>ह</strong>ल छल तखनअते अपन अनुसंधान ारा एक आलोकक रिम <strong>िव</strong>कीणर् कयलिन।थम दशर्नमैिथलीक अ ययन–अनुशीलनमे िनरत र<strong>ह</strong>बाक कारणेँ छाावथाि<strong>ह</strong>सँ एि<strong>ह</strong> अक्षर पुरुषक नामसँ अवगत छल<strong>ह</strong>ुँ,िक तु <strong>ह</strong>ुनक दशर्न करबाक सुअवसर नि<strong>ह</strong> भेटल छल। ि<strong>ह</strong>नक पि<strong>ह</strong>ल दशर्नक अवसर भेटल िब<strong>ह</strong>ारकराजधानी पटनामे जतय ओ िब<strong>ह</strong>ार पिलक सिभर्स कमीशनमे, िब<strong>ह</strong>ार <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयक मैिथली <strong>िव</strong>भागक रीडरएवं <strong>िव</strong>भागा यक्ष एक इटर यू <strong>दे</strong>बाक <strong>ह</strong>ेतु आयल र<strong>ह</strong>िथ1 कमीशन आिफसमे <strong>ह</strong>म अपन गुरु<strong>दे</strong>व ोफसर शैले मो<strong>ह</strong>न झा (1929-1994)क दशर्नाथर् गेल छल<strong>ह</strong>ुँ। ई घटना िथक सन् 1963 ईo क जखन <strong>ह</strong>म पटना<strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयक एम.ए. मैिथलीक अितम वषर्क छा छल<strong>ह</strong>ुँ। ओति<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुनका थमे थम <strong>दे</strong>खिलयिन आ <strong>ह</strong>मर<strong>िव</strong>तृत पिरचय शैले बाबू <strong>ह</strong>ुनका <strong>दे</strong>लिथन। जखन <strong>ह</strong>म भागलपुर <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयमे मैिथलीक लेक् चरर भऽअयल<strong>ह</strong>ुँ आ श<strong>ह</strong>रमे <strong>िव</strong>ापित पवर्केँ आयोजनमे सिमिलत <strong>ह</strong>ैबाक <strong>ह</strong>ेतु आमंित कयलिनतँ ओ स<strong>ह</strong>षर् स् वीकारकऽ कए आयोजनमे अपन सारगिभर्त ग भीर याख् यान दऽ कए जनमानसमे मातृभाषानुरागक वीज वपन कयलिनआ सफल बनौलिन।<strong>ह</strong>म जखन शोध कायर्मे त लीन छल<strong>ह</strong>ुँ तँ मैिथली ाचीन पिकािदमे कािशत कितपय रचनािदकसंकलनाथर् <strong>ह</strong>ुनक िनजी पु तकालय <strong>दे</strong>खबाक <strong>ह</strong>ेतु इला<strong>ह</strong>ाबाद गेल<strong>ह</strong>ुँ। <strong>ह</strong>मर मुख् य कायर् छल <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा(1908–1984)क ब<strong>ह</strong>ुचिचर्त उप यास क यादान (1933) एवं िरागमन (1943) पर ीकृ ण िम (1918–1991)क एक वृ<strong>ह</strong>त समालोचना िमिथला िम ि<strong>ह</strong>रमे कािशत भेल छल तकरा <strong>दे</strong>खबाक <strong>ह</strong>ेतु ओतय गेल<strong>ह</strong>ुँ। <strong>ह</strong>मरशोधकेँ सारगिभर्त बनयबाक उे यसँ <strong>ह</strong>मर इच्छानुरूप आव यक सामी सभकेँ टाइप करबा <strong>दे</strong>लिन, कारणओि<strong>ह</strong> समयमे िजराक् सक आ<strong>िव</strong>कार नि<strong>ह</strong> भेल छलैक। ओ टाइप काँपी अदयािप <strong>ह</strong>मर यिक्तगत पु तकालयमे मृितक धरो<strong>ह</strong>रक रूपमे वर्मान अिछ। मेिथलीक ए<strong>ह</strong>न सप न पु तकालय <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खने छल<strong>ह</strong>ुँ।<strong>ह</strong>ुनकासँ कतेक बेर भेट भेल तकर ठेकान नि<strong>ह</strong>, िक तु <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालय अनुदान आयोग एवं <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालय तरपर, चेतना सिमितक संगो ठीमे, िमिथला सां कृितक संगम यागक आयोजनो सव पर तथा वर्जिकशोर वम(1918–1986)क <strong>ह</strong>ुनकासँ भेट भेल छल (2009) पु तकक स पादनक ममे मैटर एकित करबाक लेल68


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्स<strong>ह</strong>ािधक बेर <strong>ह</strong>ुनक दशर्न आ साि त करबाक अवसर <strong>ह</strong>मरा भेटल तथा सतत अपन अशेषशुभकामनासँ उेिरत करैत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> मातृभाषक सेवाथर्।पृ ठभूिमि<strong>ह</strong>नक पािरवािरक पृ ठभूिममे सं कृतक पठन–पाठनक ित अगाध आ था आ ा छलिन, कारण ि<strong>ह</strong>नकिपताम<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>ाम<strong>ह</strong>ोपा याय पिडत जय<strong>दे</strong>व िम ( ) आ िपता म<strong>ह</strong>ाम<strong>ह</strong>ोपा याय डाक्टर उमेश िम (1895–1967)केँ सं कृत िशक्षणक ित अनुराग छलिन1 िक तु उपयुर्क् त वातावारणक <strong>िव</strong>परीत ि<strong>ह</strong>नक पठन–पाठनपा चा य–िशक्षानुरूप िपता एवं ोफेसर अमरनाथ झा (1897–1955)क छ छायामे भेलिन कारण ओि<strong>ह</strong> समयसम उतर भारत वषर्मे इला<strong>ह</strong>ाबाद आधुिनक यूरोिपयन पर पराक के –<strong>िव</strong> दू छल जतय अमरनाथ झा स<strong>ह</strong>शब<strong>ह</strong>ुभाषा<strong>िव</strong>द अंेजी <strong>िव</strong>भागक सवसव र<strong>ह</strong>िथ। यिप ओ पा या य–िशक्षा पितसँ अव य िशिक्षत भेला<strong>ह</strong>, िक तुि<strong>ह</strong>नका <strong>ह</strong>ृदयमे भातृभाषानुराग एतेक बलवती छलिन जे जीवन पयर् त <strong>िव</strong>िभ न रूपेँ सिय रि<strong>ह</strong> ओकर उ थानाथर्सतत दिचत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>।अ यापनोफसर जयका त िमक <strong>िव</strong>लक्षण वैदु य आशैक्षिणक योग् यताकेँ यानमे रािख मा 21 वषर्क अव थामेइला<strong>ह</strong>ाबाद <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयमे टडीज ए ड माडर्न यूरोिपयन <strong>िव</strong>भागमे लेक्चररक पदकेँ ई सुशोिभत कयलिन सन्1944 ईo मे1 उक् त <strong>िव</strong>भागमे रीडर, युिनभिसर्टी ोफेसर एवं <strong>िव</strong>भागा यक्ष पद पर आसीन भऽ ओ सन्1983 ईo मे अवकाश <strong>ह</strong>ण कयलिन। िक तु अवकाशोपरा त ि<strong>ह</strong>नका अ यापन कायर्सँ मुिक्त नि<strong>ह</strong> भेटलिन,कारण <strong>ह</strong>ुनक वैदु यसँ भा<strong>िव</strong>त भऽ सागर <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालय <strong>ह</strong>ुनका िभजीिटंग फेलोक रूपमे चयन कयलकिन जतयओ सन् 1985 सँ सन् 1988 धिर कायर्रत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>। ए<strong>ह</strong>ी अविधमे अथत् 1986 ई मे <strong>ह</strong>ुनक चयन आँलइिडया बोडर् फार िरसचर् एवाड इन ूमैिनटीजक <strong>ह</strong>ेतु मैसूर <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालय आमंित कयलक। अ ययन–अ यापनक ित <strong>िव</strong>शेष अिभरूिचक कारणे <strong>ह</strong>ुनका पुनः आमंित कयलक िचकूट ामोदय <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयजतय ओ सन् 1992 सँ 1994 धिर डीन फैक् लरी आँफ लैंग्वेजज ए ड सोसल साइ स <strong>िव</strong>भागमे अयापनकरैत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>।अनुसंधान–ेरणािन ाण मैिथली साि<strong>ह</strong> यमे नव ाणक रच दन भरिन<strong>ह</strong>ार ोफेसर जयका त िम थम मैिथल सर वतीक वरदपु ादुभूर्त भेला<strong>ह</strong> जे मातृभाषाकेँ जीवनदान <strong>दे</strong>लिन अपन ग<strong>ह</strong>न अनुस धान ारा। इला<strong>ह</strong>ाबाद <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयकशैक्षिणक पृ ठभूिम आ अ यापन वृिमे संलग् न र<strong>ह</strong>लाक कारणेँ ओ अनुसधानक िदशामे उ मुख भैला<strong>ह</strong>। ि<strong>ह</strong>नका<strong>ह</strong>ृदयमे अनुसधानक तीवर् आकांक्षा छलिन जे <strong>ह</strong>ुनक अनुस धोर कृितक अवलोकिनसँ प ट <strong>ह</strong>ोइत अिछ1 जेँअंेजी <strong>िव</strong>भागमे अ ययनक शुभार भ कयलिन तेँ आव यक छल जे ओ उपयुर्क् त <strong>िव</strong>षय पर शोध करिथ। एि<strong>ह</strong>लेल <strong>िव</strong>चार-<strong>िव</strong>मशर् करबाक <strong>ह</strong>ेतु ओ अपन गुरुवर ोफेसर अमरनाथ झाक लग गेला<strong>ह</strong>। ओ अपन <strong>िव</strong>चार69


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम् यक् त कयलिन जे <strong>ह</strong>म शेक् सिपयरक ामा पर काज करय चा<strong>ह</strong>ैत छी। एि<strong>ह</strong> पर ओ क<strong>ह</strong>लिथन ‘नि<strong>ह</strong> काराकपढ़त? शेक्सिपयर पर <strong>िव</strong> वक <strong>िव</strong>िभ न भाषामे <strong>ह</strong>जारो पोथी उपल ध छैक1 ककरो यान जयतैक अ<strong>ह</strong>ाँक पोथीपर। भारतीय छाॲ आक्सफोडर्क पिलकेशन पढ़त ? इिडयन राइटरक पोथी नि<strong>ह</strong> पढ़य चा<strong>ह</strong>त।’ोससर झाक ए<strong>ह</strong>न बात सुिनक ओ अवाक् भऽ गेला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ुनका सा<strong>ह</strong>स नि<strong>ह</strong> भेलिन जे झा सा<strong>ह</strong>ेबक बातकेँकाटिथ। <strong>ह</strong>ुनकासँ ओ िजज्ञासा कयलिथन, अपने क<strong>ह</strong>ल जाओ जे कोन <strong>िव</strong>षय पर शोध करी’। ओ क<strong>ह</strong>िथन,‘मैिथलीक काज’। ओ स न रि<strong>ह</strong> गेला<strong>ह</strong> जे अंेजी साि<strong>ह</strong> यक शोध–ब धक <strong>िव</strong>षय मैिथली कोना <strong>ह</strong>ोयत ?<strong>ह</strong>ुनका िकछु नि<strong>ह</strong> फुरलिन ओ पुन: सा<strong>ह</strong>सक िजज्ञासा कयलिथन, ‘मैिथली?’ डाo झा उर <strong>दे</strong>लिथन, ‘<strong>ह</strong>ँ,मैिथली! साि<strong>ह</strong> यक <strong>िव</strong>षयमे अमैिथल भाषी जानकारी ा त करत। अंेजी भाषामे िलखल र<strong>ह</strong>तैक तँ अंेजीमेडी.िफल.क िडी ा त <strong>ह</strong>ोयत’।ोफेसर झा एक दूरदश साि<strong>ह</strong> य–मनीषी र<strong>ह</strong>िथ तेँ उपयुक् त सला<strong>ह</strong> आ ेरणा <strong>ह</strong>ुनका <strong>दे</strong>लिथन संगि<strong>ह</strong> इ<strong>ह</strong>ोक<strong>ह</strong>लिथन जे इए<strong>ह</strong> अ<strong>ह</strong>ाँकेँ अजर, अमर आ अक्षु ण यशक भागी बनाओत जकर फल वरूप <strong>ह</strong>ुनक भाग् योदयभेलिन। <strong>ह</strong>ुनक ई अनुस धान वर्मान पिरे यमे मैिथली आ ोफेसर िमक <strong>ह</strong>ेतु एक दोसराक पयय बिन गेलअिछ। िबनु <strong>ह</strong>ुनक नामो लेख कयने मैिथलीक कोनो कृित अनोन लगैछ। ि<strong>ह</strong>नक अनुसंधाना मक कृित AHistory Of Matheli Literature पर इला<strong>ह</strong>ाबाद <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालय ि<strong>ह</strong>नका सन् 1948 ईo डी. िफल.कउपािधसँ अलंकृत कयलक। प चात् जा कऽ ि<strong>ह</strong>नक कृित कािशत भेल दुइ ख डमे जे कािशत <strong>ह</strong>ोइति<strong>ह</strong>मैिथली साि<strong>ह</strong> यक अमू य िनिधक रूपमे उदधोिषत भेला कारण ि<strong>ह</strong>नकासँ पूवर् मैिथलीक कोनो साि<strong>ह</strong>येित<strong>ह</strong>ािस क थ नि<strong>ह</strong> छल, तें ि<strong>ह</strong>नक अनुसंधान मैिथलीमे अनुसंधानकेँ िदशा–बोधक अनुस धान क<strong>ह</strong>ब तँ कोनो अ युिक्तनि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ैत। ि<strong>ह</strong>नक अनुसंधान मा मैिथलीक <strong>ह</strong>ेतु नि<strong>ह</strong>, युत िनिखल <strong>िव</strong> वमे आधुिनक भारतीय भाषासाि<strong>ह</strong> यातगर् <strong>िव</strong>िश ट अवदानक रूपमे चिचर्त–अिचर्त अिछ।ि<strong>ह</strong>नक अक्षय अनुस धानक फल वरूप अ या य भाषाभाषीकेँ बोध भेलैक जे मैिथली साि<strong>ह</strong>य एक स प न भाषासाि<strong>ह</strong> य िथक जकर मव ऐित<strong>ह</strong>ािसक पृ ठभूिम तेर<strong>ह</strong>म शता दीसँ अ<strong>िव</strong>िच्छ न रूपेँ चिल आिब र<strong>ह</strong>ल अिछ1एि<strong>ह</strong> ऐित<strong>ह</strong>ािसक अनुस धानक थम ख ड पर <strong>िव</strong>ुत भाषा शा ी ोफेसर सुनीित कुमार चटज (1890–1977)क कथन छिन जे पथमे थमे एि<strong>ह</strong> भाषा साि<strong>ह</strong> यक इित<strong>ह</strong>ास कािशत भेल अिछ तेँ ई वागतेयिथक1 ई ेय आ ेय ि<strong>ह</strong>नके छिन जे एि<strong>ह</strong> साि<strong>ह</strong>यक गिरमाकेँ जन मानसक समक्ष तुत कयलिन ितीयख ड पर ोफेसर अमरनाथ झा आमुख िलखलिन जाि<strong>ह</strong>मे मातृभाषानुरागी साि<strong>ह</strong> य मनीषीक कीितर्केँ ई अवगतकरौलिन। एि<strong>ह</strong> पर ियरंजन सेन जे <strong>ह</strong>ुनक शोध–ब धक िनदशक छलिथन <strong>ह</strong>ुनक कथन छिन जे एि<strong>ह</strong><strong>िव</strong> तृत साि<strong>ह</strong> य गौरवमय इित<strong>ह</strong>ास आधुिनकताक पिरे यमे मूर् रूपमे तुत कऽ कए अ य त सा<strong>ह</strong>िसककाज ई कयलिन अिछ।ि<strong>ह</strong>नक ग<strong>ह</strong>न अनुस धामक ृिक पिरचय भेटैछ ि<strong>ह</strong>नक म<strong>ह</strong>वपूणर् कीितर् An Introduction to the folkleterafse of Mithila जाि<strong>ह</strong>मे इ िमिथलांचलक पिरसरमे उपल ध लोक साि<strong>ह</strong> यक <strong>िव</strong> लेषण कयलिन70


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अपन शोध साि<strong>ह</strong>यक संचयनक ममे लोक साि<strong>ह</strong> यसँ सबिधत जतेक सामी ि<strong>ह</strong>नका उपल ध भेलिन तकरासंकिलत कयलिन आ अंेजीमे <strong>िव</strong> लेषणक मािणत कयलिन जे एकर समृशाली <strong>िव</strong>पुल; लोक साि<strong>ह</strong> यजनमानसमे िछिड़आयल अिछ ताि<strong>ह</strong> िदशामे अनुसंधानक योजन अिछ।अपन अनुस धानक तीवर् आकांक्षाक पू यथर् ओ दुइ बेर पड़ोसी रा नेपालक याा कयलिन। थम याा तँओ शोध-ब धक सामी संकलनाथर् गेला<strong>ह</strong> आ ितीय यााक <strong>ह</strong>ुनक उे य छलिन जे थम याामे जाि<strong>ह</strong>सामीक पा डुिलिप नि<strong>ह</strong> उपल धक पौलिन तकरा मूर्रूप दान करबाक िनिम पुन: ओतय गेला<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong>ममे ओ मैिथली भाषा आ साि<strong>ह</strong> यक ब<strong>ह</strong>ुमू य नाटकािदक पा डुिलिपक संचयन कऽ कए कािशत करौलिनजकर <strong>िव</strong>वरण <strong>ह</strong>ुनक कृित वक अतगर्त कयल जायल। ओि<strong>ह</strong> नाटकािदक काशनक फल वरूप भावीअनुसिधतसुक पथ-दशर्न कयलिन1 उक् त कृितक सपादनक ममे ई सारगिभर्त भूिमका अंेजी आमैिथलीमे िलिख ओकर मू यांकनक सं गि<strong>ह</strong> ओकर ऐित<strong>ह</strong>ािसकताकेँ उदघािटत कयलिन जकर फल वरूपमैिथलीक कितपय समयािदक ओझरौठ केँओ सोझरा <strong>दे</strong>लिन।ि<strong>ह</strong>नक अनुसंधान स पूणर् अवधारणाकेँ बदिल <strong>दे</strong>लक आ ओ सकारा मक भेल। आब मैिथली ग भीर अ ययनक<strong>िव</strong>षय मानल जाय लागल। ई अवधारणा एवं सकारा मकता मैिथली साि<strong>ह</strong> यक बड <strong>िव</strong>िध <strong>िव</strong>कास मागर् श तकयलक। एि<strong>ह</strong> िदशामे <strong>ह</strong>ुनका ारा कयल गेल यास तु य अिछ।साि<strong>ह</strong> य–याधनाजयका त िमक साि<strong>ह</strong> य–साधनाक अतगर्त मौिलकक, सपािदत एवं वत आलेखािदक रचनावली पाठककसमक्ष ओ िथक अंेजी एवं मैिथलीमे1 ओ मैिथली साि<strong>ह</strong> यकेँ नव िदशा <strong>दे</strong>बाक िनिम उपयुर्क्त दुनू भाषामेसमान रूपेण लेखन कयलिन जकरा पाछाँ <strong>ह</strong>ुनक उे य छलिन अमैिथल भाषी से<strong>ह</strong>ो एकर गौरव-गिरमाकेँजानय, बुझय जकर <strong>िव</strong>वरण एि<strong>ह</strong> कारेँ अिछ:अंेजीमे मौिलकi. A History of Maithiki Literafuse Valume–I–1949ii.iii.iv.A History of Maithili Leterature Volume–II–1950An Introduction to folk Leterature of Mithils volume–I–1950An Introduotion to folk literature of Mithila Volume–II–1951v. A case of Maithili–1963viA History of Maithili Leterature–197671


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मौिलक मैिथलीi. कीर्िनञा नाटक–1965ii.iii.iv.ितर<strong>ह</strong>ुता कक<strong>ह</strong>ारा–1967मैिथलीमे ाथिमक िशक्षा–1969वृ<strong>ह</strong>त मैिथली श दकोश ख ड–1–1973v. मैिथली साि<strong>ह</strong> यक इित<strong>ह</strong>ास–1988vi. वृ<strong>ह</strong>त मैिथली श द कोश ख ड– 2–1995मौिलक अंेजीजीवको पाजर्न अंेजीक ोफेसरक रूपमे भेलिन तेँ ओ<strong>ह</strong>ू साि<strong>ह</strong> यमे रचना मक वृिक पिरचय <strong>दे</strong>लिन:i. Leetures on Thomas Hardy–1955 एवं 1965ii Leetoores on Four Poets–1957 एवं 1963iii iComplez style in English Poetry–1977vi Leetares on Four Poets (Romantic Poets) –1987v Leetorees on four Poets (Victoriam Poets) –1992सपािदत कृितनेपाल याामे <strong>ह</strong>ुनका मैिथलीक ब<strong>ह</strong>ुमू य धरो<strong>ह</strong>र नाटकािद एवं अ य कृित उपल ध भेलिन नेपाल दरबार लाइरीजे धूल-धूसिरत भऽ र<strong>ह</strong>ल छल तकरा सय न आिन ऐित<strong>ह</strong>ािसक भूिमका िलिख स पािदत कयलिन आ कािशतकयलिन:i. धूमर्समागम– योितरी वर–1960ii. गौरी पिरणय–िशवद–1960iii. गौरी वयंवर–का <strong>ह</strong>ाराम–196072


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्iv.गोरक्ष<strong>िव</strong>जय–<strong>िव</strong>ापित–1961v. रुिक्मणी पिरणय–रमापित–1961vi. कृ ण केिलमाला–न दीपित–1961vii.ी कृ णजता र<strong>ह</strong> यव–ीका तगणक–1961viii. गौरी वयंवर–लालक<strong>िव</strong> –1962ix. <strong>िव</strong>ा <strong>िव</strong>लाप–भूपली भ ल- 1965x. Eneyelopadie of Indian Leteeahese Medieval & Modern Indian LeteratuseMaithili Seetion.Xi.आधुिनक गक िनमता म<strong>ह</strong>ाम<strong>ह</strong>ोपा याय डाo उमेश िम–2006स<strong>ह</strong> सपादनकीितर्पताका–<strong>िव</strong>ापित–1960अनुवादजयका त िम् सफल अनुवादक र<strong>ह</strong>िथ जे साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी ारा भारतक साि<strong>ह</strong> य िनमता िसरीजक अतगर्तगो<strong>िव</strong> द झा (1923) ारा मैिथलीमे िलिखत उमेश िम ( ) मनोाफक अंेजीमे अनुवाद कयलिन जे साि<strong>ह</strong> यअका<strong>दे</strong>मी ारा सन् ई. मे कािशत भेल।उपयुर्क् त रचनाबलीक अितिरक् त मैिथलीमे ि<strong>ह</strong>नक िन न थ िनबंध मैिथली पकािदमे कािशत <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ल जेिन न थ अिछ:1. ोफेसर गंगापित िसं<strong>ह</strong>क सुशीला उप यासक समीक्षा, िमिथला िमि<strong>ह</strong>र–19432. िमिथलाक जन साि<strong>ह</strong> य, चौपािड़ मधुमास–20113. िमिथलाक इित<strong>ह</strong>ास स ब धी िकछु सम या, थम अिखल भारतीय लेखक स मलेन, रचना सं<strong>ह</strong> थमभाग, –19564. थम अिखल भारतीय लेखक स मेलन, नाटक <strong>िव</strong>भागक अ यक्षीय भाषण–195673


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्5. आधुिनक मैिथली साि<strong>ह</strong> य पर अंेजीक भाव, वै<strong>दे</strong><strong>ह</strong>ी नव बर–िदस बर–19576. <strong>ह</strong>मर नेपाल याा, वै<strong>दे</strong><strong>ह</strong>ी जनवरी–19587. पूवo चलीय भाषा, साि<strong>ह</strong> य एवं सं कृितक पार पिरक भाव, चेतना सिमित संगो ठी–19728. आधुिनक िमिथलामे कीर्नकचेतना, चेतना सिमित संगो ठी–19739. पर पराक पिर याग: साि<strong>ह</strong> यक अित वक न, चेतना सिमित संगो ठी–197410. मैिथली नाटक ओ रंगमंच: वर्मान िथित एवं भ<strong>िव</strong> य, चेतना सिमित संगो ठी–197711. भारतीय सं<strong>िव</strong>धान: मैिथलीक सम या, चेतना सिमित मािरका–197712. जी<strong>िव</strong>त जाितक जी<strong>िव</strong>त भाषा, िमिथला िमि<strong>ह</strong>र 11 जून–197813. संगीत शा ओ पूवचलीय गीित का य, चेतना सिमित संगो ठी–197914. साि<strong>ह</strong> य ओ ितवता, चेतना सिमित संगो ठी–198015. साि<strong>ह</strong> य मे पिरवतर्नक वर, चेतना सिमित संगो ठी–198416. रा ीय ओ आचिलक सं कृितक <strong>िव</strong>कास, चेतना सिमित संगो ठी–198617. साि<strong>ह</strong>ियक समालोचना: स दभर् इित<strong>ह</strong>ास लेखनक, चेतना सिमित संगो ठी–198718. <strong>िव</strong>ापित पवर् कोनाकरी, मािरका चेतना सिमित मािरका–198719. म<strong>ह</strong>ाका यमे युगीन संकेत, चेतना सिमित संगो ठी–198820. मैिथली आ दोलन: अतन िथित, चेतना सिमित संगो ठी–198921. याीक मूयांकन क<strong>िव</strong>क रुपमे करबाक िथक, चेतना सिमित संगो ठी 200022. मैिथली उप यासमे िचित समाज, चेतना सिमित संगो ठी–2003<strong>ह</strong>ुनक सम कृितक अवलोकनसँ <strong>ह</strong>ुनक साि<strong>ह</strong>त् य–साधनाक यथाथर् पिरचय भेिट जाइछ जे ओ अपनमातृभाषाक <strong>िव</strong>कासाथर् सतत कायर्रत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>। ओ अपन अक्षय कृित परवत पीढ़ीक छोिड़ गेला<strong>ह</strong> तकर74


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आलोकमे मैिथली साि<strong>ह</strong> यमे नव जीवनक संभावना दृिगत <strong>ह</strong>ोइछ। ओ अपन अितीय वैदु यक एक आदशर् तु त कयलिन जे वर्मान पीढ़ीक लेल पाथेय बनल।स मानमातृभाषानुरागी एवं साि<strong>ह</strong> यानुरागी कीितर् पुरुष जयकांत िम जे मैिथलीक स मानाथर् जे योगदान <strong>दे</strong>लिन ओि<strong>ह</strong>सँअनु ािणत भऽ कए भारतक नेशनल एकेडेमी आँफ लेटसर्क संगि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>िभ न मातृभाषा सेवी संथािद ारासमय–समय पर ि<strong>ह</strong>नका स मािनतक गौरवा<strong>िव</strong>त भेल।1. भारतक आिथर्क राजधानी मु बईक िमिथला म डल ारा आयोिजत अिखल भारतीय मैिथली समेलनकअवसर पर 31 िदसमबर 1969मे स मान पसँ अलंकृत कयलक।2. िब<strong>ह</strong>ारक राजधानी पटनाक सां कृितक एवं साि<strong>ह</strong>ियक सं था चेतना सिमित 1990मे मातृभाषाक अतुिलतसेवाक कारणेँ िमिथला <strong>िव</strong>भुित तापसँ स मािनत कयलक।3. मातृभाषा नुराग आ ओकर <strong>िव</strong>कासाथर् ि<strong>ह</strong>नका ारा जे साि<strong>ह</strong>ियक, रचना मक आ आ दोलना मक कायर्कयल गेल ताि<strong>ह</strong>सँ अनुािणत भऽ िमिथला सां कृितक संगम याग–1995 ई.मे स मान प समिपर्तकयलक।4. झारख डक धनवाद िथत <strong>िव</strong>ापित सिमित <strong>िव</strong>गत शता दीक अवसान बेलामे अथत् 1999 ई. मातृभाषाकउ थानाथर् कायर्सँ अनुािणत भऽ स मान प समिपर्त कयलक।5. <strong>िव</strong>गत शता दीक अितम वषर्मे अथत् 2000 ई.मे नेशनल एकेडेमी आँफ लेटसर् अथत् साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मीनई िद ली ारा कालजयी म यकालीन मैिथली साि<strong>ह</strong> यक <strong>िव</strong>शेषज्ञक रुपमे भाषा समानसँ <strong>िव</strong>भूिषत कयलक।6. ि<strong>ह</strong>नक ब<strong>ह</strong>ुमू य मातृभाषाक सेवाक पिरे यमे साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी नई िद ली एवं िमिथला सां कृितक संगमयागक संयुक् त तवावधानमे मीट दऽ आथर अथत् लेखकसँ भेट कायर्मक आयोजन कयलक 28 मई2000 मे।7. बंगभूिमक जगता योित सं था िमिथला सां कृितक पिरषद कोलकाता 2006 अिभन दन कयलक।सं था–सं थापकयाग अित ाचीन कालि<strong>ह</strong>सँ मैिथल मातृभाषानुरागी मैिथलीक कायर् थल र<strong>ह</strong>ल अिछ तकर दू कारण अिछ।थमत: धम बलवी मैिथल समाज गंगा–यमुना आ <strong>िव</strong>लु त सरवती नदीक संगम र<strong>ह</strong>ल आ ितीय एतय <strong>िव</strong>ाकके <strong>ह</strong>ैबाक कारणेँ <strong>िव</strong>ानुरागी लोकिनक जमावड़ा र<strong>ह</strong>ल अिछ। वाधीनतासँ पूवर् यागक मातृभाषानुरागीजयका त िम एतय मैिथलीक <strong>िव</strong>कासाथर् दू सं थाक थापना कयलिन तीरभुिक्त पिलकेशस आ अिखल75


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भारतीय मैिथली साि<strong>ह</strong> य सिमितक थापना सन् 1944 ई मे कयलिन जकर वर्मान पिरदृ य ऐित<strong>ह</strong>ािसक भऽगेल अिछ जे जनजागरण अनलक त कालीन साि<strong>ह</strong> यकार लोकिनमे। एि<strong>ह</strong> दुनू संथाक ारा कितपयसमकालीन साि<strong>ह</strong>यकार लोकिनक पु तकक काशन कयलक जकर ऐित<strong>ह</strong>ािसक म<strong>ह</strong>व अिछ। एि<strong>ह</strong> सं थाकारा मैिथली समाचार एक अिनयित कालीन पिका मा सूचना मक समाचारक अितिरक्त नव काशनसँपाठककेँ अवगत करबैछ। वर्मान पिरदृ यमे वत िमिथला रा यक समथर्नमे <strong>िव</strong>िभ न समाचार आ यासक<strong>िव</strong>िभ न आयात पर <strong>िव</strong>गत दुइ दशकसँ कािशत करैत आिब र<strong>ह</strong>ल अिछ। एकर सपादन ओ वयं करिथ।पी.ई. एन.मे मैिथली अ तर ीय एवं सा ि<strong>ह</strong>ियक सोिफया वािडया ारा सं थािपत साि<strong>ह</strong>ियक सं था Poets,Essayist and Novelist जकरा संक्षेपमे पी.ई.एन. क<strong>ह</strong>ल जाइछ। उक् त सं थाक ई सिय सद य भऽभारतीय भाषा साि<strong>ह</strong> यानुरागी लोकिनक यान मैिथली भाषा आ साि<strong>ह</strong>य िदस आकिषर्त कयलिन1 एकरअिधवेशनमे ओ स<strong>ह</strong>भागी भेला<strong>ह</strong> बड़ौदा (1957), भुवने वर (1959) आ लखनऊ (1964)मे सिमिलत भऽकए मैिथली भाषा आ साि<strong>ह</strong> यक पुनराख् यान कऽ कए ओि<strong>ह</strong> सं था ारा मैिथलीकेँ भारतक ाचीनतम भाषाकरुपमे मा यता िदऔलिन। एि<strong>ह</strong> सं था ारा मा यता भेटलाक प चात् एकर अिम योजनाकेँ िया<strong>िव</strong>त करवामेअभूत पूवर्क स<strong>ह</strong>ायता भेटल। उक् त अिधवेशनमे पिठत ि<strong>ह</strong>नक भाषणािद ओकर कायर् <strong>िव</strong>विरणीमे कािशतअिछ।पु तक दशर्नीिब<strong>ह</strong>ारक त कालीन रा याल डा. रंगनाथ रामच िदवाकर आँल इिडया पर एक भाषण <strong>दे</strong>लिन जाि<strong>ह</strong>मे <strong>ह</strong>ृदयसँअपन उद्ऽगार यक् त करैत उद्ऽघोषणा कयने र<strong>ह</strong>िथ जे मैिथली ज्ञान थ थ ाचीन भाषा िथक जे एकर<strong>िव</strong>कासमे अित मवपूणर् भूिमकाक िनव<strong>ह</strong> कयलक। जखन जयका त िम ई याख् यान सुनलिन तँ ओअ यिधक उ साि<strong>ह</strong>त भऽ जोर–सोरसँ काज करब ार भ कयलिन।ई एक ऐित<strong>ह</strong>ािसक पिरदृ य अिछ जे मैिथलीक भ<strong>िव</strong> यक िदशा–िनदश करैछ। पुरातन कालसँ इला<strong>ह</strong>ाबाद <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालय ाच् य एवं तीच् य उच् च िशक्षाक <strong>ह</strong>ृदय थल अिछ जतय साि<strong>ह</strong>ियक एवं सां कृितक क्षेक ल धितष् ठ <strong>िव</strong>त समाजक िनवास थल र<strong>ह</strong>लिन। ि<strong>ह</strong>नक कमर्भूिम से<strong>ह</strong>ो ओ<strong>ह</strong>ी <strong>िव</strong> व <strong>िव</strong>ालयमे र<strong>ह</strong>लिन जतयगणत भारतक थम धानमंी पिडत जवा<strong>ह</strong>रलाल ने<strong>ह</strong>रूक ज म भूिम छलिन। ओ अवकाश भेटला परिनित रुपेँ ओतय अबैत–जाइत र<strong>ह</strong>िथ। अिखल भारतीय मैिथली साि<strong>ह</strong> य सिमितक अ यक्ष आ<strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयक अंेजी <strong>िव</strong>भागक याख्याताक रूपमे ओ तकालीन धानमंी सँ सन् 1960 ई. आन दभवनमे दशर्नाथक रुपमे मैिथली दू पु तक वैनाथ िम याी (1911-1998)क का य–सं<strong>ह</strong> िचा आगपािल कथा–सं<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुनका उप<strong>ह</strong>ार <strong>दे</strong>लिथन, संगि<strong>ह</strong> अनुरोध कयलिथन जे मैिथली भाषा आ साि<strong>ह</strong> यकगौरवशाली साि<strong>ह</strong>ियक पर परा तेर<strong>ह</strong>म शतादीसँ उपल ध अिछ, िक तु सरकारी मा यताक अभावमे ई सवर्थाउपेिक्षत अिछ पिडत ने<strong>ह</strong>रू यानसँ <strong>ह</strong>ुनक कथनकेँ ने<strong>ह</strong>पूवर्क सुनलिथन आ क<strong>ह</strong>लिथन Institutionalreorganization is not soul management of the richness of a language we enjoywith sound literature.76


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ए<strong>ह</strong>ी ममे <strong>ह</strong>ुनका ओति<strong>ह</strong> भेटलिथन इला<strong>ह</strong>ाबाद <strong>ह</strong>ाईकोटर्क चीफ जिटस यायमूितर् बी. मिलक। ओक<strong>ह</strong>लिथन एि<strong>ह</strong> रूपेँ अ<strong>ह</strong>ाँक मातृभाषाकेँ मा यता नि<strong>ह</strong> भेिट सकैछ। ओ सला<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>लिथन जे एि<strong>ह</strong> लेलआ दोलनक तरीका अपना बय पड़त तख नि<strong>ह</strong> अ<strong>ह</strong>ाँक मातृभाषाकेँ मा यता भेिट सकैछ। आ दोलनक तरीकािथक जे अपन साि<strong>ह</strong> यक समृशाली, गौरवशाली आ वैभवशाली पर परासँ जनमानसक संगि<strong>ह</strong> संग साि<strong>ह</strong> यिच तक लोकिनक यान किषर्त करबाक उपम करू। यायमूितर् मिलकक स ेरणा आ <strong>िव</strong>चारसँ उ ेिरतभऽ कए ओ इला<strong>ह</strong>ाबादमे सरगंगानाथ सं कृत िरसचर् इ सच् यूटमे 15 िदस बर 1961 ई. केँ मैिथली पु तकदशर्नीक आयोजन कयलिन तथा ओकर उाटन करबाक <strong>ह</strong>ेतु जिटस मिलकसँ अनुरोध कयलिन तथाओकर उाटन करबाक <strong>ह</strong>ेतु जिटस मिलकसँ अनुरोध कयलिथन। ताधिर जिटस मिलकक भारतसरकारक कमीशन फाँर माइनोरोटी लैंग्वेजजक चेयरमैनक पद पर सुशोिभत भऽ गेल र<strong>ह</strong>िथ। ई सुखद संयोगिथक जे उक् त पु तक दशर्नीक उाटन जिटस मिलक वीकार कयलिथन जाि<strong>ह</strong>मे आ ेि<strong>ह</strong>ठामक वुसाि<strong>ह</strong> य िच तक लोकिन मैिथली भाषा आसाि<strong>ह</strong> यक ाचीनतम गौरवशाली पर परासँ अवगत भेला<strong>ह</strong> जे <strong>ह</strong>ुनकासभ पर अपन अिमट छाप छोड़लक। एि<strong>ह</strong> अवसर पर यश वी क<strong>िव</strong> वैनाथ िम याी मैिथलीमे का यपाठकयने र<strong>ह</strong>िथ।इला<strong>ह</strong>ाबादक पु तक दशर्नीसँ अनुािणत आ अनुेिरत भऽ कए ओ सोचलिन जे ए<strong>ह</strong>न दशर्नीक आयोजनगणत भारतक राजधानी िद लीमे कयल जाय तँ िनित रूपेँ मैिथलीकेँ सरकारी मा यता भेटबामे कोनोवाधा नि<strong>ह</strong> आिब सकैछ। एकर आयोजनाथर् ओ अपन ोिभडे ड फ डसँ लोन लऽ कए 8 आ 9 जनवरी1963 ई. मे िद लीक आजाद भवनमे ऐित<strong>ह</strong>ािसक रा ीय पु तक दशर्नीक आयोजन कयलिन जाि<strong>ह</strong>मेिमिथलांचलक <strong>िव</strong>िभ न क्षेसँ चदा एकित कयल गेल आ भालटीयर गेल र<strong>ह</strong>िथ। दशर्नीक सजावट<strong>ह</strong>ृदयाकषर्क छला ब<strong>ह</strong>ुतायादमे पु तकािद एकित कयल गेल छल जाि<strong>ह</strong>मे िमिथला इटीच्यूट दरभंगा आ पटना<strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालय <strong>िव</strong>शेष उ लेखनीय अिछ। सांसद रूपमे लिलतनारायण िम एवं यमुना साद मंडल स<strong>ह</strong>भागीभेल र<strong>ह</strong>िथ। भारत सरकार संसदीय कायर् मंी बाबू स यनारायण िसं<strong>ह</strong>क स<strong>ह</strong>योगसँ धानमंी पिडत जवा<strong>ह</strong>रलाल ने<strong>ह</strong>रू एकर उाटन कयलिन यिप ओ प <strong>ह</strong> िमनट <strong>िव</strong>ल बसँ प<strong>ह</strong>ुँचला<strong>ह</strong>, िक तु पु तकक अबार <strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>तद भऽ गेला<strong>ह</strong>। अपन भाषणमे ओ जे बजलिथन ओ कपनाक <strong>िव</strong>परीते अनुभव भेलिन ोफेसर िमकेँ।भीिजिटंग रिज टर ओ िटंपणी कयलिथन, I was ray to inaygware Maithali Book Exibitionand to see the large Colleetion of books and Manuseripts in Maithli . Thisdomonst trated that Maitili hasd been for long time and is today a living amongthe people of that areas the Language deseirurs encouragement एि<strong>ह</strong> दशर्नीकेँसफल बनयबाक लेल <strong>ह</strong>ा य - यंग् य साट ोफेसर <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा मायान द िम (1934), राम वरूपनटुआक अितिरक् त अनेको ग यमा य राजनैितक, साि<strong>ह</strong>ियक, मैिथली ेमी उनिटक’ दशर्नी सफल बनयबाक<strong>ह</strong>ेतु उपिथत भेला<strong>ह</strong>। एकर शानदार सजाबटक कारणेँ सम कायर्मक झाँकी िसनेमा <strong>ह</strong>ाँलमे दिशत भेंलजे िमिथलीक <strong>ह</strong>ेतु ऐित<strong>ह</strong>ािसक घटना िथक। उपयुर्क् त पु तक दशर्नी एि<strong>ह</strong> बातक सबल माण िथक जे ओएक सफल आयोजक र<strong>ह</strong>िथ मैिथली आ दोलन एक डेग आगू बढ़ल।77


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मीक सामा य पिरषदमे वेश<strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालय अनुदान आयोग ारा मा यता ा त भारतक <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयक अक्षरानुमसँ बीस ितिनिध पाँचवषर्क काला विध <strong>ह</strong>ेतु साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मीक सामा य पिरषदक सद य मनोनीत करबाक िया िथक, जकरनामक अनुशंसा स ब <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयक कुलपित करैत छिथ। जीवनक पिरणत वयमे िब<strong>ह</strong>ार सरकार ि<strong>ह</strong>नकिपता ी म<strong>ह</strong>ाम<strong>ह</strong>ोपा याय डाo उमेश िमकेँ सर कामे वर िसं<strong>ह</strong> सं कृत <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयक कुलपित िनयुक् तकयलक। ई सुखद संयोग छल जे <strong>ह</strong>ुनक कायर् कालमे साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मीक सामा य पिरषक सद यक नामअनुशंिसत करबाक सूचना उक् त <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालयक कुलपितकेँ भेटलिन। मातृभाषानुरागी कुलपितक अतीव इच् छाछलिन जे ए<strong>ह</strong>न यिक्तक नाम अनुशंिसत कयल जे मैिथलीक मा यताथर् एि<strong>ह</strong> भाषाक पुरातन पर पराकउप थापन सबल तकर् ारा तुत कऽ कए ओकर अ यक्ष पिडत जवा<strong>ह</strong>र लाल ने<strong>ह</strong>रूकेँ कनभी स कऽसकिथ अंेजीमे। कुलपित कायलय तीन बेर ोफेसर जयका त िमक नाम ता<strong>िव</strong>त कऽ <strong>ह</strong>ुनकअनुमोदनाथर् तुत कयलक, िक तु कुलपित बार बार <strong>िव</strong>नु कोनो िटं पणी कयने फाइलकेँ वापस कऽ <strong>दे</strong>िथ।<strong>ह</strong>ुनका एि<strong>ह</strong> बातक आशंका छलिन जे जनमानस ई आरोप लगाओत जे अपन पुक नाम अनुशंिसत कयलिन।अ तत: सामािजक दबाबक कारणेँ कुलपित जयका त िमक अनुशंिसत कयलिथन आ ओ अका<strong>दे</strong>मीक सामा यपिरषदक सद य भऽ गेला<strong>ह</strong>। सामा य पिरषदक सद य बिन ति<strong>ह</strong> ओ मैिथलीक मा यताथर् आ दोलन ार भकयलिन जे एकर <strong>िव</strong>कासक अवरु ारा शनै:-शनै: खुजय लगलैक। अ या य भाषा भाषी सद य लोकिनक यान मैिथलीक गौरवशाली साि<strong>ह</strong>ियक पर पराक िदशामे यान आकिषर्त करब ओ ार भ कयलिन।मैिथलीक मा यतामैिथलीकेँ मा यता साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी िदअ, ताि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेतु ओ फाँड़ बाि<strong>ह</strong> कऽ एकरा पाछाँ पड़लिन तकरा पाछाँ<strong>ह</strong>ुनक याग आ बिलदानक इित<strong>ह</strong>ास जनमानससँ नि<strong>ह</strong> नुकायल अिछ। ओ सामा य पिरषदक माननीय सद यलोकिनक यानकिषर्त करबाक आ मातृभाषा मैिथलीक म<strong>ह</strong>व िनरुिपत करबाक िनिम अंेजीमे दू बुकलेटिलखलिन A cabe for Maithili एवं Cohal They say about Maitheili तकरा सद य लोकिनकबीच <strong>िव</strong>तिरत कयलिन। यिप िद लीक पुतक दशर्नीमे पिडत ने<strong>ह</strong>रू जे अका<strong>दे</strong>मीक अ यक्ष से<strong>ह</strong>ो र<strong>ह</strong>थ ओएि<strong>ह</strong> बातक संकेत <strong>दे</strong>ने र<strong>ह</strong>िथ जे एि<strong>ह</strong> भाषाकेँ मा यता भेटबाक चा<strong>ह</strong>ी1 िक तु दुभग्यसँ <strong>ह</strong>ुनक मृत् यु भऽ गेलिनआ <strong>ह</strong>ुनक मृयुपरांत ोफेसर सुनीित कुमार चटज एकर अ यक्ष बनला<strong>ह</strong> जे मैिथलीक गौरव-गािरमा आम<strong>ह</strong>वसँ पूवर् पिरिचत र<strong>ह</strong>िथ। <strong>ह</strong>ुनका अ यक्ष बिनति<strong>ह</strong> ई अ यिधक आशा<strong>िव</strong>त भऽ गेला<strong>ह</strong> जँ आब मा यताभेटवामे मा वैधािनक िया शेष अिछ। एि<strong>ह</strong> लेल एक सिमित गिठत कयल जाि<strong>ह</strong> मे भाषा<strong>िव</strong>द डाo सुकुमारसेन (1900–1992) ोफेसर <strong>ह</strong>जारी साद <strong>िव</strong>ेदी (1907–1979) आ डाo सुभ झा (1909–2000)केँसद य मनोनीत कयल गेलिन जकर बैठक िदलीमे आ<strong>ह</strong>ूत भेल। एि<strong>ह</strong> सँ पूवर् कोलकाताक वासी मातृभाषासेवी सं थािदक संग िमिथलांचल मे जनजागरण भऽ गेल ओ पो टकाडर् अिभयान चला कऽ एि<strong>ह</strong> माँग कऽसमथर्न कयलक जकर फलवरूप भेटल। एि<strong>ह</strong> िदशामे ोफोसर िमक स यास ऐित<strong>ह</strong>ािसक घटनाक रूपमेसतत िचरथायीय र<strong>ह</strong>ता<strong>ह</strong>।78


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ितर<strong>ह</strong>ूता िलिपक संरक्षकअ य वतं साि<strong>ह</strong>ियक आधुिनक भारतीय भाषािदक समान मैिथली भाषाकेँ अपन ाचीन वत िलिप छैकजकरा ितर<strong>ह</strong>ुता वा िमिथलाक्षर वा मैिथलाक्षर वा मैिथली िलिप क<strong>ह</strong>ल जाइछ। ितर<strong>ह</strong>ुता नामसँ ज्ञान <strong>ह</strong>ोइत अिछजे ई िलिप ितर<strong>ह</strong>ुत <strong>दे</strong>शक िथक। जि<strong>ह</strong>ना भाषा आ स यता पर पर अ यो याित अिछ ति<strong>ह</strong>ना िलिप आभाषाक स ब ध छैक1 अपन िलिपसँ जि<strong>ह</strong>ना–जि<strong>ह</strong>ना स ब ध छूटल जायत ति<strong>ह</strong>ना–ति<strong>ह</strong>ना भाषाक ित ताि<strong>ह</strong>अनुपातमे आकषर्ण कम <strong>ह</strong>ोइत जायत तकर यक्ष माण िथक मैिथली। एि<strong>ह</strong> िलिपक जानिन<strong>ह</strong>ारक सं थािदनानुिदन नगय भेल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ जे मैिथली <strong>ह</strong>ेतु िच तनीय <strong>िव</strong>षय िथक। एि<strong>ह</strong> न पर जयका त िमगभीरता पूवर्क <strong>िव</strong>चार कयलिन जे एकर संरक्षणाथर् यासक योजन अिछ। साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी मैिथलीकमा यताक संगमे एक न उपिथत भेल छल जे एकर वत िलिपक अितव छैक वा नि<strong>ह</strong>? ओ एकरउरमे तकर् <strong>दे</strong>लिथन जे एकरा अपन वत िलिप छैक जकर पुरातन इित<strong>ह</strong>ास छैक। <strong>ह</strong>ुनक मा यता छलिनजे मैिथलीक वत अितव थािपत करबामे जे किठनता िलिपक कारणेँ भेलिन आ वर्मान पिरे य मेभऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ से नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत जँ <strong>ह</strong>मरा लोकिन एकरा संरिक्षत रखने रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ुँ तँ ई कथमिप नि<strong>ह</strong> उठैत।वातलापक ममे ओ <strong>ह</strong>मरा एक बेर क<strong>ह</strong>ने र<strong>ह</strong>िथ जे पुरातन कालमे सम िमिथलाचलमे ितर<strong>ह</strong>ुताक संगि<strong>ह</strong>कैथी िलिपक चलन छलैक। दरभंगा राजक कायर्–कलापमे से<strong>ह</strong>ो ितर<strong>ह</strong>ुता िलिपक योग <strong>ह</strong>ोइत छलैक िक तुओकरा बि<strong>ह</strong> कृत कऽ कए ि<strong>ह</strong> दी ब<strong>ह</strong>ुल <strong>दे</strong>वनागरी िलिपकेँ लािद <strong>दे</strong>ल गेलैक जकर भयंकर दुपिरणाम भेलैक जेशनै:-शनै: जनमानससँ ई <strong>िव</strong>लु त <strong>ह</strong>ोइत गेल। एकर फल वरूप मैिथली सदृश ाचीनम भाषाकेँ वर्मानपिरे यमे ि<strong>ह</strong> दीक अंगक उोषणा <strong>िव</strong>ान लोकिन कयलिन जेना वर्जभाषा आ अवधीक संगमे क<strong>ह</strong>ल जाइछ।जँ ितर<strong>ह</strong>ुता िलिप चिलत र<strong>ह</strong>ैत तथा एकर साि<strong>ह</strong> य ए<strong>ह</strong>ी िलिपमे िलखल जाईत तँ ए<strong>ह</strong>न <strong>िव</strong>वादक उावनाकथमिप नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत। सं कृतक <strong>ह</strong>ेतु वैकिपक रूपमे सम त भारतमे <strong>दे</strong>वनागरी िलिप यव<strong>ह</strong>ृत <strong>ह</strong>ोबय लागलतकर भाव िमिथलाचल पर पड़ल आ मैिथली साि<strong>ह</strong> य िनमता लोकिन ितर<strong>ह</strong>ुताक थान पर <strong>दे</strong>वनागरीिलिपक योग करय लगला<strong>ह</strong>।यिप एि<strong>ह</strong> िलिपक संरक्षणाथर् कितपय यास अव य कयल गेल, िक तु कोनो यास सफल नि<strong>ह</strong> भऽ सकल।दरभंगासँ ितर<strong>ह</strong>ुता िलिपमे समाचार प बा<strong>ह</strong>र करबाक यास कयल गेलैक, िक तु ओ<strong>ह</strong>ोक <strong>िव</strong>फल र<strong>ह</strong>ल।मैिथली भाषी जनमानस ितर<strong>ह</strong>ुता आ कैथी िलिपमे पढ़ैत–िलखैत छल आ एि<strong>ह</strong>सँ अितिरक् त कोनो िलिपकयोगक ज्ञान लोककेँ नि<strong>ह</strong> छलैक। यिप एकरा पुनज<strong>िव</strong>त करबाक नेयारभास पु तक भ डारसँ जीवनाथ राय(1891–1964) बाड ला िलिपक भाव काँटा अव य बनाओल गेल आ ओ ‘मैिथलीक थम पु कक रचनाअव य कयलिन, मुदा ओ सफल नि<strong>ह</strong> भऽ सकल।जखन मैिथली कोश कािशत करबाक न उपिथत भेलिन तखन ओ <strong>िव</strong>शु ितर<strong>ह</strong>ुता िलिपक टाइपबनयबाक अथक यास कयलिन, कारण <strong>ह</strong>ुनक बलवती इच्छा छलिन जे ितर<strong>ह</strong>ुता िलिपमे कोश कािशत <strong>ह</strong>ो।एि<strong>ह</strong> भावनासँ ओ उ पेिरत भऽ ितर<strong>ह</strong>ुता कक<strong>ह</strong>ारा (1967) नामक एक पु तक िलखलिन1 दैव दुयग ए<strong>ह</strong>नभेल जे <strong>ह</strong>ुनक ओ यास सफली भूत नि<strong>ह</strong> भऽ पौलिन। <strong>ह</strong>ुनक मा यता छलिन जँ <strong>ह</strong>मरा लोकिन एकरा79


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अपनौने रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ुँ तँ मैिथलीक अितरण, ाचीन एवं म ययुगीन कालजयी साि<strong>ह</strong> यक िरसचर् अिधक सुकर<strong>ह</strong>ोइत। वर्मान पिरे यमे एकर पुनरु थान करब योजनीय अिछ िरसचर् आ सां कृितक कायिदमे अलंकरणकरूपमे <strong>िव</strong>शेष उपा<strong>दे</strong>य <strong>ह</strong>ोयल। येक मैिथली ेमी जनमानससँ आ <strong>िव</strong>शेषत: मैिथली पढ़िन<strong>ह</strong>ार छा समुदायकेँएि<strong>ह</strong> िलिपकेँ िसखबाक ेरणा <strong>दे</strong>लिनओ।परामशर् मा डलक संयोजकसाि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी ारा मैिथलीक मा यता भेटलाक प चात् सम िमिथलाचल एवं वासी मातृभाषानुरागीमेस नताक ल<strong>ह</strong>िर पिर यात भऽ गेल। जनमानस आन दक सागरमे डुबी मारय लागल आ आशां<strong>िव</strong>त भेल जेमैिथलीक <strong>िव</strong>कासक अवरू मागर्मे एक नव िकरण <strong>िव</strong>कीणर् अव य <strong>ह</strong>ोयत। मैिथली पराम म डलक थमसंयोजक भेला<strong>ह</strong> रमानाथ झा (1906-1971)क आकिमत् िनधनोपरा त जयका त िमकेँ एकर संयोजकबनाओल गेल।यिप ओ दू खेप परामशर् म डलक संयोगक र<strong>ह</strong>ला, िक तु <strong>ह</strong>ुनक कायर् कालमे कोनो ए<strong>ह</strong>न उलेखनीयकाशन नि<strong>ह</strong> भेल। <strong>ह</strong>ुनक कायविधमे िन न थ पु तक काशमे आयल ओ िथक उमानाथ झा ारा स पािदत<strong>िव</strong>ापित गीत शती ( ) आ जयधारी िसं<strong>ह</strong> ारा सं<strong>ह</strong>ीत मैिथली कथा सं<strong>ह</strong> ( ) इ यािद।ि<strong>ह</strong>नकि<strong>ह</strong> संयोजक कालक दुइ घटना मैिथलीक िचर मरणीय अिछ। ओ िथक अका<strong>दे</strong>मी ारा मैिथलीक वीकृित प चात् इित<strong>ह</strong>ासकार ोफेसर राधाकृ ण चौधरी (1924–1984)केँ अंेजीमे मैिथली साि<strong>ह</strong> यकइित<strong>ह</strong>ास िलखबाक दािय व सॱपलक। ओ यथा समय ओकर पा डुिलिप साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मीमे समिपर्त कयलिनजकरा परामशर् म डलक समक्ष <strong>िव</strong>चाराथर् तुत कयल गेल। िक तु <strong>ह</strong>ुनक पा डुिलिप ए<strong>ह</strong>न बभन पेंचमे पड़लजे कितपय कारणसँ ओकरा काशनसँ वंिचत कऽ <strong>दे</strong>ल गेल। एकर मुख कारण छल जे मैिथलीक इित<strong>ह</strong>ासलेखन पर ोफेसर िमक एकािधकार छलिन1 ओ अपन पूवर् कािशत इित<strong>ह</strong>ास थम ख ड आ ितीयख डकेँ संिक्षत कए अका<strong>दे</strong>मी ारा कािशत करौलिन A History of Maithili Leterature (1976)।तप चात् ओकर मैिथली अनुवाद मैिथली साि<strong>ह</strong> यक इित<strong>ह</strong>ास (1988) वयं कयलिन, कारण <strong>ह</strong>ुनका एि<strong>ह</strong><strong>िव</strong>षयक शंका छलिन जे कदािचत अ य अनुवादक ए <strong>ह</strong>र-ओ <strong>ह</strong>र ने कऽ <strong>दे</strong>त। िक तु उपयुर्क् त पा डुिलिपकेँोफेसर चौधरी से<strong>ह</strong>ो कािशत करौलिन A Seervey of Maithili Leterature (1976) नामे। उक् तदुनू इित<strong>ह</strong>ास मैिथलीमे <strong>िव</strong>वादापद र<strong>ह</strong>ल।ि<strong>ह</strong>नक कायविधमे अका<strong>दे</strong>मी एक पु तक कािशत कयलक Indian Leterature SinceIndependence (1973) जाि<strong>ह</strong>मे अका<strong>दे</strong>मी ारा वीकृत भाषािद वात योर कालक गितक <strong>िव</strong>कास–यााक मू यांकन करबाक छलैक। मैिथली भाषाक वात योर काजक <strong>िव</strong>कास गितक संगमे ोफेसर िमआलेख तुत कयलिन जे काशनोपरा त साि<strong>ह</strong> य जगतमे एक पैध <strong>िव</strong>वाद के िब दू बिन गेल। वात योर मैिथलीक साि<strong>ह</strong> यक यथाथर् मू यांकन करबामे अज्ञानतावश वा यथाथर् सूचनाक अभावमे जेामक <strong>िव</strong>चार तुत कयलिन तकर <strong>िव</strong>रोधमे पटनासँ कािशत िमिथला िमि<strong>ह</strong>रक पचीस अंकक लगधक80


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िभ न–िभ न लेखक ारा साि<strong>ह</strong> यक यथाथर्ताक मू यांकन कयल गेल। िमि<strong>ह</strong>रक सपादक सुधांशु शेखर चौधरी(1920–1990) वा<strong>दे</strong>–वा<strong>दे</strong> जायते त वबोध नामे एक सीिरज चलौलिन जाि<strong>ह</strong>मे उक् त आलेखाि<strong>ह</strong> कािशत भेलजाि<strong>ह</strong>मे <strong>ह</strong>ुनक कटु आलोचना कयल गेल।िदशा बोधक समीक्षकयिप ओ जीवन पयर् त अंेजी साि<strong>ह</strong> यक अ ययन–अ यापन िनरल र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> जाि<strong>ह</strong>मे समीक्षाक चूर सामीउपल ध छैक, िक तु मातृभाषामे समीक्षाक सवर्था अभाव <strong>दे</strong>िख ओकरा अिभविर्त करबाक उे यसँ उ ेिरतभऽ मैिथलीमे समीक्षा िलखबाक शुभार भ कयलिन। ि<strong>ह</strong>नक वृ<strong>ह</strong>त समीक्षा मक कृित काशमे आयल ोफेसरगंगापित िसं<strong>ह</strong> (1894–1969)क सय: कािशत उप यास सुशीला () पर जे दरभंगासँ कािशत िमिथलािमि<strong>ह</strong>रक सपादक सुरे झा सुमन ( 1910–2002) कािशत कयलिन। एकर म<strong>ह</strong>व एि<strong>ह</strong> कारणेँ अिछ जेउप यासकार उप यासमे कितपय थल पर मैिथली श दक बदलामे ि<strong>ह</strong> दी श द–समू<strong>ह</strong>क योग कयने र<strong>ह</strong>िथतकर आ सतकर् ितवाद कयलिन। इए<strong>ह</strong> आलेख ि<strong>ह</strong>नका मैिथली आलोचनामे वेशक ार खोललक तथाि<strong>ह</strong>नका यश वी बनौलक। जनमानसक ई धारणा छलैक जे मैिथलीमे जे िलखल जाइत छैकसे ठीक छैकतकर आलोचना नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोमक चा<strong>ह</strong>ी। एि<strong>ह</strong> पर कतेक <strong>िव</strong>वाद चलल। मैिथलीक युवा साि<strong>ह</strong> य िच तक बाबूभुवने वर िसं<strong>ह</strong> भुषन (1907–1944) ि<strong>ह</strong>नका अ यिधक ो साि<strong>ह</strong>त कयलिथन।यिप ि<strong>ह</strong>नकि<strong>ह</strong>सँ मैिथलीमे इित<strong>ह</strong>ास–लेखनक पर पराक शुभार भ <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे व तुत: समीक्षाक ेणीमेपिरणत अिछ। एि<strong>ह</strong> ऐित<strong>ह</strong>ािसक थक जे उपयोिगता छैक ताि<strong>ह</strong> संगमे <strong>ह</strong>म िबतार पूवर्क <strong>िव</strong>वेचन कयलअिछ ि<strong>ह</strong>नक अनुसंधान उपशीषर्का तगर्त। तेँ एतय गाओल गीतकेँ गायब समुिचत नि<strong>ह</strong>। आधुिनक पिरे यमेतथा किथत आलोचकक कथन छिन <strong>ह</strong>ुनक इित<strong>ह</strong>ासमे कितपय दोष अिछ। िक तु एि<strong>ह</strong> बातकेँ ओ सवर्थािबसिर जाइत छिथ जे <strong>ह</strong>ुनका समक्ष कोनो ितमान नि<strong>ह</strong> छलिन जकर आलोकमे ओकर <strong>िव</strong> तृत <strong>िव</strong> लेषणकिरतिथ। अपन इित<strong>ह</strong>ास क अतगर्त ओ एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>षय–व तुक <strong>िव</strong> लेषण नि<strong>ह</strong> कऽ पौअिन तकरा <strong>ह</strong>मरा लोकिनअनुसंधान कऽ काशमे अनबाक यास करी। जँ <strong>ह</strong>ुनक इित<strong>ह</strong>ासकेँ मा डाँक मेटैशन क<strong>ह</strong>बैक तँ ओकरआलोकमे ओ अनेक िदशा िनदश कयलिन जाि<strong>ह</strong> िदशामे वर्मान पिरे यमे ग<strong>ह</strong>न अनुसंधानक योजन अिछ जेपरवत पीढ़ीकेँ करबाक छैक। ि<strong>ह</strong>नक इित<strong>ह</strong>ास मैिथली आलोचना साि<strong>ह</strong> यकेँ िदशा बोध करौलक जाि<strong>ह</strong>सँ आगाँ<strong>ह</strong>मरा लोकिन नि<strong>ह</strong> बिढ़ पौल<strong>ह</strong>ुँ अिछ जे िच तनीय िथक।मैिथली लोक साि<strong>ह</strong> यसँ स बिधत ि<strong>ह</strong>नक An Introdution to Folk Literatuse of Mithila एि<strong>ह</strong><strong>िव</strong>धाक थम ंथ िथक जाि<strong>ह</strong>मे िमिथलाचलमे <strong>ह</strong>ुनका लोक साि<strong>ह</strong> यसँ स बिधत जतेक सूचना उपल ध भऽपौलिन तकर लेखा–जोखा ओ दुइ ख डमे तुत कयलिन1 थम ख डमे लोक गीतसँ स बिधत चुरसामी, लोकनाय स बधी गीत आिदक <strong>िव</strong>वेचन ओ कयलिन। ितीय खडांतगर्त लोक <strong>िव</strong>ास, लोकपरपरा एवं कितपय लोक कथािदक चच भेल अिछ। आधुिनक पिरे यमे लोक साि<strong>ह</strong> य पर जतेक कायर्भेल अिछ वा भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ तकर ेरणा ोत उपयुर्क्त समीक्षा िथक जे परवत पीढ़ीक लोक साि<strong>ह</strong> यकारकपाथेय बनल।81


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्वै<strong>दे</strong><strong>ह</strong>ी सिमित ारा आयोिजत थम अिखल भारतीय लेंखक समेलनक अवसर कािशत रचना सं<strong>ह</strong>मे मैिथलीइित<strong>ह</strong>ास स ब धी िकछु सम या िदस जनमानसक संगि<strong>ह</strong> बु वगर्क यानाकिषर्त कयलिन जे िदशा बोधकरबैछ जे जाधिर उपयुर्क् त सम यािदक समाधान नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोयत ताधिर इए<strong>ह</strong> िथित र<strong>ह</strong>ता उपयुर्क् त अवसर परअपन अ यक्षीय भाषणमे नाय साि<strong>ह</strong> यक भ<strong>िव</strong> य पर काश दऽ कए कितपय नव–िब दुक संकेत <strong>दे</strong>लिन आजोर <strong>दे</strong>लिन जे एकरे मा यमे मैिथलीक भ<strong>िव</strong> य सुरिक्षत रि<strong>ह</strong> सकैछ जे <strong>ह</strong>ुनक आलोचना मक वृिक संकेतकरैछ।ि<strong>ह</strong>नक सम उपल ध आलेखक अनुशीलनसँ आब बोध <strong>ह</strong>ोइछ जे ओ मैिथल सं कृित, साि<strong>ह</strong>ियक पर पराकेँअक्षुण रखबाक िदशा–बोध करौलिन। एि<strong>ह</strong> संगमे <strong>ह</strong>ुनक अवधारणा छलिन जे भेष–भूषा, भाव–भाषा, कला–कौशल, िच–कला–संगीतकेँ उार करबाक योजन अिछ। एि<strong>ह</strong> उे यक पूयथर् अपन आलेखािदमे <strong>िव</strong> तारपूवर्क <strong>िव</strong>चार कयलिन आ संकेत <strong>दे</strong>लिन जे युवा पीढ़ीकेँ असर भऽ कायर् करबाक योजन अिछ। <strong>ह</strong>ुनकमा यता छलिन जे मैिथली नाटक आ रंगमंचक मा यमे एकर भ<strong>िव</strong> यकेँ सुिनित कयल जा सकैछ। नायसाि<strong>ह</strong> य जी<strong>िव</strong>त र<strong>ह</strong>ल–पढ़बाक ओ सुतबाक एवं <strong>दे</strong>खबाक ियामे सजीवता छैक, मूतर्मय व तुकेँ उपिथतकरबाक क्षमता छैक तथा अिभनयमे सौ दयर् ओ कलाक वा त<strong>िव</strong>तकता, मनु यता एवं स यता छैक, सेसाि<strong>ह</strong>तयक अ याय <strong>िव</strong>धामे भेटब असभव छैक।बीसम शतादीमे मैिथली साि<strong>ह</strong> यमे पिरवर्नक वर गुंिजत भेल तकर ओ समथर्कक रूपमे अयला<strong>ह</strong>।आधुिनक िशक्षाक चारसँ लोकक ज्ञान ओकर दृि <strong>िव</strong>किसत भेलैक तथा मातृभाषानुरागी लेखक लोकिनकलेखनी ओि<strong>ह</strong> पिरवर्नकेँ अंिकत करय लागल जे सा ि<strong>ह</strong> यमे नवीनताक संचार भेलैक। पिरवर्नक वरकमुखरताक कारण अिछ नूतन वैज्ञािनक आ<strong>िव</strong>कारक चम कार, औोिगकरणक वृि, एि<strong>ह</strong>सँ उ प न जन–जीवनक संकुलता, आिथर्क <strong>िव</strong>चारक क्षेमे माक्सर्वादक उदय, ायडक िसा त, बौिकता वृि। साि<strong>ह</strong> यकक्षेमे एकर भाव पड़ल आ पिरवर्नक वर गुंिजत भेल तकर ओ पक्षपाती र<strong>ह</strong>िथ। उपयुर्क् त पिरे यमेि<strong>ह</strong>नक सम रचनािद ि<strong>ह</strong>नका िदशाबोधक समीक्षक रूपमे मािणत कयलक।कीर्िनञा नाटकA History of Maithili Leterature क Volume–I मे िमिथलामे उपल ध नाटकािदकेँ ओ कीर्िनञानामे संबोिधत कयलिन जाि<strong>ह</strong> संगमे आपि तुत कयलिन रमानाथ झा अिभ यनाक थम अंकमे <strong>ह</strong>ुनकाारा थािपत मनक ख डन करैत ओकरा कीर्िनञा नाच क<strong>ह</strong>लिन। एि<strong>ह</strong> पर मैिथली आलोचनाक क्षेमे<strong>िव</strong>वादक एक परपराक शुरुआत भेल। ोफेसर िम <strong>ह</strong>ुनक मतक ख डन कयलिन उक् त पिकाक अिमअंकमे । त प चात् रमानाथ झा ब ध सं<strong>ह</strong> (1371 साल)मे मैिथली नाटकपर एक बृ<strong>ह</strong>त् आलोचनाकयलिन। इ<strong>ह</strong>ो कीनर्िनञा नाटक (1965) नामक एक वत पु तक अपन मतक समथर्नमे कािशतकयलिन जाि<strong>ह</strong>मे <strong>ह</strong>ुनक मतक ख डन तकर् <strong>दे</strong>लिन जे मैिथलीमे शोध कोना <strong>ह</strong>ो, इित<strong>ह</strong>ासमे पर पराक नामकरणकीर्िनञा नामक साथर्कता, नटुआ आ नटिकयामे भेद, नाच ओ नाटकक अभेद स बधी माण, नाटकश दक यापक अथर्, िमिथलामे अिभनयक पर परा, कीतर्िनञामे पाक वेश - िन मण, पाक संख् या,82


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्योग् यता, िमिथलामे कीतर्िनञाक परपरा, िमिथलामे नाटकक परपराक अभाव, कीतर्िनञा सं कृत नाटक िथकतथा एकर नटुआक अयोग् यता आिद <strong>िव</strong>षय पर काश <strong>दे</strong>लिन।एि<strong>ह</strong> संगमे <strong>ह</strong>ुनक मा यता छलिन, जे ई नेपालक जगाओल धनरािश िथक। इित<strong>ह</strong>ास बुझबाक <strong>ह</strong>ेतु बड़ त<strong>ह</strong>मेजाय पड़त। <strong>ह</strong>ुनक कथन छलिन जे इित<strong>ह</strong>ासकारकेँ इमानदार आ िन पक्ष <strong>ह</strong>ोयब परमाव यक अिछ। रमानाथझा वाज ए क जरभेिटव इमैजनेिटव ि<strong>ह</strong> टोिरयन।उपयुर्क् त पिरे यमे मैिथली आलोचक लोकिन दू भागमे <strong>िव</strong>भक् त भऽ गेला<strong>ह</strong>1 िकछु वषर्क प चात् ोफेसरेमशंकर िसं<strong>ह</strong> (1942) मैिथली नाटक ओ रंगमंच (1978) एक नव िब दु िदस संकेत कयलिन जे ई नेकीर्िनञा नाटक िथक ने कीतर्िनञा नाच, युत एि<strong>ह</strong> सब नाटकािदककेँ ओ लीला नाटक क<strong>ह</strong>लिन। ोफेसरिसं<strong>ह</strong> एि<strong>ह</strong> िदशामे <strong>िव</strong>चार करबाक एक नव िदशाक बोध करौलिन जे <strong>िव</strong>चारणीय िथक।आ दोलनक सजग <strong>ह</strong>रीअनुस धानोर एक नव वृिक जागरण <strong>ह</strong>ुनक मित कमे भेलिन जे मैिथलीक गौरव–गािरमाकैँ वर्मानपिरे यमे जागृत करबाक िनिम ओ रचना मक आ आ दोलना मक मागर्क अनुसरन कयलिन। एि<strong>ह</strong> लेल ओअकमर् य िनिय, सुसुत, धािमर्क करता, रुिढ़ त जीवनक अ धकूपमे डूबल समाजमे नवजीवनक संचारकरबाक <strong>ह</strong>ेतु जनजागरणक अिभयानक सूपात कयलिन जे िमिथलाक सामािजक, सां कृितक एवं साि<strong>ह</strong>ियकजीवनमे नव चेतना अनबाक <strong>ह</strong>ेतु ओ रचनात् मक आ आ दोलना मक रूख अिख्तयार कयलिन जकर भाविमिथलावासी पर पड़ल। <strong>ह</strong>ुनक आ दोलनकारी वरूप पि<strong>ह</strong>ल पिरचय भेटैछ जे साि<strong>ह</strong> यक समृशाली पर पराकेँजनमानसकेँ अवगत करयबाक <strong>ह</strong>ेतु ओ इला<strong>ह</strong>ाबाद आ िद लीमे दुइ बेर अित उ साि<strong>ह</strong>त भऽ पु तक दशर्नीकआयोजन कयलिन। साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मीक सामा य पिरषदक सद यक मनोयननक पात् अपन मातृभाषाकसाि<strong>ह</strong>ियक परपरासँ अय भाषाभाषीकेँ एकर म<strong>ह</strong>वसँ अवगत करयबाक िनिम ओ संधषर् करब ार भकयलिन। <strong>ह</strong>ुनक एि<strong>ह</strong> सकारा मक आ दोलनकेँ मूर् रूप दान करबामे िमिथलाचल आ वासी मातृभाषानुरागीसं थािद अपिरिमत स<strong>ह</strong>योग भेटलिन जकर एतय पुनराख्यानक योजन नि<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong> आ दोलन मे मा ि<strong>ह</strong>नकेनि<strong>ह</strong>, युत सम त मैिथली भाषी जनमानसक स<strong>ह</strong>योगकेँ अवीकारल नि<strong>ह</strong> जा सकैछ जकर पिरणाम भेलभारतक सवच् च साि<strong>ह</strong>ियक सं था नेशनल लेटसर् ऐकेडमी अथत् साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी ारा एि<strong>ह</strong> भाषा साि<strong>ह</strong>ियकपर परासँ अवगत भऽ मा यता ा त भेलैक।िब<strong>ह</strong>ार एवं के सरकारक उदासीनताक कारणेँ ई भाषा सवर्था उपेिक्षत <strong>दे</strong>िख <strong>ह</strong>ुनका <strong>ह</strong>ृदयक आोश भेलिनआ ओ क<strong>िव</strong>वर सीताराम झा (1891–1975)क िन न थ पंिक्तसँ अितशय भा<strong>िव</strong>त भेला<strong>ह</strong>:अिछ सलाइ मे आिग, बरत की िबना रगड़ने।पायब िनज अिधकार, कत<strong>ह</strong>ुँ की िबना झगड़ने।।83


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्• क<strong>िव</strong>वरक उपयुर्क् त पंिक्तक यापक भाव जनमानस पर पड़लैक जाि<strong>ह</strong>सँ अिभभूतओ जन जागरणकअिभनव अिभयान चलौलिन जे जनमानस अपन लेल मातृभाषाक म<strong>ह</strong>वकेँ जानय, बुझय आ अपन समुिचतअिधकार ा त करबाक िदशामे <strong>ह</strong>ुनका स<strong>ह</strong>योग <strong>दे</strong>मक <strong>ह</strong>ेतु उता<strong>ह</strong>ुल भऽ गेल। कारण ओ अनुभव कयलिन जेिमिथलांचल वासीमे भाषा चेतनाक सवर्था अभाव छैक। भाषा चेतनाक अथर् िथक मातृ भाषाक ित ेम,दाियव–बोध, कर् य–बोध, गौरव–बोध आिद सम त <strong>िव</strong>षय चेतना श दमे सिि<strong>ह</strong>त अिछ। भाषाक उ नित आ<strong>िव</strong>कास ओि<strong>ह</strong> भाषा भाषीक चेतना पर िनभर्र करैछ, िक तु मैिथली भाषी जनमानसमे अपन भाषा आ साि<strong>ह</strong> यकसवगीन <strong>िव</strong>कासक अकाँक्षाक अभाव <strong>दे</strong>िख ओ सवर्थम भाषा चेतना जगयबाक िनिम आ दोलन कयलिन जे<strong>ह</strong>म मैिथल छी, <strong>ह</strong>मर मातृभाषा मैिथली िथक आ <strong>ह</strong>म िमिथलावासी छी। एि<strong>ह</strong> भावनासँ ओ उ ेिरत भऽिमिथलांचल वासीसँ अनुरोध कयलिन जे जाित–भेद, वगर्–भेद िछावेषणक वृितक पिर यागक एक जुट भऽिमलजुिलक भाषाक <strong>िव</strong>कास कायर्क ित स ब भऽ आ दोलन करी।• ओ मैिथली आ दोलनकेँ नव वरूप दान करबाक आकांक्षी र<strong>ह</strong>िथ, कारण <strong>ह</strong>ुनक बल इच् छा छलिनजे आ दोलन सब धी कायर्मकेँ रूपाियत करबाक झु ड बाि<strong>ह</strong>क ढ़ोल बजा कऽ गाम–गाममे घुिम कऽमातृभाषाक म<strong>ह</strong>वकेँ बुझायब। एि<strong>ह</strong> लेल मुख् य–मुख् य थान पर मीिटंगक आयोजन करब आ मातृभाषाकवात<strong>िव</strong>क म<strong>ह</strong>व आ त जिनत <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ध सम यािदसँ जनमानसक यानाकिषर्त करब। एि<strong>ह</strong> भाषा पर एकजाितक वचर् वकेँ समा त करबाक लेल से<strong>ह</strong>ो आ दोलनक आव यकता अिछ तकर अनुभव <strong>ह</strong>ुनका भेलिन। ओिमिथलांचलक मुसलमानकेँ आ दोलनक संग जोड़ेबाक <strong>ह</strong>ुनक बलवती इच् छा छलिन। ओ ए<strong>ह</strong>न आ दोलनकआकांक्षी र<strong>ह</strong>िथ जे सामा य जनक वै<strong>ह</strong> ितिनधवक ओि<strong>ह</strong> अंचलक, ओि<strong>ह</strong> क्षेक, समाजक सवगीन उ नितक<strong>ह</strong>ेतु सतत सिय र<strong>ह</strong>िथ। िक तु <strong>ह</strong>ुनका पीड़ा एि<strong>ह</strong> बातक छलिन जे िमिथलांचलवासी आ दोलनक ितउदासीन अिछ। मैिथली आ दोलनमे तीवर्ता अनबाक <strong>ह</strong>ेतु जाधिर क्षेीय सांसद आ <strong>िव</strong>धायक स<strong>ह</strong>योग नि<strong>ह</strong>करता<strong>ह</strong> ताधिर ई धारधार नि<strong>ह</strong> भऽ सकैछ। िक तु ओ एि<strong>ह</strong> बातसँ अ यिधक दु:खी र<strong>ह</strong>िथ जे िमिथलांचलसँिनविचत ितिनिध लोकिनमे जागरणक अभाव पिरलिक्षत भेलिन। मैिथली आ दोलन दधीिच बाबू भोला लालदास (1894–1977) कथनछिन जे चुपचाप बैसने याय नि<strong>ह</strong> भेिट सकैछ। िमिथलांचलक सवगीन <strong>िव</strong>कासक<strong>ह</strong>ेतु िमिथलावासीकेँ एकब भऽ िसं<strong>ह</strong>नाद करबाक योजन अिछ आ अपन अिधकारक लेल संघषर् करबाक ओआान कयलिन यथा:• अयायी सा छी लय, गगन सम अित <strong>िव</strong>षम।• <strong>ह</strong>मरि<strong>ह</strong>ं लधु <strong>ह</strong>ुँकार सँ, म<strong>ह</strong>ालय <strong>ह</strong>ोइछ िनयम।• मैिथली आ दोलनकेँ ओ नव रूप <strong>दे</strong>बाक यास कयलिन। <strong>ह</strong>ुनक धारणा छलिन जे जाधिर रा ीय रूपएकरा नि<strong>ह</strong> दान कयल जायत ताधिर मैिथलीक <strong>िव</strong>कासक सभावना नि<strong>ह</strong>। जि<strong>ह</strong>ना ओिड़या भाषी, असिमयाभाषी आ नेपाली भाषीकेँ अपन भाषाक ित अगाध ा छैक जे अपन िचर ने<strong>ह</strong>ी ‘अमार भाषा जननी’कनारा लगबैत अिछ ति<strong>ह</strong>ना मैिथली भाषीकेँ अपन भाषाक ित ने<strong>ह</strong> उ प न करबाक लेल आ दोलनक योजनअिछ। जाि<strong>ह</strong>–जाि<strong>ह</strong> भाषाकेँ साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी ारा मा यता ात छैक ओि<strong>ह</strong> सब भाषाकेँ भारतीय सं<strong>िव</strong>धानकअ टम अनुसूचीमे नि<strong>ह</strong> सिमिलत कयल जायत तकरा लेल रा ीय तर पर आ दोलनक योजन अिछ1 एि<strong>ह</strong>लेल आ दोलनकेँ तीवर्तर करबाक लेल िमिथलांचलक गामक पद्–याा कयल जाय आ िजला–िजलामे जन84


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आ दोलन करबाक ओ आान कयलिन। मैिथली आ दोलन तँ प–पिका, पकार, साि<strong>ह</strong> यकार आ स<strong>ह</strong>ृदयमैिथली ेमी धिर सीिमत अिछ तकरा यापक पिरिधमे अनबाक आव यकता अिछ।• <strong>ह</strong>ुनक धारणा छलिन जे जाधिर एकरा रा ीय रूप नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल जायत ताधिर एि<strong>ह</strong> भाषाक क याणकस भावना <strong>ह</strong>ुनका नि<strong>ह</strong> छलिन। जि<strong>ह</strong>ना पौल रोबसनक िलखल जाि<strong>ह</strong> गीतकेँ लूथर िकंग नामक िनो नेताअपन िनो आ दोलनमे उपयोग कयलिन ति<strong>ह</strong>ना तकरा <strong>ह</strong>मरा लोकिनकेँ भाषा समू<strong>ह</strong>क संाम गीत धोिषतकरबाक आव यकता अिछ:• We Shall OverCome, We Shall Over Come• We Shall over come, Some day, o ! deep in my hewck• I do seelieve, We Shall OverCome Someday• We will have in peaee, We will go hand in hand• जाधिर िमिथलांचल वासीकेँ उपयुर्क् त का यांशसँ अनुािणत नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ैता<strong>ह</strong> ताधिर <strong>ह</strong>मरा लोकिनकआ दोलन सफलीभूत नि<strong>ह</strong> भऽ सकैछ।• जयका त िम मैिथली नाम पर चलाओल आ दोलनकेँ िटमिटमाइत दीप मानैत र<strong>ह</strong>िथ। मैिथलीक नामपर जतेक संघषर् चलाओल जाइत ओ साधारणत: <strong>ह</strong>मर आ दोलनकेँ उजागर करैत अिछ। छोट–छोट बातकेँलऽ कए आ दोलन करब तकरा कथमिप आ दोलनक संज्ञासँ नि<strong>ह</strong> अलंकृत कयल जा सकैछ। मैिथलीआदोलनकेँ चलयबाक लेल <strong>िव</strong>राट शिक्त योजन अिछ। मैिथली भाषी ारा जे आ दोलन चलाओल जा र<strong>ह</strong>लअिछ ओकरा एकर <strong>िव</strong>कास नि<strong>ह</strong>– युत <strong>िव</strong>नाश मानैत र<strong>ह</strong>िथ।• मैिथली आ दोलनक असफल भऽ जयबाक कारणक उलेख करैत <strong>ह</strong>ुनक कथन छलिन जे पंजाबी आउदूर् स<strong>ह</strong>श <strong>ह</strong>मर भाषा कोनो धमर्क संग स ब नि<strong>ह</strong> अिछ। मैिथली बजिन<strong>ह</strong>ारक संख् या भारतमे सातम अिछ।<strong>ह</strong>मर भाषाकेँ वतं िलिप छैक। एकर अतीत अयंत समुजवल अिछ। एकर म<strong>ह</strong>ान सां कृितक पर पराछेक। सां कृितक अिमताक रक्षाक लेल आ दोलन आजुक धमर् िथक। आ दोलनमे तखने बल आओत जखन<strong>ह</strong>म सं कृितक शंखनादकरब जन–जन भािषक चेतनाक <strong>ह</strong>ुँकार भरब। एि<strong>ह</strong> संगमे ओ आरसी साद िसं<strong>ह</strong>(1911–1996)क िस का य बािज गेल रनडंक उलेख करैत र<strong>ह</strong>िथ:• बािज गेल रनडंक, ललकािर र<strong>ह</strong>ल अिछ• गरिज–ग रिज कय जनजनकेँ परचािर र<strong>ह</strong>ल अिछ• आब<strong>ह</strong>ु की र<strong>ह</strong>ती<strong>ह</strong> , मैिथली बनिल विदनी ?• तरूक छाँ<strong>ह</strong>मे बिन उदािसनी जनकन दनी?• मैिथली आ दोलन सतत गितशील र<strong>ह</strong>ल जकर पिरणम अिछ जे ओ नीचाँसँ ऊपर ससरल अिछ। ईएकरे पिरणाम िथक जे साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी, भारतीय सं<strong>िव</strong>धानक अ टम अनुसूची, संघलोक सेवा आयोग, िब<strong>ह</strong>ारलोक सेवा आयोग, उच् चर मायिमक, <strong>िव</strong> व<strong>िव</strong>ालय तर पर अ ययनक रूपमे वीकृत भेल। इए<strong>ह</strong> तँमैिथली आ दोलनक अतन िथित अिछ। जतेक सु<strong>िव</strong>धा <strong>ह</strong>मरा लोकिनकेँ उपल ध भेल अिछ तकरा ओउपयोग करबाक मं <strong>दे</strong>लिन।• मैिथलीक वा त<strong>िव</strong>क <strong>िव</strong>कासक <strong>ह</strong>ेतु अािप आ दोलन अपेिक्षत अिछ। आव यकता अिछ जे <strong>ह</strong>मरालोकिन आ दोनो मुख भऽ यास करबाक चा<strong>ह</strong>ी जे राजभाषाक रूपमे एकरा वीकृित भेटैक। जीवनक पिरणत85


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्वयमे ओ िमिथला रा यक थापनाथर् आ दोलनक <strong>ह</strong>ेतु संघषर् करबाक शुभार भ कयलिन। अपन स मानकरक्षाथर् ओ पुन: एि<strong>ह</strong> अिग्नकेँ विलत कयलिन जे अािप जनमानस संघषर्रत अिछ। <strong>ह</strong>ुनक आकांक्षा छलिनजे रा क अख डता एवं एकता र<strong>ह</strong>ओ, िक तु अपना घरमे, अपना िजलामे, अपना ा त वा रा यमे अपनभाषा आ सं कृित अक्षु ण रािख असर <strong>ह</strong>ोइ। लोक भिरपोख, भिर मन जी<strong>िव</strong>त रि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>शक उ नितमे स<strong>ह</strong>भागी<strong>ह</strong>ैत। कुंिठत, कलुिषत, <strong>ह</strong>ीन, यिक्त वक <strong>िव</strong>कास कि<strong>ह</strong>यो नि<strong>ह</strong> स भव छैक।• मातृभाषाक मा यमे ाथिमक िशक्षा• िशक्षा आ भाषा दुनूक <strong>िव</strong>कास पर पराित अिछ। िशक्षा मानव जीवनक मेरुद ड िथक। िशक्षाकउे य ज्ञानाजर्न िथक। ज्ञानाजर्नक <strong>ह</strong>ेतु भाषा मा यम िथक। अतएव कोना भाषाक सफलता एि<strong>ह</strong> बातपरअवल<strong>िव</strong>त अिछ जे कोन सीमा धिर ज्ञानाजर्न आ अिजर्त ज्ञानक अिभ यिक्तमे स<strong>ह</strong>ायक <strong>ह</strong>ोइछ जकरा ारा यिक्ततवक िनमण <strong>ह</strong>ोइछ आ आ तिरक शिक्तक <strong>िव</strong>कास <strong>ह</strong>ोइछ तथा ओ एक उरदायी नागिरक रूपमेजनमानसक समक्ष अबैछ।मातृभाषाक मायमे थिम िशक्षा एक िसाक दू प<strong>ह</strong>लू िथक। अतएवारिभकाव थामे जीवनमे मातृभाषा आ ाथिमक िशक्षा दुनूमे ाथिमकता अपेिक्षत अिछ। एि<strong>ह</strong> संग भारते दु<strong>ह</strong>िर च (1850–1885) क कथन छिन:• िनज भाषा उ नित अ<strong>ह</strong>ै, सब उ नित की मूल• िबनु िनज भाषा ज्ञानकेँ िमटय नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ृदयक सून।• मातृभाषाक मा यमे िशक्षा नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>लाक कारणेँ <strong>ह</strong>ुनका <strong>ह</strong>ृदयमे अपार क ट छलिन। एि<strong>ह</strong> लेल ओपृथकसँ जन आ दोलनक चलयबाक अिभयान चलौलिन, िक तु <strong>ह</strong>ुनक ई व न साकार नि<strong>ह</strong> भऽ पौलिन िब<strong>ह</strong>ारसरकारक उदासीनताक कारणेँ। <strong>ह</strong>मरा जनैत िमिथलावासी अपन मातृभाषाक म<strong>ह</strong>व नि<strong>ह</strong> बुझबाक ई दुखदपिरणाम िथक। जँ लोक अपन नेना–भुटकाकेँ मातृभाषाक म<strong>ह</strong>वसँ व तुत: अवगत करिबतिथ तँ एक ए<strong>ह</strong>न व थ वातावरणक िनमण <strong>ह</strong>ोइत जे िब<strong>ह</strong>ार सरकारकेँ वा य भऽ कए िशक्षा नीित लागू करय पिड़तैक। जखनजग नाथ िम िब<strong>ह</strong>ारक मुख् यमंी भेला<strong>ह</strong> तखन जयका त िम अ यिधक आशा<strong>िव</strong>त भेला<strong>ह</strong>, िक तु ओकरकोनो फलाफल नि<strong>ह</strong> ब<strong>ह</strong>रायल। <strong>ह</strong>ुनक अवधारणा छलिन जे जँ ाथिमक िशक्षा मैिथलीक मा यमे <strong>ह</strong>ोइत तँिमिथलांचलक अिधकांश सम याक समाधान वत भऽ जाइत। मातृभाषाक मा यमे िशक्षा नि<strong>ह</strong> भेटबाक कारणेँाथिमक तर नेना सभकेँ िशक्षाक ितअरुिच भऽ जाइछजकर पिरणाम <strong>ह</strong>ोइछ जे <strong>िव</strong>ालयसँ छाक पलायनभऽ जाइछ। तेँ ाथिमक तर पर मातृभाषाक मा यमे िशक्षाक कायययनक <strong>ह</strong>ेतु ओ सतत संघषर् करैतर<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>। मैिथलीकेँ ाथिमक तर पर िशक्षा नीित लागू करयबाक <strong>ह</strong>ेतु ओ समत िमिथलांचलमे पद–याा,बैसार, चार तँ करबे कयलिन, एतेक धिर ओ कानूनी लड़ाई लड़बासँ पाछू नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>।• एि<strong>ह</strong> संगमे <strong>ह</strong>ुनक कथन छिन आन–आन <strong>दे</strong>श उ तितक िशखरपर प<strong>ह</strong>ुँचल अिछ तकर मुख कारणिथक जे ओ सव मातृभाषाक म<strong>ह</strong>वसँ अवगत अिछ। रुस, जापान, इंग् लै ड, अमेिरका आिद <strong>दे</strong>शमे ाथिमकिशक्षा ओकर मातृभाषाक मा यमे <strong>दे</strong>ल जाइछ जे गितक पथ पर िदनानुिदन असर भेल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ।िक तु िमिथलांचलमे जन जागरणक अभाव कारणेँ अिभभावक अपन भाषाक ीवृि करवाक <strong>ह</strong>ेतु य न नि<strong>ह</strong>करैत छिथ। मै िथल िशक्षक मैिथली पढ़यबाक <strong>ह</strong>ेतु य न नि<strong>ह</strong> करैत छिथ। यावत मैिथल समाज एि<strong>ह</strong> नकसमुिचत उर नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>त, तावत मैिथलीकेँ आगाँ बढ़यबाक कोनो आ दोलन सफल नि<strong>ह</strong> भऽ सकत।86


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्• सन् 1969 ई.मे िमिथला म डल मु बई ारा आयोिजत अिखल भारतीय मैिथली समेलनमे <strong>िव</strong>चारणीयिब दु मातृभाषाक मा यमे ाथिमक िशक्षा ओि<strong>ह</strong> स मेलनमे <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ुँ सिमिलत भेल छल<strong>ह</strong>ुँ। जयका त िम अपन<strong>िव</strong>चार तुत कयने र<strong>ह</strong>िथ जे िन न थ अिछ:• 1. शैशवावथामे मातृभाषाक मा यमे िशक्षाक यव था र<strong>ह</strong>ला पर ओकर मित कक <strong>िव</strong>कासस<strong>ह</strong>ज, सुगम आ <strong>िव</strong>षय-व तुक ज्ञान ारिमक संकार थायी <strong>ह</strong>ोइछ। ओ सुगमता पूवर्क <strong>ह</strong>ण करैछ जे<strong>िव</strong>षय-वस् तु बुझवामे स<strong>ह</strong>ायक <strong>ह</strong>ोइछ। एि<strong>ह</strong>मे कोनो स <strong>दे</strong><strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> जे सुगमतासँ ओकर <strong>िव</strong>कासक सभावना अिछ।• 2. जात क थम शतर् िथक जे जनमानसकेँ िशिक्षत करब, जाि<strong>ह</strong>सँ ओ कोनो कायर् स पूणर्शिक्तक संग स<strong>ह</strong>षर् करता ओकर शिक्त <strong>िव</strong>षय-व तु बुझबामे स<strong>ह</strong>ायक <strong>ह</strong>ोइछ। जतय कोनो सम या उ प न<strong>ह</strong>ैत तँ ओकर समाधान ओ आसानीसँ कऽ पबैछ। जी<strong>िव</strong>त जात क मूल म िथक ाथिमक िशक्षामातृभाषाक मा यमे <strong>दे</strong>ल जाय।• 3. एि<strong>ह</strong>मे कोनो स <strong>दे</strong><strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> जे ाथिमक िशक्षा मातृभाषाक मा यमे <strong>दे</strong>ल जाय, कारण मैिथली एकाचीनतम जी<strong>िव</strong>त भाषा िथक तेँ एकरा अिनवायर् रूपेँ लागू करबाक िदशामे यासक योजन अिछ आ सरकारपर एकरा लागू करबाक <strong>ह</strong>ेतु वा य करबाक योजन अिछ। िब<strong>ह</strong>ार एवं झारख ड रा यक अिधकांश िजलामे ईबाजल जाइत अिछ ततय अिनवायर् रूपेँ एकरा लागू करबाक <strong>ह</strong>ेतु सरकार पर दबाव बनायब आव यक अिछ।• िक तु दुयग <strong>िव</strong>षय िथक जे सरकारक उदासीनताक कारणेँ नि<strong>ह</strong> तँ मैिथलीमे ाथिमक िश क्षाकपु तक कािश त भेल आ ओकर अयापनक यव था अिछ जे िच तनीय <strong>िव</strong>षय िथक। अतएव आव यकअिछ एकर <strong>िव</strong>रोधमे जनमत सं<strong>ह</strong> कऽ कए सशक् त आ दोलन कऽ कए बिधर सरकारकेँ जगयबाक योजनअिछ। सुसु त सरकारकेँ जाधिर जगाओल नि<strong>ह</strong> जायत ताधिर िमिथलांचलमे ाथिमक िशक्षाक मा यममैिथलीकेँ मा यता नि<strong>ह</strong> भेटत। िमिथला आ मैिथलीक सवर्तो भावेन <strong>िव</strong>कास आ <strong>िव</strong><strong>िव</strong>छ सम यािदक िनदानओकर िनराकरण ताधिर सभा<strong>िव</strong>त नि<strong>ह</strong> अिछ जा धिर ओि<strong>ह</strong>सँ लड़बाक शिक्तक लेल मातृभाषाक मा यमेाथिमक िशक्षा अपेिक्षत अिछ। जयका त िम ारा चलाओल एि<strong>ह</strong> आ दोलनकेँ साकार रूप <strong>दे</strong>बाक <strong>ह</strong>ेतु घर–घरमे बच् चा सभकेँ ाथिमक िशक्षा <strong>दे</strong>बाक िदशामे यास अपेिक्षत अिछ। ई <strong>िव</strong>षय बुझबामे नि<strong>ह</strong> अवैछ जेभारतीय सं<strong>िव</strong>धान, साि<strong>ह</strong> य अका<strong>दे</strong>मी आ अ तर ीय साि<strong>ह</strong>ियक एवं साि<strong>ह</strong>ियक सं था, पी.इ.एन. ारा एि<strong>ह</strong>भाषा आ साि<strong>ह</strong> यकेँ मा यता ा त तखन िब<strong>ह</strong>ार सरकार ाथिमक िशक्षाक रूपमे एकरा लागू िकएक नि<strong>ह</strong> करैतअिछ? एकरा लागू कयला सँ सरकारक ित ठा बढ़तैक।• िन:सारण• मैिथली साि<strong>ह</strong> यक ाचीनतम पर पराकेँ सुदृढ़ करबाक िदशामे जनजागरणक जयका त िम ारा जेअिभयान चलौलिन एकर मा यताथर् ओ जे संघषर् कयलिन, दधीिचक समान <strong>ह</strong>डी गलौलिन तिनक अक्षयअवदानकेँ अक्षुण रखबाक आ ओकरा अगित करब येक मैिथली भाषी जनमानसक पुनीत कर् य िथक।एि<strong>ह</strong> पिरे यमे <strong>ह</strong>ुनक आलेखािद य–त <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ध सं<strong>ह</strong>ािदमे, पिकािदमे कािशत अिछ वर्मानमे धूलधूसिरतभऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ तकरा संकिलत कऽ कए काशमे आनब येक मैिथली भाषीक पुनीत कर् य िथक।इए<strong>ह</strong>एि<strong>ह</strong> युगपु रुषक ित वा त<strong>िव</strong>क ािल <strong>ह</strong>ैत जे <strong>ह</strong>ुनक मातृभाषानुरागक ित यक् त <strong>िव</strong>चारािद वर्मानपिरे यमे कािशत कऽ कए परव एवं भावी पीढ़ीक िदशा–बोध करयबामे सक्षम भऽ पाओत अ यथा ओअक्षय कीितर् कालक वा<strong>ह</strong>मे िगिर–ग<strong>ह</strong>वरमे <strong>िव</strong>लीन भऽ जायत।87


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ई ेय आ ेय ि<strong>ह</strong>नके धिन जे ओ अपन स याससँ िमिथली साि<strong>ह</strong> यकेँ समृ आ यापक वरूपदान कयलिन जे मैिथलीक अितव सुरिक्षत कऽ सकल। <strong>ह</strong>ुनका समक्ष कोनो आदशर् नि<strong>ह</strong> छलिन तथािपमातृभाषाक स वर्नाथर् ओ आदशर् पुरुष र<strong>ह</strong>िथ। ओ मागर् िनदशक बिन मातृभाषानुरागक बीजक वपन कयलिनआ ओकर उ नयनाथर् अित म<strong>ह</strong>वपूणर् कायर् कयलिन। <strong>ह</strong>ुनक तप, याग, तप या, कमर्शीलता, वैचािरक तरपर सतत अटल–अिडग र<strong>ह</strong>िन<strong>ह</strong>ार मैिथली ेमी जनमानसकेँ िचर तन ेरणा–ोत बनल र<strong>ह</strong>ता। ओ अपनअितीय वैदुयक जे आदशर् छोिड़ गेला<strong>ह</strong> ओ मातृभाषानुरागी सतत ेरणा–ोत बनल र<strong>ह</strong>ता परवत पीढ़ी पर।ि<strong>ह</strong>नक मातृभाषाक ब<strong>ह</strong>ुमू य साि<strong>ह</strong>ियक अवदानसँ अितशय भा<strong>िव</strong>त भऽ <strong>िव</strong>ुत भाषाशा ी ोफेसर सुनीितकुमार चटज मैिथली श द कोशक थम ख डक फारवाडर् िलखलिन जे डा. सर जाजर् अा<strong>ह</strong>म ियसर्न(1850-1941)क प चात् भारतमे मैिथलीक सबसँ पैघ िच तकक रूपमे अजर, अमर आ अक्षु ण र<strong>ह</strong>ता Hisname will be handed down to Posterity in India as the greatest been factor ofMaithili at present day after that of illustrious George Abraham Geierson, andwill earn for him gratitude of sixteen millions of Maithili speakers in the firstinstance and of the Senolarly world of India, in the see and व तुत: ि<strong>ह</strong>नका <strong>ह</strong>ेतु ईसौभाग् यक बात र<strong>ह</strong>लिन जे अपन जीवन कालमे ओ मैिथलीक <strong>िव</strong>कास आ <strong>िव</strong> तार <strong>दे</strong>िख पौलिन।२.३. १ कमला चौधरी-कथा--गुणनफल २.दुगनद मंडल बकलेल (कथाक दोसर आअितम भाग)१.कमला चौधरी-1953-कृित- मैिथलीक वेश-भूषा-साधन सबधी शदावली, काशनाधीन:बाटे िबलायल पािन (कथा सं<strong>ह</strong>), िपया मधुमास (क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>), आशापूण <strong>दे</strong>वीक बंगला लघु उपयास मन88


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मंजूषाक मैिथली अनुवाद। मुजफरपुरसँ कािशत मैिथली साि<strong>ह</strong>ियक पिका वातीक सपादन (१९८४-८५)।कथा- गुणनफलमीरा माइक सताक कोनो सीमा नि<strong>ह</strong>। आइ भोरेसँ छोट–मोट मोटरी ब<strong>ह</strong>वामे लागिल छिथ। आिखर नवगृ<strong>ह</strong>थी बसतैक। कतेक छोट–िछन वतुक खगता <strong>ह</strong>ोइत छैथ।ताबत यानमे अयलिन जे थोड़ेक कोबीक सुखौत आ िचस से<strong>ह</strong>ो बाि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>बाक िथक। नि<strong>ह</strong> तऽ जाइतेबजारक मु<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खय पड़तैक। ई सभ करैत–करैत आँिख नोरा गेलिन। मीरा–फूल सन कोमल आ सादाकागत सन वच्छ। आँिखक आगाँ चमिक गेलिन <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>क ओ िदन।पिरछन करैत काल दाइ–माइ सबकेँ मीराक भाग्यपर ईय भेल र<strong>ह</strong>िन। केओ िटपैत क<strong>ह</strong>ने छली<strong>ह</strong>–गे दाइ ई तँसे मीरा आ णक जोड़ी <strong>ह</strong>ेतै।वर जि<strong>ह</strong>ना कुत आ गंजी खोललिन िक सभक नजिर <strong>ह</strong>ुनक उत आ पु छाती पर रूिक गेलिन। मीराकमाए जदीसँ जमाएकेँ डोपटा ओढ़ाए, काजर लगाए, <strong>दे</strong>लिथ<strong>ह</strong> आ गोसाऊिन घर लऽ कऽ चिल गेली<strong>ह</strong>। आनघर शुभे <strong>ह</strong>े शुभेसँ मुखीत भऽ गेल र<strong>ह</strong>ए।िसनुरदान नीक जकाँ सप भऽ गेलैक। मीरा माए िनित नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> सकली<strong>ह</strong>। चािर िदनुक बा<strong>दे</strong> ओझाकनाकर–नुकुर कानमे पड़ए लगलिन।89


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओझा माने सुनील बाबू–खबासक संग नान करए जएबाकाल आङनेमे ठािढ़ सासुकेँ सुनबैत क<strong>ह</strong>लिन–<strong>ह</strong>मरा तऽसूनल छल जँ मीरा मैिकक परीक्षाथ छिथ। मुदा, ि<strong>ह</strong>नका तँ िमिडल माक योग्यता छिन। <strong>ह</strong>म श<strong>ह</strong>रमेर<strong>ह</strong>िन<strong>ह</strong>ार लोक छी। पढ़ल–िलखल लोक सभक संग उठब बैसब अिछ। ओि<strong>ह</strong>मे मीरा कोना एडजट करती<strong>ह</strong>?मीरा माए कमलपुर वाली अित <strong>िव</strong>न श<strong>दे</strong>ँ ओझाकेँ बुझबैत क<strong>ह</strong>ने छली<strong>ह</strong>, मीरा एखन मा चौद<strong>ह</strong> वषर्कअिछ। ओकरा जेना जे पढ़बए चा<strong>ह</strong>िथन से पिढ़ लेतिन। <strong>ह</strong>म एकसिर अपना भिर मीराकेँ सुयोग्य ीबनबाक िशक्षा <strong>दे</strong>ने िछऐक। आब आगाँ ि<strong>ह</strong>नकर िथकि<strong>ह</strong>। जे<strong>ह</strong>न बनाबिथ। जेना राखिथ।सता<strong>ह</strong> िदन मा सासुरमे रि<strong>ह</strong> ओझा <strong>िव</strong>दा भऽ चल गेल छला<strong>ह</strong>। सासुक ब<strong>ह</strong>ुत आ<strong>ह</strong> पर फगुआमे अएबाकभरोस <strong>दे</strong>लिथन।मुदा, तीन फगुआ बीित गेल। ओझाक कोनो पता नि<strong>ह</strong>। िशवरािक मेलामे ओझाक कोनो गौआँ बौआ ककाकेँक<strong>ह</strong>ने र<strong>ह</strong>िथ जे <strong>ह</strong>ुनकर जोगर किनञा नि<strong>ह</strong> भेलिन। तेँ आन–जान छोड़ने छिथ।ई बात बुिझते कमलपुर वाली कबुला–पातीक आभार लगा <strong>दे</strong>लिन। बेटीक मुँ<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िखते दय टुकड़ी–टुकड़ी<strong>ह</strong>ोबए लगिन। मुदा साय की! तीन वषर् तीन युग सन बीतल छल।ओझाकेँ न<strong>ह</strong>ाएकेँ घर जाइत <strong>दे</strong>िख कमलपुर वालीक यान टूटलिन। मोटरी बा<strong>ह</strong>ब छोिड़ दौड़लि<strong>ह</strong> भानसघर। जैधीकेँ चूि लग बैसा आयल र<strong>ह</strong>िथ। कटोरी सभमे तीमन तरकारी सजबए लगली<strong>ह</strong>। ओझाकेँ भोजन90


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पठाकेँ फेर पेटी सिरआबए लागल र<strong>ह</strong>िथ। जेठकी िदयािदनीकेँ सोर पािड़ मीराकेँ नूआ बदिल केश खोपा कऽ<strong>दे</strong>बए क<strong>ह</strong>लिन।सभ ओिरओन <strong>ह</strong>ोइत बेर खिस पड़लैक। ओझाक सबाद आयल जे पटना प<strong>ह</strong>ुँचैत राित भऽ जाएत, ते जदी<strong>िव</strong>दा <strong>ह</strong>ोएब जरूरी। आङनमे आइ माइ जुिम गेल छली<strong>ह</strong>।कमलपुर वाली मीराके भिर पाँज पकिड़ घर लऽ गेली<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ृदयमे <strong>ह</strong>ा<strong>ह</strong>ाकार भऽ र<strong>ह</strong>ल छलिन। िकछु फूिट कऽबा<strong>ह</strong>र <strong>ह</strong>ोबए चा<strong>ह</strong>ैत छल, मुदा अपनाकेँ िनयंित कैने छली<strong>ह</strong>। इ<strong>ह</strong>ो िदन भेल जे तीन बरखक बाद ओझामीराकेँ लेबए अयला<strong>ह</strong> अिछ। दुनू <strong>ह</strong>ाथेँ बेटीक गाल पकिड़ बुझबैत क<strong>ह</strong>लिन, दाइ, आइसँ सभ िकछु वै<strong>ह</strong>छथुन। जेना रखथुन ति<strong>ह</strong>ना रि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ेँ। िबनु पुरूषक ी पाथर <strong>ह</strong>ोइए। िबसिर जइ<strong>ह</strong>ेँ सभ िकछु। बस कि<strong>ह</strong>योकाल पोटकाडर्पर कुशल मंगल खसा िद<strong>ह</strong>े। आर िकछु नि<strong>ह</strong>।माए, काकी, काका सभकेँ गोर लािग <strong>िव</strong>दा भऽ गेल छली<strong>ह</strong> मीरा।बसमे चुपचाप बैसिल मीराक आँिखक आगाँ झुलैत र<strong>ह</strong>लिन सभ दृय–पोखिर, इनार, कलम, सिरसोक साग आसंगी बि<strong>ह</strong>िनया–जोड़ी, फूल, लॱग....। माएक बात मोन पिड़ गेलिन। इ सभ तऽ िबसिर जएबाक िथक। मनरखवा लेल छिथ, बस इए<strong>ह</strong> टा!पटना प<strong>ह</strong>ुँिच अपन गृ<strong>ह</strong>थी बसएबामे मीरा लािग गेली<strong>ह</strong>। ब<strong>ह</strong>ुत िकछु तँ माए संग कऽ <strong>दे</strong>ने र<strong>ह</strong>िथन। बाँकीआवयक वतु सुनील जुटाए <strong>दे</strong>लिथ<strong>ह</strong>। मीरा अपन गृ<strong>ह</strong>थीमे लीन भऽ गेली<strong>ह</strong>।91


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ई सभ िकछु सुनबामे मीराकेँ नीक नि<strong>ह</strong> लागल र<strong>ह</strong>िन मुदा माइक क<strong>ह</strong>ल जि<strong>ह</strong>ना रखथुन, ति<strong>ह</strong>ना रि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ै’ मनपिड़ गेलिन। ठीके तँ छैक, जि<strong>ह</strong>ना रखता<strong>ह</strong> ति<strong>ह</strong>ना र<strong>ह</strong>ब।ओि<strong>ह</strong> िदन साँझमे सुनील नव ‘िडजाइन’क साड़ी, रेिडमेड लाउज, ि<strong>ह</strong>ल चपल एवं अय फैशनक वतुमीराक आगाँ पसािर <strong>दे</strong>लिन।-ई सभ पि<strong>ह</strong>िरकेँ तँ अ<strong>ह</strong>ाँ परी जकाँ लागब मीरा। मुदा, <strong>ह</strong>मरा िबचारेँ अ<strong>ह</strong>ाँक नाम बदिलकेँ जँ ‘रूबी’ रि<strong>ह</strong>तएतँ बेसी नीक <strong>ह</strong>ोइत। मीरा! ब<strong>ह</strong>ुत ‘ओड’ फैशनक नाम िथक। आइसँ <strong>ह</strong>म अ<strong>ह</strong>ाँकेँ रूबी क<strong>ह</strong>ल करब।सभ िकछु वीकार करबाक अितिरक्त ओ कए की सकैत छली<strong>ह</strong>? ातःकाल सुनीलक संग <strong>ह</strong>ुनका सॱदयर्–के जयबाक छलिन। सुनीलक िबचार छिन जे िशक्षणसँ पूवर् <strong>ह</strong>ुनकर अपन सॱदयर्मे िनखार आिब जयबाकचा<strong>ह</strong>ी। तखनि<strong>ह</strong> ओ ठीक ढ़ँगसँ िशक्षण लऽ सकैत छिथ।आज्ञाकारी नेना जेना अिभभावकक संग पाठशाला जाइत अिछ, ति<strong>ह</strong>ना दोसर िदन सुनीलक पाछाँ–पाछाँ मीरा<strong>िव</strong>दा भेली<strong>ह</strong>। सॱदयर् केक यथािपका िमस डेजीसँ मीराक पिरचय दैत सुनील क<strong>ह</strong>ने र<strong>ह</strong>िथन, ई <strong>ह</strong>मर पीरूबी छिथ। ि<strong>ह</strong>नका कने अ<strong>ह</strong>ाँ माटर् बना िदयनु–जाि<strong>ह</strong>सँ इ<strong>ह</strong>ो अ<strong>ह</strong>ाँक ‘एिससटेंट’ बिन सकिथ। बेस, तँजावत ि<strong>ह</strong>नका िनखारबामे समय लागत, ताबत <strong>ह</strong>म एकटा िमसँ भेंट कऽ अबैत छी।सुनील तँ चिल गेल छला<strong>ह</strong> मुदा मीरा बिलक छागर जकाँ भयभीत दृिसँ िमस डेजी िदस तिकते र<strong>ह</strong>ली<strong>ह</strong>।93


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तिकते तँ रि<strong>ह</strong> जइतिथ मुदा िमस डेजी मीराकेँ केक भीतर लऽ कऽ चल गेली<strong>ह</strong>। ओतए मोट–मोट ीकेँकुसपर ओंघरल आ मुँ<strong>ह</strong>पर लेप लगौने <strong>दे</strong>िख मीराक मन िभनिक गेलिन। ओतुका बात यवथा बड़ अजगुतबुझना जाइिन। ई कोन दुिनयाँ िथक? एि<strong>ह</strong> दुिनयाँक िखसा तँ कत<strong>ह</strong>ु नि<strong>ह</strong> सुनने छी। िकछु काल मीराकसुिध–बुिध जेना <strong>ह</strong>ेरा गेलिन।यान तखन भंग भेलिन जखन िमस डेजीक कैंची <strong>ह</strong>ुनक केशपर चलब शुरू भेल। मीरा, ‘नि<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong>’ क<strong>ह</strong>ैतउिठ कऽ ठाढ़ भऽ गेली<strong>ह</strong>।-<strong>दे</strong>खू, अ<strong>ह</strong>ाँक पित जे िनदश <strong>दे</strong>लिन अिछ, सै<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>म कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। <strong>ह</strong>मर समय बबद नि<strong>ह</strong> करू। भॱ चढ़बैतिमस डेजी बजली<strong>ह</strong>। ठीके तँ ओ सुनीलक िनदशक अनुसार सभ िकछु करैत छिथ। तखन <strong>िव</strong>रोध कथीक?मीरा धब दऽ कुस पर बैिस गेली<strong>ह</strong>।िकछु कालक बाद <strong>ह</strong>ुनक केश आ भॱ<strong>ह</strong>ुक आकार–कार बदिल चुकल छल। कुसक नीचाँ काटल केशकेँ<strong>दे</strong>िख भीतरे–भीतर कु<strong>ह</strong>िर गेली<strong>ह</strong> मीरा। केश ब<strong>ह</strong>ैत काल माइक मुँ<strong>ह</strong>सँ झ<strong>ह</strong>रैत गीत मन पिड़ गेलिन केशकपोरे–पोरे तेल लगा के<strong>ह</strong>न सीिटकेँ केश ब<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>िथन। आब से सभव नि<strong>ह</strong> भऽ सकत। नोरक बल वेगकेँबलात िनयंित कएने र<strong>ह</strong>ली<strong>ह</strong>।केक दाइ सुनील बाबूक अयबाक सूचना दऽ गेल र<strong>ह</strong>िन। मीराक संग िमस डेजी से<strong>ह</strong>ो बा<strong>ह</strong>र अयली<strong>ह</strong>।िमस डेजी आ सुनीलमे िकछु गप–सप भेलिन आ िनित भेल जे कािसँ दस बजे ओ अपन पीकेँ ओतएप<strong>ह</strong>ुँचाए <strong>दे</strong>ल करता<strong>ह</strong>।94


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िरक्शापर सुनील मीराकेँ चुटकी लैत क<strong>ह</strong>ने र<strong>ह</strong>िथ–वा<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>मर रूबी! आइ तँ अ<strong>ह</strong>ाँ कमाल लािग र<strong>ह</strong>ल छी। चलूए<strong>ह</strong>ी बातपर एकटा िसनेमा <strong>दे</strong>खल जाए। िरक्शा िसनेमा <strong>ह</strong>ॉल िदस बिढ़ गेल छल।िसनेमा <strong>ह</strong>ॉलमे आँिखक आगाँ अबैत–जाइत िच मीराकेँ कनेको नीक नि<strong>ह</strong> लािग र<strong>ह</strong>ल छलिन। िचमे एकटाखूब अिधक आधुिनकाकेँ <strong>दे</strong>खबैत सुनील क<strong>ह</strong>लिन–रूबी! छौ मासमे अ<strong>ह</strong>ाँ ए<strong>ह</strong>ने माटर् भऽ काएब। तखन तँअ<strong>ह</strong>ाँकेँ गामक सखी बि<strong>ह</strong>नया िच<strong>ह</strong>बो नि<strong>ह</strong> करती<strong>ह</strong>।-आ सुनील मीराक <strong>ह</strong>ाथ अपना <strong>ह</strong>ाथमे लेबए चा<strong>ह</strong>लिन।मीराकेँ िकछु नीक नि<strong>ह</strong> लािग र<strong>ह</strong>ल छलिन। ओ ओि<strong>ह</strong>न चुपचाप िनजव सन बैसल र<strong>ह</strong>ली<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ुनकर चुपीकेँसुनील लय कऽ र<strong>ह</strong>ल छला<strong>ह</strong>। घर अयलापर ओ <strong>िव</strong>शेष तमसाए गेल र<strong>ह</strong>िथ–अ<strong>ह</strong>ाँ अपन <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ाती चािल–ढ़ािलछोड़ब िक नि<strong>ह</strong>? पित जँ पीसँ <strong>ह</strong>ँसी मजाक करए चा<strong>ह</strong>ैत अिछ तँ ओकर काज िथक ओि<strong>ह</strong>मे संग <strong>दे</strong>ब। अ<strong>ह</strong>ाँएना–पाथर सन िकए बनल र<strong>ह</strong>ैत छी? गामसँ की अ<strong>ह</strong>ाँकेँ <strong>ह</strong>म पूजा करए अनल<strong>ह</strong>ुँ अिछ? <strong>ह</strong>म कजर् लऽ कएअ<strong>ह</strong>ाँपर खचर् कऽ र<strong>ह</strong>ल छी, एकर बदलामे अ<strong>ह</strong>ाँसँ िकछु चा<strong>ह</strong>ैत छी तँ से अ<strong>ह</strong>ोकेँ नीक नि<strong>ह</strong> लगैए। मीरा,समदाउन आ सो<strong>ह</strong>रक आब समय नि<strong>ह</strong> अिछ! ैिक्टकल बनू ैिक्टकल। जतयसँ आयल छी से िबसिर जाउ।जतय आइ छी बस ओकरे टा यानमे राखू। नि<strong>ह</strong> तँ बाजू, कािए माए लग प<strong>ह</strong>ुँचा आबी?दुनू <strong>ह</strong>ाथेँ कान बद कऽ लेने छली<strong>ह</strong> मीरा। नि<strong>ह</strong>, नि<strong>ह</strong> ओ माए लग नि<strong>ह</strong> जयती<strong>ह</strong>। तीन वषर् धिर माइकअंतःपीड़ाकेँ ओ भोगने छली<strong>ह</strong>। फेरसँ <strong>ह</strong>ुनका वै<strong>ह</strong> दुःख <strong>दे</strong>बय नि<strong>ह</strong> जयती<strong>ह</strong>। मीरा ओछाओनपर कछमछाइतर<strong>ह</strong>ली<strong>ह</strong>। सुनील नीन पिड़ गेल छला<strong>ह</strong>। कािसँ ओ नव दुिनयाँमे वेश करए जा र<strong>ह</strong>ल छिथ। नि<strong>ह</strong>जे नीकलगैत ओि<strong>ह</strong>मे मन लगेबाथ छिन। माइक क<strong>ह</strong>ब पुनः मन पिड़ गेलिन। जि<strong>ह</strong>ना रखथुन, ति<strong>ह</strong>ना....’।95


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िभनसरे मीरा सुनीलक उठबासँ पि<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong> घरक काज धधासँ िनिंत भऽ नान कऽ र<strong>ह</strong>ल छली<strong>ह</strong>। सुनील<strong>ह</strong>ुनक फुत <strong>दे</strong>िख अचंिभत छला<strong>ह</strong>।<strong>दे</strong>खू, <strong>ह</strong>म तैयार छी। अपने <strong>िव</strong>लब करब तँ <strong>ह</strong>मर दोष नि<strong>ह</strong>।-नान घरसँ ब<strong>ह</strong>राइत मीरा बजली<strong>ह</strong>। सुनीलसे<strong>ह</strong>ो तैयार भऽ मीराकेँ िशक्षण के धिर दए अएला<strong>ह</strong>।लऽ जयबाक ओ लऽ अनबाक ई म सता<strong>ह</strong> भिर चललाक बाद मीरा सुनीलकेँ एि<strong>ह</strong> भारसँ मुक्त कऽ<strong>दे</strong>लिन। आब <strong>ह</strong>ुनकामे आम<strong>िव</strong>ास आिब गेल छल। िनयत समयपर जाएब आएब <strong>ह</strong>ुनक जीवनक अिभ अंगबिन गेल छल आ एकर संगि<strong>ह</strong> िदन ितिदन िमस डेजीक कुशलता अपन आुरमे समेटने जािथ।तीन मास िबतैत–िबतैत ृंगार-कलामे मीरा िनपुण भऽ गेली<strong>ह</strong>। किटंग, फेिशयल, लीिचंग, वैिक्संग, मैनीक्योर,पैडीक्योर आिद, सॱदयर्क सभ <strong>िव</strong>ापर <strong>ह</strong>ुनका दक्षता भऽ गेल छलिन।ओना तँ केमे आर िशिक्षता सभ र<strong>ह</strong>िथ मुदा िमस डेजीक बाद दोसर नाम रूबीक सए<strong>ह</strong> छल। िमस डेजीसे<strong>ह</strong>ो अपन ा<strong>ह</strong>कक सोझाँ रूबीक नाम गवर्सँ लैत छली<strong>ह</strong>। कोनो आकिमक काजक िदन केक चाभीरूबीक ओतए दऽ अबैत र<strong>ह</strong>िथ। रूबीकेँ आमदनी से<strong>ह</strong>ो नीक <strong>ह</strong>ोबए लगलिन।पि<strong>ह</strong>ल आमदनी लऽ जि<strong>ह</strong>या सुनीलक <strong>ह</strong>ाथमे <strong>दे</strong>लिन त ओ अनदसँ मीराकेँ कोरामे उठा लेने र<strong>ह</strong>िथ। ओना,मीराक भीतर िकछु िभनिक गेलिन मुदा बा<strong>ह</strong>र सँ स <strong>ह</strong>ोयबाक नाटक कैने छली<strong>ह</strong>–‘अच्छा क<strong>ह</strong>ू, आब <strong>ह</strong>मअ<strong>ह</strong>ाँ जोगर ‘माटर्’ आ ‘ैिक्टकल’ छी िक नि<strong>ह</strong>? आब तँ ने <strong>ह</strong>मरा गाम दए आएब?96


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्-सेट परसेट! रूबी आब अ<strong>ह</strong>ाँ ‘फटर् क्लास’ भऽ गेल छी। अ<strong>ह</strong>ाँकेँ भला <strong>ह</strong>म गाम छोिड़ आएब? कथमिपनि<strong>ह</strong>। जनैत छी रूबी, अ<strong>ह</strong>ाँक ई रूप गढ़बामे <strong>ह</strong>मर िम काशक बड पैघ <strong>ह</strong>ाथ अिछ। ओ अ<strong>ह</strong>ाँक फोटो<strong>दे</strong>िख <strong>ह</strong>मरा िबचार <strong>दे</strong>ने छल, तो<strong>ह</strong>र पी तँ सुदिर छथु<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ुनका पटना आिन ले आ िशिक्षत कऽ काजमेलगा द<strong>ह</strong>ुन। फेर तँ ओ ‘सोनाक अंडा’ <strong>दे</strong>िन<strong>ह</strong>ािर मुग भऽ जयथुन।भभाकऽ <strong>ह</strong>ँिस <strong>दे</strong>ने छला<strong>ह</strong> सुनील। ‘सोना अंडा <strong>दे</strong>िन<strong>ह</strong>ािर मुग’? मीराक मनमे चोट लगलिन। मुदा, आब तँ ओओि<strong>ह</strong> चोटक अयत भऽ गेल छिथ। जदीसँ कपड़ा बदिल जलखै बनबए चल गेली<strong>ह</strong>। मुदा, मुग शदमाथमे नचैत र<strong>ह</strong>लिन। मीराक मूय बस यै<strong>ह</strong> अिछ। <strong>ह</strong>ृदय <strong>ह</strong>ा<strong>ह</strong>ाकार करए लगलिन। ए<strong>ह</strong>न समयमे माएकमृित मनकेँ शांित दैत छलिन। मुदा, एि<strong>ह</strong> सभ पीड़ासँ माएकेँ अनिच<strong>ह</strong>ार रखने छली<strong>ह</strong>। ओ बरोबिर अपनमाएकेँ अपन सुख आ खुशीक िमया वणर्न प ारा दैत र<strong>ह</strong>ैत छिथ। मीराक माए ओ प टोल–परोसमेलोकसँ पढ़ा कऽ कतेक आनिदत <strong>ह</strong>ोइत <strong>ह</strong>ोयती<strong>ह</strong> से मीरा खूब जनैत छिथ। बस, यै<strong>ह</strong>टा खुशी तँ ओ अपनमाएकेँ दऽ सकली<strong>ह</strong> अिछ। मुदा, माए <strong>ह</strong>ुनका अनवा लेल ककरो िकएक नि<strong>ह</strong> पठबैत छिथ? मीराक आँख भिरगेलिन। ओ जनैत छिथ जे माइक आशंकाकेँ जे अनलासँ फेर कत<strong>ह</strong>ुँ ओझा छोिड़ ने <strong>दे</strong>िथ। माइक िबचारेिबना पुरूषक ी <strong>दे</strong>वाल बराबिर िथक। मृितक झंझावातकेँ बसात रोिक मीरा सुनीलक आगाँ जलखै दऽअयली<strong>ह</strong>।आब मीराक बेसी समय केमे िबतैत अिछ। ओि<strong>ह</strong>सँ आमदनी से<strong>ह</strong>ो बिढ़ गेलिन। तेँ सुनीलकेँ कोनो <strong>िव</strong>रोधनि<strong>ह</strong>।97


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सुनीलक इच्छा आगाँ झुिक गेल छली<strong>ह</strong> मीरा। सता<strong>ह</strong>क भीतरे डॉक्टरक ओतए सुनील <strong>ह</strong>ुनका लऽ गेलछला<strong>ह</strong>। आ, मीरा खाली मन आ खाली <strong>ह</strong>ाथेँ घर िफरल छली<strong>ह</strong>। मुदा ओकर बाद मीरा कखनो स<strong>ह</strong>ज नि<strong>ह</strong>रि<strong>ह</strong> पाबिथ। घरक आगाँ दए कोरामे नेनाकेँ नेने जाइत कोनो ीकेँ <strong>दे</strong>िख भीतरसँ जेना ओ कु<strong>ह</strong>रए लागिथ।दोकानपर धीया–पूता लेल टाङल छोट–छोट व िदस टकटकी लािग जाइिन।एक िदन केसम िफरैत काल पता नि<strong>ह</strong> कतेक काल एकटा दोकानक आगाँ ठािढ़ रि<strong>ह</strong> गेली<strong>ह</strong>। दोकानमेिकनबा लए आएल ी लोकिनक नेना आ िकनल जाइत वतुकेँ अपलक <strong>दे</strong>खैत र<strong>ह</strong>ली<strong>ह</strong>। संयोगे कात दऽजाइत केक स<strong>ह</strong>ाियका नीलू टोिक <strong>दे</strong>ने र<strong>ह</strong>िथन। पिरिथितक आभास <strong>ह</strong>ोइति<strong>ह</strong> सित भऽ गेल छली<strong>ह</strong>। आघर िदस झटकल डेगे <strong>िव</strong>दा भऽ गेल र<strong>ह</strong>िथ।घर प<strong>ह</strong>ुँिच <strong>दे</strong>खलिन जे सुनील वरमे पड़ल छिथ। समीपेक डॉक्टरकेँ बजा अनने छली<strong>ह</strong>। दवाइ चलएलागल। सॱदयर् केसँ थाकल आिब फेर सुनीलक सेवामे लािग जािथ। केसँ िफरबाकाल सुनीलक <strong>ह</strong>ेतुफल, दूध, अंडा आ दवाइ लऽ आबिथ।सुनीलकेँ पूणर् वय <strong>ह</strong>ोएबामे करीब मास िदन लािग गेल र<strong>ह</strong>िन। डॉक्टर पूणर् आरामक िबचार <strong>दे</strong>ने र<strong>ह</strong>िथन।मीरा अपन कर्यमे री भिर कमी नि<strong>ह</strong> आबए <strong>दे</strong>ने छली<strong>ह</strong>। मुदा कखनो कऽ जीवन भार सदृश लगिन।पटरीपर िन<strong>िव</strong>र्कार भावेँ दौड़ैत िनजव ेन सन अपन जीवन बुझाइिन। ओ आगाँ बढ़वा लेल <strong>िव</strong>वश छिथ।ओि<strong>ह</strong> िदन मीरा के जयबाक लेल तैयार भऽ र<strong>ह</strong>ल छली<strong>ह</strong>। बीरूक िशकायत करैत सुनील क<strong>ह</strong>ने र<strong>ह</strong>िथ–बीरू दुप<strong>ह</strong>िरयामे सूित र<strong>ह</strong>ैत अिछ। लाख बजौलासँ नि<strong>ह</strong> उठैए। दुप<strong>ह</strong>िरयाक दवाइ आ जूस लेबामे <strong>दे</strong>री भऽ99


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जाइए। नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ो, तँ िकछु िदनक छुी लऽ िलअ। एखन <strong>ह</strong>मरा <strong>िव</strong>शेष सेवा चा<strong>ह</strong>ी। से तँ अ<strong>ह</strong>ॴ कऽ सकैतछी।मीराकेँ कंघीक दाँत जेना माथमे गिड़ गेलिन। भीतरसँ छतपटा उठली<strong>ह</strong>। एतेक िदनमे ओ ब<strong>ह</strong>ुत स<strong>ह</strong>नशीलताभऽ गेल र<strong>ह</strong>िथ। मुदा, आजुक बात कानमे पिघलल शीशा सन बुझयलिन। शरीरमे एक संचार जेना ब<strong>ह</strong>ुततीवर् भऽ गेल र<strong>ह</strong>िन। कनपीक नस तिन कऽ टूटबा लेल तैयार भऽ गेल छल। आइ कतबो चा<strong>ह</strong>लिन मुदाचुप नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> सकती<strong>ह</strong>!____बस करू आब! स<strong>ह</strong>न करबाक से<strong>ह</strong>ो एकटा सीमा <strong>ह</strong>ोइत छैक। चा<strong>ह</strong>ी....चा<strong>ह</strong>ी....अ<strong>ह</strong>ाँकेँ बस चा<strong>ह</strong>बेटाकरी। कि<strong>ह</strong>यो िकछु <strong>दे</strong>बए तँ नि<strong>ह</strong> जनल<strong>ह</strong>ुँ। <strong>ह</strong>मर शरीर <strong>ह</strong>मर कमाइ, <strong>ह</strong>मर मातृव सभ तँ अ<strong>ह</strong>ाँ लऽ चुकलछी। <strong>ह</strong>मरा लग आब <strong>दे</strong>बा लेल िकछु अिछ नि<strong>ह</strong>। मन पाड़ू....। <strong>ह</strong>म मीरा नि<strong>ह</strong>....रूबी छी। सॱदयर् केकशीषर्थ िशिक्षका। अ<strong>ह</strong>ाँक शदमे सोनाक अंडा <strong>दे</strong>िन<strong>ह</strong>ािर मुग। से तँ अ<strong>ह</strong>ाँक <strong>ह</strong>ाथमे सोना दैते छी। मुदा,आब <strong>ह</strong>मरो िकछु चा<strong>ह</strong>ी....। <strong>ह</strong>मरो आब अपन िकछु यिक्तव अिछ....। दस लोकक बीच उठब–बैठब अिछ।कको ‘कटमर’ रूबीक तीक्षा कऽ र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ोएती<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>मरा जाएब जरूरी अिछ। अ<strong>ह</strong>ाँ लग सेवा लेल बीरू तँअिछए। धैयर् राखू। अ<strong>ह</strong>ॴक िनदशनमे <strong>ह</strong>म ैक्टीकल बनब िसखल<strong>ह</strong>ुँ अिछ....।पसर् का<strong>ह</strong> पर लटकबैत, परदाकेँ तेज <strong>ह</strong>ाथेँ उठा मीरा बा<strong>ह</strong>र िनकिल गेल छली<strong>ह</strong>। सुनीलबाबू परदाक डोलब ब<strong>ह</strong>ुत काल धिर <strong>दे</strong>खैत र<strong>ह</strong>ल छला<strong>ह</strong>।२.100


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्रित जखन सुतए घर गेला<strong>ह</strong> तँ किनयाँक कटू यंग वाणक वष <strong>ह</strong>ोमए लागल। पा<strong>ह</strong>ूनक तँ मने शांत।िकछु नि<strong>ह</strong> फूरैन। सोचला<strong>ह</strong> जे अ <strong>ह</strong>रोखे गाम चल जाएव। <strong>िव</strong>दा<strong>ह</strong>ो भैला<strong>ह</strong>, मुदा अ <strong>ह</strong>ार वेशी र<strong>ह</strong>वाक कारणेकुकुर सभ झॉउ-झॉउ करए लागल। लोक सभ जािग गेल <strong>दे</strong>खलक जे आँगा-आँगा पा<strong>ह</strong>ून आ पाछाँ-पाछाँकुकुर ि<strong>ह</strong>नका िख<strong>ह</strong>ारने जाइत अिछ। लोक सभ दोड़र म<strong>ह</strong>रैिलक <strong>ह</strong>ाटपर आ<strong>िव</strong> ि<strong>ह</strong>नका पकड़लक। धुिरजएवाक आ<strong>ह</strong> कयलक। मुदा ि<strong>ह</strong>नकर मन तँ तामसे अधोड़ छल। िकनको वातक मोजर नि<strong>ह</strong>, दऽ <strong>ह</strong>ाक दैतदैत धोती पकड़लक से <strong>ह</strong>ुनकर ढेका खुिज गेल, धरफरा खसला<strong>ह</strong>, मुदा ओ तइयो नि<strong>ह</strong> रुिक लटपटाइतधोती खोिल फेकेत गािर दैत परात <strong>ह</strong>ोइत-<strong>ह</strong>ोइत अपन घर प<strong>ह</strong>ुुँचला<strong>ह</strong>।क<strong>ह</strong>ू तँ ऐतेक पढ़ल-िलखल लोकक ई काज कोनो वकलेल जेकाँ काज केलैि <strong>ह</strong>। सिरपॲ जँ अधला<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong> लागए तँ <strong>ह</strong>ुनका बकलेले न क<strong>ह</strong>वैि <strong>ह</strong>।२.४१.बोध समान २०१० लेल चयिनतजीवकातसँ विर पकार आ मैिथलीक उदीयमान क<strong>िव</strong><strong>िव</strong>नीत उपलक साक्षाकार २. सुशात झा-<strong>िव</strong>कासक तेजीमे क<strong>ह</strong>ॴ छुिट नै जाय िमिथला३. नवे कुमार झा-पचास वषर्क भेल ा<strong>दे</strong>िशक समाचार एकांश/1993 मे ारंभ भेल छल मैिथली मेसमाचारक सारण/ सताक ाित बनल भाजपाक उे य ४.केदार कानन-जगदीश साद मंडलकपछताबा पर एक दृि ट103


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मूखर्ता पीिब कऽ <strong>िव</strong>षवमन करैत अिछ समीक्षक - जीवकातबोध समान २०१० लेल चयिनत जीवकातसँ विर पकार आ मैिथलीक उदीयमान क<strong>िव</strong> <strong>िव</strong>नीतउपलक साक्षाकार<strong>िव</strong>नीत उपल : अ<strong>ह</strong>ाँक जम कतए भेल आ िदन-वषर् की छल? लालन-पालन कतए भेल?जीवकांत : २७ जुलाई, १९३६ क मामाक गाम सुपौल िजलाक अभुआढ़ मे <strong>ह</strong>मर जम भेल। िकछु िदन तकतँ <strong>ह</strong>मर लालन-पालन मामक गाममे भेल। तकर बाद अपन गाम मधुबन क डेओढ़मे भेल। <strong>ह</strong>मर िपता चािरभाइ छलिथ। संयुक्त पिरवार छल आओर <strong>ह</strong>म सभ १५-१६ बच्चाक लालन-पालन संगे भेल।104


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>नीत उपल : एखन अ<strong>ह</strong>ाँक पिरवारमे के सभ अिछ आओर ओ सभ की करैत अिछ?जीवकांत : <strong>ह</strong>म दू भाइ छी। जेठ <strong>ह</strong>म छी आ नवकांत झा छोट अिछ। नवकांत सेंल बैंकक नौकरसँअवकाश <strong>ह</strong>ण कए दरभंगामे र<strong>ह</strong>ैत अिछ। एक बि<strong>ह</strong>न आब नि<strong>ह</strong> छिथ। दोसर बि<strong>ह</strong>न गोदावरी सुपौलमे या<strong>ह</strong>लगेल, जे स<strong>ह</strong>रसामे र<strong>ह</strong>ैत अिछ। तीन बच्चा अिछ। पैघ बेटा अरुण चेइमे बैंकमे कायर्रत अिछ। छोट वरुणलखीसरायमे एलआईसीमे काज करैत अिछ। बेटी ेम नेपालक राज <strong>िव</strong>राजमे या<strong>ह</strong>ल अिछ।<strong>िव</strong>नीत उपल : घरमे आन लोक मैिथली पढ़ैत आ िलखैत अिछ? किनयाक स<strong>ह</strong>योग लेखनमे कतेक भेटल?जीवकांत : <strong>ह</strong>मर घरमे भाइ <strong>ह</strong>ुअए आिक कोनो बच्चा, मैिथलीमे नि<strong>ह</strong> िलखैत अिछ। शुरूमे किनयाँ शुिच िकछुनि<strong>ह</strong> बुझैत छली<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ुनका लगैत छल जे फालतूक काज कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। <strong>ह</strong>ुनका अिनाक बीमारी छलि<strong>ह</strong>ताि<strong>ह</strong>सँ राितमे लाइट िमझा दैत छली<strong>ह</strong>। मुदा, बादमे स<strong>ह</strong>योग करए लगली<strong>ह</strong>। धय ओ जे <strong>ह</strong>म िलखैत छी।ओना ओ योँ <strong>िव</strong>रोध करती<strong>ह</strong> तँ <strong>ह</strong>म िकछु नि<strong>ह</strong> िलिख सकैत छी। एकरा लेल <strong>ह</strong>म किनयाँक आभारी छी।<strong>िव</strong>नीत उपल : मैिथली साि<strong>ह</strong>य िदश कोना आकृ भेल<strong>ह</strong>ुँ? <strong>िव</strong>तारसँ बताऊ?जीवकांत : <strong>ह</strong>म जाि<strong>ह</strong> कालमे पैदा भेल<strong>ह</strong>ुँ, ताि<strong>ह</strong> कालमे पढ़ैक म<strong>ह</strong>व नि<strong>ह</strong> छल। <strong>ह</strong>मरो पढ़ाइ <strong>दे</strong>रीसँ शुरूभेल। कूलमे नाम िलखेबा लेल िकयो नि<strong>ह</strong> गेल छल। <strong>ह</strong>म अपने गेल छल<strong>ह</strong>ुँ। ओि<strong>ह</strong> कालमे <strong>ह</strong>म सभमािटपर िलखैत छल<strong>ह</strong>ुँ।105


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>मर गाममे तुलसीदासक रामायणक पाठ <strong>ह</strong>ोइत छल। ारपर लोक ताश खेलाइत छल आ रामायणकलोकक दसटा अथर् करैत जाइ छला<strong>ह</strong>। लोककेँ लऽ कऽ तकर्-<strong>िव</strong>तर्क से<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ोइत छल। <strong>ह</strong>मरो घरमेबेंकटेर टीम ेससँ छपल मोटका रामाएण छल, जकरा पढ़ैत आ सुनैत छल<strong>ह</strong>ुँ। तखन धिर मैिथलीककोनो गप नि<strong>ह</strong> छल। नेना र<strong>ह</strong>ी, सोचैत र<strong>ह</strong>ी, जखन तुलसीदासक िलखलपर एतेक तकर्-<strong>िव</strong>तर्क <strong>ह</strong>ोइत अिछ,तखन <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ िकएक नि<strong>ह</strong> िलखै छी। शुरूमे क<strong>िव</strong>ता िलखल<strong>ह</strong>ुँ, जे आयवतर्मे छपल। आइ.एस.सी. कऽ कएसाल भिर बाद १९६४ ई. मे ाइवेटसँ बी.ए. कएल<strong>ह</strong>ुँ। छ<strong>ह</strong> मास धिर अ<strong>ह</strong>ापो<strong>ह</strong>मे र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ, जे ि<strong>ह</strong>ंदीमे िलखीआिक मैिथलीमे।ओि<strong>ह</strong> काल मे िमिथला िमि<strong>ह</strong>र पढ़ैत छल<strong>ह</strong>ुँ। ओि<strong>ह</strong>सँ बेसी भा<strong>िव</strong>त भेल<strong>ह</strong>ुँ। रवॴनाथ टैगोरक साि<strong>ह</strong>यसँ से<strong>ह</strong>ोभा<strong>िव</strong>ल भेल<strong>ह</strong>ुँ। ि<strong>ह</strong>ंदीमे िलखी आओर मैिथलीमे से<strong>ह</strong>ो। िकछु काल बाद िनणर्य लेल<strong>ह</strong>ुँ जे <strong>ह</strong>म िनत िदनिलखब। गृ<strong>ह</strong> िजला मधुबनीमे नौकरीक मा<strong>दे</strong> खजौली, <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ोल, पोखराम आिद गाममे र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ आ जीवनानुभवकयापक अनुभव िलखल<strong>ह</strong>ुँ।<strong>िव</strong>नीत उपल : अ<strong>ह</strong>ाँक कालमे संकृतक <strong>िव</strong>तार बेसी छल। तखन मैिथली िदश कोना वृत भेल<strong>ह</strong>ुँ?जीवकांत : वतंता ाितक कालमे इंगिलश मीिडयम कूल खुजल र<strong>ह</strong>ै। ि<strong>ह</strong>ंदी कूलमे मैिथली पढ़ाओलजाइत छल। इंगिलश कूल खुजलासँ लोक संकृत िबसिर गेल। मुदा <strong>ह</strong>म गामक लोक गामसँ भा<strong>िव</strong>त।२४ जनवरी १९६५ मे िमिथला िमि<strong>ह</strong>रमे पि<strong>ह</strong>ल क<strong>िव</strong>ता 'इजोिरया आ िटट<strong>ह</strong>ी’ छपल। एकरासँ <strong>ह</strong>मरा जोशभेटल।106


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightlye Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ७३ म अंक ०१ जनवरी २०११ (वषर्४ मास ३७ अंक ७३)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संकृताम्ISSN 2229-547X VIDEHAदुनू बच् चा बौआऽ गेल। खुरपी लऽ दड़ी खुनब िक रोपब िआ कपटाएब।अढ़ाइ बखर् बीत गेल। दुनू भाए-व<strong>ह</strong>ीन दािद यो आ िप तोसँ बाजबसीख लेलक। दुनूक बोलो फिर छा गेल। सुपुट बोल िन कलएलगल। िप यास लगलापर पािन आ भूख लगलापर भात-रोटी बजएलगल। बजरूआ बच् चा जकाँ मोवाइलसँ गप, छुड़ी, िप तौलकखेलौना, आ छुड़छुड़ी फटाका फोड़ब नै बुझैत मुदा तैयो गमैआबच् चाक िज नगी जरूर जीबऽ लगल। गाम-घरमे जे गित <strong>िव</strong> धवाक,िन स<strong>ह</strong>ायक <strong>ह</strong>ोइत से गित मइटुग् गर धीरज आ घुरनीक पिर वारमे नैछलैक। गाम-घरमे गरीब मइटुग् गर, बपटुग् गरक ित िस यानोकनजिर <strong>िव</strong> षैला <strong>ह</strong>ोइत। <strong>िव</strong> धवाकेँ डाइनक संग अशुभ बुझल जाइतति<strong>ह</strong> ना दुखता<strong>ह</strong>सँ घृणा आ मइटुग् गर-बपटुग् गरसँ से<strong>ह</strong>ो कएल जाइआएल। एकराएक तर<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>म चुनौतीक रूपमे लेल<strong>ह</strong>ुँ आ जे ओ िलखबैत र<strong>ह</strong>ल, फरमाइश करैत छल, से िलखैत र<strong>ह</strong>ी।िशक्षक संघसँ से<strong>ह</strong>ो जुड़ल र<strong>ह</strong>ी ताि<strong>ह</strong>सँ पटना जाइत र<strong>ह</strong>ी। ओि<strong>ह</strong> काल पटनामे लोकसँ भेट <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ए आओरोसा<strong>ह</strong>न भेटैत र<strong>ह</strong>ए। तीनटा उपयास फरमाइशपर िलखल<strong>ह</strong>ुँ जे धारावाि<strong>ह</strong>क रूपमे छपल।<strong>िव</strong>नीत उपल : अ<strong>ह</strong>ाँकेँ ई नि<strong>ह</strong> लगैत अिछ जे साि<strong>ह</strong>य अकादमी <strong>दे</strong>रीसँ अ<strong>ह</strong>ाँक लेखन~पर <strong>िव</strong>चार केलक?जीवकांत : साि<strong>ह</strong>य अकादमीक पुरकारकेँ लोक सं<strong>दे</strong><strong>ह</strong>क दृिसँ <strong>दे</strong>खैत छैक। ओतए जाएज लोककेँ िकनारा107


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कऽ दैत छै। <strong>ह</strong>म साि<strong>ह</strong>य अकादमीक पॉिलिटक्स नि<strong>ह</strong> जनैत छी। गाममे र<strong>ह</strong>ैत छी। कोनो दोत नि<strong>ह</strong>बनेल<strong>ह</strong>ुँ। ओि<strong>ह</strong>नो िमिथला समाज आ लोक अनौपचािरक अिछ। भऽ सकैत अिछ साि<strong>ह</strong>य पुरकार <strong>िव</strong>लंबसँभेटल। मुदा एि<strong>ह</strong> सभमे <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> पड़ैत छी।<strong>िव</strong>नीत उपल : पैघ-पैघ पिकामे कोना िलखए लगल<strong>ह</strong>ुं?जीवकांत : एखनसँ तीस साल पि<strong>ह</strong>ने समकालीन भारतीय साि<strong>ह</strong>य शुरू भेल, तखन <strong>ह</strong>म िकछु अनुवादकएल<strong>ह</strong>ुँ। मैिथलीमे पि<strong>ह</strong>ल क<strong>ह</strong>ानी <strong>ह</strong>मरे आएल। पि<strong>ह</strong>ल बेर मैिथली <strong>िव</strong>शेषांक आएल। एकटा अनुवाद केदारकानन केलिथ। मैिथली क<strong>िव</strong>ता पठबैत र<strong>ह</strong>ी। ि<strong>ह</strong>ंदी संपादक आ ि<strong>ह</strong>ंदी पिका खूब आदरसँ <strong>ह</strong>मर रचना छपैतर<strong>ह</strong>ए। समय अंतरालपर कोलकाता, मुंबइ, िदलीसँ कािशत पिका से<strong>ह</strong>ो छपै लागल।<strong>िव</strong>नीत उपल : पि<strong>ह</strong>ल क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong> कोन छल आओर के छपलिथ?जीवकांत : 2003 मे 'तकैत अिछ िचड़ै’ क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong> छपल, जेकरा ऊपर साि<strong>ह</strong>य अकादमी पुरकार<strong>दे</strong>लक। ओकर ि<strong>ह</strong>ंदी अनुवाद 'िनशांतक िचिडय़ा’ छपल। एकरो साि<strong>ह</strong>य अकादमी छपलक। ढेरे<strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे शोध भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। खर आलोचक से<strong>ह</strong>ो लेखनक शंसा कए र<strong>ह</strong>ल अिछ।<strong>िव</strong>नीत उपल : अ<strong>ह</strong>ांक क<strong>िव</strong>ता 'र<strong>ह</strong>य’ मे गूथल बुझाइत अिछ?जीवकांत : क<strong>िव</strong>ताक आरंभ कत<strong>ह</strong>ुसँ जे <strong>ह</strong>ोइत अिछ से तािकर्क पिरणित तक जरूर प<strong>ह</strong>ुँचैत अिछ। लोक108


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>ैत अिछ जे <strong>ह</strong>मर क<strong>िव</strong>ता आिखर मे 'टनर्’ लऽ लैत अिछ। लोक काल आ पाठक <strong>ह</strong>मर सामने नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैतअिछ, ताि<strong>ह</strong>सँ अलग-अलग पाठक <strong>ह</strong>मर क<strong>िव</strong>तामे अलग-अलग गप <strong>दे</strong>खैत अिछ।<strong>िव</strong>नीत उपल : अ<strong>ह</strong>ाँ तँ खूब समीक्षा केने छी?जीवकांत : समीक्षक तौर पर <strong>ह</strong>म ओते ोफेशनल नि<strong>ह</strong> छी। बैसल र<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ी तँ पढ़ैत र<strong>ह</strong>ी। नव पोथीपढ़लाक बाद छोट-छोट िटपणी करैत छी। पूरे ४० साल मे ६०-७० टा पोथीपर छोट-छोट िटपणी केनेछी। एकरा बाद मन ब<strong>ह</strong>लबैत छी, <strong>ह</strong>ास-पिर<strong>ह</strong>ास आ चच, ब<strong>ह</strong>ुत रास गप करैत छी।<strong>िव</strong>नीत उपल : नव लेखक आ <strong>ह</strong>ुनकर रचनाकेँ कोना <strong>दे</strong>खैत छी?जीवकांत : एखन नवलेखक तेजीसँ आिब र<strong>ह</strong>ल अिछ। <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ातसँ से<strong>ह</strong>ो लेखक आिब र<strong>ह</strong>ल अिछ। बीच वालापीढ़ी्मे अुत लेखक भेल। म<strong>ह</strong>ाकाश आ सुभाषचं यादव लोक <strong>िव</strong>वशता, िनधर्नताक <strong>िव</strong>लक्षण िचण अपनरचनामे करैत छिथ।मैिथली क<strong>िव</strong>ता से<strong>ह</strong>ो गंभीर भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। ओकर तर बि़ढ गेल अिछ, सोच काफी आगू तक अिछ।<strong>िव</strong>नीत उपल : मैिथलीक साि<strong>ह</strong>यमे समीक्षकेँ अ<strong>ह</strong>ाँ कोन दृिसँ <strong>दे</strong>खैत छी?जीवकांत : समीक्षा यूरोपसँ आएल अिछ। यूरोपमे अवेषणक संग समुिचत पिरेयमे समीक्षा <strong>ह</strong>ोइत अिछ।ि<strong>ह</strong>दुतान एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>धामे िपछड़ल अिछ। ि<strong>ह</strong>ंदी भाषा्मे से<strong>ह</strong>ो नीक समीक्षा नि<strong>ह</strong> भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। लोक वेद क<strong>ह</strong>ैत109


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मुखता दैत छी। माक्सर्क समथर्क र<strong>ह</strong>ी। एकरा लेल दीक्षा नि<strong>ह</strong> लेल<strong>ह</strong>ुँ, िकयो ई गप पैदा नि<strong>ह</strong> केलक, अपनेपैदा भेल।<strong>िव</strong>नीत उपल : तखन अ<strong>ह</strong>ाँ माक्सर्वादक <strong>िव</strong>रोध िकए कए र<strong>ह</strong>ल छी?जीवकांत : माक्सर्वाद उम <strong>िव</strong>चार छी, मुदा ि<strong>ह</strong>ंसाक पक्षमे बेसी अिछ। भारतीय राजनीित आ संकृितमेमाक्सर्वादक संभावना कम अिछ, ताि<strong>ह</strong>सँ एतए समाजवाद बल भेल। भारतीय संकृित 'सव भवतु सुिखनः’पर आधािरत अिछ। एतए गांधी ासंिगक छिथ। माक्सर्वाद बारंबार अपन रातासँ भटकैत अिछ।माक्सर्वादक नीितकेँ जमीनपर उतारब किठन अिछ। रूसक जमीनपर उतरल माक्सर्वाद रावादक बलसमथर्क बिन गेल। ितबत, भूटान, नेपाल आ पािकताक बलधकेल जमीनमे चीनी झंडा फ<strong>ह</strong>राइत अिछ।<strong>िव</strong>नीत उपल : 'सुमन’ जीक अ<strong>ह</strong>ाँ <strong>ह</strong>मेशा <strong>िव</strong>रोध कएल<strong>ह</strong>ुँ, तखन अिभनंदन ंथमे बड़ाइ करबाक की मतलबअिछ?जीवकांत : 'सुमन’ जीक बड़ाइ िलखल<strong>ह</strong>ुँ तँ <strong>ह</strong>म अछूत(......)भऽ गेल<strong>ह</strong>ुँ। <strong>ह</strong>ुनकर अयामपर िलखल अुतअिछ। संकृतमे िलखलि<strong>ह</strong>। ओ आिग लगबैक क्षमता रखैत छिथ। ओ संकृित आ मूयक <strong>िव</strong>षयकवजवा<strong>ह</strong>क छला<strong>ह</strong>। ओ मैिथली क<strong>िव</strong>ताकेँ उकृता तक लऽ गेलिथ। <strong>ह</strong>म माक्सर्वादी भऽ जाइ तकर माने ईतँ नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएत जे <strong>ह</strong>म वेद-पुराणकेँ िबसिर जाइ। अिभनंदन ंथ लेल फरमाइशी लेख िलखाओल गेल छल।<strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ुनकर काय आ आयामपर िलखल<strong>ह</strong>ुँ। स<strong>ह</strong>ी काल छल, एकरा लेल <strong>ह</strong>म खुश छी।112


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>नीत उपल : क<strong>िव</strong>तामे <strong>िव</strong>शेष पिरवतर्न कतए तक जाएज अिछ?जीवकांत : <strong>ह</strong>मरा संग ढेर लोक एला<strong>ह</strong>। सभ पछुआ गेल। पाँच साल बाद <strong>ह</strong>म अपन <strong>िव</strong>षय पिरवतर्न केल<strong>ह</strong>ुं।<strong>ह</strong>र क्षे~मे अपनेकेँ पिरवतर्न करबाक चा<strong>ह</strong>ी। जे पिरवतर्नक समथर्क <strong>ह</strong>ोएत ओ कालजयी <strong>ह</strong>ोएत। <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ुँ <strong>िव</strong>षयबदलैत गेल<strong>ह</strong>ुँ ताि<strong>ह</strong>सँ जी<strong>िव</strong>त छी। अस<strong>ह</strong>मितक क<strong>िव</strong>ता पंजाब आ बंगालसँ आएल। बंगालमे सुभाष मुखोपायायभेला<strong>ह</strong> जे क<strong>ह</strong>लिथन '<strong>ह</strong>े कृण, कुरुक्षे मे घोड़ाक रास छोि़ड कए फेरसँ वंशी बजाउ।’ क<strong>िव</strong>ताक <strong>िव</strong>षय सभिदन बदलैत र<strong>ह</strong>ैत अिछ। <strong>िव</strong>ापित शृंगार आ भिक्तकेँ लऽ कए िलखलिथ। एखन शृंगारसँ लोककेँ वैर भऽगेल अिछ। <strong>दे</strong>श ेमक क<strong>िव</strong>ता िलखल गेल। मुदा दोसर <strong>िव</strong>युमे <strong>दे</strong>शेमक गपमे <strong>दे</strong>खल गेल जे ई मनुयकेँबबद कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। राजनीितपर क<strong>िव</strong>ता िलखब बेवकूफी अिछ। आदमी, िमता, सुख-दुख क<strong>िव</strong>ताक<strong>िव</strong>षय र<strong>ह</strong>ैत अिछ। जेना-जेना समय बदलत, तेना-तेना <strong>िव</strong>षय से<strong>ह</strong>ो बदलत। जि<strong>ह</strong>ना क<strong>िव</strong>ता बदलत ति<strong>ह</strong>नाएकर रूपो बदलत। एकरा एना <strong>दे</strong>खी, बच्चाक छिठयार करैत छी, ओकरा बाद बच्चा्मे कतेक पिरवतर्न <strong>ह</strong>ोइतअिछ।<strong>िव</strong>नीत उपल : मैिथली समाजक िथित लेल की क<strong>ह</strong>बाक अिछ?जीवकांत : पैरवी-पैगाम आ गुटबाजी <strong>ह</strong>ोइत अिछ। अपन गाम आ समाज िसांतवादी नि<strong>ह</strong> अिछ। जवा<strong>ह</strong>रवादीअिछ ताि<strong>ह</strong>सँ तुरंत झुिक जाइत अिछ। क्वािलटीसँ समझौता भऽ जाइत अिछ। नीक लोकक नाम लेबासँलोक अप<strong>िव</strong> भऽ जाइत अिछ।113


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>नीत उपल : अ<strong>ह</strong>ाँपर लोक आरोप लगबैत अिछ जे 'चेला’ बनाबैत छी जेना म<strong>ह</strong>ाकाशपर रेखािचमेरमेशकेँ उृत करैत सुषाष च यादव िलखै छिथ। ई गप कतेक सच अिछ?जीवकांत : <strong>ह</strong>म गुरुजी र<strong>ह</strong>ी। साइंस टीचर र<strong>ह</strong>ी तँ िशय तँ बनबे करत। सभ आदमी अपन भाव छोड़ैतअिछ। कुणाल, दीप िब<strong>ह</strong>ारी आिद ई नाम अिछ। <strong>ह</strong>ालमे िशवशंकर क<strong>ह</strong>लिथन जे अ<strong>ह</strong>ाँक रचना <strong>ह</strong>म पढ़ैतर<strong>ह</strong>ी। तारानंद <strong>िव</strong>योगी क<strong>ह</strong>लिथन अ<strong>ह</strong>ाँक क<strong>िव</strong>ता मासमे दूटा पढ़ैत र<strong>ह</strong>ी, िमिथला िमि<strong>ह</strong>रमे, ताि<strong>ह</strong>सँ ेिरत भेल<strong>ह</strong>ुँआ लेखनक मुख्य धारासँ जुड़ल<strong>ह</strong>ुँ। <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ुँ क<strong>ह</strong>ैत छी, याीजीक लेखनसँ भा<strong>िव</strong>त भेल<strong>ह</strong>ुँ। <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ुँ क<strong>ह</strong>ैत छी जे<strong>ह</strong>म याीजी आ <strong>िव</strong>ापितक चेला छी। <strong>ह</strong>म कमांडो नि<strong>ह</strong> बनेने छी। <strong>ह</strong>म कोनो पुरकार लेल पैरवीकार नि<strong>ह</strong>बनेने छी। <strong>ह</strong>म दलाल नि<strong>ह</strong> बनेने छी। <strong>ह</strong>मर रचनासँ भा<strong>िव</strong>त भऽ कऽ िकयो रचना कमर्मे आएल, एि<strong>ह</strong>मे <strong>ह</strong>मरकी गलती? <strong>ह</strong>म अपन समथर्नमे भीड़ नि<strong>ह</strong> जुटेल<strong>ह</strong>ुँ, वोट नि<strong>ह</strong> मांगल<strong>ह</strong>ुँ, समीक्षाक लेल पैरवी नि<strong>ह</strong> कएल<strong>ह</strong>ुँ।तखन जे िकयो क<strong>ह</strong>ैत अिछ जे <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ुनकर 'चेला’ छी तँ एि<strong>ह</strong>~मे गलत की अिछ ?<strong>िव</strong>नीत उपल : <strong>िव</strong>वेकानंद ठाकुरक क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>केँ लऽ कऽ मो<strong>ह</strong>न भाराज जी समीक्षाक पर खूब <strong>िव</strong>वादभेल छल? ताि<strong>ह</strong> लेल अ<strong>ह</strong>ाँ की क<strong>ह</strong>ैत छी?जीवकांत : मो<strong>ह</strong>न भाराज <strong>िव</strong>वेकानंद ठाकुरक क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong> 'गामक क<strong>िव</strong>ता, क<strong>िव</strong>ताक गाम’ पर एकटासमीक्षा केने र<strong>ह</strong>िथन। ओि<strong>ह</strong>मे मो<strong>ह</strong>न भाराजजी िलखलिथ<strong>ह</strong> जे ि<strong>ह</strong>नकर क<strong>िव</strong>ता सभटा समकालीन संभावनाकेँखािरज करैत अिछ। एि<strong>ह</strong> संदभर्मे <strong>ह</strong>म गौरीनाथकेँ एकटा प पठेने छल<strong>ह</strong>ुँ। एतेक घिटया समीक्षा आ114


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सुशात झा-ाम+पालय-खोजपुर, िमिथला <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयसँ नातक (इित<strong>ह</strong>ास), तकरबाद आईआईएमसी (भारतीय जनसंचार संथान) जेएनयू कैपससँ टेिल<strong>िव</strong>जन पकािरतामे िडलोमा (2004-05) ओकरबाद िकछु प-पिका आ यूज वेबसाईटमे काज, दूरदशर्नमे लगभग साल भिर काज।<strong>िव</strong>कास के तेजी मे क<strong>ह</strong>ॴ छुिट नै जाय िमिथला….।िब<strong>ह</strong>ार <strong>िव</strong>कास के चच जोरशोर सं आिब र<strong>ह</strong>ल अिछ। जीडीपी <strong>िव</strong>कास दर मे िब<strong>ह</strong>ार गुजरात सं किनए पाछूआयल अिछ-ओ<strong>ह</strong>ो तखन जखन िक राय मे कोनो तर<strong>ह</strong>क उोग धंधा या यवसाय के <strong>िव</strong>कास नि<strong>ह</strong> भेलअिछ। साफ अिछ जे ई <strong>िव</strong>कास कृिष क्षे आ सरकारी योजना सबके लगभग स<strong>ह</strong>ी ढ़ंग सं लागू करैकेबदौलत भेल अिछ। ए<strong>ह</strong>र कें सरकार के कितपय योजना-जेना नेरेगा, मया<strong>ह</strong> भोजन, सवर्िशक्षा अिभयान,राजीव गांधी <strong>िव</strong>ुतीकरण आ पंचायत पर बेसी यान दै के कारणे से<strong>ह</strong>ो ई <strong>िव</strong>कास <strong>दे</strong>खा र<strong>ह</strong>ल अिछ। ओनानीतीश कुमार सरकार के तारीफ ई जे ओ अि<strong>ह</strong> योजना सबके स<strong>ह</strong>ी तरीका सं िब<strong>ह</strong>ार मे लागू कयलक।117


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अगर आंकड़ा पर गौर करु त पायब जे िब<strong>ह</strong>ार के अथर्यवथा िपछला चािर साल मे लगभग 11 ितशतके दर सं आगू बढ़ल। लेिकन, दोसर िदस अगर राजधानी पटना मे संपि के मूय पर गौर करी त आंिखफािट जायत। पटना मे िपछला 2-3 साल मे रीयल टेट के मूय मे लगभग 100 सं लय क 300ितशत तक बढ़ोरी भेल अिछ। जि<strong>ह</strong> लैट के दाम पटना मे 2 साल पि<strong>ह</strong>ने तक 12 लाख रुपया छलओ आब 25 सं लय क 40 लाख तक भेिट र<strong>ह</strong>ल अिछ। पटना <strong>दे</strong>श के ओि<strong>ह</strong> िकछु िगनल चुनल श<strong>ह</strong>र केेणी मे प<strong>ह</strong>ुंिच गेल जतय <strong>ह</strong>वाई याा करैबला के संख्या मे सबसं बेसी बढ़ोरी भेल अिछ। साफ अिछ जेपटना के <strong>िव</strong>कास या पटना मे धन के उपलधता िब<strong>ह</strong>ार के आम लोग के आमदनी सं ब<strong>ह</strong>ुत बेसी अिछ। ईबात एकटा खतरनाक संकेत के िदस इशारा कय र<strong>ह</strong>ल अिछ जे िब<strong>ह</strong>ार के तमाम <strong>िव</strong>कास राजधानी मेिसमिट र<strong>ह</strong>ल अिछ या फेर िब<strong>ह</strong>ार मे धन के संकेंण राजधानी मे अलील रुप लय लेलक अिछ। एकरादोसर तरीका स एना बूिझ सकैय छी जे िब<strong>ह</strong>ार मे धन के केंीकरण िकछ खास <strong>ह</strong>ाथ मे बेसी भेल आ ओआम जनता के <strong>ह</strong>ाथ कम प<strong>ह</strong>ुंचल। ितशत मे बृि के दर कयकटा दोसर फैक्टर सं यान <strong>ह</strong>टा दैत अिछ,ई <strong>िव</strong>कास के पूरा तवीर नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ैत अिछ। <strong>िव</strong>कास त भेले लेिकन ओि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>कास मे सपूणर् जनता केभागीदारी सं<strong>दे</strong><strong>ह</strong> के घेरा मे अिछ।लेिकन िचंता के बात िसफर् एतबे नि<strong>ह</strong>। मुख्य बात ई जे िब<strong>ह</strong>ार के अपेक्षाकृत <strong>िव</strong>कास त भेले आ यिदिथित ठीक-ठाक र<strong>ह</strong>ल त आबै बला िदन मे औरो तेजी सं <strong>िव</strong>कास <strong>ह</strong>ेत-लेिकन <strong>िव</strong>कास के चिर जे संकेतदय र<strong>ह</strong>ल अिछ ओ िमिथला के लेल शुभ नि<strong>ह</strong> बुझा र<strong>ह</strong>ल अिछ।118


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िब<strong>ह</strong>ार के नक्शा के गौर सं <strong>दे</strong>खू-अंदाज लािग जायत जे आबै बला िब<strong>ह</strong>ार- गंगा के उर आ गंगा के दिक्षण-एकटा भयंकट आिथर्क <strong>िव</strong>षमता के बाट जोि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल अिछ। िब<strong>ह</strong>ार के उरी भाग-खास कय िमिथला क्षेऐित<strong>ह</strong>ािसक रुप सं बाढ़त अिछ, आ एतय ब<strong>ह</strong>ुत कम सरकारी िनवेश भेल अिछ। आधारभूत संरचना,ितवषर् बािढ़ के भेंट चिढ़ जायत अिछ। ए<strong>ह</strong>न मे गंगा के दिक्षण के इलाका के भौगोिलक बिढ़त <strong>ह</strong>ािसलअिछ।िब<strong>ह</strong>ार मे <strong>ह</strong>ुअय बला वतर्मान िनवेश आ अबैबला िनवेश के िजनका अंदाज छि<strong>ह</strong> ओ जनैत छिथ जे सबटामोट िनवेश गंगा सं दिक्षण खासकय मगध आ भोजपुर मे जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। चा<strong>ह</strong>े नालंदा <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय <strong>ह</strong>ुए यागया के िनकट िनजी क्षे मे लागय बला िबजली घर। दोसर गप ई जे ई इलाका पि<strong>ह</strong>ने सं संपकर् मागर् परअिछ-चा<strong>ह</strong>े ओ जीटी रोड <strong>ह</strong>ुए या िदली-कलक्तता रेल मागर्। अि<strong>ह</strong> इलाका मे बािढ़ नि<strong>ह</strong> अबैत छै आ पटनाए<strong>ह</strong>ेन नगर अ<strong>ह</strong>ी इलाका मे छै। िब<strong>ह</strong>ार के आमदनी दै बला मुख्य पयर्टन क्षे गया-राजगीर अ<strong>ह</strong>ी इलाका मेअिछ। ई इलाका वाभा<strong>िव</strong>क लाभ के िथित मे अिछ।लेिकन ओ<strong>ह</strong>ू सं बेसी िब<strong>ह</strong>ार सरकारक मौजूदा चिर अि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ालत के और ोसाि<strong>ह</strong>त कय र<strong>ह</strong>ल अिछ।मुख्यमंी नीतीश कुमार राजगीर, नालंदा आ गया के <strong>िव</strong>कास के लेल बेसी उसाि<strong>ह</strong>त छिथ। नीतीश ज<strong>ह</strong>न,कें मे मंी छला<strong>ह</strong> तखनो ओ बाढ़ मे एनटीपीसी आ नालंदा मे आयुध कारखाना(जाजर् के तकालीन संसदीयक्षे आ नीतीश के भावक्षे) लगबौने छला<strong>ह</strong>। एम<strong>ह</strong>र केंीय योजना के बात चलल त िब<strong>ह</strong>ार के भेटय बला119


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एकमा केंीय <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय मोित<strong>ह</strong>ारी चिल गेल-िसफर् <strong>ह</strong>ाथ आयल िकशनगंज या किट<strong>ह</strong>ार मे ता<strong>िव</strong>तअलीगढ़ यूिनविसर्टी के कैपस।िमिथला के जे मूल समया अिछ ओि<strong>ह</strong> िदस नीतीश सरकार के कम यान अिछ। िमिथलांचल, जकरआबादी िब<strong>ह</strong>ार मे कोनो दोसर क्षे सं बेसी अिछ ओतय के लेल ब<strong>ह</strong>ुत कम पैघ सरकारी ोजेक्ट ता<strong>िव</strong>तअिछ। एकर मूल मे अिछ एि<strong>ह</strong> इलाका के बािढ़त भेनाई, तखन फेर नीतीश सरकार बािढ़ के िनदान केलेल िकएक नि<strong>ह</strong> उसाि<strong>ह</strong>त अिछ?अि<strong>ह</strong> इलाका मे साक्षरता के दर कम अिछ, वाय के <strong>ह</strong>ालत ठीक नि<strong>ह</strong>। तैयो सरकार के एजेंडा पर अि<strong>ह</strong>इलाका मे एकोटा <strong>िव</strong>ि<strong>िव</strong>ालय खोलनाई नि<strong>ह</strong> छैक। नि<strong>ह</strong>ए, सरकार अि<strong>ह</strong> इलाका मे एकोटा मेिडकल याइंिजिनयिरंग कालेज खोलैके िदशा मे उसाि<strong>ह</strong>त अिछ।ओनि<strong>ह</strong>यो, अगर ई मािन लेल जाई जे बािढ़ के वज<strong>ह</strong> सं अि<strong>ह</strong> इलाका मे कोनो बड़का ोजेक्ट नि<strong>ह</strong> लािगसकैये, आ एकर िनदान कें के <strong>ह</strong>ाथ मे छैक, तैयो की िनतीश सरकार के ई दाियव नि<strong>ह</strong> जे ओ कें परदवाब डाले? िपछला साल कोसी के बािढ़ के बादॲ <strong>ह</strong>मसब एकर पूणर्कािलक िनदान के कोनो संकेत नि<strong>ह</strong>पािब र<strong>ह</strong>ल छी।120


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>मरा सबके <strong>िव</strong>कास के अि<strong>ह</strong> रतार सं चेित जाय के चा<strong>ह</strong>ी। समय आिब गेल अिछ जे <strong>ह</strong>म सब अपन मांगजोरशोर सं उठाबी-नि<strong>ह</strong> त अबैबला िब<strong>ह</strong>ार मे तमाम िनवेश गंगा सं दिक्षण <strong>ह</strong>ोयत आ िमिथला के लोग िसफर्ओतय चाकरी करय ले जेता। <strong>ह</strong>मर-अ<strong>ह</strong>ांके <strong>ह</strong>ालत वै<strong>ह</strong> भ सकैत अिछ जेना पंजाब मे एखन िब<strong>ह</strong>ारी केछैक।३नवे कुमार झानवे दु कुमार झापचास वषर्क भेल ा<strong>दे</strong>िशक समाचार एकांश1993 मे ारंभ भेल छल मैिथली मे समाचारक सारण121


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आकाशवाणी पटनाक ा<strong>दे</strong>िशक समाचार एकांश 28 िदस बर 2009 के अपन थापनाक पचास वषर् पूराकएलक अिछ। आकाशवाणीक पटना के सँ 28 िदस बर 1959 के जे ा<strong>दे</strong>िशक समाचारक सारणकांरभ भेल ओ िबना कोनो बाधा के सािरत भऽ पाछा नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खालक आ समाचार पर अपन गि<strong>ह</strong>र नजिररखने समाचार के जनता धिर प<strong>ह</strong>ूचैबा मे कोनो कसिर नि<strong>ह</strong> छोड़लक अिछ। ारंभि<strong>ह</strong> सँ एि<strong>ह</strong> एकांश सँजूड़ल समाचार संपादक आ <strong>ह</strong>ुनक स<strong>ह</strong>योगीक दल सीिमत साधनक बावजूद एकरा मजभूत त मक रूपमे ठाढ़कएलिन। िब<strong>ह</strong>ारक जनता के समाचार जगत सँ जोड़बाक जे काज आकाशवाणीक ा<strong>दे</strong>िशक समाचार एकांशकएलक से अनवरत चिल र<strong>ह</strong>ल अिछ ।आजादीक बाद <strong>दे</strong>शभिर मे आकाशवणीक पाच टा के छल। ओना आजादी सँ पि<strong>ह</strong>ने <strong>दे</strong>श भिर मे आठराके छल जाि<strong>ह</strong>मे <strong>दे</strong>शक बैटवाराक बाद तीनरा के पािक तान मे रि<strong>ह</strong> गेल। वतंता ाितक बाद एि<strong>ह</strong>संचार मा यमक <strong>िव</strong> तार ारंभ भेल आ सौभागय सँ एकि<strong>ह</strong> वषर्क भीतर 26 जनवरी 1949 के आकाशवाणीकपटना के सँ समाचार क सारण पि<strong>ह</strong>ल बेर 1959 मे ारंभ भेल। समाचार एकांश िद लीक ता कािलकस<strong>ह</strong>ायक समाचार संपादक गुरूद <strong>िव</strong>धालंकारक नेतृ व मे समाचारवाचक रामरेणु गु त आ संवाददांता र<strong>िव</strong>रंजन िस <strong>ह</strong>ाक दल काज करब ारंभ कएलक। <strong>ह</strong>ुनक आ संवाददाता र<strong>िव</strong> रंजन िस <strong>ह</strong>ाक दल काज करबारंभ कएलक। <strong>ह</strong>ुनक यास सँ एकरा रोमांचक क्षण आएल आ 28 िदस बर 1959 के सांस सात बािजकऽपाच िमनट मे ा<strong>दे</strong>िशक समाचारक पाच िमनटक पि<strong>ह</strong>ल बुलेिट आकाशवाणी पटना सँ सािरत भेल।122


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>दे</strong>श-दूिनया सँ िब<strong>ह</strong>ारक जनता के जोड़बाक लेल ारंभ भेल ई यास अपन गित पकड़लक आ एकर समयक संगि<strong>ह</strong> समाचारक अविध में पिरवर्तन आएल। ा<strong>दे</strong>िशक समाचारक बढ़ैत लोक ियता के <strong>दे</strong>िख पाचिमनटक ई बेलेिटन दस िमनटक भऽ गेल सा सांझ मे सात बािजक तीस िमनट पर सािरत <strong>ह</strong>ोमए लागल आआइयो श<strong>ह</strong>र सँ लऽ भऽ सुदूर गाम-धरमें एि<strong>ह</strong> बुलेिटनक सात बािजक तीस िमनट पर लोक सभी ितक्षाकरैत र<strong>ह</strong>ैत छिथ। <strong>दे</strong>श आ <strong>दे</strong>शक बदलैत चातुिदर्क पिरिथत के <strong>दे</strong>िख ितिदन मा एकटा बुलेिटन सँकाज नि<strong>ह</strong> चलैत <strong>दे</strong>िख 10 अील 1978 के एकटा आर बुलेिटनक सारण ारंभ भेला। ई बुलेिटन ितिदनदुप<strong>ह</strong>रण मे तीन बािज कऽ दस िमनट पर सािरत <strong>ह</strong>ोएब ारंभ भेला। पाँच िमनटक ई बु लेिटन से<strong>ह</strong>ो िबनाकोनो बाधा के सािरत भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। एकांश ारा दू टा बुलेिटनक सफलता पूवर्क सारणन बाद तेसरबुलेिटन से<strong>ह</strong>ो सािरत <strong>ह</strong>ोएब ारंभ भेल जे ितिदन ात: काल मे आठ बािजक दस िमनट पर सािरत अिछजे दरस िमनट अिछ।ा<strong>दे</strong>िशक समाचार एकांश ारा <strong>दे</strong>शक उदूर् भाषी जनता क लेल उदूर् समाचारक सारण से<strong>ह</strong>ो कएल गेल।16 अील 1989 सँ एकांश ारा उदूर् बुलेिटन इलाकाई खबरें’ दूप<strong>ह</strong>र तीन बिज कऽ दस िमनट पर सािरतकएल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। पाँच िमनटक एि<strong>ह</strong> बुलेिटनक मा यम सँ आकाशावणी पटना क समाचार एकांश अपनाके उदूर् भाषी जनता सँ जोड़लक। अपन यााक अिगला कड़ी मे एकांश मैिथली भाषी जनता के जोड़बाकयोजनाके मूतर् रूप <strong>दे</strong>लका 2 अक् टूबर 1993 सँ मैिथली भाषी जनताक लेल मै िथली समाचार बुलेिटन ‘संवाद’ क सारण ारंभ भेल। सांझ छ<strong>ह</strong> बािजक प <strong>ह</strong> िमनट पर सािरत <strong>ह</strong>ोमए बाला पाच िमनटक बुलेिटनारंभ मे स ता<strong>ह</strong> तीन िदन सािरत <strong>ह</strong>ोइत छला संवादक बढ़ैत लोियता के <strong>दे</strong>िख पाच िमनटक ई बुलेिटन 16123


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अग त 2003 िदन सँ सांझ मे छ<strong>ह</strong> बािज कऽ प <strong>ह</strong> िमनट पर ितिदन सािरत भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। ‘ संवाद’आकाशवाणी पटनाक ा<strong>दे</strong>िशक समाचार एकांश ारा तैयार कएल जाइत अिछ आ एकर सारण ितिदनआकाशवाणीक दरभंगा के सँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ। एकांश ारा समाचाराक अलाबा समकसामियक <strong>िव</strong>षय परसभीक्षातमक वातीक कायर्म ‘समसामियक चच’ 1992 सँ ारंभ भेला ई सा ताि<strong>ह</strong>क कायर्म सभ शिनिदन सािरत <strong>ह</strong>ोइत अिछ। आकाशवाणीक समाचार एकांश अपन डेग आगा बढ़ौलक आ <strong>िव</strong>धाियकाक नित<strong>िव</strong>िधसँ जनता के जोड़बाकक लेल <strong>िव</strong>धान मंडल सभीक्ष कायर्म सारण ारंभ कएलका <strong>िव</strong>धान सभा आ <strong>िव</strong>धानपिरषक सक दरिमयान एकांश ारा ितिदन आठ बािज कऽ बीस िमनट पर ‘ <strong>िव</strong>धान मंडल समीक्षा’सािरत करैत अिछ।<strong>दे</strong>शमे आएल सूचना ाितक भाव से<strong>ह</strong>ो ा<strong>दे</strong>िशक समाचार एकांश पर पड़ल। एकांश आधुिनक सूचना तंसँ लैस भेल आ वषर् 2003 मे रोमांचक क्षण आ एल। एि<strong>ह</strong> वषर् एकांशारा ‘दूरभाष समाचार सेवा’ कसारण ारंभ भेल। ोता अपन फोन पर समाचार सूनऽ लगला<strong>ह</strong>। एतबा नि<strong>ह</strong> वषर् 2005 मे एकांशआधुिनक मीिडया क साधनक उपयोग करैत डी टी एच पर से<strong>ह</strong>ो अपन सेवा उपल ध करौलक आ ा<strong>दे</strong>िशकसमाचार डी टी एच पर से<strong>ह</strong>ो उपल ध भऽ गेल। एफ एम चैनलक बढ़ैत लो कियताक <strong>दे</strong>िख वषर् 2006 सँमुख समाचार तीन टा बुलेिटन 10.30, 11.30 आ सांझ 6.30 बजे एफ.एम चैनल पर से<strong>ह</strong>ो सािरत भऽर<strong>ह</strong>ल अिछ। समाचार सेवा भागक वेब साइड www. Newsonair.nic in आ www. newsonair.com पर से<strong>ह</strong>ो वषर् 2007 साइज़ ा<strong>दे</strong>िशक समाचार उपल ध <strong>ह</strong>ोमए लागल अिछ। दूिनयाक कोनोमे बैसल यिक्त एि<strong>ह</strong> वेव साइट के खोिल आकाशवाणी पटनाक ा<strong>दे</strong>िशक समाचार के पि़ढ आ सूिन सकैत अिछ।124


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सताक ाित बनल भाजपाक उे य‘पाट <strong>िव</strong>थ िडफरे स’ क दाबा करए बाला भारतीय जनता पाट आब अपन चािल आ चािर के आन दलकडांचा मे ढािल र<strong>ह</strong>ल अिछ। राजनीितक अपराधी करण आ टचारक <strong>िव</strong>रू संघषर्क शंखनाद करए बालाभाजपा आब अपराधी आ टाचारीक आगां नतम तक भऽ गेल अिछ। ई वाभा<strong>िव</strong> को अिछ। राजनीितदलक एकमा उे य् साक ाित अिछ आ एकर ाितक लेल सभ िकछु जायज अिछ। यो ई नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैततऽ पाट <strong>िव</strong>थ िडफरे स बाला भाजपा जाि<strong>ह</strong> िशक सोरेनक <strong>िव</strong>रु संसद सँ लऽ कऽ सड़क धिर संधषर्कएलक दलक संग झार ड मे शासन करबा लेल बेचैन नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैत।<strong>दे</strong>शक ब<strong>ह</strong>ुचिचर्त सांसद घुस का ड आ शिशनाथ झा <strong>ह</strong> याकांड क आरोपी झारख डा मुिक्त मोचक अ यक्षिशबू सोरेन के झारख डक मुख् य मंी बनैबाक लेल भाजपा अपन समथर्न दऽ अपराध आ टाचारक एकरानव पिरभाषा िलखबाक यास कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। झारख ड मे िशंक <strong>िव</strong>धान सभा बनलाक बाद सोरेन पि<strong>ह</strong>नेकांेसक िचरौरी कएलिन ओ काँेस आलाकमान ारा मुख् य मंी पद <strong>दे</strong>बा सँ मना बएलाक बाद पाला बदिलराजग केँ खेमा मे गेलिन आ जेना भाजपाक नेता साक ाितक लेल बेचैन छला<strong>ह</strong>, िशबूक सभ कुकमर् केिबसािर <strong>ह</strong>ुनक आगां नतम तक भऽ गेला<strong>ह</strong>। िशबूक संग भाजपा के <strong>दे</strong>श मे थायी सरकारक एतबा िच ताछल तऽ एि<strong>ह</strong> चुनावक आव यकता नि<strong>ह</strong> छल। मधु कोड़ाक मुख् य मंी पद सँ <strong>िव</strong>दाई समय भाजपा ओि<strong>ह</strong> सभसँ पैघ दल छल। सदनमे ओकर 30 रा सद य छल आ झामुमो के से<strong>ह</strong>ो 18 सद य छल। आ दूनू दलआरामदायक ब<strong>ह</strong>ुमत ा त कऽ झामुमोके से<strong>ह</strong>ो 18 सद य छल। आ दूनू दल आरामदायक ब<strong>ह</strong>ुमत ा त कऽ126


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्वषर् 2009 मे लगातार <strong>ह</strong>ािरक वादाक बाद वषर्क अंतमे <strong>िव</strong>जेता बनबाक अवसर <strong>ह</strong>ाथमे अबैत <strong>दे</strong>िख भाजपाअपन नीित आ िसांत के िफक् स िडपािजट कऽ <strong>दे</strong>लक अिछ। ए क िदस भाजपा अपराध टाचारक संरक्षणदऽ सा चलाओत दोसर िदस ओकर नीित आ िसांत बढ़ैत र<strong>ह</strong>त। सताक स<strong>ह</strong>योगी बनलाक बाद भनेभाजपाई मद<strong>ह</strong>ोश भेल <strong>ह</strong>ोिथ मुदा वoशिश नाथ झा क आ मा भाजपाक एि<strong>ह</strong> िनणर्य पर जरूर आ च चिकत<strong>ह</strong>ोएत िशबूक मुख् य मंी बनलाक बाद वoझाक पिरजनके याय भेरत एकरतऽ क पना करब बेक् कूफीअिछ। झामुमो सुीमो जतए वo झाक <strong>ह</strong> याक मािमलामे अपना आप के पाक साफ करबाक सभ संभवयास करता<strong>ह</strong> ओति<strong>ह</strong> भाजपाई पूवर् मुख् य मंी मधु कोड़ाक साा यक अनुरूप एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क अपनो छोअसाा य बनैबा मे कोनो कसिर नि<strong>ह</strong> छोड़ता । िकएक तऽ झारख डक ई िनयित बिन गेल अिछ ।४. केदार कानन-जगदीश साद मंडलक पछताबा पर एक दृि टगंभीर सा यवादी दृि ट, रचल पचल जीवानानुभव आ ताि<strong>ह</strong> अनुभवक स<strong>ह</strong>ज मुदा पिरपक् व अिभ यिक् त,अिभ यिक् तमे क<strong>ह</strong>बाक अपन ढ़ंग, मैिथल जीवन आ परम् पराक े ठ अंकन-िचण कथाकार जगदीश सादमंडलक िनजी प<strong>ह</strong>चान िथक। एक बएसपर आिब गेलाक बाद ई लेखनक शुरुआत कएलिन अिछ मुदा सेि<strong>ह</strong>नक कृितक परायणसँ बुझाइत नि<strong>ह</strong> अिछ। तकर कारण ई र<strong>ह</strong>ल अिछ जे ि<strong>ह</strong>नक मानसमे ई सभ व तु129


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिधकार मे नातकोर, ४०० सँ बेशी बध -अंेजी-ि<strong>ह</strong>दी आ मैिथली भाषामे- फॉकलोर,एोपोलोजी, कला-इित<strong>ह</strong>ास, याावृांत आ साि<strong>ह</strong>य <strong>िव</strong>षयपर जनर्ल, पिका, समाचारप आसपािदत-थ सभमे कािशत। भारतक लगभग सभ सांकृितक क्षेमे मण, एखन उर-पूवर्मे मौिखक आ लोक संकृितक सवगीन पक्षपर ग<strong>ह</strong>न रूपसँ कायर्रत। यूिनविसर्टी ऑफनेाका, यू.एस.ए. केर “फॉकलोर ऑफ इिडया” <strong>िव</strong>षयक रेफ़ेरी। केीय ि<strong>ह</strong>दी िन<strong>दे</strong>शालयकपुरकारक रेफरी से<strong>ह</strong>ो। सय सँ ऊपर सेमीनार आ वकर्शॉपक संचालन, ब<strong>ह</strong>ु-<strong>िव</strong>षयक राीयआ अतरीय संगोीमे स<strong>ह</strong>भािगता। एम.िफल. आ पी. एच.डी. छाकेँ िदशा-िनदशक संगकैलाशजी <strong>िव</strong>िजिटंग फैकटीक रूपमे <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय आ उच्च-शित ात संथानमे अयापनसे<strong>ह</strong>ो करैत छिथ। मैिथलीक लोक गीत, मैिथलीक ड<strong>ह</strong>कन, <strong>िव</strong>ापित-गीत, मधुपजीक गीतसभक अंेजीमे अनुवाद।‘सखी कुती’<strong>ह</strong>म करीब तेर<strong>ह</strong> वषर्क भऽ गेल र<strong>ह</strong>ी। र<strong>ह</strong>ी बड खुलर्च्ची आ अगाध बदमास। कि<strong>ह</strong>यो ए<strong>ह</strong>ेननि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत छल जि<strong>ह</strong>या ककरोसँ झंझट नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत <strong>ह</strong>ो। माय <strong>ह</strong>मर लोकक उपरागसँ तंग132


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्र<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ी, आ उपर कुंती <strong>ह</strong>मर सखी शीलाक अिभ संगी र<strong>ह</strong>ैक ताि<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>म सब ओकरासँ तूँकि<strong>ह</strong> कऽ बात किरयैक। <strong>ह</strong>लांिक एक िदन शीलाक माए <strong>ह</strong>मरा क<strong>ह</strong>लि<strong>ह</strong>, राघव, अ<strong>ह</strong>ाँ सबकुंतीकेँ तूँ नि<strong>ह</strong> कि<strong>ह</strong>यौक”!<strong>ह</strong>म पुछिलयि<strong>ह</strong>, “िकयाएक काकीजी? कुंती आ शीला दूनू <strong>ह</strong>मर संगी जकाँ थीिक। <strong>ह</strong>मशीलोकेँ तूँ कि<strong>ह</strong>कऽ बजबैत िछयैक मुदा अ<strong>ह</strong>ाँ कि<strong>ह</strong>यो मना नि<strong>ह</strong> केल<strong>ह</strong>ुँ, परंतु कुंतीक लेल ईबात िकयाएक कि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल छी”?शीलाक माए <strong>ह</strong>मर क जवाब <strong>दे</strong>मए लगली<strong>ह</strong>, य<strong>ह</strong>ी बीचमे शीला आ शीलाक िपताजी <strong>ह</strong>ुनकारोिक <strong>दे</strong>लिथ<strong>ह</strong>। शीलाक िपताजी शीलाक माएसँ क<strong>ह</strong>लिथ<strong>ह</strong>; “अ<strong>ह</strong>ाँ बच्चा सबकेँ बीचमेिकयाएक टांग अरबै छी? “जखन कुंतीकेँ कुनो समया नि<strong>ह</strong> छैक, तँ अ<strong>ह</strong>ाँकेँ की समयाअिछ? राघबकेँ अनेरे अ<strong>ह</strong>ाँ िशक्षा नि<strong>ह</strong> िदयौक”। शीला से<strong>ह</strong>ो अपन माएकेँ भाषण <strong>दे</strong>मए लागिल;“गे माए, ई तो<strong>ह</strong>र बड़का समया छौक। अपना जे करक छौक से कर। जकरा जेना बजबैचा<strong>ह</strong>ैत छैं, बजा। <strong>ह</strong>मरा सभि<strong>ह</strong>क बीचमे नि<strong>ह</strong> बाज। <strong>ह</strong>म कुंती आ राघब ओि<strong>ह</strong>ना र<strong>ह</strong>ब जेनारि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल छी। <strong>ह</strong>मरा सबकेँ यथर्मे नैितकताक िशक्षा नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong> माए”।139


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िपताजीक प पिढ़ माँ बड स भेली<strong>ह</strong>। तुरत िनणर्य लऽ लेलि<strong>ह</strong> जे कमसँ कम दुइयोमासक लेल िसमडेगा अयती<strong>ह</strong> आ <strong>ह</strong>मरा सब संगे र<strong>ह</strong>ती<strong>ह</strong>। माँ िपताजीकेँ प ारा सूचना<strong>दे</strong>लिथ<strong>ह</strong> जे धनकटनीक पात् ओ िसमडेगा आिब र<strong>ह</strong>ल छिथ।िकछु िदनक बाद माए िसमडेगा आिब गेली<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>म बड स र<strong>ह</strong>ी। माएक ने<strong>ह</strong>, माए <strong>ह</strong>ाथकभोजन भेट र<strong>ह</strong>ल छल बाबूजी से<strong>ह</strong>ो स छला<strong>ह</strong>। लगभग <strong>ह</strong>मर झंझटसँ वतं िकछु िदनलेल भऽ गेल छला<strong>ह</strong>। माए अपन िमलनसार वभावक कारणे िसमडेगाक नीचे बजार मु<strong>ह</strong>लामेशंसाक पा भऽ गेली<strong>ह</strong>। ीगण सब अपन तमाम नीक कायर्मे <strong>ह</strong>ुनका बजबय लगलि<strong>ह</strong>।<strong>ह</strong>मरा िसमडेगा आयला<strong>ह</strong> आब लगभग एक वषर् भऽ गेल छल। एि<strong>ह</strong> बीचमे िकछु अयािशतघटना घिटत भेलैक। कुंती लगातार चािर–पाँच िदनसँ नि<strong>ह</strong> आिब र<strong>ह</strong>िल छिल। शीलासँ ज्ञातभेल जे कुंतीक घरमे िकछु झंझिट चिल र<strong>ह</strong>ल छैक, ताि<strong>ह</strong> कारणे ओ नि<strong>ह</strong> तँ कूले आिबर<strong>ह</strong>ल छिल आ ने <strong>ह</strong>मरा सब लग।लगभग दस िदनक बाद कुंती शीलाक घर आयिल। <strong>ह</strong>म शीलेक घरमे र<strong>ह</strong>ी। <strong>ह</strong>मर माए से<strong>ह</strong>ोओतय छली<strong>ह</strong>। कुंतीक चे<strong>ह</strong>रा उतरल र<strong>ह</strong>ैक। मुँ<strong>ह</strong> कारी या<strong>ह</strong>। आँिखक उपर–नीचा फूलल।अि<strong>ह</strong>सँ पि<strong>ह</strong>ने िक <strong>ह</strong>म िकछु ओकरासँ पुिछितयैक, <strong>ह</strong>मर माए आ शीलाक माए कुंतीकेँ आिबति<strong>ह</strong>141


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओकरा भाषण <strong>दे</strong>मय लगलि<strong>ह</strong>। माए <strong>ह</strong>मर बाजए लगली<strong>ह</strong>; “<strong>दे</strong>खू कुंती! अ<strong>ह</strong>ाँक ाण कुलकीमे जम भेल अिछ। पित नीक, अधला<strong>ह</strong> जे<strong>ह</strong>ेन <strong>ह</strong>ोइत छैक, ीगण <strong>ह</strong>ेतु भगवान <strong>ह</strong>ोइतछैक। अ<strong>ह</strong>ाँकेँ भोलाझा पित छिथ। अ<strong>ह</strong>ाँकेँ <strong>ह</strong>ुनकर आज्ञाकेँ अवय मानक चा<strong>ह</strong>ी। िबना<strong>ह</strong>ुनकर आज्ञाकेँ कुनो कायर् केनाइ या कत<strong>ह</strong>ुँ जेनाइ उिचत नि<strong>ह</strong>। अ<strong>ह</strong>ाँ अपन गलतीकेँवीकार करू आ जीवनकेँ आनद पूवर्क जीबू”।<strong>ह</strong>म माएक बातकेँ सुनल<strong>ह</strong>ुँ तँ आयर्मे पिड़ गेल<strong>ह</strong>ुँ। पि<strong>ह</strong>ल बेर इ ज्ञात भेल जे कुंती कुमािरनि<strong>ह</strong> अिपतु याि<strong>ह</strong>त मि<strong>ह</strong>ला िथक। आब बुझना गेल जे शीलाक माए <strong>ह</strong>मरा िकयाएक क<strong>ह</strong>ैतछली<strong>ह</strong> जे कुंतीकेँ तूँ कि<strong>ह</strong>क नि<strong>ह</strong> बजेबाक <strong>ह</strong>ेतु! िचंताक अथा<strong>ह</strong> सागरमे डुिब गेल<strong>ह</strong>ुँ। कतए17 वषर्क कुंती आ कतए 52 वषय भोला झा। के<strong>ह</strong>ेन अनमोल <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>!!! <strong>ह</strong>े भगवान, ई के<strong>ह</strong>ेनजोड़ी बना <strong>दे</strong>लयैक! लो<strong>ह</strong>ामे सोना सिट गेल। भरल दुप<strong>ह</strong>िरयामे अ<strong>ह</strong>ार!! एक क्षण लेल एनाबुझना गेल जे कुंतीक आमा <strong>ह</strong>मर शरीरमे वेश कऽ गेल! <strong>ह</strong>म अपना –आपकेँ कुंती बुिझमोनि<strong>ह</strong> मोन कानए लगल<strong>ह</strong>ुँ, काँपए लगल<strong>ह</strong>ुँ। अपन िपतयौत बि<strong>ह</strong>नक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>क कालक ीगणसब <strong>ह</strong>ारा गाएल गीतक एक पांित बेर–बेर मोनमे <strong>ह</strong>ुमरय लागल;“लो<strong>ह</strong>ामे जिड़ गेल <strong>ह</strong>मर सोना।142


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पिरवारकेँ ठीक करयमे लागल र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>। तीन कुमािर बि<strong>ह</strong>नक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>, माए–बापक संकार, ियाकमर्, दूटा छोट भाएक रोजगारक तलाश आ <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> दान करैत–करैत कि<strong>ह</strong>यो अपना बारेमेसोचबे नि<strong>ह</strong> केलि<strong>ह</strong>। अ<strong>ह</strong>ी बीच जखन कुंती करीब 14 वषर्क छिल तँ अपन जेठ–बि<strong>ह</strong>न लगिसमडेगा आयिल। ओि<strong>ह</strong> समयमे भोला झा 51 वषर्क छला<strong>ह</strong>। कुंतीक शरीर भरल र<strong>ह</strong>ैक। आ<strong>दे</strong>खबामे 18–19 वषर्क लगैत छिल। भोला झाकेँ अचानक <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> करबाक इच्छा भेलि<strong>ह</strong>।अपन छोट भाए अथत् कुंतीक जेठ बि<strong>ह</strong>नोईकेँ क<strong>ह</strong>लिथ<strong>ह</strong> जे ओ कुंतीसँ <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> करैत छिथ।तावेत धिर कुंतीक िपताक वगर्वाश भऽ गेल छलि<strong>ह</strong>। <strong>िव</strong>धवा माए ओि<strong>ह</strong> जमानामे चािर <strong>ह</strong>जारटकाक लोभसँ कुतीक <strong>िव</strong>या<strong>ह</strong> भोला झासँ करा <strong>दे</strong>लकैक। पि<strong>ह</strong>ने तँ कुंतीक नि<strong>ह</strong> बुिझ सकिलअि<strong>ह</strong> सब चीजक पिरणाम। मुदा नइ–नइ िथित प <strong>ह</strong>ोमए लगलैक। <strong>ह</strong>ालि<strong>ह</strong>मे भोला झाकुंतीकेँ राितमे <strong>ह</strong>वशकेँ िशकार बनबय चा<strong>ह</strong>ैत छलिथ<strong>ह</strong>, जकर ओ ितकार केलकि<strong>ह</strong> तँ झोटानोिच गालपर बडपर मारलिख<strong>ह</strong>। शीला ई<strong>ह</strong>ो क<strong>ह</strong>लक जे भोला झा िदन भिर गाजा पीबैतर<strong>ह</strong>ैत छिथ, राक्षस जकाँ मोछ रखैत छिथ, मुँ<strong>ह</strong>सँ गंध अबैत र<strong>ह</strong>ैत छि<strong>ह</strong>, ताि<strong>ह</strong> सब कारणेकुंती <strong>ह</strong>ुनका लग जाएसँ बचय चा<strong>ह</strong>ैत अिछ।145


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्इम<strong>ह</strong>र करीब 20 वषर्क बाद कुनो योजने िसमडेगा गेल र<strong>ह</strong>ी। राँचीसँ जखन िसमडेगा लेलबस पकड़ल<strong>ह</strong>ुँ तँ कुनो <strong>िव</strong>शेष पिरवर्न ओि<strong>ह</strong> क्षेमे नि<strong>ह</strong> बुझना गेल। िकछु मकान इयािदअवय बिन गेल र<strong>ह</strong>ैक। िसमडेगामे कुनो <strong>िव</strong>कास नि<strong>ह</strong> बुझना गेल। िपताजीक िम ी<strong>दे</strong>वच िमजीक ओतए <strong>ह</strong>म ठ<strong>ह</strong>रल<strong>ह</strong>ुँ। पाँच िदन िसमडेगामे र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ। ब<strong>ह</strong>ुत पुरान लोक सबसँमुलाकात भेल। शीलाक छोट बि<strong>ह</strong>नक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> से<strong>ह</strong>ो भऽ गेल र<strong>ह</strong>ैक। ओकर माए एखनो ओि<strong>ह</strong>नानीक वभावक वािमनी छिल। शीलाक छोटका भाई दीपू बड़ पैघ पीबाक भऽ गेल र<strong>ह</strong>ैक।<strong>ह</strong>मर घरमे कायर् करए बला दाई अस<strong>ह</strong>ाय जीवन जीिब र<strong>ह</strong>ल छिल। पित मिर गेलैक आ बेटानालायक। चदन िम वकील सा<strong>ह</strong>ेबकेँ नक्शली सब <strong>ह</strong>ुनका बेटा संगे कुी–कुी कािट<strong>दे</strong>लकि<strong>ह</strong>।आ अंततः जखन कुंतीक सबधमे जनबाक य केल<strong>ह</strong>ुँ तँ पता चलल जे जाि<strong>ह</strong> छोट भाएलेल भोला झा अतेक याग केलि<strong>ह</strong>, अपन जवानी बबद केलि<strong>ह</strong>, बुढ़ापामे या<strong>ह</strong> केलि<strong>ह</strong>, सै<strong>ह</strong>छोट भाई <strong>ह</strong>ुनका संगे बेइमानी केलकि<strong>ह</strong>। लाईन <strong>ह</strong>ोटलसँ बेदखल कऽ <strong>दे</strong>लकि<strong>ह</strong>। भोलाझाकेँ दमा भऽ गेलि<strong>ह</strong>। पैसाक तंगीमे ठीकसँ इलाज नि<strong>ह</strong> भऽ सकलि<strong>ह</strong>। कुंती आबिसलाईकेँ कायर् कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। आ अपन बच्चा सबि<strong>ह</strong>क पोषण कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। बच्चा सब149


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्की, तँ बेटी 10वीमे पढ़ैत छैक, आ बेटा एक नबरकेँ नालायक। <strong>दे</strong>वच िमक पीक<strong>ह</strong>लि<strong>ह</strong>; “राघव, अगर अ<strong>ह</strong>ाँ चा<strong>ह</strong>ी तँ साँझमे <strong>ह</strong>म सभ कुंतीक दुकान जाएब”। मुदा <strong>ह</strong>म मनाकऽ <strong>दे</strong>लयि<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>म ओि<strong>ह</strong> कुंतीकेँ नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खए चा<strong>ह</strong>ैत छी जकर चे<strong>ह</strong>रा पर वैधय <strong>ह</strong>ोइक, ी<strong>ह</strong>ीन<strong>ह</strong>ो, कसँ कनैत <strong>ह</strong>ो। <strong>ह</strong>म जीणर्–शीणर् कुंतीकेँ नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ख सकैत छल<strong>ह</strong>ुँ। तैं <strong>ह</strong>म पुरनके कुंतीकयादमे जीबए चा<strong>ह</strong>ैत छल<strong>ह</strong>ुँ।पाँचम िदन दुप<strong>ह</strong>िरयामे िसमडेगासँ बसपर बैिस राँचीक <strong>ह</strong>ेतु थान कैल। मोनमे एखन<strong>ह</strong>ुँ वै<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ँसैत, खेलाईत,मचलैत कुंती आ अपन सखी कुंतीक यादमे मग्न। मुदा ई<strong>ह</strong>ो सोचैत र<strong>ह</strong>ी जे आब कि<strong>ह</strong>यो िसमडेगा नि<strong>ह</strong> आएब।२. िबिपन झा-के करत िमिथलाक्षरक रक्षा!!150


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तऽ आजुक िथित ए<strong>ह</strong>ेन भय गेल जे अिधकांश मैितल तऽ िमिथला कें अपनिलिप से<strong>ह</strong>ो छैक अ<strong>ह</strong>ू सं अपिरिचत छिथ ए<strong>ह</strong>ेन िथित में िमिथलाक्षर केरसंरक्षण कतेक किठन अिछ स<strong>ह</strong>जतया बुझल जा सकैत अिछ।एि<strong>ह</strong> सदभर् में ी गजे ठाकुर केर यास सरा<strong>ह</strong>नीय छि<strong>ह</strong> जे LearnInternational Phonetica Alphabet through Mithilakshara.++ नामक थिलिख एि<strong>ह</strong> िदस लोक केर यन आिक्र्षत कराओलिथ। यिप ई थ सीिमतजानकारी तुत करैत अिछ मुदा ारिभकदृया उम अिछ। ई थ Onlinepdf फामट में से<strong>ह</strong>ो उपलध अिछ।पुन ई िनवेदन जे एि<strong>ह</strong> थक <strong>िव</strong>तृत रूप में पिरवर्न <strong>ह</strong>ो आ यव<strong>ह</strong>ारमें िमिथला क आखर समत मैिथल केर <strong>ह</strong>ृदय में पुनः <strong>िव</strong>राजमान <strong>ह</strong>ो एकरसमुिचत यास कयल जाय।++िमिथलाक्षरक <strong>िव</strong>तृत जानकारी Learn MithilakShara by Gajendra Thakur आLearn Braille through Mithilakshara by Gajendra Thakur मे उपलध अिछ, जे मैिथली पोथीडाउनलोड एि<strong>ह</strong> िलंक पर डाउनलोड लेल उपलध अिछ।३.बाल साि<strong>ह</strong>य-152


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्समानसाि<strong>ह</strong>यकार संसद ारा राीय िशखर समान-*क<strong>िव</strong>चूड़ामिण पं. काशीकांत िम ‘मधुप’(2006)*<strong>िव</strong>ापित(2008)*सुमन मृित समान(2009)।एकर अितिरक्त ‘जखन–तखन’ पिकामे सपादन स<strong>ह</strong>योग,राीय–अंतराीय संगोी एवं क<strong>िव</strong>समेलनमेस<strong>ह</strong>भािगता, <strong>िव</strong>िभ प–पिकामे गीत, क<strong>िव</strong>ता, कथा, लेख, िनबंध आिदक रचनामक स<strong>ह</strong>योग।मैिथलीमे बाल साि<strong>ह</strong>यमैिथली िशशु साि<strong>ह</strong>य लोकफूलच झा ‘वीण’मैिथली लोक साि<strong>ह</strong>यमे िशशु लोक साि<strong>ह</strong>यक अबार लागल अिछ। िकछु िलिपब आ बेसीमौिखक। िशशु लोक साि<strong>ह</strong>य अज्ञात समयमे, अज्ञात लोक रचनाकारक ारा भेल <strong>ह</strong>ोयत।155


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्घुआँ घूँ लले छूँ लले मनसा नाम कीसोनमन झा, टीक पकिड़ ला, पोखिर खुनापोखिरक कात–कात चपा लगा/चपा फूल उिधआयल जाएपरती फुलायल जाए/सीकीक डगमग कोकाक फूलचकमक <strong>दे</strong>वता चल बड़ी दूर/के दूर/मधेपुरमधेपुरमे की सब, तार छै बेतार छैकाजर–बीजर कएल छै/टीकुली बैसाएल छैमामा गेलै पटना/मामी सुतलै अंगनामामा घरमे चोर पैसल/दोड़ऽ <strong>ह</strong>ो भिगनमातकर बाद “नव घर उठे” कि<strong>ह</strong> पैर उठाएल जाइत अिछ आ “पुरान घर खसे” कि<strong>ह</strong> पैर नीचाँखसाएल जाइत अिछ। ई खेल नेना सब बेर–बेर खेलएबाक लेल क<strong>ह</strong>ैत अिछ आ आनद<strong>िव</strong>भोर <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ैत अिछ।165


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जावतकाल घिर नेना जागल र<strong>ह</strong>ैत अिछ, ओकरा एक ने एकटा लोकक सािनय चा<strong>ह</strong>ी, नि<strong>ह</strong> तँओ कानय लगैत अिछ। ए<strong>ह</strong>ना िथितमे गायक अितिरक्त नानी, दादी, दीदी आिद ओकर मोनकेँब<strong>ह</strong>टारबाक लेल रंग–िबरंगक प, भास लगाकऽ गाबऽ लगैत छिथ–अिलया गै, मिलया गै/गोला बड़द खेत खाइ छौ गैकऽ गै, डी<strong>ह</strong>पर गै/डी<strong>ह</strong>पर रखबार के गै/बाबा गैसासुकेँ नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>तौ गै/िसरमातरमे रखतौ गैअपने सबटा खयतौ गै।दोसरः-लाल गाछी गेली, लाला आम पेलीबाबाक <strong>दे</strong>ली, बाबा <strong>ह</strong>ौ/आब नि<strong>ह</strong> जाएब मकैया खेत।बाघ छै, बिघिनयाँ छै, कोठीपर <strong>ह</strong>रमुिनयाँ छैबाबा आँगनमे चूड़ा कुटाय/पड़बा बीिछ–बीिछ खाइ छै166


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कोन बेटखउकी नजिर लगौलक/पड़बा रूसल जाइ छै।नेनाक लालन–पालनमे माए, दादी, नानीक संग–संग दीदी अथत िपउिसक से<strong>ह</strong>ो बड़ म<strong>ह</strong>वपूणर्योगदान र<strong>ह</strong>लैक अिछ। तेँ िकछु दीदीपरक यः-लाल दीदी गे/की दीदी गे/डिलया <strong>दे</strong> िमरचाइ तोड़ए लेलककरामे/पुिलसबामे/सबे पुिलसबा <strong>ह</strong>ुिलसन आएलककरा घर नुकाएब गे/बाबा घर नुकाएब गेबीचे बाट पर खसली गे/सब बिरयितया <strong>ह</strong>ँसली गेदोसरः-लाल दीदी गे/की दीदी गे/बेटा कनै छी खोपड़ीमेकानय दि<strong>ह</strong>न पुतखौकाकेँ/नाचय दि<strong>ह</strong>न पमिरयाकेँखाइ लेल <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ दािल भात/खाए लेलक सो<strong>ह</strong>ारीसुतइ लेल <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ अलंग–पलंग/सूित र<strong>ह</strong>ल गोरथारी167


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ि<strong>ह</strong>लय–डोलय/माघ मास करैला फरए/तै करैलाक नाम कीआम गोटी, जाम गोटी, तेतरी सो<strong>ह</strong>ाग गोटी।िसंग<strong>ह</strong>ी लेबै की मुँगरीजँ उरमे नेना ‘िसंग<strong>ह</strong>ी’ क<strong>ह</strong>ैत अिछ तँ ओकरा िबू काटल जाइत अिछ आ जँ ‘मुँगरी’ क<strong>ह</strong>ैतअिछ तँ मुासँ मारल जाइत अिछ।एकरा दोसर कारेँ से<strong>ह</strong>ो सुनबामे अबैत अिछ–अटकन मटकन दि<strong>ह</strong>या चटकन/केरा कूस म<strong>ह</strong>ागर जागरपुरिनक पा ि<strong>ह</strong>लै–डोलै/माघ मास करैला फूलैआमुन गोटी, जामुन गोटी/तेतरी सो<strong>ह</strong>ाग गोटीिसंग<strong>ह</strong>ी लेबेँ की मुँगरी?दोसरः-गाछ करै ठाँए–ठाँए, नदी गॱिगआए170


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कमलक फूल दुनू अलगल जाए/सीकीक डाली चमेलीक फूलचकमक <strong>दे</strong>वता चलबड़ी दूर/<strong>ह</strong>ाथीपर <strong>ह</strong>थबरबा भैयाघोड़ापर रजपूतसब रजपूतनी खोपा गु<strong>ह</strong>ने/बंका छै मजबूरबंका िबकाइए तीन–तीन बंका/बाजूकेँ गरदागरामजीकेर सुतल पुत<strong>ह</strong>ुआ/कूटैत र<strong>ह</strong>ए धान।बाल मनो<strong>िव</strong>ज्ञानकेँ यानमेँ रािख, नेनाक समुिचत <strong>िव</strong>कासक, उलासक लेल मैिथली िशशु लोकसाि<strong>ह</strong>य थोड़ नि<strong>ह</strong> तीत <strong>ह</strong>ोइछ। खेलसँ सब एकटा बाल–कथा काय य–एकटा छलै फुी, ओ बैसल कुसपरकुस ओकर पेट चीिर <strong>दे</strong>लकओि<strong>ह</strong>सँ िनकलल तीनटा धारदूटा सुखले–सुखले छल, एकटामे पािनएँ नि<strong>ह</strong>171


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जाि<strong>ह</strong>मे पािनएँ नि<strong>ह</strong>, ताि<strong>ह</strong>मे पैसल तीनटा <strong>ह</strong>ेलबारदूटा डुिबए–डुिबए गेल, एकटाक पते नि<strong>ह</strong>जकर पते नि<strong>ह</strong>,से नोतलक तीनटा ाणदूटा भुखले–भुखले र<strong>ह</strong>ल, एकटा खएबे नि<strong>ह</strong> कएलकजे खएबे नि<strong>ह</strong> कएलक, तकरा भेल तीन मुा दडदूटा <strong>ह</strong>ुिसए–<strong>ह</strong>ुिसए गेल, एकटा लगबे नि<strong>ह</strong> कएलएि<strong>ह</strong> कारक लोक साि<strong>ह</strong>य नेना सब बड़ मनोयोगसँ सुनैत अिछ।कखनोकाल नेना–भुटका झुड एक–दोसरक डाँर पकिड़कऽ रेलगाड़ी बनबैत अिछ। एि<strong>ह</strong>मे एकगोटा इंिजन आर सब नेना िडबा बनैत अिछ आ घुिम–घुिमकऽ क<strong>ह</strong>ैत अिछ।रेलगाड़ी झकमक/पि<strong>ह</strong>या लो<strong>ह</strong>ारकेर, बेल सरकारकेरकुँइआमे पानी, मकोलामे तेल/आ गेिल मइयाँ, पी गेिल तेलभैया रे भैया, कुटुब क<strong>ह</strong>ाँ गेल/एक सय <strong>ह</strong>ाथी बा<strong>ह</strong> पर गेल।172


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िगरिगटमाला–िगरिगटमाला/क<strong>ह</strong>ाँ–क<strong>ह</strong>ाँसँ आएल छीबौआ लाला–बौआ लाला/<strong>दे</strong>स–<strong>दे</strong>ससँ आएल छी।की सब लाएल छी।आम छोिड़ गुा/ककरा <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ुँराजाक बेटीक <strong>ह</strong>ाथमे/राजाक बेटी कऽ अिछमजे कोठिलया/मजे कोठिलया की सबसाँप छै, बाघ छै।एि<strong>ह</strong> कथा–कायकेँ दोसर तर<strong>ह</strong>ेँ से<strong>ह</strong>ो क<strong>ह</strong>ल जाइछ–<strong>ह</strong>े िगरिगिटयाँ रानी! तोँ कतएसँ अएल<strong>ह</strong><strong>ह</strong>मरा लेल की–की अनल<strong>ह</strong>कान खोिड़ गुजुआ/से<strong>ह</strong>ो गुजुआ ककरा लेलराजा बेटी <strong>ह</strong>ाथक लेल/राजा बेटी की सब <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ाथी छोिड़ घोड़ा <strong>दे</strong>ल/से<strong>ह</strong>ो घोड़ा क<strong>ह</strong>ाँ गेल<strong>िव</strong>रदावनमे चरए गेल/<strong>िव</strong>रदावनमे की–की <strong>दे</strong>खलसाँप <strong>दे</strong>खल, बाघ <strong>दे</strong>खल/नाचे िगरिगिटया।174


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जे कया िगरिगट बनल र<strong>ह</strong>ैत अिछ ओ अपन मूड़ी उठा आ <strong>ह</strong>ाथ पसािरकऽ उर दैत र<strong>ह</strong>ैतअिछ आ ओ तीनू स<strong>ह</strong>योगी कया ओकरा घुमबैत र<strong>ह</strong>ैत अिछ।एकटा खेल अिछ–कट<strong>ह</strong>रक गाछ बला एि<strong>ह</strong>मे एकटा नेना ठाढ़ भऽ गाछक अिभनय करैत अिछतथा आओर नेना सब ओकर पैर पकिड़, मूड़ी गॲितकऽ, बैिस र<strong>ह</strong>ैत अिछ आ कट<strong>ह</strong>र फलकअिभनय करैत क<strong>ह</strong>ैत अिछ–<strong>ह</strong>मरा बाड़ी–<strong>ह</strong>मरा बाड़ीकेँ <strong>ह</strong>ु<strong>ह</strong>ुआएराज कोतवाल/की–की मँगैएआरब चौरा, नव ढ़कनातकर बाद कोतवाल, फलक अिभनय करैत नेना सबकेँ, <strong>ह</strong>ाथसँ टेबैत अिछतखन गाछ क<strong>ह</strong>ैत अिछ–काँच छै तऽ छोिड़ दू/पाकल छै तऽ लऽ लू।एकटा खेल अिछ– “िझिझर कोना”। ई खेल पाँचगोट नेना ारा कोनो खाली घरमे खेलाएलजाइत अिछ, जाि<strong>ह</strong>मे चािरटा कोन <strong>ह</strong>ोइ। ई खेल बेसीकाल नेना खाली दलानक कोठली वा<strong>िव</strong>ालयमे खेलाइत अिछ। एि<strong>ह</strong> खेलमे युक्त लोक साि<strong>ह</strong>यकेँ <strong>दे</strong>खल जाए–िझिझर कोना–िझिझर कोना कोन कोना जैब175


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एि<strong>ह</strong> कोना जैब, ओि<strong>ह</strong> कोना जैब।एकटा खेल अिछ– “साँप िडग–िडग”। ई एकटा सामुि<strong>ह</strong>क खेल िथक, जाि<strong>ह</strong>मे ब<strong>ह</strong>ुत नेना एकसंग <strong>ह</strong>था – जोिड़ कऽ केँ सोझ पाँतीमे ठाढ़ <strong>ह</strong>ोइत अिछ। एकटा क<strong>ह</strong>ैत अिछ –की रे बकिरयाकी रे छकिरया/बकरी कऽखेतमे/धान िकएक खेलकौखेौ/रोज लेबौनि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>बौ।तखन दू <strong>ह</strong>ाथक बीच दऽ नेनासब ब<strong>ह</strong>एबाक अिभनय करैत अिछ आ बजैत अिछ– साँप–िडगिडग/साँप–िडगिडगजेना पशु–पक्षी सब अपन अबोध नेनाकेँ आमरक्षाक उपाय दौिड़कऽ बािजकऽ, खेलाएकऽिसखबैत र<strong>ह</strong>ैत अिछ, ति<strong>ह</strong>ना िशशु लोक साि<strong>ह</strong>यमे से<strong>ह</strong>ो आम–रक्षाथर् अनेक कारक िखसा–िप<strong>ह</strong>ानी176


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ग आ प दुनूमे पयत माामे उपलध अिछ। उदा<strong>ह</strong>रणवरूप–बिगया गाछक िखसा, गोनूझाक िखसा एि<strong>ह</strong>मे सबसँ बेसी लोकियता पौलक अिछ। ओना आरो कतेक अिछ। जेना–ननिद–भाउजसँ जुरल आँझुलक िखसा ‘सातो भाइ पर<strong>दे</strong>स गेल आँझुलकँ दुःख <strong>दे</strong>ने गेल’।ति<strong>ह</strong>ना झाँझी कुकुरक सौितनक िखसा–मोर मन मोर मन नि<strong>ह</strong> पितआइसौितनक टाँग दुनू झुिलते जाइ।िकछु ए<strong>ह</strong>ेन लोक–साि<strong>ह</strong>य <strong>दे</strong>खबामे अबैत अिछ जाि<strong>ह</strong>मे िनरथर्क शद सभक योग बुझनाजाइछ। जेना–औका–बौका, तीन तरौका/लौआ–लाठी, चानन काठीचाननकेँ बागमे इजय–<strong>िव</strong>जय/गल–गल पुअबा–पचक।दोसरः-ईटा–माटी सोनेक टाट/आठम लड़की भागल जाइआलू बम बेटा बम/भौजी नाचए छमाछम।ज्ञानोपयोगी िशशु लोक साि<strong>ह</strong>य177


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्“पिरवारकेँ सामािजक जीवनक पि<strong>ह</strong>ल पाठशाला” क<strong>ह</strong>ल गेल अिछ। मैिथली िशशु लोकसाि<strong>ह</strong>यक मायमेँ नेनाकेँ अनेक कारक िशक्षा <strong>दे</strong>ल जाइत र<strong>ह</strong>ल अिछ। िकछु उदा<strong>ह</strong>रणय–अंक ज्ञानक लेल एकटा खेल अिछ– “अा–पा” एि<strong>ह</strong>मे नेनाक दि<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>ाथपर अपन दि<strong>ह</strong>ना<strong>ह</strong>ाथसँ थापर मारल जाइत अिछ आ बेरा–बेरी आँगुर पकिड़ क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ–अा–पा बौआकेँ पाँचगो बेाएगो गेल गायमे, दोसर म<strong>ह</strong>ॴसमेतेसर बड़दमे–चािरम गेल बकरीमे/पाँचम गेल छकरीमे।तकर बाद तर<strong>ह</strong>थीपर, अपन आँगुर रखैत–एतऽ बुिढ़या न<strong>ह</strong>लक, पकौलक, खएलक, पीलक ई क<strong>ह</strong>ैत अपन आँगुरकेँ डेगा–डेगी बढ़वैतओकर <strong>ह</strong>ाथसँ काँख धिर लऽ जाएल जाइत अिछ आ क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ–एतऽ सँ जे चलल बुिढ़या..../गुू गैयाँ।नेना गुदगुदी लगलापर जोर–जोरसँ <strong>ह</strong>ँसैत–<strong>ह</strong>ँसैत लोट–पोट भऽ जाइत अिछ। एि<strong>ह</strong> कारेँ नेनाकेँएकसँ पाँच धिर अंकक ज्ञान कराओल जाइत अिछ।178


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ति<strong>ह</strong>ना दोसर खेल अिछ जाि<strong>ह</strong>मे दू आ दूसँ अिधक नेना ठाढ़ भऽ आँगुरसँ संकेत करैतखेलाइत अिछ–दस, बीस तीस, चालीस, पचास/सािठ, सिर, असी, नबे, सौसौमे लागल धागा, चोर िनकिलकऽ भागारानी बेटी सोइती, फूलकेँ माला गोइतीमेम खाए िबकुट/सा<strong>ह</strong>ेब बाजए भेरी गुड।एि<strong>ह</strong> खेलक मायम सँ नेनाकेँ द<strong>ह</strong>ाइ आ सैकड़ा धिरक अंकक ज्ञान कराओल जाइत अिछ।एकटा खेल अिछ– “घो–घो रानी”। एि<strong>ह</strong> खेलमे एकटा नेना बीचमे ठाढ़ <strong>ह</strong>ोइत अिछ आचारूकात नेनासब <strong>ह</strong>था जोड़ी कऽ केँ वृाकार ठाढ़ <strong>ह</strong>ोइत क<strong>ह</strong>ैत अिछ–घो–घो रानी के पानी–एड़ी धिरघो–घो रानी के पानी–ठे<strong>ह</strong>ुन धिरघो–घो रानी के पानी–जाँघ धिरघो–घो रानी के पानी–डाँढ़ धिरघो–घो रानी के पानी–ढ़ोढ़ी धिरघो–घो रानी के पानी–पेट धिर179


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्से<strong>ह</strong>ो बेटा कथी लेल/कोरामे खेलाबऽ लेलअंतमे–टाइल–गुली टूिट गेल/बौआ रूिस गेल।उपरोक्त <strong>िव</strong>वेचनसँ लगैत अिछ जे मैिथली िशशु लोकसाि<strong>ह</strong>य नेनाक येक पक्षसँ जुड़लर<strong>ह</strong>ल अिछ। लालन–पालन आ खेल मनोरंजनसँ सब लोक साि<strong>ह</strong>यक अिधकता पाओल गेलअिछ। खेलक मयमसँ मनोरंजनक संग–संग नेना भुटकामे एकता, स<strong>ह</strong>योग, स<strong>ह</strong>ानुभूित आेमक भावना जगैत अिछ। एकर अितिरक्त अिभनय, नृय, गीत आिदक ज्ञान से<strong>ह</strong>ो आरभि<strong>ह</strong>सँ<strong>ह</strong>ोमए लगैत अिछ। एखन <strong>ह</strong>मरा सबकेँ मैिथली िशशु लोक साि<strong>ह</strong>य सन अमूय धरो<strong>ह</strong>रकेँस<strong>ह</strong>ेिजकऽ समेटबाक योजन अिछ कारण िदनानुिदन ई अपन मौिलकताकेँ यािग <strong>िव</strong>कृत रूपअपनौने जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। जँ एि<strong>ह</strong> िदशामे <strong>ह</strong>मरा सभ सचे नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएब तँ एि<strong>ह</strong> धरो<strong>ह</strong>रकमूयवान वतु न भऽ जयबाक बल सभावना लगैत अिछ।ओना <strong>ह</strong>म आरभेमे कि<strong>ह</strong> चुकल छी जे एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>षयपर पि<strong>ह</strong>नो ब<strong>ह</strong>ुत गोटा काज कयलिन अिछआ ायः एखनो कऽ र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> अिछ, मुदा एकर फलक ततेक <strong>िव</strong>तृत अिछ जे उपलधसंकलन यथे नि<strong>ह</strong> मानल जा सकैत अिछ। कारण संकिलत िशशु लोक साि<strong>ह</strong>यसँ कैकबड़ बेसी लोक साि<strong>ह</strong>य एखनो धिर लोकक ठोरपर िछिड़आएल अिछ।182


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्साि<strong>ह</strong> यकार डा़. धीरे वर झा िधरे क ६ अम वािषर्कीपर <strong>िव</strong>शेषनमन गुरु<strong>दे</strong>व यामसु दर शिशजनकपुरधामनेपालीय मैिथली साि<strong>ह</strong> यक जनक एवं जनकपुरक चिटसारके अि तम ाचायर् गुरु<strong>दे</strong>व डा़धीरे वर झा ‘िधरे ’कछठम् मृितसभा पुस २७ गते स प न भेल अिछ । <strong>ह</strong>ुनकर वरद<strong>ह</strong> त ा त क एखन धुर धर खेलाडी बनलसाि<strong>ह</strong> यकारलोकिन <strong>ह</strong>ुनका मरण कएलिन िक नि<strong>ह</strong> से ओए<strong>ह</strong> जानिथ मुदा <strong>ह</strong>ुनके ेरणासँ ज म<strong>ह</strong>ण कएनेिमिथला नायकला पिरषदधिर <strong>ह</strong>ुनका अव य मरण कएने छल । एि<strong>ह</strong> अवसरपर भाषण भुषण आ िकछुघोषणा से<strong>ह</strong>ो भेल । सभके बुझल अिछ जे नेतासभक भाषण िन भावी भ र<strong>ह</strong>ल आजुक युगमे भाषणितकआमजनके <strong>िव</strong> वास घिट र<strong>ह</strong>ल छिन । ओना <strong>ह</strong>ुनका कोनो म चपर चिढक मरण करी वा मोने मोन, कोनोअ तर नि<strong>ह</strong> छैक । कारण <strong>दे</strong>वताक पूजा मोने मोन से<strong>ह</strong>ो कएल जा सकैए । आ असली पूजा त <strong>दे</strong>वताक<strong>दे</strong>खाओल बाटपर चलब िथक । <strong>ह</strong>ुनकर आदशर्के पालना करब िथक । <strong>ह</strong>ँ ज<strong>ह</strong>ाँधिर घोषणा करबाक ग प184


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिछ त एतुका व<strong>ह</strong>ुत सं था आ यिक् त ब<strong>ह</strong>ुत िकछु घोषणा क चुकल छिथ । आव <strong>दे</strong>खवाक अिछ जे ईघोषणासभ कायर्रुपमे आएल िक नि<strong>ह</strong> ?<strong>ह</strong>म ज<strong>ह</strong>न गुरु<strong>दे</strong>वके जनकपुरक चिटसारके अि तम ाचायर् िलखए लागल छल<strong>ह</strong>ुँ त मोनमे नानाकारक िच ता या त छल । कारण जनकपुरमे स ित जे कलमिजवीसभ सकृय अिछ ,ओ<strong>ह</strong>ोसभ कोनो ि<strong>ह</strong>सावसँ कम नि<strong>ह</strong>छिथ । सभक संग नाम,दाम आ मुकाम छिन । ए<strong>ह</strong>ना अव थामे केओ कि<strong>ह</strong> सकैत छिथ जे ‘ओ अि तमाचायर् कोना भ गेला<strong>ह</strong> ।’ मुदा एि<strong>ह</strong> वा ते <strong>ह</strong>म मैिथली एमएक पि<strong>ह</strong>ल बैचक जमावडाक दृ य उदघाटन करएचा<strong>ह</strong>व । ओना उमेरक कारणे <strong>ह</strong>मरा एि<strong>ह</strong> िभतरके ितरीिभटीक जानकारी नि<strong>ह</strong> अिछ मुदा <strong>ह</strong>म जे <strong>दे</strong>खल सेक<strong>ह</strong>ए चा<strong>ह</strong>व ।185


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओ म<strong>ह</strong>े मलंिगयाके नाटक िलखवाक ेरणा आ िसख दुनू <strong>दे</strong>लिथन । रेवती रमणलालके िरपोतज िलखवाकआ<strong>दे</strong>श <strong>दे</strong>लिथन । रामभरोस कापिडके क<strong>िव</strong>ता आ गीत एवं भुवने वर पाथेयके क<strong>िव</strong>ता आ कथा िलखवाकिज मेवारी <strong>दे</strong>लिथन ।ितभा आ रुिचक अनुसार गुरु<strong>दे</strong>वारा कएल गेल ई िज मेवारी <strong>िव</strong>भाजनके पाछा ब<strong>ह</strong>ुत पैघ उे य छल <strong>ह</strong>ेतिन। ओ चा<strong>ह</strong>ने <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong> जे नेपालीय मैिथलीमे से<strong>ह</strong>ो सभ <strong>िव</strong>धामे रचना <strong>ह</strong>ो । पाछा जा से भेवो कएल । भलेि<strong>ह</strong>भारतीय <strong>ह</strong>ुनके िकछु िश यारा षडय कएल गेल <strong>ह</strong>ो मुदा ‘नेपालीय मैिथली साि<strong>ह</strong> य’क नामाकरण ओए<strong>ह</strong>कएने छला<strong>ह</strong> ।<strong>ह</strong>े गुरु<strong>दे</strong>व । अ<strong>ह</strong>ाँ ेरणा िदयौ जे जनकपुरमे फेरसँ गुरुकुल पर परा चिल सकए । चुकी एखन साि<strong>ह</strong> यृजनसँ बेसी मैिथलसभके अिधकारक आव यकता छैक । मैिथलके अपन राजपाट <strong>ह</strong>ोईक आ अपन भाषामेकाज क सकए । ओना <strong>ह</strong>मरा मोन अिछ अपनेक ओ जीनोरक टघारेसँ िजनगी जँ िनिमर्तआशाकेर कमल अिछ <strong>ह</strong>ृदयकेर द<strong>ह</strong>मेकिठन यु अिछ ई त लिडए र<strong>ह</strong>ल छी<strong>ह</strong>ारब ने िक न<strong>ह</strong>ु ,<strong>ह</strong>मर जीत िनि चत ।।अपनेक अनुचरलोकिन अपनेक ईक्षाके अव य पूरा करत ।187


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.सुजीत कुमार झा<strong>ह</strong>ारैत <strong>ह</strong>ारैत नेपाल पकार म<strong>ह</strong>ासंघक के ीय अ यक्षनेपालमे एकटा क<strong>ह</strong>ावत अिछ नेपालक एकीकरणक समयमे पृ वीनारायण शा<strong>ह</strong> कतेको ठाम <strong>ह</strong>ािर गेल र<strong>ह</strong>िथ। िनराश भऽ अपन घरमे अराम कऽ र<strong>ह</strong>ल र<strong>ह</strong>िथ की <strong>दे</strong>खलिखन एकटा चुी िकछ पर चढयकेँ यास करैतछल आ ओ बीचमे खिस परैत छल । चुी के <strong>दे</strong>खलिखन चािर पाँच वेरक यासक वाद ओ चिढ गेल ।एकरवाद <strong>ह</strong>ुनका एकटा ज्ञान भेटलि <strong>ह</strong> आ पृ वीनारायण शा<strong>ह</strong> फेर सँ एकीकरण अिभयानमे जुिट गेला<strong>ह</strong> ,एखनकेँ नेपाल अिछ तकर िनमण भऽ सकल ।188


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्करीब—करीब नेपाल पकार म<strong>ह</strong>ासंघक के ीय अ यक्ष धम झा सँग ए<strong>ह</strong>ने ि थित भेल अिछ । ओचुी तऽ नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खलिथ मुदा पकारक नेतृ व करबाक अिछ से अठोट <strong>ह</strong>ुनका के ीय अ यक्ष बना <strong>दे</strong>लक ।धम २०५१ सालमे नेपाल पकार म<strong>ह</strong>ासंघ धनुषाक कोषा यक्षमे <strong>ह</strong>ारल र<strong>ह</strong>िथ । फेर २०५४ सालमेके ीय सद य पदमे, २०५९ सालमे के ीय सिचव पदमे , २०६२ सालमे म<strong>ह</strong>ासिचव पदमे <strong>ह</strong>ारल र<strong>ह</strong>िथ ।िकछ गोटे तऽ <strong>ह</strong>ुनका <strong>ह</strong>रुवा पुरुष तक क<strong>ह</strong>य लागल छलिन । मुदा २०६५ सालमे नेपालक पकार सभकसभसँ वडका पद म<strong>ह</strong>ासंघक के ीय अ यक्ष भऽ गेलिथ । नेपाल पकार म<strong>ह</strong>ासंघक पूवर् अ यक्ष तारानाथद<strong>ह</strong>ाल क<strong>ह</strong>ैत छिथ– ‘म<strong>ह</strong>ासंघक नेतृ व करबाक अिछ से अठोट आ पकार सभ बीच स वाद कायम राखबधम केँ अि<strong>ह</strong> थान पर पठौलक ।’ धम अि<strong>ह</strong> बीचमे २०५६ सालमे के ीय सद यमे मा िजतल छलिथ। ओ वंय क<strong>ह</strong>ैत छिथ — ‘के ीय किमटीक <strong>िव</strong>िभ न पदमे <strong>ह</strong>ारलौ त<strong>ह</strong>ुँ सँ बेसी जनकपुरमे कोषा यक्ष पदमे<strong>ह</strong>ारल छलॱ ति<strong>ह</strong>या बड दुःख भेल छल ।’ ३०/३५ गोटे सद य र<strong>ह</strong>ल िज लामे <strong>ह</strong>ािर गेलॱ तकर बाद णलेने र<strong>ह</strong>ी जे के क मुख पदपर प<strong>ह</strong>ुँच सभकेँ <strong>दे</strong>खा <strong>दे</strong>बै ।189


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कि<strong>ह</strong>यो नेता बनयकेँ सपना <strong>दे</strong>खने धम राम वरुप रामसागर ब<strong>ह</strong>ुमखी क् या पस जनकपुर अ तगर्तक वत <strong>िव</strong>ाथ युिनयनक सद य आ नेपाल <strong>िव</strong>ाथ संघ धनुषाक उपा यक्ष से<strong>ह</strong>ो भेल र<strong>ह</strong>िथ । मुदा व<strong>िव</strong>यूकालमे २०४३ सालमे च<strong>ह</strong>ल प<strong>ह</strong>ल नामक िभते पिका िनकाललिथ । आ स पादक भेलाक बादक लोकियतावा भाव ि<strong>ह</strong>नका अि<strong>ह</strong> िदस िखच लेलक । ओ अपन व<strong>िव</strong>यूकालमे जागृित नामक पिकाक स पादक से<strong>ह</strong>ोभेल र<strong>ह</strong>िथ ।मैिथली आ राजनीित शा सँ एम.ए आ इि डयन इि टच् यूट अफ मास क् युिनकेशन िद ली सँ िड लोमाधिरकेँ पढाइ कएने धम पकािरता केँ पेशा बनौलिथ । धम क बाबु राजे झा क<strong>ह</strong>ैत छिथ– ‘धम लगक् या पसमे िटिच करब, अ य सरकारी नोकरी िदस जाएब आ पकािरता करब ितनटा <strong>िव</strong>क प छल । मुदा<strong>ह</strong>म <strong>दे</strong>खिलयै धम क इच् छा पकािरता िदस वेसी अिछ । पकािरतामे ब<strong>ह</strong>ुत रास किठनाइ छैक बुझलाकबादो <strong>ह</strong>मसभ कोनो रुकाबट नि<strong>ह</strong> कएलौ ।’जाि<strong>ह</strong> लगन सँ ओ काज करैत छलिथ <strong>ह</strong>मरा <strong>िव</strong> वास छल ओ एक िदन बिढया करता राजे आगाक<strong>ह</strong>लि <strong>ह</strong> । २०२३ चैत ४ गते माता मनोरमा झा आ िपता राजे झाक जे ठ पुक रुपमे िसर<strong>ह</strong>ा िज लाक190


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गो<strong>िव</strong> दपुर वि तपुरमे ज म लेिन<strong>ह</strong>ार धम जि<strong>ह</strong>ना पकारक नेता छिथ ति<strong>ह</strong>ना लेखन क्षेमे से<strong>ह</strong>ो चोटी परछिथ ।काठमा डू सँ कािशत अ नपूणपो ट दैिनकक समाचार संयोजक छिथ । धम ि<strong>ह</strong>मालय टाइ स दैिनककेँकायर्कारी स पादक से<strong>ह</strong>ो रि<strong>ह</strong> चुकल छिथ । जनकपुरमे धम क स पादनमे कािशत नव<strong>िव</strong>चार सा ताि<strong>ह</strong>कपकािरतामे एकटा अलग िचज <strong>दे</strong>ने छल । येक <strong>ह</strong> ता अ तरवात, यं, समाचारमे <strong>िव</strong><strong>िव</strong>धता ओि<strong>ह</strong>पिकाक <strong>िव</strong>शेषताछल । ओना यवसाियक पकािरता माधव आचायर्क स पादनमे जनकपुर सँ कािशत जनआकांक्षा आ <strong>िव</strong>एमखनालक स पादनमे कािशत <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> सा ताि<strong>ह</strong>क सँ शुरु कएने छिथ ।साि<strong>ह</strong> यमे से<strong>ह</strong>ो धम के योगवादी क<strong>िव</strong>क रुपमे िच <strong>ह</strong>ल जाइत अिछ । धम क र ता तकैत िजनगी,एक ृ टी एक क<strong>िव</strong>ता , एक समयक वात, धुिनयाएल आकृितसभ सनक ि<strong>ह</strong>नक मैिथली सं<strong>ह</strong> आएल अिछ ।ति<strong>ह</strong>ना नेपालीमे गोनु झाका कथा<strong>ह</strong>रु , कौशलका पिर<strong>ह</strong>ास सि<strong>ह</strong>त दजर्न सँ बेसी पु तक कािशत अिछ ।पुर कारक बात जँ कएल जाए तऽ २०५५ सालमे नेपाल <strong>िव</strong>ाभूषण ‘ख’, िरपोटर्स क् लबारा २०६०सालमे वे ट जनर्िल ट अवाडर् , २०६४ सालमे नागाअजुर्न वे ट पि लकेशन पुर कार , २०६५ सालमे रा ीयितभा पुर कार <strong>दे</strong>ल गेल अिछ ।भारत , अमेिरका , ीलंका, बंगला <strong>दे</strong>श, कतार, नब, िफ लै ड , डेनमक, वीडेन आ जमर्नीके मण कऽचुकल धम के आगा बढाबयमे माता िपताक अितिरक्त किनया मु नी झाक से<strong>ह</strong>ो म<strong>ह</strong> वपूणर् योगदान र<strong>ह</strong>ल ओ191


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्संगक ममे वेर वेर क<strong>ह</strong>लि <strong>ह</strong> । <strong>दे</strong>शक पकारसभके मजी<strong>िव</strong> ऐन अ तगर्त िमिडयासभ तलब दौक, <strong>िव</strong>नािनयुक्ती पके <strong>दे</strong>शक कोनो पकार के काज नि<strong>ह</strong> करय परैक ताि<strong>ह</strong> अिभयानमे ओ आ <strong>ह</strong>ुनक नेपाल पकारम<strong>ह</strong>ासंघ अखन लागल अिछ ओना मैिथलीक अिभयानी लोक से<strong>ह</strong>ेा छिथ । मैिथली भाषा साि<strong>ह</strong> य कलासाँ कृितकेँ कोना बढाओल जाय ताि<strong>ह</strong>मे लागल र<strong>ह</strong>ैत छिथ । फेर सफलताक िशखर पर चढलाक बादोधम अपन कैिरयरकेँ ित ओतबे ग भीर छिथ जतेक २०/२५ वषर्क युवा र<strong>ह</strong>ैत अिछ ।२.७. कुमार मनोज कयप-जन् म : १९६९ ई़ मे मधुबनी िजलांतगर्त सलेमपुर गाम मे।कूली िशक्षा गाममे आ उच्च िशक्षा मधुबनी मे। बाय काले सँ लेखनमे आभरुिच। कैक गोट रचनाआकाशवाणी सँ सािरत आ <strong>िव</strong>िभ प-पिका मे कािशत। सित केंिय सिचवालयमे अनुभाग अिधकारीपद पर पदथािपत।अ<strong>ह</strong>ेरबड़ एकंामता बुझा र<strong>ह</strong>ल आछ <strong>ह</strong>मरा वयं आ एि<strong>ह</strong> ेन मे---दुनू पड़ायल जाईत -- कंोनो-कंोनो टेशन परिबलमैत -- नव-नव लोकं सँ पिरचय आ पुरान सँ संग छुटब --तथािप ने िमलनकं खुशी ; ने <strong>िव</strong>योगकं दुःख----चरैवेि़त चरैवेित ।192


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्टुगर <strong>ह</strong>म क़ंंा -कंाकंीकं कृपा पर जीबैत भैंस-बकंरी चरबैत । मोने आछ <strong>ह</strong>मरा जे <strong>ह</strong>म, जीबछा, मल<strong>ह</strong>ा सभकेयो टाईल-पुली खेलबा मे एतेकं ने मत र<strong>ह</strong>ी जे म<strong>ह</strong>ॴस के <strong>ह</strong>ाँकंबो िबसिर गेल<strong>ह</strong>ुँ । सभटा म<strong>ह</strong>ॴस भोकंनीसा<strong>ह</strong>ुकं खेसारी खेत मे <strong>ह</strong>ुिल गेलै । एके-दू बेर तऽ मुँ<strong>ह</strong> मारने <strong>ह</strong>ेतै म<strong>ह</strong>ॴस सभ िकं कंतऽ ने कंतऽ सँदनदनाईत भोकंनी सा<strong>ह</strong>ु जुिम गेलै़तामसे-िपे मा<strong>ह</strong>ुर भेल़़िबिख-िबिख के गािर पढ़ैत । सभकं म<strong>ह</strong>ॴस तऽ<strong>ह</strong>ाँिकं कंऽ लईये गेलै ओ ; भोलबा से<strong>ह</strong>ो पक़ंडा गेल । सभ छॱड़ा सभ जे<strong>ह</strong>रे पओलकं ते<strong>ह</strong>रे जान बचा कंऽपड़ायल । डरे <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ुँ बेछो<strong>ह</strong>े प़ड़ेल<strong>ह</strong>ुँ । डर भोकंनी बाबू सँ बेसी तऽ कंंा आ कंाकंीकं छल़़दुनू बात-बात परकंोना अधमौगित कंऽ मारैत आछ लाते-मुे, जे पओलकं ताि<strong>ह</strong> लऽ कंऽमरबा-जीबाकं कंोनो ठेकंान ने ।<strong>ह</strong>म रेलवे कंाते-कंात पड़ायल जाईत र<strong>ह</strong>ी िकं लागल केयो पाछु सँ <strong>ह</strong>मर आँगी पकंिड़ लेलकं डरे <strong>ह</strong>मर <strong>ह</strong>ोशगुम भऽ गेल अधमरू सन भऽ गेल<strong>ह</strong>ुँ । बफािड़ कंटैत <strong>ह</strong>म कं<strong>ह</strong>ुना एि<strong>ह</strong> चाँगुर सँ अपना के छो़ड़ेबाकं अंितमप््रायास कंरैत आगु िदस जोर लगबैत र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ । पेᆬर धम् दऽ मुँ<strong>ह</strong>े भरे खसल<strong>ह</strong>ुँ । <strong>दे</strong><strong>ह</strong> सँ मािट झाड़ैत <strong>ह</strong>मपाछाँ तकंल<strong>ह</strong>ुँक़ेयो नि<strong>ह</strong>ं छल । जान मे जान आयल । <strong>ह</strong>मर आँगी िसगनलकं तार मे ओझड़ा गेल छल ।दूर तकं <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ुँक़ेयो ए<strong>ह</strong>र नि<strong>ह</strong>ं आिब र<strong>ह</strong>ल छल । डर िकंछु कंम भेल । ताबते कंोनो ेन िसगनल परआिब कंऽ ठाढ़ भेल । नुकंा कंऽ <strong>ह</strong>म ओि<strong>ह</strong> मे चिढ़ गेल<strong>ह</strong>ुँ डरे एकं कंोन मे दुबकंल ठाढ़ र<strong>ह</strong>ी । एकंटाआदमी कंने कंात स<strong>ह</strong>िट कंऽ <strong>ह</strong>मरा बैस जेबाकं ईसारा केलकं । असोथिकंत तऽ भईये गेल र<strong>ह</strong>ी ; बैिसतेआँिख लािग गेल । आँिख खुजल तऽ सॱसे िडबा खाली छलैकं । धड़फ़डा कंऽ ेन सँ नीचा उतरल<strong>ह</strong>ुँ ।लोकंकं एि<strong>ह</strong> अज भीड़ मे एकं<strong>ह</strong>ुटा चे<strong>ह</strong>रा िच<strong>ह</strong>ार नि<strong>ह</strong>ंज़ग<strong>ह</strong> अनिच<strong>ह</strong>ार; लोकं अनिच<strong>ह</strong>ार अनभुआर <strong>ह</strong>म आब193


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कंतऽ जायब ?क़ंी कंरब ?? बुकंौर लागऽ लागल <strong>ह</strong>मरा डरे जाँघ थरथराय लागल - 'नि<strong>ह</strong>ं जािन कंोनदुरमितया घेरने छल जे गाम सँ पड़ा गेल<strong>ह</strong>ुँग़ाम पर मािरये खैतॱ ने ! पि<strong>ह</strong>न<strong>ह</strong>ुँ िकं कंोनो कंम मािर खेने छी।क़ंी िबगिड़तै मािर खा कंऽ ? <strong>दे</strong><strong>ह</strong> मे भूर तऽ नि<strong>ह</strong>ं ने भऽ जैतै ? मिर तऽ ने जैतॱ ? एि<strong>ह</strong> पर<strong>दे</strong>श मे तऽआब िबलिट कंऽ मुईनाईये िलखल आछ । बौड़ल लोकं अपन <strong>दे</strong>श कं<strong>ह</strong>ाँ आपस जा पबैत आछ़़ओकंरा सभ केसुख-सराध लोकं ओि<strong>ह</strong>ना कंऽ दैत छै । ' डरे <strong>ह</strong>दास उड़ऽ लागल जोर-जोर सँ ि<strong>ह</strong>चुकंऽ लागल र<strong>ह</strong>ी ।बुझायल जे केयो <strong>ह</strong>मरा कंा<strong>ह</strong> पर <strong>ह</strong>ाथ रखलकं चॱिकं कंऽ तकंल<strong>ह</strong>ुँ । एकंटा अधवयसु पुरूष <strong>ह</strong>मर कंनबाकंकंारण जानऽ चाि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल छल । ओकंर ने<strong>ह</strong> सँ <strong>ह</strong>मर कंरेजा फािट गेल मोन भेल भिर ईच्छा कंानी । <strong>ह</strong>मिकंछु ने बािज सकंल र<strong>ह</strong>ी । ओ <strong>ह</strong>मरा टेशनकं खाली बेंच पर बैसा कंऽ मारते रास कंचड़ी-मुड़<strong>ह</strong>ी-घुघनीकंीिन कंऽ खेबा <strong>ह</strong>ेतु <strong>दे</strong>लकं । भुख सँ तऽ अँतरी बैसल जाईत र<strong>ह</strong>ै़<strong>ह</strong>म खाय लगल<strong>ह</strong>ुँ । कंने सुयत भेल<strong>ह</strong>ुँतऽ ओ पोा कंऽ सभ बात पुछय लागल । पि<strong>ह</strong>ने तऽ <strong>ह</strong>मरा िकंछु नि<strong>ह</strong>ं बाजल भेल खाली ि<strong>ह</strong>चुकैत र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ। पर<strong>दे</strong>श मे एकंटा अनिच<strong>ह</strong>ार ारा ए<strong>ह</strong>न ने<strong>ह</strong> पओला सँ <strong>ह</strong>म ओकंर कृतग्य भऽ गेल र<strong>ह</strong>ी । <strong>ह</strong>म ओकंरासभ बात बता <strong>दे</strong>िलयै आ कं<strong>ह</strong>िलयै जे ओ <strong>ह</strong>मरा गाम बला ेन पर बैसा िदअय । ओ <strong>ह</strong>मरा बड़ बोल-भरोस<strong>दे</strong>लकं आ कं<strong>ह</strong>लकं जे आब आई तऽ कंोनो ेन नि<strong>ह</strong>ं छैकं ; कंाि ेन धड़ा <strong>दे</strong>त । ता राित भिर लै अपनाबासा पर लऽ गेल । मुदा ओ <strong>ह</strong>मरा गामकं ेन नि<strong>ह</strong>ं धड़ओलकं िनत नव-नव ब<strong>ह</strong>ाना । <strong>ह</strong>मरे तुिरया ओकंरोबेटा र<strong>ह</strong>ै । खेलाईत-खाईत <strong>ह</strong>मरो िदन बीतऽ लागल़़ग़ामकं सुरता िधरे-िधरे कंम <strong>ह</strong>ोईत गेल ।194


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओकंरा सभकं <strong>ह</strong>मरा प््राित ने<strong>ह</strong> वर्ᆬमश<strong>ह</strong>े कंम <strong>ह</strong>ोईत गेलैकंआब <strong>ह</strong>मरा उपर घरकं कंाजकं संगि<strong>ह</strong>ं माल-जाल, खेत-पथार, बाड़ी-झाड़ी सभ टा िजमेदारी छल़़क़ंान वुᆬिरयेबाकं तकं के पलखित नि<strong>ह</strong>ंताि<strong>ह</strong> पर गािर-गंजनसे<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ुअय लागल । आिजर भऽ कंऽ एकं िदन िस<strong>ह</strong>ा सा<strong>ह</strong>ेब सँगे ओि<strong>ह</strong> ठाम सँ पड़ा गेल<strong>ह</strong>ुँ ।िस<strong>ह</strong>ा सा<strong>ह</strong>ेब <strong>ह</strong>मरा भोरे-भोर सभ िदन भेंट भऽ जािथ ओ ट<strong>ह</strong>लय िनकंलैत छला<strong>ह</strong> आ <strong>ह</strong>म मिलकंाईनकं पूजालेल पूᆬल तोड़य िनकंलैत छल<strong>ह</strong>ुँ । आपस मे <strong>दे</strong>िख कंऽ मुिकंयेनाई , पेᆬर प््राणाम आ तकंरा बाद बढ़ैतगेल अपनव । िस<strong>ह</strong>ा सा<strong>ह</strong>ेब कंोनो पैघ ऑफीसर र<strong>ह</strong>िथ । <strong>ह</strong>मरा अपन माय-बाप के मुँ<strong>ह</strong> तकं मोन नि<strong>ह</strong>ंलोकं कं<strong>ह</strong>ई अलच्छा जनिमते माय-बाप के खा गेलई । मुदा िस<strong>ह</strong>ा सा<strong>ह</strong>ेब मे <strong>ह</strong>म अपन माय-बापकं छाँ<strong>ह</strong>साफ <strong>दे</strong>खैत छल<strong>ह</strong>ुँ । <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ुनकंा अपन <strong>दे</strong>वता समान बुझैत र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ आ ओ <strong>ह</strong>मरा अपन संतान सँ बिढ कंऽमानैत छला<strong>ह</strong> । अपने जतऽ-जतऽ जाईत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मरा संगे रखलिन । एकं िदन अनचोके मे <strong>ह</strong>ुनकंोसा<strong>ह</strong>चयर् <strong>ह</strong>मरा सभ के छुिट गेल आब ओ एि<strong>ह</strong> दुिनयाँ मे नि<strong>ह</strong>ं र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> ।<strong>ह</strong>म आब <strong>ह</strong>ुनकंर बेटाकं कंारखाना मे कंाज कंरैत छी । कंारखाना के कंाज सँ जयनगर जा र<strong>ह</strong>ल छी ।ेनकं िख़डकंी सँ पाछु पड़ायल जाईत खेत-पथार, कंलम-गाछी, बाध-बोन, ईनार-पोखिर अचानकं <strong>ह</strong>मरा मोनमे <strong>ह</strong>मर बायकंाल एकंटा छाँ<strong>ह</strong> जकंाँ पसिर गेल आछ । ेन एके बेर धंा संग रूिकं जाईत आछ । याीसभ ए<strong>ह</strong>र-ओ<strong>ह</strong>र तकैत एकं दोसरा सँ ेन रूकंबाकं कंारण पुिछ र<strong>ह</strong>ल आछ । िकंछु गोटे तऽ कंारणकंखोज मे ेन सँ नीचा उतिर गेल आछ । <strong>ह</strong>मरो मोन उिबया गेल वा ई कं<strong>ह</strong>ु जे रेलकं पटरी कंातकं195


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मनभावन दृय <strong>ह</strong>मरो ेन सँ नीचा उतरबा लेल <strong>िव</strong>वश कंऽ <strong>दे</strong>लकं। लोकं बजैत छै जे माओवादी सभ ेन केपटरी उड़ा <strong>दे</strong>ने छै़आब ेन आगू नि<strong>ह</strong>ं जा पाओत । <strong>ह</strong>म चारू कंात मुड़ी घुमा कं चर -िचत लैत छी -सामने पुल पर बोडर् लागल छैकं -- कंमला पुल सं० ७ । <strong>ह</strong>मर िदमाग पर जोर पड़ल <strong>ह</strong>मरो गामकं पुल केतऽ लोकं साते नबर पुल कं<strong>ह</strong>ै । ओ<strong>ह</strong>ु ठाम एकंटा ए<strong>ह</strong>ने झमटगर पीपड़ के गाछ छलै । <strong>ह</strong>म तजबीज कंरैतछी । यादकं आर कंोनो िच<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong>ं बुझाईत आछ । मुदा ई कंमला नदी जकंरा लोकं मोईन कं<strong>ह</strong>ैत छलैकंआ एकंर भीड़ पड़<strong>ह</strong>कं ई पीपड़कं गाछ !? <strong>ह</strong>म ेन सँ अपन बैग लऽ कंऽ नीचा उतिर जाईत छी ।रता कंात मे गुम-सुम ठाढ़ <strong>ह</strong>म आखयास कंऽ र<strong>ह</strong>ल छी समय कंतेकं जदी बदिल जाईत छैकं मोईनकंकंात मे पीपड़कं गाछ तर बदिरया के चा<strong>ह</strong>कं दोकंाऩ़ओकंर दस पैसी नागीन िबवुᆬट कंी सुअदगर ! साँझ-िभनसर भिर गामकं लोकं जुटै एि<strong>ह</strong> दोकंान पऱ़ग़ाम-घर, <strong>दे</strong>श-दुिनयाँ, खेती-पथारी सभ टा गप <strong>ह</strong>ोई एि<strong>ह</strong> ठाम। <strong>ह</strong>मरो कंंा घर मे कंतबो चा<strong>ह</strong> पीने <strong>ह</strong>ोऊ जाबत भोर-साँझ एतुंा चा<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong>ं िपबैत छल ताबे चैने नि<strong>ह</strong>ंक़ंाकंी भने कंतबो अपन कंपाड़ नोचौ । <strong>ह</strong>मरा मोने आछ जे एकं बेर धानकं सीस लोिढ़ कंऽ ओि<strong>ह</strong> पाई सँचा<strong>ह</strong> िपबैत र<strong>ह</strong>ी कंी कंतऽ ने कंतऽ सँ कंंा आिब गेल र<strong>ह</strong>ै आ िबना िकंछु पुछने ते<strong>ह</strong>न घरमेच्चा मारने र<strong>ह</strong>ै जेगाल पर िलला-मशा पिड़ गेल र<strong>ह</strong>ै । िगलास तऽ दुर पेᆬकंा कंऽ चूड़-चूड़ भऽ गेल र<strong>ह</strong>ै । लोकं सभ कंतेदुर् छीः केने र<strong>ह</strong>ै कंंा के । ई मोईनो कंतेकं चौड़गर र<strong>ह</strong>ै ताि<strong>ह</strong> िदन । कंी मजा अबै पीपड़कं पुᆬनगी परचिढ़ कंऽ पािन मे वुᆬदई मे । कंते-कंते कंाल <strong>ह</strong>म डुबी मारने रि<strong>ह</strong> जाई पािन मे एके सुरूिकंया मे आधामोईन के पार कंऽ जाई । <strong>दे</strong>खना<strong>ह</strong>र अचिभत रि<strong>ह</strong> जाई । मोईनकं ओि<strong>ह</strong> कंछाड़ पर कंतेकं रास जामुनकं196


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गाछ र<strong>ह</strong>ै़ख़ाईत-खाईत अघा जाई केयो रोकं-टोकं केन<strong>ह</strong>ार नि<strong>ह</strong>ं । खायल भऽ जाय तऽ जामुनकं डािर तोिड़दातमिन कंरब़़ सभ चे<strong>ह</strong> मेटल । कंतेकं मजा अबैत छलै ! एखनो मोने आछ मोकंना जे म<strong>ह</strong>ेशकं बािड़ सँकेरा घौड़ चोरा कंऽ कंािट अनने र<strong>ह</strong>ै आ सभ िमिल कंऽ न<strong>ह</strong>िरकं कंछेड़ मे खािध खुिन कंऽ ओकंरा गाड़नेर<strong>ह</strong>ी । झलफल अ<strong>ह</strong>ार <strong>ह</strong>ोईते सभ ओि<strong>ह</strong> ठाम जमा <strong>ह</strong>ोई आ भिर ईच्छा केरा खाई ।<strong>ह</strong>म बा<strong>ह</strong> िदस नजिर दौड़बैत छी । साँझकं मैलछॱ<strong>ह</strong> अऩ<strong>ह</strong>ार पसरल जा र<strong>ह</strong>ल आछ । चरबा<strong>ह</strong>ा, घासबाली,गोबर-गोईठा िबछयबाली सभ अपन-अपन घर आपस भऽ र<strong>ह</strong>ल आछ । रता कंात मे ठाढ़ <strong>ह</strong>म िबतल समयके अपन मुट् ठी मे बंद कंरबाकं अंत<strong>ह</strong>ीन प््रायास कंऽ र<strong>ह</strong>ल छी । बगल सँ एन<strong>ह</strong>ार - गेन<strong>ह</strong>ार िकंछु अचिभतसन <strong>ह</strong>मर मुँ<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख आगू बिढ़ जाईत आछ ।- 'बड़ी कंाल सँ आ<strong>ह</strong>ाँ के एतऽ ठाढ़ <strong>दे</strong>िख र<strong>ह</strong>ल छी। कंतऽ जेबई अपने? '- ' एि<strong>ह</strong> गाम मे कंतऽ जेबई से तऽ <strong>ह</strong>मरा अपनो नि<strong>ह</strong>ं बुझल आछ । बस एतबे टा मोन आछ जे साईत <strong>ह</strong>मकंि<strong>ह</strong>यो एि<strong>ह</strong> गामकं वासी र<strong>ह</strong>ी । बाबूकं नाम तऽ नि<strong>ह</strong>ं मोन आछ कंारण <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ुनकंर मुँ<strong>ह</strong>ॲ नि<strong>ह</strong>ं <strong>दे</strong>खने छल<strong>ह</strong>ुँ ।<strong>ह</strong>ँ <strong>ह</strong>मर कंंा के नाम बुधन छल । '- 'कंोन बुधन? '197


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्- 'बुधन मंडल । '- 'तो<strong>ह</strong>र नाम मदना तऽ ने छ<strong>ह</strong> ? '- '<strong>ह</strong>ँ <strong>ह</strong>मर नाम मदन आछ । 'सुिनते ओ आदमी <strong>ह</strong>मरा भिर पाँज कंऽ पकंिड़ लेलकं - ' मदना रौ ! कंतऽ छलै<strong>ह</strong>ैं एतेकं बरख धिर ? <strong>ह</strong>मरासभ के तऽ भेल जे कंतौ मिर-खिप गेलैं । <strong>ह</strong>मरा नि<strong>ह</strong>ं िच<strong>ह</strong>लैं?<strong>ह</strong>म जीबछा !तो<strong>ह</strong>र लंगोिटया यार !! ' पेᆬर<strong>ह</strong>मरा माथ सँ पैर तकं िनघारैत बाजल- 'तॲ तऽ सा<strong>ह</strong>ेब भऽ गेलैं <strong>ह</strong>मरा आऊर तऽ गाम मे ओि<strong>ह</strong>ना केओि<strong>ह</strong>ना---दुिनयाँ-ज<strong>ह</strong>ानकं िफरेसानी !!! खैर छोड़ ई बात सभ । ई कं<strong>ह</strong> जे एतेकं िदन कं<strong>ह</strong>ाँ पतनुकंान लेनेछलै<strong>ह</strong>ैं ? बुिडबकं कं<strong>ह</strong>ाँ के ! अ<strong>ह</strong>ुना केयो गाम िबसरैत आछ ? ' पेᆬर ओि<strong>ह</strong> ठाम एकं लोकं सभ के <strong>ह</strong>मरपिरचय दैत कं<strong>ह</strong>लकै - ' कंंा एकंरा नि<strong>ह</strong>ं िच<strong>ह</strong>िलयै ! ई अपन मदना छी ! अरे ! दिछनबािड़ टोल मे जेबुधन मंडल छल ओकंरे भाितज <strong>ह</strong>म सभ तऽ संगे उठी -बैसी , खाई-खेलाई़़ । ' लोकंकं आभग्यता <strong>दे</strong>खैतबाजल - 'अरे ! तॲ सभ कंी जानऽ गेल<strong>ह</strong>ी एकंरा बुधन मंडल के मरलो तऽ जमना बीित गेलै़आ ई<strong>ह</strong>ो मदनातऽ गोड़ चालीस बरखकं बाद गाम आयल <strong>ह</strong>ैत । ' ओ <strong>ह</strong>मरा जनाबऽ लागल- 'तो<strong>ह</strong>र कंंा-कंाकंी दुनू आ<strong>ह</strong>रभऽ कंऽ मुईलउ अंतकंाल मे केयो एकं घॲट पािन तकं ने <strong>दे</strong>बऽ बला़। संतान तऽ भगवान <strong>दे</strong>बे नि<strong>ह</strong>ं केलिखन। डी<strong>ह</strong> पर ओि<strong>ह</strong>ना जंगल-झाड़ जनमल़़िनपुकं डी<strong>ह</strong> पर केयो िकंयैकं जायत ?'198


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लाठी टेकंने एकंटा वृ भीड़ के चीड़ कंऽ बीच मे आयल । 'कंंा एकंरा नि<strong>ह</strong>ं िच<strong>ह</strong>िलयै ?ई बुधन मंडलकंभातीज मदना थीकं जे अ<strong>ह</strong>ॴकं मािरकं डरे म<strong>ह</strong>ॴस छोिड़ कंऽ जे पड़ायल से आई एते बिरख के बाद उपरभेलै । ' जीबछा कं<strong>ह</strong>ने र<strong>ह</strong>ै ।'अच्छा ई मदना छी ! एकंदमे बदिल गेल ! कंतऽ छल<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ौ एतेकं िदन? कंोना मोन पड़ल<strong>ह</strong> गाम -घर एतेकंयुगकं बाद? '<strong>ह</strong>म गुमे र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ ।'कंंा ई मदना नाि<strong>ह</strong> टा गलती केलकं जे एकंर म<strong>ह</strong>ॴस आ<strong>ह</strong>ाँकं खेत चिर गेल ताि<strong>ह</strong> लेल एकंरा चालीसबरखकं वनबास भोगय पड़लैकं आ ई नक्सलबादी अताई सभ जे ए<strong>ह</strong>न - ए<strong>ह</strong>न पैघ जुलुम कंरैत आछ तकंरा<strong>दे</strong>खऽ बला केयो नि<strong>ह</strong>ं ! सये अ<strong>ह</strong>ेर भऽ र<strong>ह</strong>ल आछ एि<strong>ह</strong> कंलयुग मे । ' कंि<strong>ह</strong> कंऽ ओ आकंाश िदसतकंलकं । पेᆬर <strong>ह</strong>मर बाँि<strong>ह</strong> पकंिड़ कंऽ कं<strong>ह</strong>लकं - 'चल यार घर पर बैिस कंऽ दुनू दोत भिर मनबितयायब । ' लोकंकं <strong>ह</strong>ुजूम <strong>ह</strong>मरा पाछाँ-पाछाँ चिल र<strong>ह</strong>ल छल ।199


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.८. १.डा.रमानद झा ‘रमण’-तानाथझा/ सुभझा जमशतवािषर्की २. ऋृिष विश- जुआनी िजदाबाद ३.िशवशंकर ीिनवास- पिडत ओ <strong>ह</strong>ुनक पुडा.रमानद झा ‘रमण’तानाथझा/ सुभझा जमशतवािषर्की‘<strong>ह</strong>म आिग आ <strong>ह</strong>मरा विलत कएिन<strong>ह</strong>ार तनाथ बसात।’ - सुभ झाराीय वाधीनता संामक आिग जेना-जेना सुनगैत, पजरैत एवं ल<strong>ह</strong>कैत गेल, िमिथलाक संग िमिथलाक भौगोिलकसीमासँ बा<strong>ह</strong>र सांकृितक िमिथलाक लोकमे अपन भाषा, साि<strong>ह</strong>य एवं संकृितक <strong>िव</strong>कास, चार-सार एवं संरक्षणक चेतना से<strong>ह</strong>ोमशः घनीभूत <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ल। एि<strong>ह</strong> चेतनाक फलवरूप गत शतादीक पि<strong>ह</strong>ल दशक, मैिथली भाषा-साि<strong>ह</strong>यक लेल अयत म<strong>ह</strong>वपूणर्अिछ। सांकृितक िमिथलाक बु मैिथल, मैिथलीमे प-पिकाक सपादन-काशन ओ<strong>ह</strong>ी दशकमे आरभ कएल। एि<strong>ह</strong> सदभर्मे<strong>िव</strong>ावाचपित मधुसूदन ओझा एवं म.म.मुरलीधर झाक नाम आदरक संग मरण कएल जाइछ। ओ<strong>ह</strong>ी दशकमे कमसँ कम एकसोड़ि<strong>ह</strong> मैिथलीक अवदानी साि<strong>ह</strong>यकारक जम भेल। ओ सभ अपन ितभा अययन-अनुशीलन एवं मातृभाषा ेमसँ िमिथला भाषाकमानकीकरण कएल। भाषा लेल <strong>िव</strong>िभ कारक ितमान थािपत कएल। <strong>ह</strong>ुनका लोकिनक संघषर्शील यिक्तवसँ मैिथलीक आधारसुदृढ़ भेल। सर<strong>ह</strong>पाद, योितरीर आ म<strong>ह</strong>ाक<strong>िव</strong> <strong>िव</strong>ापितक भाषा मैिथली, राीय-अतरराीय तरपर भाषा-कुलमे गिरमापूणर् थानपािब सकल। दोसर िदश ओ सभ अपन-अपन कारियाी ितभासँ मैिथली-साि<strong>ह</strong>यमे उकृ <strong>िव</strong><strong>िव</strong>धवण रचनाक पथार लगा <strong>दे</strong>लिन।<strong>ह</strong>ुनका लोकिनक समत क्षमता आ ऊज मैिथली साि<strong>ह</strong>यक संवधर्न लेल तँ छलैके, ए<strong>ह</strong>ू लेल ओ सभ िचितत एवं यासरत छला<strong>ह</strong>जे आबएबाला युगमे अपन मातृभाषाक ित लोकमे स<strong>ह</strong>ज अनुराग र<strong>ह</strong>ैक, सबता एवं ितबतामे कमी नि<strong>ह</strong> आबए तथा साि<strong>ह</strong>य-सजर्नाक वा<strong>ह</strong>क गित अवरु नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ो। एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेतु ओ सभ परती-पराँत<strong>ह</strong>ु जोित-कोिड़ पयत भूिम तैआर कए <strong>दे</strong>लिन। आइ <strong>ह</strong>ुनकेलोकिनक दूरदिशर्ता, पिरम एवं तापसँ उपजल जजात, <strong>ह</strong>मरा लोकिनक बीचक कतेको गोटे कािट आ ओसा फूससँ, खपड़ा आखपड़ासँ कोठा पीिट र<strong>ह</strong>ल छिथ। ओ<strong>ह</strong>न-ओ<strong>ह</strong>न म<strong>ह</strong>ानुभावक जम शतवािषर्कीक आयोजन िनिते लाघ्य एवं ेरणापद अिछ।वागत योग्य अिछ। आयोजकक संगि<strong>ह</strong> ओ यिक्त धयवादक पा छिथ। जिनका मनमे ई आयोजन उचड़ल छलिन वा उचड़ैतछिन।सवर्थम <strong>ह</strong>म मैिथली भाषा साि<strong>ह</strong>यक लेल अयत म<strong>ह</strong>वपूणर् गत शतादीक पि<strong>ह</strong>ल दशकमे जनमल मैिथलीक साि<strong>ह</strong>यकार, यथा -अच्युतानद द, ईशनाथझा, कालीकुमार दास, कांचीनाथझा ‘िकरण’, काशीकात िम ‘मधुप’,गणेरझा ‘गणेश, जयनारायण झा‘<strong>िव</strong>नीत, जीवानद ठाकुर, जीवनाथ झा, तानाथ झा, दामोदरलाल दास ‘<strong>िव</strong>शारद’,दुगधर झा, नरेनाथ दास ‘<strong>िव</strong>ालंकार’, बोधनारायण चौधरी, बैनाथ िम ‘यााी’, भुवनेर िसं<strong>ह</strong> ‘भुवन’, म<strong>ह</strong>ावीर झा ‘वीर’,रमानाथ झा, रमाकात झा(नेपाल), लमीपित िसं<strong>ह</strong>, शिशनाथ चैधरी, ीवलभ झा, यामानद झा, सुरे झा ‘सुमन’, सुभ झा,<strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा, <strong>ह</strong>िरनदन ठाकुर ‘सरोज’ आिदकेँ जे मैिथली साि<strong>ह</strong>यक खं ँा<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong>, वतर्मान शतादीक पि<strong>ह</strong>ल दशकक अितम वषर्मे200


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मरण करब। सुधी समाजक यान एि<strong>ह</strong> तय िदश आकृ करए चा<strong>ह</strong>ब जे उपयुर्क्त अवदानी साि<strong>ह</strong>यकारक सूचीमे अिधकांश लोकसिरसब पिरसरक छिथ। अथवा सिरसब पिरसरसँ अय कारेँँ सब छिथ वा सिरसब पिरसरक िशयव <strong>ह</strong>ण कएलापर <strong>ह</strong>ुनकसजर्नामक ितभाक अंकुर फुिटत भए पल<strong>िव</strong>त-पुिपत भेल अिछ। अपन भाषा-साि<strong>ह</strong>यक चार-सार एवं संरक्षण लेल सिदखनतपर एि<strong>ह</strong> उवर्र पिरसरक समागत मातृभाषा अनुरागी एवं <strong>िव</strong>ज्ञजनकेँ <strong>ह</strong>मर णाम िनवेिदत अिछ।डा.सुभ झा (जम 09 जुलाइ, 1909 - <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ावसान 13 मइ, 2000) िलखलिन अिछ जे ‘<strong>ह</strong>म आिग आ <strong>ह</strong>मराविलत कएिन<strong>ह</strong>ार तानाथ बसात।’ सुभ झा एवं तानाथ झा( जम 22 अगत, 1909 - <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ावसान 02 मइ,1984)कपािरवािरक पृभूिम िभ छल, अययन एवं अयापनक <strong>िव</strong>षय िभ छल, वभावो िभ छलिन तथािप आिगक दा<strong>ह</strong>कता बसातकगित पािब ते<strong>ह</strong>न ने ताप उप कएलक जे पटना <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे मैिथलीक वीकृितक बाटक कतेको ढ़ेङ जिर सुडा<strong>ह</strong> भए गेल।ितकूल वभाव एवं पृभूिमक लोकमे ए<strong>ह</strong>न समपर्ण, िनःवाथर् िम भाव एवं िमिल सामािजक काज करबाक तपरताक उदा<strong>ह</strong>रणसवर्था दुलर्भ अिछ। डा.दुगनाथ झा ‘ीश’ िलखल अिछ जे मैिथली साि<strong>ह</strong>यक सजग <strong>ह</strong>री िसनेटक सदय तनाथ झा, अपनअनय िम डा. सुभ झाक संग मैिथलीक वीकृितक सभ कायर्क संयोजन कएल करिथ। ओ इ<strong>ह</strong>ो िलखल अिछ जे सुभ झाकचतुर-याससँ तानाथ झा िसनेटर िनविचत भेल छला<strong>ह</strong>। से ठीके, जँ डेग-डेग पर डा.सुभ झाक स<strong>ह</strong>योग तानाथ झाकेँ नि<strong>ह</strong>भेटल रि<strong>ह</strong>तिन तँ <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयक तरपर मैिथलीक मायताक <strong>ह</strong>ेतु यासरत संामी दलक सफल नेतृवक जे ेय<strong>ह</strong>ुनका भेिट र<strong>ह</strong>ल छिन, से सभव नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत। आ तखन मैिथली सूपर्नखाक <strong>ह</strong>ाथेँ कि<strong>ह</strong>आ ने झपटा लेल गेल रि<strong>ह</strong>तिथ।तानाथ झाक अवदानतानाथ झाक अवदानकेँ दू कोिटमे रािख सकैत छी - क.आदोलनामक एवं ख. साि<strong>ह</strong>य सजर्ना ारा मैिथली साि<strong>ह</strong>यक संवधर्न।तानाथ झाक आदोलनामक काज मोटामोटी चािर कारक अिछ - 1. पटना <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयक उच्चतर कक्षामे मैिथलीक वीकृित,2. िशक्षक समुदायक लेल संघषर्, 3. िशक्षाक क्षेामे <strong>िव</strong>कास कायर्- चधारी िमिथला कालेजमे <strong>िव</strong>िभ <strong>िव</strong>षयक पढ़ाइक आरभ<strong>ह</strong>ोएब तथा सिरसबमे <strong>ह</strong>ुनक सत् याससँ कालेजक थापना। तथा, 4. अिखल मैिथली साि<strong>ह</strong>य पिरषदक मीक रूपमेँ मैिथलीभाषा आ’ साि<strong>ह</strong>यक चार-सार एवं संवधर्न। सामािजक संलग्नता, सामािजक कायर्मे रुिचक ास तथा यिक्त केित <strong>िव</strong>चार-धाराक मुखताक पिरणामसँ कतेको मैिथल वा मैिथलीक ायापक आ सरकारी एवं गैर-सरकारी सेवामे छोट-पैघ ओ<strong>ह</strong>दापर सेवारतलोक ई क<strong>ह</strong>ैत-बजैत सुनल जाइत छिथ जे <strong>ह</strong>मर काज पढ़ाएब िथक, <strong>ह</strong>मर काज िलखब िथक, <strong>ह</strong>मर काज आदोलन करब वािमिथला, मैिथल, मैिथली करब नि<strong>ह</strong> िथक। तानाथ झा एवं सुभ झा एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>चारक नि<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong> जे मैिथलीक अिधकारक <strong>ह</strong>ेतुसंघषर्, ातअिधकारक सुरक्षाक तथा अयापन वा साि<strong>ह</strong>य-सजर्ना करब पृथक-पृथक वगर्क लोकक दाियव िथकैक। ओ साि<strong>ह</strong>य-सजर्ना एवंमैिथलीक आदोलनमे सियताकेँ एक दोसरक पूरक मानैत छला<strong>ह</strong>। साि<strong>ह</strong>य-सजर्ना आ जागरण-अिभयानमे सिय कांचीनाथ झा‘िकरण’क नाम आदरक संग ए<strong>ह</strong>ी कारणसँ लेल जाइत अिछ। आ इए<strong>ह</strong> कारण िथक जे सभ कारक सरकारी मायता, सु<strong>िव</strong>धा,ोसा<strong>ह</strong>न एवं सुरक्षाक अछैतो मैिथलीेक ायापक अथवा मैिथलीक साि<strong>ह</strong>यकारक सामािजक वीकायर्ता सित ासोमुख अिछ।कॲकणीक िस लेखक, अङरेजीक िशक्षक एवं संघषर्रथी डा. आर.केलकर िलखल अिछ जे अपन भाषाकेँ समृ करबा लेलपि<strong>ह</strong>ने ओ सभ साि<strong>ह</strong>य सजर्ना कएल, जखन बोली कि<strong>ह</strong> अपमािनत कएल जाए लागल तँ भाषा<strong>िव</strong>ज्ञानक छा भए गेला<strong>ह</strong> आ जखनशु सभ <strong>ह</strong>ुनकर भाषाकेँ समात करबा लेल एवं गोवाकेँ भारतक मानिचसँ पोिछ <strong>दे</strong>बाक गभीर चािल चलल तँ राजनीितज्ञ बिनगेला<strong>ह</strong>। मैिथलीकेँ उिचत <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयीय मायता लेल यू<strong>ह</strong> रचना कएिन<strong>ह</strong>ार एवं साि<strong>ह</strong>य सजर्क तानाथ झा एवं सुभ झा <strong>ह</strong>मरा201


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लोकिनक आदशर् पुरुष छिथ। तानाथ झाक यिक्तवसँ ेरणा लेबाक िथक जे आजी<strong>िव</strong>काक <strong>िव</strong>षय िभ र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुँपर मातृभाषाकसेवामे जँ मातृभाषाक ित अनुराग <strong>ह</strong>ो, तँ कोनो बाधा-यवधान नि<strong>ह</strong> छैक। आओरो िकछु उदा<strong>ह</strong>रण अिछ। ो. <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा पढ़लिनआ पढ़ौलिन दशर्नशा मुदा िलखलिन मैिथलीमे। डा.जयकात िम आ ो. उमानाथ झा पढ़लिन आ पढ़ौलिन अङरेजी, मुदा भंडारभरलिन मैिथलीक। ो. बोधनारायण िसं<strong>ह</strong> पढ़लिन आ’ पढ़ौलिन ि<strong>ह</strong>दी, मुदा आजीवन समिपर्त र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> मैिथलीक लेल। सितिथित एवं मानिसकता िकछु िभ अिछ। आन <strong>िव</strong>षयक मैिथल ायापककेँ, अपवाद छोिड़, मैिथली पढ़बा-िलखबामे अरुिच छिन आ’अपन मातृभाषामे रचना करब अपन <strong>ह</strong>ीनता बुझैत छिथ तँ दोसर िदश मैिथलीक कायर्ममे आन <strong>िव</strong>षयक ायापकेँ मंचथ वासिय <strong>दे</strong>िख मैिथलीक ायापक क<strong>ह</strong>ुआइ छिथ। अथर्शाक ायापक तानाथ झाक यिक्तव आ’ मातृभाषा-ेम अनुकरणीयअिछ।तानाथ झाक अवदान - साि<strong>ह</strong>य-सजर्नातानाथ झाक सजर्नामक ितभाक दशर्न बायकालि<strong>ह</strong>मे <strong>ह</strong>ोअए लागल छल। जकर पृभूिममे िनिते <strong>ह</strong>ुनकमातृकुलमे पािडय एवं साि<strong>ह</strong>य-सजर्नाक सुदीघर् परपराक भाव र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ोएतिन। मुदा, ताकािलक ेरक भेल छलिथ<strong>ह</strong> अजआचायर् रमानाथ झा। ओ <strong>ह</strong>ुनकि<strong>ह</strong> ेरणासँ ‘साि<strong>ह</strong>य पा’क लेल माइकेल मधसूदन दक ‘मेघनाद बध’क आदशर्पर ‘कीचक बध’कसजर्ना कएल। कोन<strong>ह</strong>ुँ क<strong>िव</strong>क पि<strong>ह</strong>ल कृित उच्च कोिटक कलामक एवं योगशील <strong>ह</strong>ो, अवय असामाय ितभाक ोतक िथक।तानाथ झाक मैिथली साि<strong>ह</strong>यक सेवा ग एवं प- दूनू क्षेमे अिछ। प साि<strong>ह</strong>यक अतगर्त अिछ ‘कीचक बध’ एवं‘कृणचिरत’ म<strong>ह</strong>ाकाय, क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>मे अिछ ‘मंगलपंचािशका’, ‘नमया’ एवं ‘कीणर्-<strong>िव</strong>कीणर्’। गमे अिछ ‘एकांकी चयिनका’, िकछुिनबध, लिलत िनबध, संमरण आिद। ओ िकछु कथा से<strong>ह</strong>ो िलखल। बाल कथा िलखल। िमिथलाक्षरक चार-सार लेल अपन<strong>ह</strong>ाथेँ िकछु कथा िलिख, तकरा िलथो कराए कािशत कराओल। एकर म<strong>ह</strong>व कथा-दृिसँ जतेक <strong>ह</strong>ो, िमिथलाक सांकृितकसपदा, िमिथलाक्षरक संरक्षण एवं चार-सारक दृिसँ अवय अयत म<strong>ह</strong>वपूणर् अिछ। ओ ‘कीितर्लता’ एवं ‘ि<strong>ह</strong>तोप<strong>दे</strong>श’क िकछुअंशक भाषा अनुवाद एवं ‘<strong>ह</strong>ेमलेट,’ ‘मालती-माधव’ एवं ‘रावली’क गमे नायसार िलिख कािशत कएल। एि<strong>ह</strong> सभमे तानाथझाक <strong>िव</strong>लक्षणक गक दशर्न <strong>ह</strong>ोइत अिछ। ि<strong>ह</strong>नक अनुसंधान परक िनबध, जे अङरेजी वा मैिथलीमे समए-समएपर <strong>िव</strong>िभ प-पिकामे छपल अाविध असंकिलत अिछ। ओि<strong>ह</strong>मे मुख अिछ क<strong>िव</strong> र<strong>िव</strong>नाथकृत सन 1304 सालक रौदीक वणर्न, सतक<strong>िव</strong>रामदास, Vishnu Puri : The Maithil Vaishnav Savant, Adventures of Maithil Pandits (Sachal Mishraand Mohan Mishra)आिद। तानाथ झाक रचना साि<strong>ह</strong>यक <strong>िव</strong>शेषताक चच <strong>िव</strong>तारसँ नि<strong>ह</strong> कए मा एक दू िबदुक संगसूमे उलेख करब-1. योगशीलता - तानाथ झा योगशील रचनाकार छला<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong>सँ मैिथली साि<strong>ह</strong>य लाभा<strong>िव</strong>त भेल अिछ।‘साि<strong>ह</strong>यपा’मे म<strong>ह</strong>ाकायक पारपिरक मानदडक आधारपर क<strong>िव</strong>शेखर बदरीनाथ झाक ‘एकावली पिरणय’ छपैत छल जे सामायपाठकक रसबोध लेल सरल नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जाएत। सभव िथक तानाथ झा सामाय पाठकक िथित बूिझ गेल <strong>ह</strong>ोिथ। ओ ओ<strong>ह</strong>ीसमय एकावली पिरणयक भाषा-िशपक <strong>िव</strong>परीत मुक्त-वृ एवं सरल भाषामे ‘कीचकबध’ िलिख मैिथलीक मिदरमे अिपर्त कए मुक्त-वृ िशपक मैिथलीमे ीगणेश कएल। मैिथलीक पाठक समुदाय लेल ‘कीचक बध’क काशन गुमकीक बाद िस<strong>ह</strong>की सन सुखदभेल। एि<strong>ह</strong>ना ओ सोनेट िलखल। मैिथली कथाक क्षेमे िशप सबधी जड़ता तोड़ने छला<strong>ह</strong>। ो. उमानाथ झा ‘रेखािच’मेसंकिलत कथाक मायमसँ। एक सजर्नामक ितभा सप कपनाशील रचनाकार साि<strong>ह</strong>यमे आएल जड़ताकेँ तोड़बाक <strong>ह</strong>ेतु कयवगर्एवं िशपवगर्मे कोना योग करैत अिछ, तकर उदा<strong>ह</strong>रण िथक तानाथ झाक <strong>िव</strong>पुल साि<strong>ह</strong>य।202


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्2. तानाथ झाक साि<strong>ह</strong>यमे समाजमे यात कुरीित, आडबर, अध<strong>िव</strong>ासपर <strong>ह</strong>ार अिछ। एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ारक िशपयंग्यामक अिछ। ई समत साि<strong>ह</strong>यमे स<strong>ह</strong>ज सुलभ अिछ। तानाथ झाक यंग्यक संग सोम<strong>दे</strong>वक िलखब समीचीन अिछ:मेना-कोिकल, आ बगरामे जेना तेज अिछ बाझ।यंग्यधारसँ िपजा चोँच छिथ से ति<strong>ह</strong>ना क<strong>िव</strong> माँझ।43. नारी सशक्तीकरण - ए<strong>ह</strong>ी सिरसब गामक सुआिसन िचलेखा <strong>दे</strong>वी5 िलखल अिछ जे तानाथ झा अनेको पोथीतथा गीत क<strong>िव</strong>ता िलिख केँ मैिथल समाजकेँ उठौलिन। तानाथ झाक रचनामक यिक्तवक संग एक मि<strong>ह</strong>लाक मतयमे ओि<strong>ह</strong>समाजक संग तानाथ झाक <strong>िव</strong>चार आ सामािजक तरपर ि<strong>ह</strong>नक अवदान ितघ्विनत अिछ। नारीक सशक्तीकरणक संगतानाथ झाक दृिक उदा<strong>ह</strong>रण भेटैत अिछ ुपद-सुताक चिरांकनमे। कीचकक यव<strong>ह</strong>ारसँ आतंिकत ुपद-सुता <strong>िव</strong>चारैत अिछ -‘अबला, भीरु,की <strong>ह</strong>म ुपद-राजकुल पाओल जम,अबला भीरु क<strong>ह</strong>ाबए ? क्षिय-केतु पाडु-बधू भए,अबला भीरु क<strong>ह</strong>ाए मरब’6।एि<strong>ह</strong> पृभूिममे ौपदीक आमबल जगैत छैक -‘शार्दूली की कखन<strong>ह</strong>ु पाबए ास?’ आ तखन आमबलसँअिभभूत भए गु<strong>ह</strong>रैत अिछ -अनल-िशखा-आिलंगन-शील <strong>िव</strong>मूढ़, क्षु पतंग समान <strong>ह</strong>ोएत जिर भम।तानाथ झा मानैत छिथ जे ाीगण <strong>ह</strong>मरा लोकिनक संकृित ओ सयताक <strong>ह</strong>ेतु ‘रक्षण<strong>िव</strong>धान’ काज कएलिन ओ कए र<strong>ह</strong>लछिथ। सित ी-िशक्षाक सार ुत गितएँ भए र<strong>ह</strong>ल अिछ जे सामािजक कयाणक दृिसँ आवयक िथक। कोनो समाजअधशकेँ अिशक्षाक अधकार मय रािख उितपथपर असर नि<strong>ह</strong> भए सकैत अिछ।7डा. सुुभ झासुभ झा अपन अनय िम तनाथ झा जकाँ सौभाग्यशाली नि<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong>। अयथा <strong>ह</strong>ुनक<strong>ह</strong>ु कािशत-अकािशतसाि<strong>ह</strong>य आजुक पाठकक लेल सुलभ भए गेल र<strong>ह</strong>ैत। <strong>ह</strong>मरा जनैत एकर तीनटा मुख कारण अिछ -1. भाषा-साि<strong>ह</strong>यक अययन-अयापनमे किठन भाषा <strong>िव</strong>ज्ञान सुभ झाक कायर्-क्षे छल। दुयग ए<strong>ह</strong>न जे िब<strong>ह</strong>ारककोनो <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे वता भाषा <strong>िव</strong>ज्ञानक <strong>िव</strong>भाग अाविध नि<strong>ह</strong> अिछ। ए<strong>ह</strong>न किठन <strong>िव</strong>षय के पढ़त आ पढ़ाओत?203


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एक भाषा वैज्ञािनकक िशयव के <strong>ह</strong>ण करत? जँ िशये नि<strong>ह</strong> तँ गुरुक वैदुयक चार-सार, थापनाक खंडन-मंडन एवं साि<strong>ह</strong>यकसंकलन-काशन कोना <strong>ह</strong>ोएत? ओ वयं िलखने छिथ जे <strong>ह</strong>म ‘आिग’ छी। आिगक योजन तँ सभकेँ <strong>ह</strong>ोइत छैक, मुदा पकबाकडरसँ केओ छूबैत नि<strong>ह</strong> अिछ, <strong>दे</strong><strong>ह</strong>-<strong>ह</strong>ाथ सेिद कात भए जाइत अिछ।2. सुभ झा भाषा<strong>िव</strong>द छला<strong>ह</strong>, शा-ममर्ज्ञ छला<strong>ह</strong>। <strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमे एक भाषाशाीक रूपमे आदर आ समानछलिन। मुदा ओ क<strong>िव</strong>ता, कथा, नाटक, एकांकी, उपयास आिद नि<strong>ह</strong> िलखल। मंचपर जाए अपन <strong>ह</strong>ाय-यंग्यक मायमसँ लोककमनोरंजन नि<strong>ह</strong> कएल। <strong>िव</strong>जनक बीच आदरक पा सुभ झा सामाय पाठकक लोकिय रचनाकार <strong>ह</strong>ोइतिथ कोना? तथा,3. सुभझा सन कीितर्पुरुषक संतानमे <strong>ह</strong>ुनक कृितक संरक्षण एवं चार-सारक ित अिभरुिचक अभाव अिछ।एि<strong>ह</strong>सँ ि<strong>ह</strong>नक कािशत रचना दुलर्भ भए गेल। अकािशत काशमे नि<strong>ह</strong> आिब सकल अिछ।सुुभ झाक कृृित:संकृत, ि<strong>ह</strong>दी, अङरेजी, ेंच एवं जमर्न भाषाक ज्ञाता सुभ झाक पि<strong>ह</strong>ल रचना कोन िथक आ से कि<strong>ह</strong>आ छपलतकर जनतब तँ <strong>ह</strong>मरा नि<strong>ह</strong> अिछ। मुदा, <strong>ह</strong>मरा जे ि<strong>ह</strong>नक कािशत पि<strong>ह</strong>ल रचना <strong>दे</strong>खबाक अवसर भेटल अिछ से िथक िमिथलािमि<strong>ह</strong>रक एकसँ बेसी अंकमे कािशत ‘मैिथली भाषाक उपित’8 <strong>िव</strong>षयक लेख। एि<strong>ह</strong> लेखमे जाि<strong>ह</strong> कारेँ <strong>िव</strong>िभ <strong>िव</strong>ानक मतकखंडन-मंडनक उपरात अपन मत थािपत कएल अिछ, सुभ झाक गभीर अययनक ोतक िथक। दोसर िथक ‘मैिथलीमेसंख्यावाचक शद ओ <strong>िव</strong>शेषण’9। इ<strong>ह</strong>ो िथक ओ<strong>ह</strong>ी मूल-गोक। एि<strong>ह</strong>सँ ई प अिछ जे सुभ झाक िय <strong>िव</strong>षय भाषा <strong>िव</strong>ज्ञानकअययन छल आ मैिथलीक भाषा वैज्ञािनक <strong>िव</strong>लेषण करब <strong>ह</strong>ुनक इ छलिन The Formation of The MaithiliLanguage क अनुसार ओ सवर्थम पटना कालेजक डा.ए.बनज शाीक िनदशनमे काज आरभ कएल। मुदा समात भेलिनडा.सुनीित कुमार चटजक िनदशनमे।10सुभ झाक रचना दू कारक अिछ। पि<strong>ह</strong>ल कोिटमे अिछ मैिथली भाषा सबधी अङरेजीमे िलिखत साि<strong>ह</strong>य। एि<strong>ह</strong>कोिटमे अयत म<strong>ह</strong>वपूणर् अिछ The Formation of The Maithili Language11 आ The Songs ofVidyapati.12 The Formation of The Maithili Language ि<strong>ह</strong>नक शोध बध िथक जाि<strong>ह</strong>पर पटना<strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे डी.िलट क उपािध भेटल छलिन तथा The Songs of Vidyapati नेपाल ोतक आधारपर <strong>िव</strong>ापितक 262गीतक सं<strong>ह</strong> िथक। एि<strong>ह</strong>मे <strong>िव</strong>ापित गीतक भाषा वैज्ञािनक <strong>िव</strong>लेषण एवं गीतक अङरेजी अनुवाद अिछ। दोसर कोिटमे अबैत अिछमैिथलीमे सपािदत एवं िलिखत पोथी सभ। ‘<strong>िव</strong>ापित-गीतसं<strong>ह</strong>’’मे <strong>िव</strong>ापितक 370 गीत अिछ। एि<strong>ह</strong> सं<strong>ह</strong>क भूिमका लेखक छिथो.आनद िम। <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श याा वणर्नक दू टा पोथी ‘वास जीवन’(1950) एवं ‘याा करण शतक’(1981) छिन। ओ 27अगत,1946 ई केँ दू वषर्क लेल पटना <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालक अनुदानपर तथा म<strong>ह</strong>ाराज कामेर िसं<strong>ह</strong>सँ ात आिथर्क स<strong>ह</strong>योगसँ उच्चिशक्षा <strong>ह</strong>ेतु ांस गेल छला<strong>ह</strong>। ओतए ओ अथर्वेदक पैलाद, आधुिनक भाषा <strong>िव</strong>ज्ञान तथा विन <strong>िव</strong>ज्ञानक <strong>िव</strong>शेष अययन कएल।13ओ<strong>ह</strong>ी यााक <strong>िव</strong>लक्षणक वणर्न एि<strong>ह</strong> दूनू पोथीमे अिछ। ‘नाितक पाक उर’ पामक शैलीमे कि<strong>ह</strong> सकैत छी जमाि<strong>ह</strong>र लालकDiscovery of Indiaक शैलीमे िलिखत पोथी िथक। ओ अनेको जमर्न आ ेंचमे िलिखत पोथीक अनुवाद ि<strong>ह</strong>दी आ’ अङरेजीमेकएने छिथ।14 जे जमर्न आ ेंचमे ि<strong>ह</strong>नक असाधारण अिधकार <strong>दे</strong>खबैत अिछ। मुदा ि<strong>ह</strong>नक एि<strong>ह</strong>204


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>ता एवं ज्ञानरािशक फलसँ मैिथली वंिचत रि<strong>ह</strong> गेल।सुुभ झाक म<strong>ह</strong>व:1. यिप सुभ झाक पूवर्<strong>ह</strong>ु िकछु <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शी आ िकछु भारतीय भाषा<strong>िव</strong>द मैिथली भाषाक अययन तुत कएने छला<strong>ह</strong>।मुदा, पि<strong>ह</strong>ल यिक्त भाषा<strong>िव</strong>द डा.सुभ झा भेला<strong>ह</strong> जे एतेक गभीरता एवं <strong>िव</strong>तारसँ िमिथला भाषाक <strong>िव</strong>लेषण कएल जाि<strong>ह</strong>सँ <strong>िव</strong>-भाषाक मानिचपर मैिथलीकेँ ितािपत <strong>ह</strong>ोएबामे भाषावैज्ञािनक आधार भेटल।2. <strong>िव</strong>ापित गीतक भाषा शााीय <strong>िव</strong>वेचन एवं गीतक अनुवाद अङरेजीमे कए <strong>िव</strong>ापित गीतक म<strong>ह</strong>वकेँ सवर्थमअतरराीय पाठकक समक्ष आनल।3. मैिथलीक <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श याा साि<strong>ह</strong>यक पि<strong>ह</strong>ल लेखक छिथ सुभ झा। सुभ झासँ पूवर्<strong>ह</strong>ु कतोक मैिथली <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श याा कएने छल<strong>ह</strong>ोएता<strong>ह</strong>। पूवर्क अपेक्षा बेसी लोक <strong>दे</strong>श <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श मण, उच्च िशक्षा वा आजी<strong>िव</strong>का <strong>ह</strong>ेतु जाइत अिछ, मुदा डा.जगदीशच झाकेँ छोिड़यााक ममे ात अनुभवकेँ मैिथलीमे िलिपब कए अपन मातृभाषाक याा साि<strong>ह</strong>यक संवधर्न कएिन<strong>ह</strong>ार कम लोक छिथ। आ’से<strong>ह</strong>ो एतेक सूमता एवं यापक रूपसँ।4. ‘नाितक पक उर’मे एक इित<strong>ह</strong>ासकार जकाँ, िकतु सरल भाषा एवं नव ढ़ंगें ओ मैिथलीक वीकृित <strong>ह</strong>ेतु कएलगेल आदोलन एवं <strong>िव</strong>िभ समया आिदपर अपन <strong>िव</strong>चार िनभकता एवं पताक संग तुत कएल अिछ। एकरा जँ भाषा-आदोलनक <strong>िव</strong>चार धान इित<strong>ह</strong>ासक पोथी क<strong>ह</strong>ी, तँ अयुिक्त नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएत।5. डा.सुभझा राीय भावना एवं िमिथला, मैिथल एवं मैिथलीक ेमसँ ओतोत छला<strong>ह</strong>। ि<strong>ह</strong>नक एि<strong>ह</strong> रूपक दशर्न‘वास जीवन’ एवं ‘यााकरण शतक’सँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ। पेिरसमे ि<strong>ह</strong>नक वाभरण <strong>दे</strong>िख दशर्क सभ डा. एस.राधाकृणनक समक्षि<strong>ह</strong>मेि<strong>ह</strong>नकि<strong>ह</strong> डा. एस.राधाकृणन् बूिझ आकिषर्त भए गेल छला<strong>ह</strong>।156. ाच्य <strong>िव</strong>ाक गभीर वेा, भाषा<strong>िव</strong>ज्ञानक काड पिडत, भाषा<strong>िव</strong>द, सफल अनुवादक, स<strong>ह</strong>जता आ सरलताकितमूितर्, सिदखन अनुसंधानरत शोध-िनदशक, <strong>िव</strong>ानक बीच <strong>िव</strong>ान एवं सामायक बीच सामाय, िनरअ<strong>ह</strong>ंकारी डा.सुभ झािमिथलाक सारवत परपराक एक ए<strong>ह</strong>न <strong>िव</strong>भूित छिथ जिनक नामि<strong>ह</strong>सँ मैिथल समाज अपनाकेँ गौरवा<strong>िव</strong>त अनुभव करैत अिछ।अतमे क<strong>ह</strong>ए चा<strong>ह</strong>ब जे आदोलनी भाषा<strong>िव</strong>द साि<strong>ह</strong>यकार डा. सुभ झा क<strong>िव</strong>ता, कथा, उपयास आिद िलिखमैिथलीक लोकिय लेखक वा मंचासीन भए ोता-दशर्कक आकषर्णक के भनि<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> भेल <strong>ह</strong>ोिथ। मुदा, राीयअतरराीय तरपर <strong>िव</strong>ज्ञजनक बीच जतेक ओ पढ़ल जाइत छिथ वा उृत <strong>ह</strong>ोइत छिथ, से िकनसाइते मैिथलीक म<strong>ह</strong>ानसँ म<strong>ह</strong>ानलेखककेँ सौभाग्य भेल <strong>ह</strong>ोिन वा <strong>ह</strong>ोएतिन। ई मा डा.सुभ झा िथका<strong>ह</strong> जे मैिथलीक भाषा-वैज्ञािनक <strong>िव</strong>लेषण, भाषा <strong>िव</strong>ज्ञान समततयक आधारपर <strong>िव</strong>तारसँ कएल एंव िमिथला भाषाक <strong>िव</strong>शेषतासँ लोककेँ पिरिचत कराओल। मैिथली भारोपीय कुलक एक वतभाषा िथक, ताि<strong>ह</strong> संग पयत सामी एवं तकर् <strong>िव</strong> समुदायक समक्ष राखल। आ’ बेर पड़लापर एक नीितकुशल कूटनीितज्ञ जकाँ205


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ितकूल<strong>ह</strong>ुँ केँ अनुकूल बनाए पटना <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे मैिथलीक वीकृित <strong>ह</strong>ेतु लोकक सङोर कए अपन मातृभाषा मैिथलीक ि<strong>ह</strong>त-साधनमेस<strong>ह</strong>ायक भेला<strong>ह</strong>।1. तनाथ झा अिभनदन थ,1980, पृ.सं.842. तानाथ झा अिभनदन थ, 1980, पृ.सं. 12, डा.दुगनाथ झा ‘ीश’3. Our language was the symbol of our identity and we took to writing in this language so asto serve in its progress.Whenour language was insulted as being only a dialect, we turned to be students of linguistics.Whenfinally our enemiesmade serious attempts to wipe out the language and very place of origin, Goa from the politicalmap of India, then weturned to be politicians. -Planning for the Survival of Konkani. - Dr.R. Kelkar, Goals andStrategies of Development ofIndian Languages,1998, CIIL Mysore./2.............................४.सोम<strong>दे</strong>व- तनाथ झा अिभनदन थ, पृ.सं.१४५5. िचालेखा <strong>दे</strong>वी, अवोधनाथ, 2008 पृ. सं. 56. कीचक बध, चािरम सगर्, तानाथ झा अनुपम कृित, पृ.सं. 68,7. तानाथ झा अनुपम कृित, 2004, झा, पृ.सं. 525, 8. िमिथला िमि<strong>ह</strong>र, 06 नवबर, 19369. भारती,अैल, 1937.10. The Formation of The Maithili Language, Preface, Luzac & Company , Ltd, London,195811. The Formation of the Maithili language is a brilliant contribution to scientific analysis of theMaithili language, whichis spoken by about 2 crores people of Nepal and India. This Maithili language has been theliterary vehicle of the206


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Vaisnava poets of Bengal, Assam and Orissa and has inspired the poets of Bengal fromChandidasa upto RabindranathTagore. Maithili is from political point of view to be included in the dialects of Hindi, whilelinguistically it stands inbetween Bengali and Hindi and is different from both especially on account of each verb forms.It has its own structuralform, although it is an Indo-Aryan language, its special features make it different from each ofthe literary modernIndian languages.- Luzac & Company , Ltd, London,1958- www. Vedicbooks.net12. The Songs of Vidyapti, 1954, Motilal Banarsi Dass, Vanarasi14.(i).Grammar of the Prakrit Language by R.Pischal - Translator- Subhadra Jha, (ii).History ofIndian Literature byM.Winternitz- Transator- Subhadra Jha- Bhartiya Sahitya ka Itihas, (iii).The Abhidharmakosa ofVasubandu Chapter I& II with commentary Annoted and rendered into French from Chinese - translated into Englishby Subhadra Jha -K.P.Jayaswal, Patna, 4. A Descriptive Catologue of The Sanskrit Manuscripts-338 pages, 5. ADescriprtive Catologueof The Sanskrit Manuscripts-362 pages etc.@515. याा करण शतक, 1981, मैिथली अकादमी, पृ.सं.62 - ीराधाकृणके ँ<strong>िव</strong>शु सा<strong>ह</strong>ेबी ठाठमे बैसल <strong>दे</strong>खल, ओ माथ परमुरेा से<strong>ह</strong>ोनि<strong>ह</strong> ब<strong>ह</strong>ने र<strong>ह</strong>िथ। दशर्नी <strong>दे</strong>िख जाि<strong>ह</strong> बड़कीटा बेंचक एक छोरपर राधाकृणन् बैसल र<strong>ह</strong>िथ तकर दोसर छोरपर <strong>ह</strong>म आ’ मनकूरबैिस गेल<strong>ह</strong>ुँ।207


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>म िमरजइ आ’ धोतीमे र<strong>ह</strong>ी। ते ,ँ जे आगतुक राधाकृणन् के ँ िच<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ि<strong>ह</strong> से <strong>ह</strong>ुनका लग जाए भारत, भारतक सयताआिदक <strong>िव</strong>षयकचच <strong>ह</strong>ुनकासँ करए आ’ जे <strong>ह</strong>ुनका नि<strong>ह</strong> िच<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ैि<strong>ह</strong>, से <strong>ह</strong>मरे वेष-भूषाक आधार पर <strong>ह</strong>मरे राधाकृणन् बूिझ ओि<strong>ह</strong> संग चचकरए। पिरणामई भेलैक जे <strong>ह</strong>ुनका लग सात वा आठ यिक्त माा र<strong>ह</strong>लैि<strong>ह</strong> मुदा <strong>ह</strong>मरा तीन िदशासँ पचासक अदाज लोक घेिर लेल। आ’ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ुँककरो भाननि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोअए िदऐक जे <strong>ह</strong>म राधाकृणन् नि<strong>ह</strong> छी।16. Bachcha Thakur- Subhadra Jha - 'Close to nature, people till his very last - 'A vibrantintellectual in the midst ofintellectuals, an ordinary man in the midst of the ordinary , a Maithil Brahmin in the midst of ofhis castemen, acasteless figure in the midst of the men of the cross-sections of the society, a progressive inthe midst of progressives,a leftist in the midst of rightists, Dr.Jha epitomised the vast vistas of divergent crosss-currents inhim with oceanic calmand poise.' - The Indian Nation, Patna, 22 May, 2000.ऋृिष विशकािशत कृित- जे <strong>ह</strong>ारय से नाक कटाबय (बाल साि<strong>ह</strong>य), कोिढ़याघर वा<strong>ह</strong>ा (बाल साि<strong>ह</strong>य), झुठपकड़ा मशीन (बाल साि<strong>ह</strong>य),मैिथली धारावाि<strong>ह</strong>कक कथा, पटकथा आ संवाद लेखन। एकर अितिरक्त कथा आ यंग्य प-पिकामे कािशत। पता-तेजगंगाधाम, पिर<strong>ह</strong>ारपुर, मधुबनी-847235जुआनी िजदाबादसगरो टोलमे एि<strong>ह</strong> बातक चचर्-बचर् छलैक। बुढ़-बुढ़ानुस सभ साँझक चािर बजबाक बाट तकैत छला<strong>ह</strong>। सब<strong>ह</strong>क मूँ<strong>ह</strong>े एे बात-‘‘लाख छै तेँ िक, <strong>दे</strong>ख<strong>ह</strong>क काली-बाबुक बेटाकेँ। एखनुको समएमे सरबन पूत <strong>ह</strong>ोइ छै की !’’ िकयो-िकयो इ<strong>ह</strong>ो क<strong>ह</strong>ैत छलै जे-‘‘बाबू, काली बाबू बड केँ बेटाकेँ इंजीिनयर बनौने छिथ।’’-‘‘से तँ ठीके, मुदा आइ काि ई क ककरो-ककरो साथर्क <strong>ह</strong>ोइ छै ! आ से काली बाबूकेँ भेलिन।’’208


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्यै<strong>ह</strong> गमक समए िछऐ। परुकाँ साल कालीबाबूकेँ दू-बेर मासे िदनपर <strong>ह</strong>ाटर् एटैक भऽ गेल छलिन। सगरो गामक लोक क<strong>ह</strong>ैत छलैजे आब ि<strong>ह</strong>नकर बाँचब मोिकल छिन। आ िथित छलिन<strong>ह</strong>ॲ ते<strong>ह</strong>ने। दोसर बेरक <strong>ह</strong>ाटर् एटैकक खबिर जखने कालीबाबुक बेटानबोनाथकेँ लगलिन तँ ओ तुरत अमेिरकासँ अपना गाम आपस आिब गेला<strong>ह</strong>। गाम आिब ओ कालीबाबुक <strong>ह</strong>ालत <strong>दे</strong>खलिन। ओ अपनासंग कालीबाबूकेँ अमेिरका लऽ जेबाक तैयारी कएलिन। पि<strong>ह</strong>ने तँ कालीबाबू तैयारे नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत छला<strong>ह</strong> मुदा बुझा-सुझाकए नबो तैयारकेलिन। नबो तँ चा<strong>ह</strong>ैत छला<strong>ह</strong> जे माइयो संग चलए। ओ मुदा एि<strong>ह</strong> ठाम कि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>लिखन जे- ‘‘<strong>ह</strong>मरा लऽ जेबाक िज करब<strong>ह</strong> तँ<strong>ह</strong>म मा<strong>ह</strong>ुर खा लेब। <strong>ह</strong>म िबलेँत जा कऽ एको िदन जीिब नि<strong>ह</strong> सकै छी।’’सभ कागज-पर तैयार कऽ नबो अपन िपताक संग अमेिरका जेबाक तैयारीपर छला<strong>ह</strong>। टोल-पड़ोसक लोकक क<strong>ह</strong>ब छलै जे-’’आब बेकारे बुढ़ाकेँ लऽ जेब<strong>ह</strong>ुन। आब अबथो भेलिन। सािठ टिप गेलिन तँ आब की !’’कालीबाबुक छोट भाए तँ रु भऽ कऽ एतेक तक कि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ने छलिखन जे- ‘‘अमेिरकासँ <strong>ह</strong>मर भाए-सा<strong>ह</strong>ेब घुिम कऽ औता<strong>ह</strong> से उमेदयािगये कऽ लथु।’’इंजीिनयर नबोनाथ सभकेँ बुझेबाक यास करैत छला<strong>ह</strong>। माइ पयर्त सिदखन कनैत र<strong>ह</strong>ैत छली<strong>ह</strong>। कालीबाबू चुपचाप सभटातमाशा <strong>दे</strong>खैत छला<strong>ह</strong>। नबोनाथक माइ ई कखनो नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ैत छलिखन जे बाबूकेँ नै लऽ जा<strong>ह</strong>ून। <strong>ह</strong>ुनका एि<strong>ह</strong> बातक <strong>िव</strong>ास छलिनजे कालीबाबू अमेिरका जा कऽ ठीक भऽ जेता<strong>ह</strong>।जेना-तेना इंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब कालीबाबूकेँ लऽ कऽ अमेिरका चल गेला<strong>ह</strong>। साल भिर बीत गेल अिछ। एि<strong>ह</strong> बीचमे रंग-िबरंगक समाचारआएल गेल। आइ वषर् िदनपर कालीबाबू आपस आिब र<strong>ह</strong>ल छिथ। कालीबाबूकेँ नबका <strong>ह</strong>ाटर् लगाओल गेलिन<strong>ह</strong>ेँ, से सभकेँ बुझलछैक। सब<strong>ह</strong>क मोनमे <strong>िव</strong>िभ तर<strong>ह</strong>क िजज्ञासा छैक। िकयो क<strong>ह</strong>ै जे- ‘‘अमेिरका जए कऽ की भेलिन ! रोगीक रोिगये रि<strong>ह</strong> गेला<strong>ह</strong> !क<strong>ह</strong>ाँदन दोसराक <strong>ह</strong>ाटर् लगाओल गेलिन<strong>ह</strong>ेँ।’’‘‘आब तँ आर अपथक भऽ गेल <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong>। अनेरे बुढ़ारीमे गंजन। क<strong>ह</strong>ू तँ बेकारे ने चीड़-फाड़ करौलिन।’’समए िबतैत कतेक <strong>दे</strong>री। चािर बािज गेल। बार<strong>ह</strong> बजे पटनामे <strong>ह</strong>वाइ ज<strong>ह</strong>ाज अएबाक समए छलै। पटनासँ अएबामे बेसीसँ बेसीचािर घंटा। आब जइ घड़ी जे क्षण ने अएला<strong>ह</strong>। सड़कपर अबैत सभ गाड़ीकेँ सभ िठिकयबैत छल।‘‘यै<strong>ह</strong> आिबये गेला<strong>ह</strong>।’’....मुदा ओ गाड़ी सुरर्...रर्.............दऽ आगाँ बिढ़ गेल।कालीबाबुक दलानसँ किनके दूर चौरा<strong>ह</strong>ा छलै। चौरा<strong>ह</strong>ापर <strong>िव</strong>शाल िपपरक गाछ आ सड़कक काते-कात चा<strong>ह</strong>-पानक दोकान। गाछकछाँ<strong>ह</strong>मे बैसल बच्चा िकशोर आ बुढ़-बुढ़ानुस तँ स<strong>ह</strong>जि<strong>ह</strong>ँ। खास कऽ सभकेँ कालीबाबुक ित बेिसये िजज्ञासा छलिन।‘‘के<strong>ह</strong>ेन भेल <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong>? साफे बदिल गेल <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong> िक ओ<strong>ह</strong>ने <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong>! ककरो िच<strong>ह</strong>बो करता<strong>ह</strong> िक नै?’’‘‘जे जि<strong>ह</strong> सुनलक आगवानीमे प<strong>ह</strong>ुँिच गेल। कालीबाबुक दरवजापर एखनो भ<strong>ह</strong> पड़ैत छिन मुदा एतए भीड़ जूटल अिछ। पुरुष-पातकेँ गामपर नै र<strong>ह</strong>ने यै<strong>ह</strong> दशा <strong>ह</strong>ोइत छैक। भिर ठे<strong>ह</strong>ुन कऽ घास जनिम गेल छिन। सभ अ<strong>ह</strong>ी बातक चचर् करैत छल। मोन मुदासब<strong>ह</strong>क टाँगल छलै पिच्छम भरसँ आबएबला चािरपि<strong>ह</strong>या वा<strong>ह</strong>नपर। कालीबाबु ाथिमक <strong>िव</strong>ालयमे िशक्षक पदसँ िरटायर भेल छला<strong>ह</strong>।209


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ठेंठ <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ाती लोक। कोनो आधुिनकताक <strong>ह</strong>वा नि<strong>ह</strong> लागल छलिन। ओ वषर् िदन अमेिरकामे कोना र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong>। सभ यै<strong>ह</strong> बात सोचैतछल। नबोक माइ कोनटा परसँ <strong>ह</strong>ुकी मािर जाइत छली<strong>ह</strong>।......यै<strong>ह</strong>, लालरंगक चािरपि<strong>ह</strong>या वा<strong>ह</strong>न आिब कऽ रुकल। पीपर तरक भीड़ कालीबाबुुक दरवजापर प<strong>ह</strong>ुँचल। िकयो दौड़ैत, िकयोझटकैत आ िकयो िघिसयाइत। गाड़ीक आगाँक गेट खुजल। इंजीिनयर नबोनाथ उतरला<strong>ह</strong>। आँिख परक किरया चमाकेँ माथपरचढ़बैत <strong>ह</strong>ाथ जोिड़ सभकेँ णाम केलिन आ पिछला गेट खोललिन। भीड़मे जूटल वृ सभकेँ जेना साँस रुिक गेल छलिन। गेटखूजल.....। ..........अचरज! भारी अचरज!! कालीबाबू सूट-बूट पि<strong>ह</strong>रने छला<strong>ह</strong>। किरया िजस आ लाल रंगक फोटो बनल टीशटर्। आँिखपर किरया चमा। बेस िचन-चान मूँ<strong>ह</strong>-कान। खूब िनरोग। <strong>ह</strong>ाथमे िगटार लेने उतरला<strong>ह</strong>। बुढ़ सभ <strong>दे</strong>िख कऽअचरजमे पिड़ गेला<strong>ह</strong>।‘‘<strong>दे</strong>ख<strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>ौ, ई की छिन कालीबाबूकेँ?’’‘‘सारंगी लेलिन<strong>ह</strong>ेँ।’’‘‘गुदिरया भऽ गेला<strong>ह</strong>-ए की?’’‘‘वा<strong>ह</strong> रे वा<strong>ह</strong>! यै<strong>ह</strong> भेलै बुढ़ारीमे घी ढारी।’’इंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब िटका-िटपणी सुनलिन। ओ <strong>ह</strong>ँसैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘बाबू जीकेँ अपतालमे पड़ल-पड़ल अकच्छ लगैत छलिन। असलमेडाॅक्टर ि<strong>ह</strong>ना पुछलिखन जे आ<strong>ह</strong>ाँकेँ सभसँ बेसी रुिच कथीमे आिछ? संगीत पढ़ाइमे आिक आन कोनो काजमे! बाबूजी क<strong>ह</strong>लिखन-‘‘रंगीतमे। से<strong>ह</strong>ो संगीत गाबए आ बजाबएमे। गाएब तँ मना छिन मुदा बजेबाक लेल िगटार डाॅक्टर <strong>दे</strong>बाक अनुमित <strong>दे</strong>लिन।’’एतबा कालमे तँ कालीबाबू एक <strong>ह</strong>ाथमे िगटार लेने आ दोसर <strong>ह</strong>ाथ माथमे सटबैत नमकार केलिन। िकछु बुढ़ <strong>ह</strong>ँिस कऽ मूँ<strong>ह</strong> घुमालेलिन आ <strong>ह</strong>ँसैत नजिरसँ नजिर िमलबैत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>। कालीबाबू डेगाडेगी दैत नाचए लगला<strong>ह</strong> आ िगटारपर बेसुरा टुम टाम करएलगला<strong>ह</strong>।राजधर बुढ़ाकेँ नै र<strong>ह</strong>ल गेलिन। ओ यंग्य करैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘ई तँ कीदन भऽ गेला<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ौ इंजीिनयर। चौबे चलला छबे बनए आ दुबेबनल अएला<strong>ह</strong>। अँइ <strong>ह</strong>ौ, ई तँ काली बता<strong>ह</strong> भऽ गेल<strong>ह</strong>-ए?’’इंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब स<strong>ह</strong>ज भऽ बजला<strong>ह</strong>- ‘‘असलमे बाबा, ओतुा तँ ए<strong>ह</strong>ने मा<strong>ह</strong>ौल छै िकने।’’‘‘<strong>ह</strong>ैइ, िकछु र<strong>ह</strong>ौ। ई तँ साफे पगलेठ जकाँ करै छै। जीवन भिर एतए र<strong>ह</strong>लै तँ िकछु नै आ एक बखर्मे ओतुा सबार भऽ जेतै?’’गाड़ीबला सामान सभ उतािर कऽ <strong>िव</strong>दा भऽ गेल। गाड़ी कनेक आगाँ बढ़ल। कालीबाबू मूँ<strong>ह</strong>केँ गोल करैत सीटी बजबैत ाइवरकेँबाॅइ.....बाॅइ केलिन। कोनटापर ठाढ़ भेल अपन पीकेँ जखने <strong>दे</strong>खलिन िक फेर मूँ<strong>ह</strong> चुकिरयबैत सीटीबजौलिन.......‘<strong>ह</strong>ू......<strong>ह</strong>ूँ.......उ..... ’’ ’ओ बेचारी लजाइत कोनटापर सँ पड़ेेली<strong>ह</strong>। लोक सभ तमाशा <strong>दे</strong>िख अपना घर िदस कऽ <strong>िव</strong>दा<strong>ह</strong>ोबए लागल। कालीबाबू फेर ओि<strong>ह</strong>ना सीटी बजबैत <strong>ह</strong>ाथ ि<strong>ह</strong>लबैत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>।भीड़ तँ उसिर गेल मुदा लोकक मोनमे चैन नि<strong>ह</strong> भेलै। एतए ओतए सगरो कािलयेबाबुक चचर्। िकयो बता<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ए तँ िकयो घता<strong>ह</strong>।एे बरखमे लोक एना कऽ बदलतै। ओि<strong>ह</strong>ठाम तँ <strong>ह</strong>ुनकर बेटो छिन। ओ तँ दसो सालसँ अमेिरकामे र<strong>ह</strong>ए छै। क<strong>ह</strong>ाँ कोनो चािल-210


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ढािल बदललैए ! राजधर बुढ़ा अपना मंडलमे घोषणा करैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘नबो इंजीिनयरकेँ नीकक काज <strong>ह</strong>ोइ तँ बापकेँ कोनो माथाबलाडाॅक्टरसँ <strong>दे</strong>खबौक।’’रंग-<strong>िव</strong>रंगक िटका-िटपणी <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ल। <strong>दे</strong>खला<strong>ह</strong>ा दृय राित भिर लोकक सोझाँ ओि<strong>ह</strong>ना नचैत र<strong>ह</strong>लै। कथीलए ककरो िनो <strong>ह</strong>ेतइ।कालीबाबुक राितक िन तँ अमेिरकेमे छुिट गेलिन। ओ राित भिर कछमछ करैत आ िगटारकेँ टुनटुनबैत रि<strong>ह</strong> गेला<strong>ह</strong>।भोरे-भोरे कालीबाबुक दलानक सोझाँमे फेर भीड़ जुिट गेल। ए<strong>ह</strong>न अनगर्ल काज काली बाबुक नै <strong>ह</strong>ोइतिन जँ माथ ठीक रि<strong>ह</strong>तिन।ओ अपना क<strong>ह</strong>लमे नै र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>। सब<strong>ह</strong>क िनकषर् एि<strong>ह</strong>टा।गमक समए छलै। कालीबाबू भोरे-भोरे गंजी आ ठे<strong>ह</strong>ुन धिरक पैंट पि<strong>ह</strong>रने, डाँड़ झुकला<strong>ह</strong>ा सन अवथामे, माथक केश मे<strong>ह</strong>दीसँराँगल। ओ चौकीपर ठाढ़ िगटार बजेबामे अपिसयाँत छला<strong>ह</strong>। मूँ<strong>ह</strong>क आकृित रंग-<strong>िव</strong>रंगक भऽ र<strong>ह</strong>ल छलिन। िगटारक अवाज साफेबेसुरा। ए<strong>ह</strong>न उम भऽ बजेनाइ नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल-ए। <strong>दे</strong>खलासँ कोनो वीण िगटारवादक लगैत छला<strong>ह</strong> मुदा सुनलापर साफे अनारी।राजधर बुढ़ाकेँ कालीबाबुक बेस िचता छलिन। ओ िचितत सन मुामे बजला<strong>ह</strong>- ‘‘ए<strong>ह</strong>ेन कोन पागलपन भेलै? क<strong>ह</strong><strong>ह</strong> तँ जे कालीकि<strong>ह</strong>यो नचािरयो नि<strong>ह</strong> गौलक तकरा ई बजेबाक कोन भूत सवार भऽ गेलइ।’’नबोनाथ जे<strong>ह</strong>रे िनकलिथ सभ बाबूक <strong>ह</strong>ालचाल पुछिन।‘‘के<strong>ह</strong>न छिथ? आब नीक जकाँ र<strong>ह</strong>ए छिथ िक ओि<strong>ह</strong>ना सारंगी लऽ कऽ नचै छिथ?’’कतेक कऽ की जबाब <strong>दे</strong>िथन। सब<strong>ह</strong>क क<strong>ह</strong>ब आ अपनो तँ <strong>दे</strong>िखये र<strong>ह</strong>ल छला<strong>ह</strong>। नबो कालीबाबूकेँ मानिसक रोग <strong>िव</strong>शेषज्ञसँ इलाजारंभ केलिन। डाॅक्टर समूचा जाँच-पड़तालसँ मानिसक रोगक लक्षण नि<strong>ह</strong> पौलिन। आब तँ मामला आरो ओझराएल जा र<strong>ह</strong>ल छल।इंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब कऽ टपाक दऽ क<strong>ह</strong>ा गेलिन जे- ‘‘असलमे ए<strong>ह</strong>न सभ चािल-चलन आ यव<strong>ह</strong>ार <strong>ह</strong>ृदय यारोपनक बाद भेलिन<strong>ह</strong>ेँ।’’डाॅक्टर सा<strong>ह</strong>ेब गंभीर अनुसंधानमे लगला<strong>ह</strong>। कालीबाबूकेँ जखन-तखन डाॅक्टर ओि<strong>ह</strong>ठाम बजा<strong>ह</strong>िट <strong>ह</strong>ोबए लागल।समए िबतैत गेल। साँझक समए र<strong>ह</strong>ए। डाॅक्टर निसर्ग <strong>ह</strong>ोममे मानिसक रोगी सभ भरल छलइ। रंग-<strong>िव</strong>रंगक उटपटाँग <strong>ह</strong>रकैत सभभऽ र<strong>ह</strong>ल छलै। डाॅक्टर सा<strong>ह</strong>ेब गंभीर भेल कुसपर बैसल छला<strong>ह</strong> आ टेबुलपर राखल कागज सभकेँ उनटबैत छला<strong>ह</strong>। सामनेककुसपर कालीबाबू उसुक सन मुामे बैसल छला<strong>ह</strong>। आ बामा कात इंजीिनयर नबोनाथ चॱकल सन मुामे छला<strong>ह</strong>। डाॅक्टर कीक<strong>ह</strong>िथन की नइ!डाॅक्टर सा<strong>ह</strong>ेब सभ कागजकेँ पसारैत अपन लैप-टापकेँ आसतेसँ दबाबए लगला<strong>ह</strong>- ‘‘इंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब, <strong>ह</strong>म एि<strong>ह</strong> केसक गंभीरअनुसंधान केल<strong>ह</strong>ुँ अिछ संगि<strong>ह</strong> सभटा सबूत जमा केल<strong>ह</strong>ुँ अिछ।’’इंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब चौचंग भेला<strong>ह</strong>।‘‘अ<strong>ह</strong>ाँक िपताजीकेँ जे <strong>ह</strong>ृदय यारोिपत कैल गेल ओ वतुतः एकटा एैस वषर्क मश<strong>ह</strong>ुर पाॅप गायकक <strong>ह</strong>ृदय छैक। ओ बेचाराएकटा दुघर्टनामे मारल गेल आ ओकर दान कएल <strong>ह</strong>ृदय आइ अ<strong>ह</strong>ाँक िपताकेँ जीवन <strong>दे</strong>ने छिन।’’‘‘मुदा’’- इंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब उसा<strong>ह</strong>मे बजला<strong>ह</strong>।211


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्- ‘‘<strong>ह</strong>ँ, इंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब। कोिशकामे वभावक याददात र<strong>ह</strong>ैत छैक।...... आ यै<strong>ह</strong> कारण अिछ जे ई रि<strong>ह</strong>-रि<strong>ह</strong> कऽ संगीतकपाछाँ बे<strong>ह</strong>ाल भऽ उठै छिथ। एि<strong>ह</strong> तयकेँ युिनविसर्टी आॅफ एिरजोना से<strong>ह</strong>ो िस करैत अिछ। ई युिनविसर्टी अंग यारोपनक कतेकोमािमलापर शोध कऽ चुकल अिछ।’’डाॅक्टर सा<strong>ह</strong>ेब आँगुरसँ लैपटाॅपक ीन िदस इशारा करैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘<strong>ह</strong>े, <strong>दे</strong>िखयौ ने ! आब कोनो काज किठन छैक? अ<strong>ह</strong>ीठामबैसले-बैसले सभटा शोधक जानकारी लऽ िलअ।’’इंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब झुिक कऽ लैपटाॅप िदिश तकैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘एकर मतलब आब बाबूजी अि<strong>ह</strong>ना रि<strong>ह</strong> जेता?’’डाॅक्टर <strong>ह</strong>ँमे मूड़ी डोलबैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘<strong>ह</strong>ूँ! कलाकारक जुआनी अवथा छलैक ने! ओ तँ औना<strong>ह</strong>िट उिचते छैक।’’कालीबाबू पीठपर टाँगल िगटार उतारलिन। खोलसँ ब<strong>ह</strong>ार केलिन आ थैया-थैया...... िदग् िदग थैयाा करैत िगटार बजेबामे लीन भऽगेला<strong>ह</strong>।िशवशंकर ीिनवास(िमिथलाक लोक-कथापर आधािरत बाल कथा)पिडत ओ <strong>ह</strong>ुनक पुनैनापुर गाममे एकटा पिडत र<strong>ह</strong>िथ। नाम र<strong>ह</strong>िन- बौआ चौधरी। नैनापुर टोलक <strong>िव</strong>ालयक ओ धान गुरुजी र<strong>ह</strong>िथ। सभ <strong>ह</strong>ुनकाबड़का गुरुजी क<strong>ह</strong>िन। बड़का गुरुजीक पिडताइक सोर<strong>ह</strong>ा ओि<strong>ह</strong> समयमे <strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमे छल। ओि<strong>ह</strong> समएक िस युवा <strong>िव</strong>ान् मेबेसी गोटे <strong>ह</strong>ुनके िशय र<strong>ह</strong>िथ। <strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शक लोक <strong>ह</strong>ुनका लग शाक गप बूझऽ अबैत छला<strong>ह</strong>। िकतु बड़का गुरुजी र<strong>ह</strong>िथ बड़ोधी, से सभ जनैत छल। ोध छोिड़ <strong>ह</strong>ुनकामे सभ टा गुणे र<strong>ह</strong>िन। िकतु <strong>ह</strong>ुनक ोधक चच सभ करए।बड़का गुरुजीक एक मा संतानमे बेटा, नाम र<strong>ह</strong>ै धनंजय।धनंजय बड़ तेजवी र<strong>ह</strong>य। लोक क<strong>ह</strong>ै धनंजय अयाची िमक बेटा शंकरक दोसर अवतार छी। धनंजय बार<strong>ह</strong>े-तेर<strong>ह</strong> वषर्क उमेबड़का <strong>िव</strong>ान् भऽ गेल। इलाकाक लोक क<strong>ह</strong>ऽ लगलै- जे<strong>ह</strong>ने गुणमत बाप ते<strong>ह</strong>ने बेटा। िकतु धनंजय उदास र<strong>ह</strong>ैत छल कारण जे212


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बाप कि<strong>ह</strong>ओ नीक भाखा नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>िथन। ई कोनो <strong>िव</strong>षयमे कतबो अंक आनय, परीक्षामे थम घोिषत <strong>ह</strong>ोअए, किठनसँ किठन शााथर्जीित कऽ आबय आ सोचय जे एि<strong>ह</strong> बेर बाबू अवय स भऽ िकछु क<strong>ह</strong>ता, िकतु बाबू ओि<strong>ह</strong>ना धीर-गंभीर, िकछु नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>लिथन।धनंजय अपन िपताक मुखसँ नीक गप सुनबाक लेल वा कोनो वा<strong>ह</strong>वा<strong>ह</strong>ीक शद सुनबाक लेल ओि<strong>ह</strong>ना तरसय जेना उपासल पािनलेल तरसैत अिछ। ओना बड़का-बड़का <strong>िव</strong>ान् शंसा करिथन, कतेको िस <strong>िव</strong>ान् <strong>ह</strong>ृदएसँ लगबिथन िकतु िपताक मुँ<strong>ह</strong>सँ शंसासुनबाक <strong>ह</strong>ेतु मन रकटले र<strong>ह</strong>ै।अठार<strong>ह</strong> वषर्क उमे धनंजय याय शाक ए<strong>ह</strong>न पोथी िलखलक जे सवर् चचमे आिब गेल।धनंजय अपन पोथी पढ़बाक लेल िपताकेँ <strong>दे</strong>लक, िकतु ओ पिढ़ घुमा <strong>दे</strong>लिथन, िकतु िकछु क<strong>ह</strong>लिथन नि<strong>ह</strong>।एक िदन धनंजय सा<strong>ह</strong>स कऽ केँ िपताकेँ पुछलक- “बाबू, पोथी पिढ़ अ<strong>ह</strong>ाँ िकछु समित नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ।”“थोड़े आर पिरम करू।” कि<strong>ह</strong> िपता गंभीर भऽ गेलिथन।धनंजयकेँ िपताक गप ब<strong>ह</strong>ुत अधला<strong>ह</strong> लगलै, ततबे नि<strong>ह</strong>, मनमे घोर ितिया भेलै। सोचलक- “ई <strong>ह</strong>मर शु छिथ, जावत जीतातावत <strong>ह</strong>मर यश-ितासँ जरैत र<strong>ह</strong>ता<strong>ह</strong>, कि<strong>ह</strong>ओ शंसा नि<strong>ह</strong> करता<strong>ह</strong>।” से सोचैत-सोचैत बुझू बता<strong>ह</strong> भऽ गेल। मनेमन िनणर्यकएलक जे आइ राितमे जखन ओ भोजन कऽ आङनसँ ब<strong>ह</strong>रेता तँ खगर्सँ गरदिन कािट पड़ा जाएब। अ<strong>ह</strong>िरया छैके केओ ने<strong>दे</strong>खत।िदन बीतल, साँझ भेलै आ तकर बाद राित। बड़का गुरुजी भोजन कऽ र<strong>ह</strong>ल छला<strong>ह</strong>, आगूमे पी अंजनी बैसिल छलिथन। आइ<strong>ह</strong>र धनंजय खगर् लऽ कऽ ठाढ़ छल जे भोजन कऽ कोनटा लग औता<strong>ह</strong> िक कािट कऽ पड़ा जाएब।अंजनी क<strong>ह</strong>लिथन- “धनंजयक पोथीक सुनै छी बड़ चच छै।”“<strong>ह</strong>ूँ”- पीक गपपर बड़का गुरुजी बजला<strong>ह</strong>।“एकटा बात क<strong>ह</strong>ू, तमसायब तँ नि<strong>ह</strong>।” अंजनी अपन ोधी पित बड़का गुरुजीकेँ पुछलिन।“क<strong>ह</strong>ू ने”- गुरुजी पुछलिथन।“पि<strong>ह</strong>ने क<strong>ह</strong>ू जे तामस नि<strong>ह</strong> करब।”“अच्छा नि<strong>ह</strong> करब, पूछू।”“अ<strong>ह</strong>ाँ धनंजयपर तमसाय िकएक र<strong>ह</strong>ै िछयिन? ”“तमसाय िकएक र<strong>ह</strong>बिन? ”“अ<strong>ह</strong>ाँ आइ तक <strong>ह</strong>ुनकर शंसा कयिलयिन? ” पी गपपर बड़का गुरुजी ब<strong>ह</strong>ुत <strong>ह</strong>ँसला<strong>ह</strong> आ क<strong>ह</strong>लिथन- “अ<strong>ह</strong>ाँ नि<strong>ह</strong> बुझै िछऐ।”“<strong>ह</strong>म बुझै िछऐ, ओ अ<strong>ह</strong>ाँकेँ नि<strong>ह</strong> सो<strong>ह</strong>ाइ छिथ।”213


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्“के ए<strong>ह</strong>न अभागल <strong>ह</strong>ोएत जकरा बेटा नि<strong>ह</strong> सो<strong>ह</strong>ेतै? बेटे एकटा ए<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>ोइ छै, जकरा लोक अपनासँ पैघ <strong>दे</strong>खऽ चा<strong>ह</strong>ैए।”- गुरुजीबजला<strong>ह</strong>।ताि<strong>ह</strong>पर पी पुछलिथन- “क<strong>ह</strong>ू तँ अ<strong>ह</strong>ाँक बेटा के<strong>ह</strong>न पिडत छिथ? ”“ब<strong>ह</strong>ुत पैघ पिडत छिथ। <strong>ह</strong>मरासँ ब<strong>ह</strong>ुत आगू बिढ़ गेला<strong>ह</strong>।” गुरुजी ब<strong>ह</strong>ुत आनदमे अंजनीकेँ क<strong>ह</strong>लिन।ओि<strong>ह</strong>ना आनदसँ आनद लैत अंजनी पुछलिथन- “ओ पोथी जे िलखलिन से के<strong>ह</strong>न छै? ”“ब<strong>ह</strong>ुत उम, <strong>ह</strong>म कएटा बात ओि<strong>ह</strong> पोथीसँ जनल<strong>ह</strong>ुँ अिछ, बूझू गदगद छी। धनंजय पुे नि<strong>ह</strong>, पु र िथका<strong>ह</strong>।”“तखन <strong>ह</strong>ुनकर शंसा िकएक ने करै िछयिन?”पुनः पीक गपपर भभा कऽ <strong>ह</strong>ँसैत गुरुजी क<strong>ह</strong>लिथन- “बुझल<strong>ह</strong>ुँ, <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ुनकर बाप िछयिन, शंसा करबिन तँ घमड भऽ जयतिनआ तखन <strong>िव</strong>कास रुिक जयतिन।”“सुनू, <strong>ह</strong>म अ<strong>ह</strong>ाँक ी छी। अ<strong>ह</strong>ाँ जि<strong>ह</strong>या <strong>ह</strong>मर काजक शंसा करै छी ति<strong>ह</strong>या <strong>ह</strong>म आरो नीकसँ काज करै छी। आ जि<strong>ह</strong>याकोनोपर िबगड़ै छी तकर बाद आरो काज गड़बड़ा जाइए, ताि<strong>ह</strong>पर अ<strong>ह</strong>ाँ यान <strong>दे</strong>िलऐ? ”“<strong>ह</strong>ूँ...।” कि<strong>ह</strong> पीक गपपर गुरुजी गंभीर <strong>ह</strong>ोइत पुछलिन- “अ<strong>ह</strong>ाँ आइ ई सभ िकए पुछैत छी? ”“अ<strong>ह</strong>ाँ धनंजयकेँ पोथी दैत क<strong>ह</strong>िलयिन जे आर पिरम करू, से <strong>ह</strong>ुनका नीक नि<strong>ह</strong> लगलिन।“अ<strong>ह</strong>ाँ कोना बुझल<strong>ह</strong>ुँ? ”“<strong>ह</strong>म माय िछऐ, <strong>ह</strong>म ओतबो नि<strong>ह</strong> बुझबै। तखनसँ <strong>ह</strong>ुनक माथ ठीक नि<strong>ह</strong> बुझाइए।”“ओ ज्ञानी छिथ, <strong>ह</strong>ुनका <strong>ह</strong>मर बातक कत<strong>ह</strong>ु ोध <strong>ह</strong>ोइन? ”“तखन अ<strong>ह</strong>ाँकेँ ोध िकए <strong>ह</strong>ोइए? अ<strong>ह</strong>ूँ तँ ज्ञानी छी।”“<strong>ह</strong>ँ, से...।” पी गपकेँ वीकारैत गुरुजी सोचैत भोजन करऽ लगला<strong>ह</strong>। मने-मन सोचलिन अंजनी ठीक क<strong>ह</strong>ैत छिथन।ओ<strong>ह</strong>र कोनटाक अ<strong>ह</strong>ारमे ठाढ़ गप सुनैत धनंजयक <strong>ह</strong>ालत <strong>िव</strong>िच भऽ गेलै- “ओ ए<strong>ह</strong>न म<strong>ह</strong>ान िपताक <strong>ह</strong>याक लेल ठाढ़ अिछ? ओवतुतः पिडत नि<strong>ह</strong> मूखर् अिछ।” सोचैत धनंजय कानऽ लागल।भोजन समात कऽ गुरुजी ओसारापर सँ उतिर अङना अएला<strong>ह</strong> आिक धनंजय पएरपर खिस कनैत क<strong>ह</strong>लक- बाबू <strong>ह</strong>म िबना <strong>िव</strong>चारकएने अ<strong>ह</strong>ाँक <strong>ह</strong>या कऽ दैत<strong>ह</strong>ुँ। <strong>ह</strong>म बता<strong>ह</strong> छी। <strong>ह</strong>म मूखर् छी। पातकी छी।”“नि<strong>ह</strong> धनंजय, अ<strong>ह</strong>ाँ <strong>ह</strong>मर <strong>ह</strong>या करऽ लेल छल<strong>ह</strong>ुँ से बात नुका सकै छल<strong>ह</strong>ुँ, िकतु अ<strong>ह</strong>ाँ सयकेँ नुकेल<strong>ह</strong>ुँ नि<strong>ह</strong>। अ<strong>ह</strong>ाँ सयकेँ समक्षअनबामे डरेल<strong>ह</strong>ुँ नि<strong>ह</strong>। अ<strong>ह</strong>ाँ वतुतः पिडत छी।”“नि<strong>ह</strong> बाबू। <strong>ह</strong>म ोधमे र<strong>ह</strong>ी। अ<strong>ह</strong>ाँक <strong>ह</strong>या करब सोचल<strong>ह</strong>ुँ, तकर ायित? ”214


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्“ायित् भऽ गेल।”“से कोना? ”“सयक खुलासासँ। आँिखक नोरसँ।”“िकतु बाबू? ”“बेटा धनंजय, आइ अ<strong>ह</strong>ाँक सङसँ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ िकछु िसखल<strong>ह</strong>ुँ।”“बाबू!”“जावत ोध र<strong>ह</strong>त तावत ज्ञान <strong>ह</strong>ँटल र<strong>ह</strong>त। <strong>ह</strong>म सभ िदन <strong>िव</strong>ा िसखल<strong>ह</strong>ुँ आ िसखौल<strong>ह</strong>ुँ िकतु <strong>ह</strong>मरामे ोधक वभाव र<strong>ह</strong>बे कएलआ...। ”“आ की बाबू? ”“सभकेँ, जे काज करए ओकरा ोसा<strong>ह</strong>न दीऐ। आ कोनो बात केओ क<strong>ह</strong>ए वा नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ए, दुनू िथितमे सोची, से नि<strong>ह</strong> कएने अ<strong>ह</strong>ाँसन ज्ञानी बापकेँ मारब सोचैत अिछ। ”३. प३.१. कालीकांत झा "बुच" 1934-2009- आगाँ३.२.१. ी काली नाथ ठाकुर-सून िमिथलाचल…..। २.एकइसम सदीक नाम-ेम <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ललन३. <strong>िव</strong>नीत ठाकुर- जाढ़215


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.३.१.पूिणर्याँ क<strong>िव</strong> व. शातक क<strong>िव</strong>ता २. सुिदप कुमार झा-दूटा रचना३.४.१.एक भुम जोड़ एक स य बराबर दू क्षण- अयो यानाथ चौधरी २. <strong>ह</strong>मर माय- डॉ.शेफािलका वम ३.नवका साल, पुरने <strong>ह</strong>ाल !धीरे ेमिषर्३.५.१. सतीश च झा २.मधेशक आवाज-वौएलाल सा<strong>ह</strong> ३.ि<strong>ह</strong>मांशु चौधरी -पाथर४. -क्षिणका-शांत िम-<strong>ह</strong>ड़ाि<strong>ह</strong>३.६.१. अर<strong>िव</strong>द ठाकुर-गजल २. म<strong>ह</strong>े कुमार िम-प ३.इ कलावसुरे लाभ216


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.७. िशव कुमार झा-िकछु प३.८.१. कुमार पवन-नि<strong>ह</strong> िबसरैछ/ काि तँ र<strong>िव</strong> छै २. रोशन जनकपुरी-च ाल आ सड़क३.ओम कुमार झा-थर-थर कािपँ र<strong>ह</strong>ल छौ तो<strong>ह</strong>र पयर ४.राज<strong>दे</strong>व मंडल-क<strong>िव</strong>ताव.कालीकात झा "बुच"कालीकांत झा "बुच" 1934-2009ि<strong>ह</strong>नक जम, म<strong>ह</strong>ान दाशर्िनक उदयनाचायर्क कमर्भूिम समतीपुर िजलाक किरयन ाममे 1934 ई0 मे भेलिन । िपता व0 पंिडत राजिकशोरझा गामक मय <strong>िव</strong>ालयकथम धानायापक छला<strong>ह</strong>। माता व0 कला <strong>दे</strong>वी गृि<strong>ह</strong>णी छली<strong>ह</strong>। अंतरनातक समतीपुर कॉलेज, समतीपुरसँ कयलाक पात िब<strong>ह</strong>ारसरकारक खंड कमर्चारीक रूपमे सेवा ारंभ कयलिन। बालि<strong>ह</strong>ं कालसँ क<strong>िव</strong>ता लेखनमे <strong>िव</strong>शेष रूिच छल । मैिथली पिका-िमिथला िमि<strong>ह</strong>र, मािट- पािन, भाखा तथा मैिथली अकादमी पटना ारा कािशत पिकामे समय - समयपर ि<strong>ह</strong>नकरचना कािशत <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>लिन। जीवनक <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ध <strong>िव</strong>धाकेँ अपन क<strong>िव</strong>ता एवं गीत तुत कयलिन। साि<strong>ह</strong>य अकादमीिदली ारा कािशत मैिथली कथाक इित<strong>ह</strong>ास (संपादक डाॅ0 बासुकीनाथ झा )मे <strong>ह</strong>ाय कथाकारक सूची मे, डाॅ0 <strong>िव</strong>ापित झा ि<strong>ह</strong>नक रचना217


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्‘‘धमर् शााचायर्"क उलेख कयलिन । मैिथली एकादमी पटना एवं िमिथला िमि<strong>ह</strong>र ारा समय-समयपर ि<strong>ह</strong>नका शंसा प भेजलजाइत छल । ृंगार रस एवं <strong>ह</strong>ाय रसक संग-संग <strong>िव</strong>चारमूलक क<strong>िव</strong>ताक रचना से<strong>ह</strong>ो कयलिन । डाॅ0 दुगनाथ झा ीश संकिलत मैिथलीसाि<strong>ह</strong>यक इित<strong>ह</strong>ासमे क<strong>िव</strong>क रूपमे ि<strong>ह</strong>नक उलेख कएल गेल अिछ |!! िशव शिक्त पूजन !!उमा संग शंकर केॅ पुजबिन पागल ेम मगनमा ।गंगा जल भिर भार चढ़यबिन लेप <strong>दे</strong>वेिन चंदनमा ।।आक धतूर बेल पातक संग सिज - सिज सुभग सुमनमा,दारूण दुिदर्न दीप जरा कऽ दुःखक धूप धुमनमा ।उमा संग ................................................................... ।।अक्षत छीिट दूिभ सॅ झपविन सुर गोर बदनमा,नीलकंठ केॅ भोग लगयबिन अमिरत कनमा - कनमा ।उमा संग ................................................................... ।।218


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ा सागरक बीच <strong>िव</strong>ासक राखब मेरू मथनमा,केशर कुमकुम कतूरी सॅ गमका <strong>दे</strong>बेिन भवनमा ।उमा संग ................................................................... ।।छम-छम नािच नचारी सुनयबिन माॅ गौरी क अंगनमा,आशुतोष तैयो नि<strong>ह</strong> ढ़रता तऽ खिस पड़ब चरणनमा ।उमा संग ................................................................... ।।!! <strong>िव</strong>रि<strong>ह</strong>नी !!रि<strong>ह</strong> - रि<strong>ह</strong> कऽ अ<strong>ह</strong>ॅक लेल <strong>दे</strong><strong>ह</strong> फेर धयल<strong>ह</strong>ुॅ अिछ,लागल अ<strong>ह</strong>ॴक एक यान,आऊ-आऊ रूसल <strong>ह</strong>मर भगवान ।स<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुॅ कतेको <strong>ह</strong>म जमक अस<strong>ह</strong>य वाल,219


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>ुना <strong>िव</strong>तयल<strong>ह</strong>ुॅ अिछ मरणक ब<strong>ह</strong>ु अंतराल,मधुवन मे <strong>ह</strong>े मो<strong>ह</strong>न आइ <strong>ह</strong>मर अवसर अिछ,रािख िलयऽ रािधका केर मान ।आऊ............................................................... ।।वृदावन कु<strong>ह</strong>रैछ यमुना कनैछ <strong>ह</strong>ाय,गोदावरी आॅचर तर छाती <strong>ह</strong><strong>ह</strong>रैछ आय ।गोकुल मे लाख - लाख मोन ब<strong>ह</strong>टारल <strong>ह</strong>मतैयो वर याकुल परान ।आऊ............................................................... ।।अ<strong>ह</strong>ॅक रूप रािख नैन युग - युग सॅ जागिल छी,मुरली केर मधुर वैन गुिन - गुिन कऽ पागिल छी।परकीया पितता <strong>ह</strong>म ेमक पुजािरन केॅ,नि<strong>ह</strong> - चाि<strong>ह</strong> गीता केर ज्ञान ।आऊ............................................................... ।।220


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जकरा छै लागल <strong>ह</strong>ा <strong>िव</strong>र<strong>ह</strong>क चंड रोग,तकरा की कऽ सकतै िनकामी कमर्योग।<strong>ह</strong>मरा लग अपने छी चीर नवनीत चोरअंतः बनू बरू म<strong>ह</strong>ान ।आऊ............................................................... ।।अ<strong>ह</strong>ॅक लेल अपयश केॅ जीवन मे जोिग लेब,पापो जॱ लागत तऽ नरको केॅ भोिग लेब,इच्छा नि<strong>ह</strong> मृयुक अपवगर्क आ वगर्क अिछ,अ<strong>ह</strong>ॅक छािड़ चा<strong>ह</strong>ी ने आन,आऊ............................................................. ।।!! नचारी !!दि<strong>ह</strong>ना कऽ अपन भाग्य वाम,221


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जा र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुॅ बैनाथ धाम ।यािग भाई बधु घऽर गाम,जा र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुॅ बैनाथ धाम ।।कामनाक कामरू केॅ गंगा मे बोिर - बोिर,आयल छी अजगैबी नाथ शरण <strong>ह</strong>ाथ जोिर,नािच - नािच गािब ठाम - ठाम,जा र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुॅ बैनाथ धाम ।।दुःखक अथा<strong>ह</strong> धार भैरव जी पार करू,बरका टा पापी <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>मरो उार करू,लैत र<strong>ह</strong>ब जीवन भिर नामजा र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुॅ बैनाथ धाम ।।चुी केर धारी सन धामो मे भीड़ <strong>दे</strong>िख,छाती मे धकधकी सभ केॅ अधीर <strong>दे</strong>िख,कोना की करबै <strong>ह</strong>े राम ?222


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जा र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुॅ बैनाथ धाम ।।!! गीत !!राम मंवत अ<strong>ह</strong>ॅक नाम जिप - जिप िदवस िबतावै छी ,रातुक बीच चान पर तिप - तिप यान लगावै छी ।क<strong>ह</strong>ू अ<strong>ह</strong>ाॅ की आन <strong>ह</strong>मर छी,<strong>दे</strong><strong>ह</strong>क रूसल ाण <strong>ह</strong>मर छी<strong>ह</strong>े पाथरक <strong>दे</strong>वता जागूअ<strong>ह</strong>ॴ एक भगवान <strong>ह</strong>मर छी<strong>ह</strong>म िनदष फूल तैयो िनरमाल बनावै छी,रातुक..................................................... ।।जाि<strong>ह</strong> बाट केॅ िनय ब<strong>ह</strong>ारी223


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>म तीतल आॅचर सॅ झारी,जकरा अपना मे रखने अिछ,<strong>ह</strong>मर आॅिख ई कारी-कारीआई ताि<strong>ह</strong> पर िकएक अलिसत गित सॅ आवै छीरातुक..................................................... ।।<strong>ह</strong>मरा लेल राजपद यागूभवन छोिड़ कानन केॅ भागू,पाछूक सीता सन सुिरदौिड़ पिड़ औ आगू - आगू,यासल ेमक जलद मयदा िकएक जगावै छीरातुक..................................................... ।।आऊ - आऊ <strong>ह</strong>े िय अयागत्अिछ पसरल <strong>ह</strong>ृदयासन वागत्ियतम अ<strong>ह</strong>ॅक पलक<strong>ह</strong>ुॅ लिक सॅ,<strong>ह</strong>मर जम जमातर जागत224


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लाऊ पखािर चरण नयन सॅ जल छलकाबै छी,रातुक..................................................... ।।!! गय नानी !!गय नानी गय नानी बड़ बदमास भेलैं गय नानी ।नाना संगे लड़ाई काल समाठ लेलैं गय नानी ।।तोरे धिर नाना केर बातो,तो उनटौले िपड़<strong>ह</strong>ी सातो,तोरा डरे करिथ ई थरथरयािग <strong>दे</strong>लेिन सॱसे आंगन घर,नड़रौने तैयो <strong>ह</strong>ुनका खिर<strong>ह</strong>ान गेलैं गय नानी ।गय नानी.............................................. ।।नाना खितर िछपली कारीतोरा छौ टीलक थारी225


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नाना पाविथ नोन सो<strong>ह</strong>ारीअपना लय तरूआ तरकारीअधजनमू द<strong>ह</strong>ी केर मूड़ी कािट खेलै गय नानी,गय नानी.............................................. ।।र<strong>ह</strong>लिन आब कतऽ की <strong>ह</strong>ुनका,लािग गेल छिन तो<strong>ह</strong>र ठुनकामुॅ<strong>ह</strong> मे रखने टुटल दाॅत छिथ,खून <strong>दे</strong>िख कऽ अपयांत छिथ,भनसा घर सॅ नािच - नािच बथान गेलैं गय नानी ।गय नानी.............................................. ।।!! नेना गीत !!(<strong>ह</strong>ीरा - बेटी)<strong>ह</strong>ीरा बेटी <strong>ह</strong>मर बड़ दुलरैितन ।226


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>दे</strong>िख किनयो कसिर चट् रूिस जयिथन ।।भोरे उिठते िननायल माॅगिथ िबकुट,न<strong>ह</strong>बऽ काल <strong>ह</strong>ेरिथ नव बाबासूट,बुच्ची <strong>ह</strong>मर सरोवर केर छोटकी मीन ।<strong>दे</strong>िख ............................................... ।।बाप गेलिथन बजार आनिथन केरा,चा<strong>ह</strong>ी िनतः चैपािड़ परक दू पेरा,िबनु दूधक ई सि<strong>ह</strong> जेती भिर िदन ।<strong>दे</strong>िख ............................................... ।।चा<strong>ह</strong> जेबऽ मे माॅ जॱ करिथ <strong>दे</strong>िरये,ई ताकिथ बाबू केॅ कनडेिरये,खाइते - खाइते आॅगन सॅ एक - दू - िदन ।<strong>दे</strong>िख ............................................... ।।आइ भोरे सॅ खेलिन बऽत मुा,227


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मूॅ<strong>ह</strong>े भेलेिन जेना फूटल चुा ,छिथ <strong>ह</strong>े<strong>ह</strong>िर ई फेरो करिथ िबनिबन ।<strong>दे</strong>िख ............................................... ।।!! वागत गान !!आऊ - आऊ - आऊ सभक वागत करै छी,नैन मे समाउ <strong>ह</strong>ृदयासन धरै छी ।।उलासक गीत कतऽ सगरो करूणा दन,उपिट र<strong>ह</strong>ल <strong>िव</strong>पिट र<strong>ह</strong>ल मैिथलीक नदन वन,मर झुड यासल छिथ <strong>िव</strong><strong>ह</strong>ग वृद बड़ भूखन,मुरूझल छिथ आम - मऽ<strong>ह</strong>ु रऽसक सिरता सूखल,बबुरे वन क<strong>िव</strong> कोिकल लाजे मरै छी ।आऊ............................. ।।<strong>िव</strong>ापित िशव वरूप मृयुंजय मऽरल छिथ,228


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>मरा सब<strong>ह</strong>क अभाग अजरो भऽ जऽड़ल छिथ,मा ई समारो<strong>ह</strong>ी गोी सॅ की <strong>ह</strong>ेतै ?िथित जि<strong>ह</strong>ना ति<strong>ह</strong>ना संवत एतै जेतैमुरदा जगाउ लाउ पैर पकड़ै छी,आऊ............................. ।।काय पाठ करू मुदा का<strong>ह</strong> पर िलयऽ लाठी,एक <strong>ह</strong>ाथ रसक ोत दोसर मे खोर नाठीपुरना िकछु यािग - यािग पकड़ू िकछु नऽव ढ़ंगमॲछो िपजाउ बाउ ृंगारक संग - संगअ<strong>ह</strong>ाॅ गीत गाउ मुदा <strong>ह</strong>ऽम <strong>ह</strong><strong>ह</strong>रै छी,आऊ............................. ।।अ<strong>ह</strong>ॅक चपल चरण ऋृतुराजक सूचक अिछ,अपने आमवरूप आशय तऽ ‘बूचक’ अिछ,दीन <strong>ह</strong>ीन साधन सभ सॅ <strong>िव</strong><strong>ह</strong>ीन यिप <strong>ह</strong>म,उेिलत ा समु नि<strong>ह</strong> तरंगो कम ।229


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्शवर्रीश पशर्क लेल <strong>ह</strong><strong>ह</strong>रै छी ।अयागत आउ सभक वागत करै छी ।आऊ............................. ।।<strong>िव</strong>शेष:- ई छल <strong>िव</strong>ापित मृित पवर् समारो<strong>ह</strong> 1984 ( आयोजन थल - ाम - बैनाथपुर खंड रोसड़ा,िजला - समतीपुर ) मे आगत अितिथक वागत मे व0 क<strong>िव</strong>क ओि<strong>ह</strong> कालक मैिथलीक दशा परपीड़ादायक तुित ।!! मातृ गीत !!तोरे मुकी मे अिभनव आनंदक अनुपम <strong>दे</strong>श गय !तोरे दयादृि मे नव नव सौदयर्क पिरवेश गय !!230


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िचता भम तन, कर कपाल छल,रूप अशुभ गर मुंडमाल छल,सपर्कंठ, <strong>िव</strong>ष असन िदगबर,मरूघट वास कतऽ आंग़न घर ?तोरे <strong>ह</strong>ाथ पकिड़ िभखमँगबा भोला भेला म<strong>ह</strong>ेश गय ।तोरे दयादृि ..................................................................।।माइक <strong>ह</strong>ाथ पकड़लिन बाबू,ओि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ाथ पर <strong>ह</strong>ुनके काबू,बेटो तऽ चरणक अिधकारीउठलै तखन ई भारी,तो<strong>ह</strong>र <strong>ह</strong>ाथ पैर दु दु<strong>ह</strong>ू मे मि<strong>ह</strong>मा ककर <strong>िव</strong>शेष गय ।तोरे दयादृि ..................................................................।।िशशुक लेल आराम<strong>दे</strong><strong>ह</strong>माइक शरीर मोमक चा<strong>ह</strong>ी,मक्खन सन कोमल करेज आ,231


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>ास शरद सोमक चा<strong>ह</strong>ी,तखन िकए पथरयल<strong>ह</strong>ुॅ धयल<strong>ह</strong>ुॅ अपन पाथरक भेष अय ।तोरे दयादृि ..................................................................।।!! सोन दाइ !!र<strong>ह</strong>तौ ने <strong>ह</strong>ास, बि<strong>ह</strong> जेतौ <strong>िव</strong>लास गय,दुई िदवसक िजनगी सॅ <strong>ह</strong>ेवेॅ िनराश गय ।।भरमक तरंग बीच मृगतृणा जागल छौ,मो<strong>ह</strong>क उमंग बीच, ाण िकएक पागल छौ,चिल जेतौ सुनेॅ कंठ लागल िपयास गय ।दुई............................................................... ।।बाल वृद जा र<strong>ह</strong>ला, नव - नव युवको चलला,बूढ़ - सूढ़ जिर - मिर कऽ मािट तऽर पिर गलला,232


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तैयो छौ अपना पर यथर् <strong>िव</strong>ास गय ।दुई............................................................... ।।अपना केॅ ची<strong>ह</strong>े तोॅ नाम तो<strong>ह</strong>र ‘‘सोन दाइ’’टल<strong>ह</strong>ा सॅ मेझर भऽ मूॅ<strong>ह</strong> छौ मलीन आइ<strong>दे</strong>श कोश <strong>िव</strong>सिर - कािट र<strong>ह</strong>लेॅ वास गय ।दुई............................................................... ।।नेनपन चिल भागिल आब इितवथा एतौ,क<strong>ह</strong>ेॅ कनेक गुिन धुिन कऽ तकर बाद की <strong>ह</strong>ेतौ,कि<strong>ह</strong>या धिर कऽ सकबेॅ पर घर मे वास गय ।दुई............................................................... ।।!! <strong>ह</strong>ील <strong>ह</strong>ाइ - <strong>ह</strong>ाइ !!233


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्खुिडयौलक किस - किस कऽ नीपल करेज केॅ,धुिरयौलक धीपल मनक <strong>ह</strong>ाइ वेज केॅ,क<strong>ह</strong>ऽ पड़ल आइ -नील - नील चपल केर <strong>ह</strong>ील <strong>ह</strong>ाइ - <strong>ह</strong>ाइ ।।बेकसूर केश अधगेड़ेॅ सॅ काटल छै,कोन घसब<strong>ह</strong>बाक <strong>ह</strong>ाथेॅ छपाटल छै,अथवा <strong>ह</strong>य दाइ -ठिढ़या गे<strong>ह</strong>ारी केॅ चिर गेलै गाइ ।।पसर् लटकौने कमरच्छा सॅ आयिल छै,नविसक्खू डािन जकाॅ भूखिल िपयासिल छै,बचबऽ <strong>ह</strong>ौ भाइ -<strong>ह</strong>ऽम एक दूइये ओ आखड़ अढ़ाइ ।।एखनो धिर भौजी केॅ लजवती जिगते छिन,बूिढ़ भेली भैया लग लाज कते लिगते छिन,234


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सुन<strong>ह</strong>क ढ़ोढ़ाई -<strong>दे</strong>िखये कऽ खा लै छी, िघब<strong>ह</strong>ी िमठाइ ।।!! िमिथला क बेटी !!सीता केॅ िसितया बनौलक सौभाग्य <strong>ह</strong>मर,रघुपित केॅ म<strong>ह</strong>ुअक करौलक अनुराग <strong>ह</strong>मर,िमिथला केर धरती अकाशे सॅ ऊॅच जतऽजगदबे दुलरैितन दाइ,जतऽ पुरूषोम रामे जमाइ ।।<strong>ह</strong>मर उिमर्ला सिन जनमिल कर कया,जकरा सॅ ितर<strong>ह</strong>ुत की ? अवधो भेलै धया,कोन सतवंती सॅ संवल लऽ लखन लाल,235


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्काले पर कयलिन चढ़ाई ।इ<strong>ह</strong>ो बात मने मोन पड़ल आइ ।।सूयर्वंश वैभव लग तुच्छ इआसन छल,ताि<strong>ह</strong> यािग योगासन पूणर् अनुशासन छल,भरत भिक्त िदय दीप जगमग जग कऽ उठलै,माडवी केर सेवा सलाइ ।वास लेला नंिदामे जमाइ ।।अिखल भुवन <strong>िव</strong>जयी भऽ शंकर आिदगुरू बनलिन,मि<strong>ह</strong>षी मे आ<strong>िव</strong> मंडन केॅ मिदर्त कयलिनमुदापत भऽगेलिन िमिथलाक बेटी सॅशारदा बनिल भारती दाइ ।ग<strong>िव</strong>र्त िमिथला भूिम आइ ।।!! जेठी करे<strong>ह</strong> !!236


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गय जेठी करे<strong>ह</strong> तोॅ सवेरे उिधआइ छेॅ ।वरखा तऽ <strong>ह</strong>ेठै भेलै अनेरे उपलाइ छेॅ ।।तोरो वाटर वेज बनल छौ,डेभलाॅप मेटक डेज बनल छौ,ब<strong>ह</strong>ुत ऊॅच खतराक <strong>िव</strong>दु गय,एना िकए अकुलाइ छेॅ ?गय ...................................................... ।।ई इ<strong>ह</strong>ोर पािन चमकै छौ,मोर - मोर पर भौरी दै छौ,कािट - कािट डी<strong>ह</strong>क करेज केॅ,तऽरे तऽर समाइ छेॅ ।गय ...................................................... ।।ब<strong>ह</strong>कल तो<strong>ह</strong>र रेतक धा,237


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्च<strong>ह</strong>कल <strong>ह</strong>मर धैयर्क पा,सयानाश सभक कऽ <strong>दे</strong>वेॅआवै छेॅ आ जाइ छेॅ,गय ...................................................... ।।ज - त भऽ जेतौ मौॅका,इंजीिनयर बनतौ बुिरबौका,वाि<strong>ह</strong> तोिड़ कऽ लय मचेवेॅए<strong>ह</strong>ने दाइ बुझाइ छेॅगय ...................................................... ।।!! ऊँ नमः िशवाय !!याम छटा पर राधा गंगा धार <strong>दे</strong>खू बि<strong>ह</strong>ना,238


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्वाम जटा तर वामा केर ृंगार <strong>दे</strong>खू बि<strong>ह</strong>ना ।वदन मनो<strong>ह</strong>र कुंद ईदु सनभुवन वृ केर मय <strong>िव</strong>दु सन,जड़ चेतन मो<strong>ह</strong>क मृदु मुकीलऽ र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>क्ख केर चुकी,लुटा र<strong>ह</strong>ल छिथ अमृत केर भंडार <strong>दे</strong>खू बि<strong>ह</strong>ना ।याम छटा ............................................................ ।।दीिपत कुंडल लोल - लोल अिछ,ित <strong>िव</strong>िबत दु<strong>ह</strong>ू कपोल अिछ,सपर्राज केर छ मनो<strong>ह</strong>र,ममता मे <strong>िव</strong>भोर डमरू धर,कर िशूल उर उरगक िगिरमल <strong>ह</strong>ार <strong>दे</strong>खू बि<strong>ह</strong>ना ।याम छटा ............................................................ ।।239


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्के<strong>ह</strong>िर छालक पट <strong>िव</strong>भूिषत तन,चंालं कृत िशव मुिदत मन,वाम अंक िगिरराज कुमारी,गर लटकल गणेश भय<strong>ह</strong>ारीि<strong>ह</strong>नके शरणागत सगरो संसार <strong>दे</strong>खू वि<strong>ह</strong>ना ।याम छटा ............................................................ ।।!! मिणीपक म<strong>ह</strong>रानी !!अयली जगदबा दुग <strong>दे</strong>वी कयाणी अय,मिणीपक म<strong>ह</strong>रानी अय !नाऽ ऽ ऽ।।सयः सुधा िसधु नात, मांजल गंगा जल सॅ गात,240


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सेवक खाितर तजलिन नवरतनक रजधानी अय,मिणीपक .............................................. ।।टिप कऽ अार<strong>ह</strong> ाकार <strong>दे</strong>वी भऽ गेली साकारसभकेॅ सुना र<strong>ह</strong>िल छिथ अपन अभयावाणी अय,मिणीपक .............................................. ।।<strong>ह</strong>िर पीताबर सॅ पद झारिथ,<strong>िव</strong>िध सुरसिर सॅ चरण पखारिथ,तरबा रगिड़ र<strong>ह</strong>ल छिथ, रि<strong>ह</strong> - रि<strong>ह</strong> शंकर ज्ञानी अय,मिणीपक .............................................. ।।मि<strong>ह</strong>षासुरक आव की डऽर, माता छाड़ू िसं<strong>ह</strong>क भऽर,लोके राच्छस भऽ कऽ कऽ र<strong>ह</strong>लै मनमानी अय,मिणीपक .............................................. ।।241


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१. ी काली नाथ ठाकुर-सून िमिथलाचल…..। २.एकइसम सदीक नाम-ेम <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ललन३. <strong>िव</strong>नीत ठाकुर- जाढ़ी काली नाथ ठाकुर, आमज िशवनाथ ठाकुर िस लोचन ठाकुराम सवर्सीमा, मधुबनी, िब<strong>ह</strong>ार JK िसंथेिटक्स िल० कानपुर में १९७३ सँ १९९५ तक कायर् कयला कऽउपरात वायक ितकूलता सँऽ वैिच्छक सेवा िनवृि लय सित कानपूर सारवत साधना मे संलग्न।सून िमिथलाचल…..।सून िमिथलाचल,जनु बूिझ पडलछिथ रूिस र<strong>ह</strong>ल- धरतीसुखा कऽ भय गेल टाँटपडती पराँट242


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्फाटल दरािड-’के <strong>दे</strong>िख <strong>दे</strong>िखअिछ- कािन र<strong>ह</strong>लजन जीवन,अक क- अभावपेटक िचता,सवर् यातअिछ- मँ<strong>ह</strong>गी सँजन जन तवा<strong>ह</strong>सभ जन कनैछछै धँसल आँिख ओ रुच्छ केशभऽ गेल सुखा कऽ243


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्काँट काँटसिट पेट- पीठ मेंएक भेलतन पर माँसकनि<strong>ह</strong>ं छैक लेश।छ्िथ पूँजीपित बाबू भैयानेता मुिखयाकत-धतपालनकतसौँसे गामक छिथकणर्धारके बािज सकत?कर तिन <strong>िव</strong>रोध244


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>दे</strong>िथन उजािडदय दयमुसकीकिस यंगवाण,अवल गरीब परचलिन रोऽऽबबैसल दलान पररचल करै छिथ षयसततिनज घोिघ बढेवाक <strong>ह</strong>ेतुदू- चािर वादस बीस रुपैया कजर्<strong>दे</strong>िथ- आ’ सादा कागज245


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पर- औंठा िनशानलगवाविथ िब<strong>ह</strong>ुंसैतछिथ रखैतकजरौटी बगलि<strong>ह</strong> मेसदखिनके कय सकैछदुनकर परतडबुिधयारी मेंसे बुझा दैतछिथअपनि<strong>ह</strong> सभकें<strong>ह</strong>े भारत भूिमक पु आव<strong>ह</strong>ु चेत<strong>ह</strong>,ई धमर्राज सभ246


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्रक्त तो<strong>ह</strong>रर<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong> चूसैइत सदायिद नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोयब<strong>ह</strong>जागरूकलड<strong>ह</strong> अपन अिधकार <strong>ह</strong>ेतुलोकत केर रक्षाभय सकैछ तो<strong>ह</strong>रे बलपरएवं लोक त केर रक्षि<strong>ह</strong> सँऽबचत<strong>ह</strong> तो<strong>ह</strong>रो ाण-इजित – मान॥२.एकइसम सदीक नाम— ेम <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ललन247


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अजगूत एकइसम सदी अिछ क’ र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ोएबाक ने चा<strong>ह</strong>ी जे सए<strong>ह</strong> अिछ भ’ र<strong>ह</strong>लकरैत छल धिनक यौ शोषण गरीबकेगरीबे गरीबपर जुलुम आइ क’ र<strong>ह</strong>लबदिल गेल अिछ आब अपनक पिरभाषाअपन त’ अपनेके घेंट अिछ कािट र<strong>ह</strong>लद<strong>ह</strong>ेजक बेपार अिछ बनल <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>ेमक नाटक आइ फैसन अिछ भ’ र<strong>ह</strong>लकरैत र<strong>ह</strong>ू मंचपर जाित–पाित अंत248


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जातीय संगठन अिछ िदन–िदन बिढ़ र<strong>ह</strong>लएखाने अिछ अनपढ़मे भाइ इमानदारीपढ़ल<strong>ह</strong>बा िजलास’ <strong>दे</strong>शधिर लूीट र<strong>ह</strong>लचीउजे नै,मनुक् खो आब भेटैए नकलीनाङट उघार ललन सदी अिछ भ’ <strong>ह</strong>ल ।३. <strong>िव</strong>नीत ठाकुर- जाढ़िमिथलेर मौवा<strong>ह</strong>ी – ६, धनुषा, नेपालजाढ़249


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गर–गर जाढ़ दागे की क<strong>ह</strong>ु भाइ यौराित काटब कोना ओढ़ीकऽ चटाइ यौदुःखक पथार आव पसरलएकचारीथर–थर कापै बैसल बुधनी बेचारी<strong>ह</strong>ाथ–<strong>ह</strong>ाथ नि<strong>ह</strong> सुझे लागलछै बड़ धूनीला<strong>ह</strong>ी लिपर बरसै परै जेना फूँ<strong>ह</strong>ीँसुिन नि<strong>ह</strong> पराती शदै नि<strong>ह</strong> िचड़ीयाकोीया गेलै आइ की दादी बुढ़ीयागर–गर जाढ़ दागे की क<strong>ह</strong>ु भाइ यौराित काटब कोना ओढ़ीकऽ चटाइ यौघूर की फूकब भटे नि<strong>ह</strong> िनङ्<strong>ह</strong>ाँस–पोराकरेजामें साटगे बुधनी नेनाके लऽ कोराकोिपत भऽ धत–जलवायु उगलै छै ज<strong>ह</strong>रताँय नािगन फूफकार छोरै िशतल<strong>ह</strong>र250


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गर–गर जाढ़ दागे की क<strong>ह</strong>ु भाइ यौराित काटब कोना ओढ़ीकऽ चटाइ यौ१.पूिणर्याँ क<strong>िव</strong> व. शातक क<strong>िव</strong>ता २. सुिदप कुमार झा-दूटा रचनापूिणर्याँ क<strong>िव</strong> व. शातक क<strong>िव</strong>ता- करू की वृ अथबल छीिप तँ चढ़ैत अिछ ब<strong>ह</strong>ुतोकरू की वृ अथबल छीसुदिमया माय जे आयल छिलनै<strong>ह</strong>रसँ म<strong>ह</strong>फापर चिढ़ कऽतिनका साइिकलपर चिढ़ <strong>दे</strong>िखसड़कक कातमे दुबकल छीकरू की वृ अथबल छी251


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नवका पैसा सन बुिधयार बिनचमकैत अिछ छॱड़ा!िपयरा दुअीसँ अकायर् भेलबैसल छी-करू की वृ अथबल छीमोकामा पुल बिन गेनेिसमिरया घाटक टीमर जेकाँअकायर् भेल बैसल छीकरू की वृ अथबल छीिप तँ चढ़ैत अिछ ब<strong>ह</strong>ुतोकरू की वृ अथबल छी252


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(मृितपर आधािरत)सुिदप कुमार झादूटा रचना ः—गामक िसमानपर फाटल दरािरिचबाब’ बबलगम लाब’ कोदािरमनमे छा’ पोसने िकए गनगुआिरबांइट लेब मसुरी तोड़’ ई आिरएक प ेमके िलखक’ त’ भेज’सांठब <strong>ह</strong>म भार अपन आंचर पसािर253


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उठब’ मानवता, छोिड़ अड़ािरतॲ <strong>ह</strong>मरा दुवािर <strong>ह</strong>म तोड़ा दुवािर००प<strong>ह</strong>ाड़क उचाइपरस’एकटा गु बाक िखड़की दनेएकटा लड़की िनचा <strong>दे</strong>खैत छैउप यकामेब<strong>ह</strong>ुत–रासे गुडीसबआका मे झुलुवा झूिल र<strong>ह</strong>ल छैअ ताइत सुरुजक कातमेएकटा गुडी डुबकी मारैछ254


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्धरतीके चु मा लैत उठैछ आकाश िदसजखन घ टी बजै छैकिन त धतामे <strong>ह</strong>ेराइतओकर पपनी भीज जाइत छैकनइ जािन िकएउपर आकाशक लेलवा िनचा संसारक लेल ।१.एक भुम जोड़ एक स य बराबर दू क्षण- अयो यानाथ चौधरी २.२. <strong>ह</strong>मर माय- डॉ.शेफािलका वम३.नवका साल, पुरने <strong>ह</strong>ाल !-धीरे ेमिषर्255


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१एक भुम जोड़ एक स य बराबर दू क्षणअयो यानाथ चौधरी१कौखन <strong>ह</strong>मरा सभक मौन आक् ्रामक बिन जाइछआ <strong>िव</strong>वेक स<strong>ह</strong>जि<strong>ह</strong> कोनो िखड़िक द’ उिड़या गेल र<strong>ह</strong>ैछ तावतधिरिकछु िनराश क्षणक तीक्षा फेर ओकरा बजालैछआ तावते ओकर काया–क प भ’ जाइछसब मनुपु मोम भ’ जाइत छिथ एक–दू क्षणक िजनगीमे ।कि<strong>ह</strong>यो चॱकल अिछ अ<strong>ह</strong>ांक दुनू तर<strong>ह</strong> थी ?आ तदुपरा त िकताब बनाक’ पढ़<strong>ह</strong>ुं असछ ओकरा ः256


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ति<strong>ह</strong>ए िगर<strong>ह</strong> बाि <strong>ह</strong>गेल <strong>ह</strong>मर बातकिनजब भेल आंिखके िन<strong>ह</strong>ारैत रि<strong>ह</strong> जायब अ<strong>ह</strong>ांपलक टो–टो क’ फुिसया<strong>ह</strong>ी आवेश करैत ।मोने–मोने गुनैत ।।एक क्षण बाद<strong>ह</strong>ाथ अपनाके समेिट क’ अ<strong>ह</strong>ांक माथपर चिढ़क’ बाजत िनयामकस’चिकत छी अ<strong>ह</strong>ांक दु ट यव<strong>ह</strong>ार पर’आ’ ओ ओि<strong>ह</strong> एक िदन सबसं बजै छिथम आ वंचनाक कथा सए<strong>ह</strong> पुछलक अिछ की ः?के<strong>ह</strong>न टांट स य रािख <strong>दे</strong>िलय<strong>ह</strong> अिछ सोझामेएकोबेर चुिमलै<strong>ह</strong> टांट भेल गदर्िन, आ माथ, आ मुं<strong>ह</strong>एि<strong>ह</strong>ना बुझब<strong>ह</strong>क की257


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जीबैत मि कआइत गुलाबमे कांटने <strong>ह</strong>ोइछ िकदन ।कर मे गछारल अ<strong>ह</strong>ांक <strong>ह</strong>ीरक, मुक्ता, रुपरानी वा जे िकछुठीके बड़ कोमल आ सु दर अइमुदा ततबे स य छैक <strong>िव</strong>धान आ पर पराततबे कटु आ अिनवायर् ।उिधयाइत <strong>िव</strong>वेक कें गछािरक’मुनुपु सुखी भ’ पायब िनिबर्वाद ।दु टता, म, वंचनाआ’ एकरा सभक संज्ञामाउिधयाइत कोनो गैस िथक ।258


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एक पिरवोधन आ शेष क<strong>िव</strong>ता२एक मुी अखरा बालु फंकबाक वा यता जतबे छोट भ’ सकैछ,ततबे <strong>िव</strong>रात आ डूबल अिछ <strong>ह</strong>मरा घरमे एक–एकटा सीताक आोश,आब बुझल जे सीता माने कोन दुःख ।एकटा दृ टा तआ और िकछु नि<strong>ह</strong>मा एकटा िनमर्म दृ टा तचाि<strong>ह</strong>एक एि<strong>ह</strong> लोकके, समाजके259


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओि<strong>ह</strong> एकटाक पाछां स<strong>ह</strong> ो क लेआम <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ैं िन<strong>िव</strong>र् न....जी<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> टकसैंत छैक एखिन ।एकटा दूर त पर परा िकंबा रीित स<strong>ह</strong>ैत,बकार ब न केनेछी <strong>ह</strong>म–अ<strong>ह</strong>ां आ सबअयाची <strong>ह</strong>डी लुटौलि <strong>ह</strong>, से<strong>ह</strong>ो ठीकएकाएकी घाब बनाओल जाइत अंग अंगके िनिनमष तकैत र<strong>ह</strong>ुतखिन, सबटा ठीके–ठीकेसमाज चा<strong>ह</strong>ैए जे ओकरामे र<strong>ह</strong>िन<strong>ह</strong>ार लोथ भ’ जाएओकर एक एकटा ाणी बीत राग बनल र<strong>ह</strong>य आजीव,आ संघषर् करैत र<strong>ह</strong>य अपना गराक घेघंस ।260


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अ<strong>ह</strong>ां अपनाकें खु<strong>दे</strong> पिरवोिध िलअ एि<strong>ह</strong>ना कतेक छोट–छीन जीवन सामा यरुपे <strong>िव</strong>तैत–िबतैतकौखन मनोरंजन <strong>ह</strong>ेतु आ’ कौखन अज्ञात, अनचेकामेकतेक कीड़ा–फितंगा पोिस वा पीिच <strong>दे</strong>ल जाइछ ।सिरप<strong>ह</strong>ुं तनुक अइ ई जीब । छुइ मुइ ।कोने ने,ई सब कोनो बात छैक,एतेक िन चय राखू जे पिरबोिध नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल छी <strong>ह</strong>म अ<strong>ह</strong>ांके,िकएक त अ<strong>ह</strong>ां आरो भयाा त क’ <strong>दे</strong>बअ<strong>ह</strong>ुं सए<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ैत छी कि<strong>ह</strong> ।एतबे बुिझ राखु जि<strong>ह</strong>यांस अ<strong>ह</strong>ां दृ टा त बनल छी<strong>ह</strong>मरा अ<strong>ह</strong>ांस’ स<strong>ह</strong>ानुभुित अिछ ।261


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मनुक् खक पीड़ासं मनुक् खके स<strong>ह</strong>ानुभुित <strong>ह</strong>ोइककरो दूटा आंिख पिनछा जाइएि<strong>ह</strong> स’ पैघ जीवनक कोन उपलि ध भ’सकैछ ?<strong>ह</strong>म िकछुटा नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ब ।आ म<strong>ह</strong> या दूबेर ायः नि<strong>ह</strong> भ’सकैछ ,ई त, म<strong>ह</strong>ज मामुली बोध थीकओना अ<strong>ह</strong>ांक कोना िबक प <strong>ह</strong>मरा नीक लागत ।जखन जीवन माने तनुकत’ की <strong>ह</strong>जर्नृ एकटा ृ टा त बनल र<strong>ह</strong>ी ?ओना <strong>ह</strong>म पुछबाक याज मा करैत छी ।262


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२. <strong>ह</strong>मर माय- डॉ. शेफािलका वमआय <strong>ह</strong>म अपन मृयु <strong>दे</strong>ख्लॲल<strong>ह</strong>ास पडल छललोग फुिट फुिट कािन र<strong>ह</strong>ल छल<strong>ह</strong>मर िजनगी में ,<strong>ह</strong>मर बाट परकांट िबछावे वालासव ि<strong>ह</strong>चुकी र<strong>ह</strong>ल छल जकरा<strong>ह</strong>मर जीवन से कोनो मतलब न<strong>ह</strong>ॴ छलसब<strong>ह</strong>क मुं<strong>ह</strong> से <strong>ह</strong>मर शंसािनकिल र<strong>ह</strong>ल छल(जेकरा लेल जीवन भिर <strong>ह</strong>म263


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तरसैत र<strong>ह</strong>लॲ )घढ़ी घढ़ी क गप फुलझरी जकांछुिट र<strong>ह</strong>ल छल .....आ<strong>ह</strong> ?भीतर से ओ कतेक खुश छला<strong>ह</strong>असगर आकास में <strong>ह</strong>म चान सनचकब दकबई ते छल मोनक बातआंिख सावन भादोक आकास<strong>ह</strong>मर बेटा सव त<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ुनक चीकरब भोकरब <strong>दे</strong>िख अपन नोरिबसरी गेलअपन दुःख िबसिर गेल िजनका लेल माय264


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भिर जीवन तरसैत र<strong>ह</strong>ली<strong>ह</strong> कीवै<strong>ह</strong> लोग छिथ ई सभ ?चैन से माय केएकोटा सांस न<strong>ह</strong>ॴ लेबे <strong>दे</strong>ला<strong>ह</strong>ीकी वै<strong>ह</strong> लोग छिथ ई सभ ??आ<strong>ह</strong>ुनक अंतरामा <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong> कै उठलचुप भय जाओ अ<strong>ह</strong>ाँ लोकिनबंद करू तमाशा , ई कानब बाजबिजनगी भिर <strong>ह</strong>मर माय दीयाजकांजरैत र<strong>ह</strong>ली<strong>ह</strong>आय जखन ई चैन से सुित र<strong>ह</strong>ल ऐछग<strong>ह</strong>ीर िन में परल ऐछतखन अ<strong>ह</strong>ाँसब िकएक <strong>ह</strong>ला मचा र<strong>ह</strong>ल िछिकएक िचकरी र<strong>ह</strong>ल िछ ???265


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सभ चुप भै गेल ..मायक मृयु सेबेटा पगलाय गेल ऐछ ..आ दुनू बेटा झुिक के <strong>ह</strong>मर माथ चुमलकईर: <strong>ह</strong>मर माय के चैन <strong>दे</strong>ब , अगलॲ जनम<strong>ह</strong>म ए<strong>ह</strong>ी माय के कोिख से जनम लीआ अचे ओ िचकरी कनैत बेसुध भय गेला<strong>ह</strong>"<strong>ह</strong>मर माय "३.नवका साल, पुरने <strong>ह</strong>ाल !- धीरे ेमिषर्266


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्फेर आिब गेल नवका साल<strong>ह</strong>मर मुदा अिछ पुरने <strong>ह</strong>ालबदलल पतड़ा बिढ़ गेल खतराएमकी कोना ट<strong>ह</strong>लतै काल!पाप बढ़ए जनु कोपर बाँसपुयक उखिड़ र<strong>ह</strong>ल छै साँसलोकक मू<strong>ह</strong>क मुकी <strong>दे</strong>खूलगै जेना खिरदल मधुमासबाटघाट िबछबैत मजालफेर आिब गेल नवका सालभेल पात झिड़ नाङट गाछ267


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पोखिर छोिड़ पड़ाएल माछसुग्घड़ रता चलिन<strong>ह</strong>ारसभलोथ भेल अिछ लगने काछमानवताकेर झुकबैत भालफेर आिब गेल नवका सालफूटैत बम आ छूटैत गोलीबद कऽ र<strong>ह</strong>ल यायक बोलीनव-नव सालमे नव-नव ढेखेलल जाइ सोिनतसँ <strong>ह</strong>ोलीधरतीक आँचर बनबैत लालफेर आिब गेल नवका साल268


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िमझाइत कालक दीप बुझीराितक अत समीप बुझीददर् िनकालैत सृिक घाओब<strong>ह</strong>ा र<strong>ह</strong>ल अिछ पीप बुझीठोकैत एक नव-युगलए तालफेर आिब गेल नवका सालधीरे ेमिषर्- गीतसर्<strong>ह</strong> कोन सुर सजाबी? सँ१. सतीश च झा २.मधेशक आवाज-वौएलाल सा<strong>ह</strong> ३.ि<strong>ह</strong>मांशु चौधरी -पाथर ४. -क्षिणका-शांत िम-<strong>ह</strong>ड़ाि<strong>ह</strong>सतीश च झा-राम जानकी नगर,मधुबनी,एम0 ए0 दशर्न शा269


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्समित िमिथला जनता इटर कालेन मे याख्याता पद पर 10 वषर् सँ कायर्रत, संगे 15 साल सं अपनएकटा एन0जी0ओ0 क से<strong>ह</strong>ो संचालन।गरीबक वगर्खसलै कोना िठठुिर क' दुिखयामाघक जाढ़ <strong>ह</strong>ार मे लगलै।काठी <strong>दे</strong><strong>ह</strong> बयस अ सी केक्षण मे <strong>दे</strong><strong>ह</strong>क ाण िनकललै।छलै एकटा फाटल कंबलपुक माया ओकरे <strong>दे</strong>लकैं।अपने दुिखया आिग तािप क'िपता धमर् के मान बढ़ेलकै।270


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भाग् य<strong>ह</strong>ीन जीवन गरीब केभूखल पेट बृ के काया।िबना वाथर् के दान क<strong>ह</strong>ाँ छै।के बुझतै सरकारक माया।मुक् त भेल क<strong>ह</strong>ुना झंझट सँमाया मो<strong>ह</strong> यािग क' भागल।गाम टोल के लोक स<strong>ह</strong>िट क'सद् गुण ओकर बखान' लागल।कते नीक छल दुिखया सभकेंदैत र<strong>ह</strong>ल ई संग गाम मे।जायत वगर् भक् त छल भारी271


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लीन र<strong>ह</strong>ै छल ‘राम नाम' मे।लगलै <strong>ह</strong>ँसी जोर सँ सुिन क'पड़ल <strong>दे</strong><strong>ह</strong> दुिखया के तखने।कते लोक अिछ एखनो पागलआइ बुझिलयै <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ मरने।दुख अभाव पीिड़त जन जीवनकोना वगर् केर सीढ़ी चढ़तै।धमर् कमर् धन कें शोभा छैिनधर्न की ई वर ल' करतै।272


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.मधेशक आवाज- वौएलाल सा<strong>ह</strong>मँा जानकी सँ कामना करैछी, श<strong>ह</strong>ीदक सव<strong>ह</strong>क िचर शाि तक लेलबढ़ु मधेशी आगा बढ़ु मधेशक अिधकार ाि त लेलयुवा, <strong>िव</strong>ाथीिर् आंदोलन करु,मधेशक अिधकार ाि त लेल,ए<strong>ह</strong>ी आंदोलनमे नै लड़लौ, त भाग् य बुझु जे फुटीए गेल यापारी, कमर्चारी से<strong>ह</strong>ो लरु, अपन भ<strong>िव</strong> य वचाव लेलकाम,काज छोइर आँ दोलन करु, <strong>ह</strong>जुरी था छोरावैइ लेलमधेशी श<strong>ह</strong>ीद पुकाइर र<strong>ह</strong>लछै, मधेशक अिधकार ाि तलेलस<strong>ह</strong>ीदक सपना पुरा करु, िमटा िदअ शासक के खेलइ नेपाल को छै वाटल, ि<strong>ह</strong>माल, प<strong>ह</strong>ाड़, तराइ तै कैलाए<strong>ह</strong>ी मधेशीके “मधेश‘ वाँटमे छै पुरे ऊरीए गेलि<strong>ह</strong>माल, प<strong>ह</strong>ाड़,तराइ तँ’ कैला छुिटयौलिन, कधेश शाषक के जेव मे गेल273


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जागु मधेशी जेवी फारु, अपन मधेश पावै के लेल,मधेश,तराइ के वोट लकँ’ शाशक सव आगा विढ़ गेल।तराइन, मधेशी, लिड र<strong>ह</strong>ल अइ, <strong>दे</strong>खु के<strong>ह</strong>न शाशकके खेलपािनस’ ठंढ़ा आगी स गरम, ए<strong>ह</strong>ी आब आंदोलनके गती छै भेल,मधेशी आयोग कायम <strong>ह</strong>ो, ए<strong>ह</strong>ी शाशक वगर् शव<strong>ह</strong>क लेल३. ि<strong>ह</strong>मांशु चौधरीपाथर१पाथरकें आगां274


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दीप बारैतिकएक समयकेबरबाद कएने छीओकर आंिखमेएतेक गद पड़ल छैकजेफुल आ गाछ धिरकेंने <strong>दे</strong>खैत अिछफुल आ गाछक जीवनकलासन अिछका यसन अिछदृ य आ टाक275


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तीकसन अिछतेंिकएक ने पंचम वरमेफुल आ गाछक गान करब<strong>िव</strong> वास अिछएि<strong>ह</strong> दुनूकें गानसंपतझड़ से<strong>ह</strong>ो मधुमास भ’ क’ आिब जाएतताि<strong>ह</strong> कारणेपाथरकें सुतए िदयौिकएक कीपाथर तंिनाक अि तम अव था <strong>ह</strong>ोइत अिछ ।276


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२कथाशु यभावशु यकाश <strong>ह</strong>ोइत<strong>ह</strong>ुंने िबसरल छी यथाने खतम <strong>ह</strong>ोइबला अिछ अन ततासुनल अिछ<strong>िव</strong> वास आ ेमि<strong>ह</strong>सं277


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्संसार बनल अिछशु य नकारने छैकशु य तंपुणर्क गभर्मे <strong>ह</strong>ोइत अिछशु यसं सभ उठैत अिछआओ<strong>ह</strong>ीमेसभ लीन <strong>ह</strong>ोइत अिछकतेक बड़का अिछ पृ वीतर<strong>ह</strong>थीके भीतर अिछ एकर आयतनजेकखनो सुटैक जाइत अिछ278


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्त ककखनो फुिल जाइत अिछतेंइित<strong>ह</strong>ास आ वतर्मान बीचक अ तरकेंसड़क साक्षी रखैतिबसङगितक खािआआ मकथाकें कथा बीचबांचल छीसवर् स ये िति ठतः ल’ कचेतनाक संवा<strong>ह</strong>क सभके279


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तीक्षामे छीजेएकटा मृितक दोसरताजम<strong>ह</strong>ल बना <strong>दे</strong>तत वमिस िनिमर्त मु यकेिति ठत क’ <strong>दे</strong>त ।३की भार सांठूलाते–लातसं घाि<strong>ह</strong>ललाशे–लाशस’ ग <strong>ह</strong>ाएल280


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सङाि तक पीड़ामेकी भार सांठूथुराएल चानीफुफुिड़आएल अि<strong>ह</strong>बक फड़शोकाएल चाउर िपपाएल आंजुरद तकथाक पाजकांकचोट द’ र<strong>ह</strong>ल अिछग–गमे बेधल भाला–गड़ांसटीसे–टीस द’ र<strong>ह</strong>ल अिछफाटल–िचटल कपड़ा–लामूं<strong>ह</strong> कत<strong>ह</strong>ु <strong>ह</strong>ाथ कत<strong>ह</strong>ुं ेमे राखल िसगरेटक ठुीसन281


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लावािरश भ’ गेलइित<strong>ह</strong>ासमे ब<strong>ह</strong>ल नोरफेर एि<strong>ह</strong>बेर से<strong>ह</strong>ो बि<strong>ह</strong> गेलग <strong>ह</strong>ाएल लाशक भार कोना क’ सांठू ?अिन टकारी अमरौती पीने अिछओकरा लेलस यम, िशवम आ सु दरमक सजर्क बाधकत वबाधकत व मिर जाएमा<strong>ह</strong>ुरे–मा<strong>ह</strong>ुर भ’ जाएअ याय अमरलतीौपदीक िचरसन नमरैत चिल जाए282


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ए<strong>ह</strong>न सनकमे सनकैत ओकर अमरौतीकखनो बारुद फेकैएकखनो धराप रखैएबारुद आ धरापमे पो तादाना कत’ ताकूजे अनरसा बनाएब आ भार सांठब...क् यानभासमे फाटल गाछ<strong>दे</strong>िखअ <strong>ह</strong>िड़–िब<strong>ह</strong>ािड़ अएबे करत<strong>िव</strong> वासक जय ती अुिरत भेल अिछपर च ब<strong>ह</strong>ुतो धोएल सॴथक सेनुरककारुणीकताक भार कोनाक सांठू ?....283


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्४गीतउड़ैत धुआंमे करेज उड़ैत जा र<strong>ह</strong>ल अिछजी<strong>िव</strong>त इच् छा िससकी भरैत जा र<strong>ह</strong>ल अिछिपयाला िभतर मदम त चे<strong>ह</strong>रा <strong>दे</strong>खैत छल<strong>ह</strong>ुंओि<strong>ह</strong> चे<strong>ह</strong>राकें रेखा कोरैत छल<strong>ह</strong>ुं <strong>ह</strong>मगरम बु नीमे चे<strong>ह</strong>रा पकैत जा र<strong>ह</strong>ल अिछिसने<strong>ह</strong>क कसगर ब <strong>ह</strong>नमे बा <strong>ह</strong>ल छल<strong>ह</strong>ुं <strong>ह</strong>मओि<strong>ह</strong> ब <strong>ह</strong>नकें तोरण बनौने छल<strong>ह</strong>ुं <strong>ह</strong>म284


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्झ<strong>ह</strong>रैत नोरमे ब <strong>ह</strong>न खुजैत जा र<strong>ह</strong>ल अिछसोिनत एके <strong>ह</strong>ोइतो पेराएल <strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुं <strong>ह</strong>मिबत–िबतपर ितर कारस पीड़ाएल छल<strong>ह</strong>ुं <strong>ह</strong>मिसलेटके आखरसन सभ मेटाइत जा र<strong>ह</strong>ल अिछ५बाल गीतकुत–कुतामे िजतल<strong>ह</strong>ुं तं गोटरसमे ओसरा गेल<strong>ह</strong>ुंगोटी <strong>दे</strong>िख–<strong>दे</strong>िख चिकत छी, की करु चकरा गेल<strong>ह</strong>ुंआस रखने छी िजतैत जाइ िझिझरकोनामे घेरा जाइत छी285


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आस–पास क<strong>ह</strong>ैत–क<strong>ह</strong>ैत ध पा क<strong>ह</strong>ए ले िबसरा जाइत छीकी करु ककरांस’ झुला झुलैत ओझरा गेल<strong>ह</strong>ुंएक सलाइ, दु सलाइ तेसर बेरमे चो <strong>ह</strong>रा जाइत छीपािन–पािन क<strong>ह</strong>ैत–क<strong>ह</strong>ैत अंगनेमे ओंघरा जाइत छीमाछ–माछ बेंग क<strong>ह</strong>ए काल, अंगुरी मोड़एमे गड़बड़ा गेल<strong>ह</strong>ुंकौड़ी तासमे पाइ <strong>ह</strong>ारने म <strong>ह</strong>ुआ जाइिछतीर–धनमी चलबैत काल सङीएके आिख फोिङ <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ुं४.क्षिणका-शांत िम<strong>ह</strong>ड़ाि<strong>ह</strong>286


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एकटा <strong>ह</strong>ड़ाि<strong>ह</strong> जे राित मे पटकलि<strong>ह</strong> साँए केतोड़लि<strong>ह</strong> चौकीभोरे-भोर पड़ोसनी के गिरअबैत क<strong>ह</strong>लिख<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ँ,चुप र<strong>ह</strong> गे सबरतीराँड़ी, छुच्छी, सँएखौकी१. अर<strong>िव</strong>द ठाकुर-गजल २. म<strong>ह</strong>े कुमार िम-प ३.इ कलाव सुरे लाभअर<strong>िव</strong>द ठाकुरगजलकोना अजुका िदन ससरतै, राित कटतै <strong>ह</strong>ओ भजार287


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एक–एकटा पल <strong>ह</strong>मरा लेल सूनामी केर <strong>ह</strong>ारिबसिर गेलिछ मोन पिछला बेर कि<strong>ह</strong>या खुश भेल<strong>ह</strong>ुँडािकया आइयोने आनलक अिछ कोनो खुशखबरीक तारई म<strong>ह</strong>ाजन, ऊ म<strong>ह</strong>ाजन, निञ कत<strong>ह</strong>ु अिछ रामाबाणबाण बेगरताक अिछ भॲकल करेजक आर–पारयओ अ<strong>ह</strong>ारक दास! आब<strong>ह</strong>ुँ संतितक ि<strong>ह</strong>त कामनासँबजरगुमी तोिड़, करू िकछु आिग बारयकेँ जोगारपीड़सँ लड़बाक लेल राखय पड़त िनज पर भरोसपीड़ <strong>ह</strong>रय के लेल िन<strong>ह</strong> निञ एता<strong>ह</strong> कोनो औतारआधा–िछछा रि<strong>ह</strong> जाइछ ‘अरिबन’ जीवनक सभटा गजलओझरल रदीफो–कािफया आ माथ पर िमसरा सवारगजलकािनकए बड़ी काल नेना <strong>ह</strong>ािरकए चुप भए गेलै288


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लगैए एि<strong>ह</strong> ठामकेँ सभकान िदली भए गेलैपागधारी मगन छिथ अपनि<strong>ह</strong> बनायल कूप मे<strong>ह</strong>ाथ भिर न<strong>ह</strong>र जखनिक टीक िदली भए गेलैपेट, बासन, मुँ<strong>ह</strong>, जेबी, लोक–वेदक सभ िसंगारगाम, घर, सीमान सभ केँ छुछ िदली कए गेलैठेठ िदली सँ चलल अिछ गितक दाबा सूनामीअनघोल िदली मे भेलै जे <strong>दे</strong>श िदली भए गेलैजे भेला औतार, पैगबर, मसी<strong>ह</strong>ा सन कनेकोसभ केँ पोसुआ बना ‘अरिबन’ िदली लए गेलै।गजलमोन केँ छः पाँच छोड़ू, िगर<strong>ह</strong> राखब नीक निञ<strong>ह</strong>ाथ मे साबून लए कए फागू खेलब नीक निञआदम जकाँ जत के विजर्त फल पर निज़ <strong>ह</strong>ा लगाऊ289


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क्षण भिरक जे खेल, सिदखन सए<strong>ह</strong> खेलब नीक निञशद के औजार सँ भड़कायब लोकक भाव केँखेल छै ई स<strong>ह</strong>ज िकंतु ई खेल खेलब नीक निञ’ढ़ाइ आखर ेम’ पिढ़ पंिडत भेला फर कबीरअ<strong>ह</strong>ाँ एकरा खेल बूिझ एकरा सँ खेलब, नीक निञ<strong>ह</strong>े! मखौलक वतु निञ िथक एि<strong>ह</strong> कृितक उपादानमािट, पािन िक रौद, <strong>ह</strong>वा स ुत खेलब नीक निञखन आजादी, खन िकरांती, खन चुनाओक खेल–बेलपि<strong>ह</strong>र खर खेलैत अयल<strong>ह</strong>ुँ, आर खेलब नीक निञमृयू केँ खेलौर बूिझ खेलल<strong>ह</strong>ुँ सगर िजनगीक खेलआब लगैछ िजनगी सँ ‘अरिबन’ एना खेलब नीक निञ।गजलकी क<strong>ह</strong>ी एि<strong>ह</strong> बािढ़ मे डगरक कथा–िखसा खराब290


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्समािधआरय मे खराब, ससुरािर मे बेसी खराबबािढ़ मे छपर िनपा, भेटल तारपोलीन खराबचाऊर खरब<strong>ह</strong>े छलै आ दािल िकछु बेसी खराबबािढ़ मे भेटत कतय िकछु नीक बोली िक वचनमुिखयाक बोली ओलसन, बीडीओ के मुँ<strong>ह</strong> खराबडाग्डरक त कथे निञ, एि<strong>ह</strong> बािढ़ मे औषिध खराबएि<strong>ह</strong> खरब<strong>ह</strong>ा <strong>ह</strong>ाल मे धीया–पूता के मोन खराबचढ़ल बािढ़ आ सूचना–सवाद के साधन खराब<strong>ह</strong>ािकम सभक वा<strong>ह</strong>न खराब अिछ, ना<strong>ह</strong> के पेनी खराबकी धसय छी बािढ़ पर ‘अरिबन’, अ<strong>ह</strong>ाँक माथा खराबमतला त बकबासे जकाँ, मकता कने बेसी खराब291


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२. म<strong>ह</strong>े कुमार िम,पूवर् सांसद,चेला च ाच आ दलाल राखू अपनेटा संगसेबाके सु<strong>िव</strong>धा िमलत जनतामे र<strong>ह</strong>त रंगजनतमे र<strong>ह</strong>त रंग च चा ब<strong>ह</strong>ुत जरुरीच चा जॱ <strong>ह</strong>ोय संग <strong>ह</strong>ोएत सब आशा पुरीचच अिछ ओि<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>ा पुरुषके जे रामके वरण करएजनता सभ<strong>ह</strong>क वात नि<strong>ह</strong> वुझे अपने खुा धरएअपने खुा धरै <strong>िव</strong>वेेकक रित नि<strong>ह</strong> लेससंवेदनाक वर कतौ नि<strong>ह</strong>,जड़ै र<strong>ह</strong>ए मधेशिजरीजा माधव आ <strong>ह</strong>ो च ड,िकएक चा<strong>ह</strong>ी लोकत 292


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लोकतत आव लोप भेल भोग त ला’ लडूजनता सभ<strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>क<strong>ह</strong>ीत की,अपन झोड़ा भरुअपन भरु नि<strong>ह</strong> त’ पछतावा <strong>ह</strong>ेायतवैर <strong>िव</strong>रोधक िच ता नि<strong>ह</strong> अपन परार कतै जायतजुरल र<strong>ह</strong>ु यि<strong>ह</strong> जोगारमे अपन पिरजन नि<strong>ह</strong> छुटएलुटव अिछ सं कार <strong>ह</strong>मर लुइट सकी से लुटएगाथ कथमैप नि<strong>ह</strong> छोडूु धयने र<strong>ह</strong>ू झोड़ापा अपने वाय<strong>ह</strong> लायेक छी जेना स <strong>ह</strong>ेसक घोड़ामंी नि<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>ामंी एि<strong>ह</strong> धरतीक य पुतशरमस’ं िमिथला कािन र<strong>ह</strong>ल, <strong>दे</strong>ख ि<strong>ह</strong>नक करतुत<strong>दे</strong>ख ि<strong>ह</strong>नक करतुत जनता िधक् कािर र<strong>ह</strong>ल अिछलोभ लालचमे फसल नेताक,े आव जनता झटकािर र<strong>ह</strong>ल अिछसं<strong>िव</strong>धान सभा िनवचनमे <strong>दे</strong>खल ए<strong>ह</strong>न ताल293


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जनतासभ आराम करैछ, नेता अिछ वे<strong>ह</strong>ालपैसा सभ<strong>ह</strong>क लोभमे फसल, <strong>िव</strong>कायल मधेशी नेताटे डर भिर भिर मधेशक िटकट एत’ <strong>दे</strong>तागु डा बदमास आ उच् चका पौलक मधेशक िटकटजेकरा <strong>िव</strong>रोधमे मरल पचासो वाय<strong>ह</strong> मांग िसटतआव<strong>ह</strong>ु जागू, जागूु औ मधेशी भैयािजनगी भिर पछता<strong>िव</strong> र<strong>ह</strong>व, करव,<strong>ह</strong>ाय दैया३.इ कलावसुरे लाभअ <strong>ह</strong>र उठल, <strong>िव</strong><strong>ह</strong>ािर उठल अिछ,294


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आिग उठल अिछ, पािन उठल अिछ,<strong>ह</strong>र िदलमे दावानल धधकएगाम गाममे बािढ़ उठल अिछबच् चा उठल, जवान उठल अिछ,जनी उठल अिछ, जाित उठल अिछ,गली ग लीमे आिग पसरलैआइ <strong>ह</strong>मर मशान उठल अिछआइ राम उठल, र<strong>ह</strong>मान उठल अिछ,कुरान उठल अिछ,रामायण उठल अिछ ।शंख चलए कृ ण सभामेम<strong>ह</strong>ाभारतमे अखिन तुफान उठल अिछ ।295


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ब दूक उठल, गोला उठल अिछबारुद उठल अिछ, बुट उठल अिछछैने ओतेक पे तोलमे गोलीबच् चा बच् चा जाित उठल अिछ ।भार उठल,साँझ उठल अिछ,बेर उठल अिछ, राित उठल अिछनसनसक खून अिछ खौिल र<strong>ह</strong>लचु <strong>ह</strong>ीक छाउरमे आिग उठल अिछ ।शोिषत उठल,शािसत उठल अिछदबल उठल अिछ, थकुचाएल उठल अिछ296


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्शाषक वगर्क नी न उड़ल अिछओकर डरे थर–थर काँिप उठल अिछ ।नारा उठल , आकाश उठल अिछ,ब ती उठल अिछ, गाम उठल अिछ,घर–घरमे अ घोल उड़ैएमुीमे इ कलाब उठल अिछ ।िशव कुमार झा-िकछु प ३..िशव कुमार झा ‘‘िटलू‘‘,नाम ः िशव कुमार झा,िपताक नाम ः व0 काली कात झा‘‘बूच‘‘,माताक नाम ः व0 चकला <strong>दे</strong>वी,जम ितिथ ः 11-12-1973,िशक्षा ः नातक (िता),जम थान ः मातृक ः मालीपुरमोड़तर, िज0 - बेगूसराय,मूलाम ः ाम $ पालय - किरयन,िजला - समतीपुर,िपन: 848101,संित ः बंधक, सं<strong>ह</strong>ण,जे0एम0 ए0 टोसर् िल0,मेन रोड, िबटुपुरजमशेदपुर - 831 001, अय गित<strong>िव</strong>िध ः वषर् 1996 सॅ वषर् 2002 धिर <strong>िव</strong>ापित पिरषद समतीपुरक सांकृितक ,गितविध एवंमैिथलीक चार - सार <strong>ह</strong>ेतु डाॅ0 नरेश कुमार <strong>िव</strong>कल आ ी उदय नारायण चैधरी (रापित पुरकार ात िशक्षक) क नेतृव मेसंलग्न297


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्!! ऋतुराज मे <strong>िव</strong>रि<strong>ह</strong>नी !!िपया कोना कऽ िबततै फागुन मास अपार औ,जीवन भेल प<strong>ह</strong>ाड़ औ ना ..... ॥कोइली कु<strong>ह</strong>कै ठािढ़ पात<strong>ह</strong>ोईछ मन मे अघातएकसिर डूिब र<strong>ह</strong>ल छी, अ<strong>ह</strong>ॴ िबनु <strong>ह</strong>म मझधार औजीवन भेल प<strong>ह</strong>ाड़ औ ना ..... ॥मरक गुंजन लागय तीत,के<strong>ह</strong>ेन िन ठुर भेल<strong>ह</strong>ुॅ मीत298


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कोना कऽ सूिख सकत ई फूटल अुधार औ,जीवन भेल प<strong>ह</strong>ाड़ औ ना ..... ॥सखी सभ सिदखन अिछ कवदाबय,िबछुरन रोदन लऽ कऽ आबयिब<strong>ह</strong>ुंसल यौवन पसरल मेघ आ अिभसार औ,जीवन भेल प<strong>ह</strong>ाड़ औ ना ..... ॥<strong>दे</strong>िखते अबीर गुलालक रंग<strong>िव</strong>र<strong>ह</strong> बनौलक कलुष उमंगक<strong>ह</strong>ू कोना उठत ई मृत शय् या क क<strong>ह</strong>ार औ,जीवन भेल प<strong>ह</strong>ाड़ औ ना ..... ॥!! च माक बोखार !!299


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सोल<strong>ह</strong>म मे कएल अंतः थ वेश,<strong>ह</strong>ुलसल मन गेल<strong>ह</strong>ुॅ नवल <strong>दे</strong>श ।ि<strong>ह</strong>य बसिथ कला । धयल<strong>ह</strong>ुॅ <strong>िव</strong>ज्ञान,राखल जननी ईच् छाक मान ।वै अंगरेिजया विन बचाबू दीनक परान,अथर्<strong>ह</strong>ीन िमिथला मे बढ़त शान ।धऽ यान सुनल सृि टक इच् छा,गॉिठ बाि <strong>ह</strong> लेल<strong>ह</strong>ुॅ लऽ गुरूदीक्षा ।कॉलेज मे बीतल पि<strong>ह</strong>ल स,आओल तातक आ<strong>दे</strong>श प ।पिढ़ते आबू अ<strong>ह</strong>ॉ अपन गाम,<strong>ह</strong>ैत ये ठक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>ापित धाम300


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तन झमिक गेल, मन गेल गुदिकभौजी केॅ <strong>दे</strong>खबिन <strong>ह</strong>ऽम <strong>ह</strong>ुलिक ।आगत र<strong>िव</strong> प<strong>ह</strong>ुॅचल जनम ाम,शत अ यागत छिथ ताम-झाम ।च<strong>ह</strong>ुॅ - िदिश भऽ र<strong>ह</strong>ल च<strong>ह</strong>ल प<strong>ह</strong>ल,िच <strong>ह</strong> - अनिच <strong>ह</strong> सखा सॅ भरल म<strong>ह</strong>ल ।एक नव नौतािर ब<strong>ह</strong>ुआयामी,पूछल सॅ छिथ छोटकी मामी ।थमि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुनका सॅ भेंट भेल,भेल दुनू गोटे मे क्षणि<strong>ह</strong>ं मेल ।सॉझे औती<strong>ह</strong> दीदी अिनता,आकुल मॉ केर एक मा विनता ।<strong>दे</strong>िखते <strong>दे</strong>खैत आिब गेल सॉझ,301


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मॉ तिकते बाट ओसार मॉझ ।दीदी आंगन अयिल <strong>ह</strong>ॅिसते <strong>ह</strong>ॅसैतमॉ गऽर लगौलिन ठोि<strong>ह</strong> कनैत ।दीदीक नयन <strong>ह</strong>ेरायल िरमलेस मे,<strong>दे</strong>िख मामी पड़लिन पेशोपेस मे ।च मा मे सु नर दाईक <strong>िव</strong>भा,बिढ़ र<strong>ह</strong>ल ि<strong>ह</strong>नक नयनक शोभा ।मामी ! ई सऽख नि<strong>ह</strong> अॉिखक इलाज,मॉथ ददर् सॅ छल वािधत सभ काज ।सुिन मामी मोन भऽ गेल अलिसत,<strong>ह</strong>ुनक वाम अॉिख मे पीड़ा अतुिलत ।नोिचते नोचैत भेल नयन लाल,ददर् पसिर र<strong>ह</strong>ल स पूणर् भाल ।302


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आंगन दलान पीड़ा िक लोल,अॉिख धोलिन लऽ जल डोले डोल ।फूिल गेल नयन केर अधर पऽल,<strong>ह</strong>ऽम सेकल<strong>ह</strong>ुॅ लऽ गुलाब जऽल ।वैो आयल नि<strong>ह</strong> कोनो असिर,कछमछ कऽ र<strong>ह</strong>ली - र<strong>ह</strong>ली कु<strong>ह</strong>िर ।माते कयलिन बाबूजीक यानाकषर्ण,अॉगन मे आिब ओ दऽ र<strong>ह</strong>ला भाषण ।सभ दोष सारक नि<strong>ह</strong> दैछ यान,वयस तीस मुदा एखन<strong>ह</strong>ुॅ अज्ञान ।रक् त जमल <strong>िव</strong>लोचन िझ ली मे,सैिनक कंत पड़ल छिथ िद ली मे ।सर<strong>ह</strong>ोिज सॅ पुछलिन पीड़ाक काल,303


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पि<strong>ह</strong>ल बेिर भेल छल परूॅका साल ।मॉ सऽ क<strong>ह</strong>लिन लाउ नव अंगा,ि<strong>ह</strong>नका लऽ जायब दिड़भंगा ।ितर कार करब नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>एत उिचत,किनया दरद सॅ अित <strong>िव</strong><strong>ह</strong>ुंिसत ।काि <strong>ह</strong> अिछ <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> अ<strong>ह</strong>ॉ जुिन जाऊ,करैत छी उपाय नि<strong>ह</strong> घबराऊभोरे ‘िट लू' जेता ि<strong>ह</strong>नक संग,नि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> मे कऽ सकलिन <strong>ह</strong>ुड़दंग ।भातृक सासुर जेता चतुथ मे,मातृ आ<strong>दे</strong>श लागल <strong>ह</strong>म अथ मे ।304


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नि<strong>ह</strong> बात काटल शांत छल<strong>ह</strong>ुॅ सुनैत,राित िबतल सुजनी मे किनते कनैत ।कोन बदला लेलक बापक सार,अपन संकट बा <strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>मरा कपार ।मामी केॅ <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> चीि <strong>ह</strong> सकल,भीतर सॅ इ <strong>ह</strong>ोर ऊपर शीतल ।नि<strong>ह</strong> जा सकल<strong>ह</strong>ुॅ <strong>ह</strong>म विरयाती,गाबै छी <strong>ह</strong>ुनक दुःखक पॉती,भोरे उिठ दिड़भंगा जा र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुॅ,नैनक शोिणत सॅ न<strong>ह</strong>ा र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुॅ ।प<strong>ह</strong>ुॅचल डॉक् टर िमिसर केर िक् लिनक,चक्षुक िचिक सक सभ सॅ नीकदुआरे पर क पाउ डर नाम पुछल,305


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मामी नुपूर क<strong>ह</strong>िन ओ कुकुर िलखल ।<strong>दे</strong>खऽ मे भऽल पर व ब<strong>ह</strong>ीर,उपिर मन <strong>ह</strong>ॅसल, भीतर अधीर ।वै िमिसर क<strong>ह</strong>ल नि<strong>ह</strong> दृि ट दोषदु<strong>ह</strong>ू अॉिखये <strong>दे</strong>खै छिथ कोसे - कोस ।नेक आगॉ नि<strong>ह</strong> अिछ अ <strong>ह</strong>ारि<strong>ह</strong>नका लागल च माक बोखार ।<strong>ह</strong>म िलिख दैत छी शू य ग् लास,बुझा िदऔन ि<strong>ह</strong>नक िरमलेशक यास ।ता<strong>ह</strong>ू सॅ जॱ नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेती नीक,अॉिख सेकू बिन ने<strong>ह</strong>ी बिनक,अधर पर मु की आगॉ अ <strong>ह</strong>ार,कानल मन सोिच <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>क म <strong>ह</strong>ार ।306


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्डॉक् टर बनऽ केर तृ णा मन सॅ भागल,ए<strong>ह</strong>ेन मरीज भेटत तऽ <strong>ह</strong>एब पागल ।धुिर गाम माता केर करब नमन,तोड़ू जननी <strong>ह</strong>मरा सॅ लेल वचन ।चशिमश नैन मामी छिथ अित गदरल,<strong>ह</strong>मर योजना ि<strong>ह</strong>नक भभटपन मे उड़ल ।१. कुमार पवन-नि<strong>ह</strong> िबसरैछ/काि तँ र<strong>िव</strong> छै २.रोशन जनकपुरीच ाल आ सड़क ३.ओम कुमार झा- थर थर कािपँ र<strong>ह</strong>ल छौ तो<strong>ह</strong>र पयर ४.राज<strong>दे</strong>व मंडल- क<strong>िव</strong>ता307


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कुमार पवन, वात<strong>िव</strong>क नाम–डॉ. पवन कुमार झाजमितिथ–27/12/1958, थायी पता–ाम+पालय–मुरैठा, भाया–कमतौल, िजला–दरभंगा, िब<strong>ह</strong>ार िपनकोड–847304वर्मान पता–ारा–डॉ. पी. के. झा, पी. जी. टी. (ि<strong>ह</strong>दी), केीय <strong>िव</strong>ालय, किट<strong>ह</strong>ार (िब<strong>ह</strong>ार), िपन कोड–854105 मो. 09430038969िशक्षा–एम. ए. (ि<strong>ह</strong>दी), बी. एड., पी. एच. डी., आजी<strong>िव</strong>का–केीय <strong>िव</strong>ालय संगठन मे पी. जी. टी.(ि<strong>ह</strong>दी)क रूपमे कायर्रतलेखन–<strong>िव</strong>गत शतादीक नवम् दशकक ारंभमे क<strong>िव</strong>ता लेखन सँ साि<strong>ह</strong>य–कमर् ारंभ। ायः डेढ़ दशक धिरक<strong>िव</strong>ता, कथा, यंग्य आ आलोचनामक िनबंधक <strong>िव</strong>रल लेखन। एक दशकक मौनक बाद लेखनक दोसरपारी 2008 ई. मे ारंभ। शीि<strong>ह</strong>ं क<strong>िव</strong>ता–सं<strong>ह</strong> कथा–सं<strong>ह</strong> आ यंग्य–सं<strong>ह</strong>क काशनक तैयारी।नि<strong>ह</strong> िबसरैछ308


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नि<strong>ह</strong> िबसरैछ....नि<strong>ह</strong> िबसरैछएको पलक लेल नि<strong>ह</strong> िबसरैछजाड़क ओ िठठुरैत कनकनायल भोर....सघन कु<strong>ह</strong>ेस केँ चीरैतमयम गितएँ आगाँ बढ़ैतिबलमल छल मुजफरपुर टीसन परअवध आसाम एक्सेसलीपरक कोच नबर सात मेइा दुी लोक सभटायलेट िदस अबैत जाइतबाकी याी सभ मारने गुबदी अलसाइत....चा<strong>ह</strong>वला िबकुटवला309


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अघन अघन मानकसवर <strong>िव</strong>ज्ञापन करैतकऽ र<strong>ह</strong>ल छल जड़ता केँ भंग....िक तखनि<strong>ह</strong> ओचढ़ल छल बॉगी मे चुपचापायः दस बखर्क दुबर–पातर धुआकँिच आयल आँिखब<strong>ह</strong>ैत सुड़सुड़ाइत नाकमैल–िचट फाटल शटर् सँक<strong>ह</strong>ुना कऽ झँपने अपन <strong>दे</strong><strong>ह</strong>गदर्िन सँ ठे<strong>ह</strong>ुन धिरमुलकल कठुआयल खाली–खाली पएर....310


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िनःशद लागल ब<strong>ह</strong>ारय ओबॉगी मे िछिड़आयलयुक्त–पिरयक्त पदाथर् सभखाली िडपोजेबुल कपखोइया िचिनञा बादामकिसगरेटक िमझायल शेषांशिसी तमाकुलकअँइठ–कुइठ भरल कागजी लेट....मािर कऽ ठे<strong>ह</strong>ुिनयाँ िन<strong>ह</strong>ुरैतिनचला बथर् तर ढुकैतचीज वतु सभ केँए<strong>ह</strong>र ओ<strong>ह</strong>र घुसकबैत311


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एतऽ सँ ओतऽ धिर बॉगी भिरब<strong>ह</strong>ारैत र<strong>ह</strong>ल....ब<strong>ह</strong>ारैत र<strong>ह</strong>लखुिज कऽ ेन अपन गित सँ बढ़ैत र<strong>ह</strong>ल....खतम कऽ काजपसािर <strong>दे</strong>ने र<strong>ह</strong>य ओअपन कठुआयल <strong>ह</strong>ाथए<strong>ह</strong>र बॉगी भिर पसरल <strong>दे</strong>िख गंदगीराित मे जे याी सभ भेल र<strong>ह</strong>िथ परेशानतिन गेल छलिन एखन <strong>ह</strong>ुनके सभक चे<strong>ह</strong>रा<strong>दे</strong>िख कऽ एि<strong>ह</strong> अवांिछत याचक केँक्यो अस<strong>ह</strong>ज<strong>दे</strong>िख छौड़ाक िघनायल धुआ312


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ाकुल क्यो जेकोन लापरबा<strong>ह</strong>क ई अिछ संतान<strong>दे</strong>शक बेस<strong>ह</strong>ार जनसंख्याक ित िचंितत क्यो<strong>िव</strong>िमत क्योआिखर <strong>िव</strong>दाउट िटकट ई सभ चलैत अिछ कोनाक्यो–क्यो तँ एकदम प छला<strong>ह</strong>–चोरक िगरो<strong>ह</strong>क तँ ई अिछ एजेंट....जाड़क ओि<strong>ह</strong> कनकनायल भोर मेकोच नबर सातक बोनाफाइड याी सभमसृण कबलक उणता मे सुटकलकरैत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> धुरझाड़ <strong>िव</strong>मशर्जनसंख्या <strong>िव</strong>फोट पर313


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्असुरिक्षत याा पर बाल मजदूरी परसरकारक असफलता पर<strong>दे</strong>शक दुदर्शा परआ ओ<strong>ह</strong>र ओदस बखर्क गरजू अबोध मजदूरसभ िकछु सुनैत र<strong>ह</strong>लसुिनयो कऽ टारैत र<strong>ह</strong>लठोर–पर ठोर सटौनेएक–एक यिक्त लग जाइत र<strong>ह</strong>लअपन नाि<strong>ह</strong>टा खाली <strong>ह</strong>ाथबेर–बेर पसारैत र<strong>ह</strong>ल....नि<strong>ह</strong> िबसरैछ....नि<strong>ह</strong> िबसरैछ314


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एको पलक लेल नि<strong>ह</strong> िबसरैछखजूर–पातक बाढ़िन पकड़ने ओवाम <strong>ह</strong>ाथयाचना मे पसरल ओखाली–खाली दि<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>ाथआ काँची सँ भरल ओ चमकैत आँिख दूननि<strong>ह</strong> िबसरैछ....।काि तँ र<strong>िव</strong> छैओ आइ मुिदत छला<strong>ह</strong>दूनू बेकती कामकाजी315


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>ुना कऽ एक दोसरा सँ राजीबूढ़ छलिथन माय बापतीन तीन टा बाल बच्चा अययनरतपलखित नि<strong>ह</strong> दम लेबाक एक दोसराक <strong>ह</strong>ाल पुछबाकदगमगाइत स<strong>ह</strong>रैतकोसक कोस दौगैतकण–कण केँ दु<strong>ह</strong>ैतक्षण–क्षण <strong>ह</strong>कमैतमुी मे बसात पकड़ैतठेि<strong>ह</strong>आयल छलारमुदा, आइ मुिदत छला<strong>ह</strong>मुिदत छला<strong>ह</strong> जे316


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सता<strong>ह</strong>क आइ छैक अंतकाि तँ र<strong>िव</strong> छैकर<strong>ह</strong>ब कि िनिंतकाि तँ र<strong>िव</strong> छैक....जदिप ओ नीक जकाँ जनैत छला<strong>ह</strong>राखल छिन तैयार कयलकाजक दीघर् पुजकाजक आगाँ अपन कोन मजबजौने छिन कािए दजकािए जुटयबाक छिन घरक खचकीनबाक छिन माय–बापक लेल दबाइयूटर िबनु अटकल छिन बेटाक पढ़ाइ317


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ठीक करयबाक छिन टी. बी.कतोक िदन सँ पी चिथ<strong>ह</strong> परेशानगैसक चूि कऽ र<strong>ह</strong>ल छिन <strong>ह</strong>राननोकरी करथु िक भुकभुकाइत चूि सँ संघषर्स’ख तँ भइए गेलिन सुडा<strong>ह</strong>मुदा, कैयो नेञ सकैत छिथ आ<strong>ह</strong>....से ओ नीक जकाँ जनैत छला<strong>ह</strong>जे पिछले अनेक र<strong>िव</strong> जकाँकुको र<strong>िव</strong> आयलजेना अबैत र<strong>ह</strong>ल अिछआिब कऽ चिल कायतजेना जाइत र<strong>ह</strong>ल अिछ318


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्औचके मोनचलल छलिन ोरकी सिरप<strong>ह</strong>ुँ काि र<strong>िव</strong> र<strong>ह</strong>ए?की सिरप<strong>ह</strong>ुँ काि र<strong>ह</strong>ब िनिफिर?नि<strong>ह</strong>!िजनगी मे कोनो र<strong>िव</strong> क<strong>ह</strong>ाँ?समय बीतैत अिछ अ<strong>िव</strong>रामिजनगी मे कतय अिछ आराम?तदिप पता नि<strong>ह</strong> िकएकबना कऽ रखैत एकटा सुखद मओ आइ मुिदत छला<strong>ह</strong>चलू सता<strong>ह</strong>क आइ छैक अंतकाि त र<strong>िव</strong> छैक319


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्र<strong>ह</strong>ब काि िनिंतकाि तँ र<strong>िव</strong> छैक२. रोशन जनकपुरीच ाल आ सड़कति<strong>ह</strong>यासडक गमर् कएने र<strong>ह</strong>ैओ च पल सबजकर चु <strong>ह</strong>ा र<strong>ह</strong>ै ठंढाआ पेट र<strong>ह</strong>ै खाली,अपन चु <strong>ह</strong>ाके पक्षमेअपन चु <strong>ह</strong>ाके पक्षमे,च पलक चापस’आ ठंढा चु <strong>ह</strong>ाके तापस’जनमलै एकटा वालामुख् ी320


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आ एकटा भूक प,आ <strong>ह</strong>मर च पलवाली मायके आंइखमेआश भइर गेल र<strong>ह</strong>ैगमर् चु <strong>ह</strong>ा केआ अखन,च पल सबत अखनो सड़केपर अिछमुदा जुा सबजे ति<strong>ह</strong>या च पल संगे सड़के पर दौड़ैत र<strong>ह</strong>ै,िदशा बदिल लेने आिद<strong>ह</strong>मर च पल वाली मायके पेटअखनो खािलए अिछचु <strong>ह</strong>ा अखनो ठंडे अिछआ <strong>ह</strong> मरच पलवाली मायके आंइखमेआोश भइर गेल अिछतैं,आोशके गीतिलखाइते र<strong>ह</strong>बाक चा<strong>ह</strong>ी321


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अग् नी गीत गबैते र<strong>ह</strong>बाक चा<strong>ह</strong>ीआ च पल सब केसड़क गमर् किरते र<strong>ह</strong>बाक चा<strong>ह</strong>ी३.ओम कुमार झाथर थर कािपँ र<strong>ह</strong>ल छौ तो<strong>ह</strong>र पयररे खसवादी तो वाजल छें मधेशीया <strong>ह</strong>ोइत अिछ कायरमुदा मधेशीयाक जोस <strong>दे</strong>िख थरथर काँिप र<strong>ह</strong>ल छौ तो<strong>ह</strong>र पायर।जागी गेल छै मधेशी अपन अिधकार <strong>ह</strong>िथयाब लेलघरघर सँ उमरल छै मधेशी मधेशी सरकार बनाब लेल322


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पचिस श<strong>ह</strong>ीदक खुन कि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल छै, उठ मधेशी उठ उठधोखा, फरेब <strong>दे</strong>खा र<strong>ह</strong>ल छौ, िगिरजा कोइराला उँट ।ि<strong>ह</strong>र य क यप च ड वाजल ओ ब दुक उठाओल मधेशीके मार लेलमधेशीक बच् चा बच् चा <strong>ह</strong>लाद वनी खनत गड़दा ओकरो गार’ लेलमधेशक भुिमसँ आ दोलनक वाला धधकल छैजे आओत ओकरा िमझाब ओ ओि<strong>ह</strong> जिर मरलैझुकल िगरजा, झुकल च ड झुकल मधेशी दलाल सभपयर पकिड़ िगरिगरेनै िगरजा– दलाल सभ ।व<strong>ह</strong>ुत खएले मधेशीक कमाई आव नि<strong>ह</strong> तोरा पचतौ रे323


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मधेशी अ पन ि<strong>ह</strong> सा नेने आब तोरा नि<strong>ह</strong> छोड़तौ रे।दू शय अठतीस विरस सँ मधेिशया के वड़ ठकले रेछ रुप तो<strong>ह</strong>र <strong>दे</strong>खार भ गेलौ आव तो नि<strong>ह</strong> बचवे रे ।लोकतंक नकाब लगा राक्षसी रुप तॲ नुकाओले रे<strong>ह</strong>मरे घर फुटाक <strong>ह</strong>मरे भाइके बंधुआ–वि<strong>ह</strong>या बनौले रेखबरदार आब सुने नङटा आव नि<strong>ह</strong> चािल चलतौ रेअ पन अिधकार लेव’ लेल मधेिशया िसं<strong>ह</strong>दरबार बँटतौ र ।जनसंख् याक आधारमे चुनावी क्षे ल छोड़बौ रेतो<strong>ह</strong>र नाक रगिड़ संघीय यव था ल लेबौ रे ।324


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आई मधेशीयाक <strong>ह</strong>ुनकर सुनजन जन वजै छै एके बातमधशी एकता िज दावादमधेशी एकता िज दावाद ।४.राज<strong>दे</strong>व मंडल1.झाँपल अि त वनि<strong>ह</strong> जािन कि<strong>ह</strong>यासँचाँपल अिछ325


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>मर अि त वएकटा आकृितसँझाँपल अिछकखन<strong>ह</strong>ुँ कालओ <strong>दे</strong>खबैत अिछ-ासबार बार <strong>ह</strong>टेबाक<strong>ह</strong>म कऽ र<strong>ह</strong>ल छी-यासिक तु ओ नि<strong>ह</strong> छोड़ैत अिद-बासटकराइत र<strong>ह</strong>ैत अिछ<strong>ह</strong>मरा मितसँिनबध अपना गितसँ<strong>दे</strong>खऽ चा<strong>ह</strong>ैत छी <strong>ह</strong>मसरुप326


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नि<strong>ह</strong> अिछ <strong>ह</strong>ुनक कोन<strong>ह</strong>ुँ-रुपसुनने छल<strong>ह</strong>ुँ <strong>ह</strong>म िख सामेए<strong>ह</strong>न अनजानकेँ<strong>दे</strong>िख सकैत अिछ शीशामे<strong>ह</strong>म मानैत छीखास ज्ञानेि याँसँ जानैत छीभीतरमे ओ लगा र<strong>ह</strong>ल अिछ-फानीसुिन र<strong>ह</strong>ल छी व-वाणीा त करबाक लेल उ कषर्करऽ पड़त आब संधषर्नि<strong>ह</strong> तँ बना सकैत अिछ <strong>ह</strong>मरा जोगीिक तु अि त वक लेल अिछए<strong>ह</strong>ो उपयोगी।327


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्2. र<strong>ह</strong>ब अँ<strong>ह</strong>ॴ सभक सँगिचिचयाकेँ सोर पाड़ैत<strong>ह</strong>मर कंठ दुखा गेलिपयाससँ जेनाठोर सुखा गेलचारुभर भरल ल<strong>ह</strong>ाशकऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ <strong>ह</strong>मर उप<strong>ह</strong>ासिकयो नि<strong>ह</strong> सुनैत अिछ<strong>ह</strong>मर आवाजकतऽ चिल गेला<strong>ह</strong><strong>ह</strong>मर समाजजरुरी छल328


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एि<strong>ह</strong> रुिढ़केँ तोिड़ <strong>दे</strong>बभ<strong>िव</strong> यक <strong>ह</strong>ेतुनव िदशा मोिड़ <strong>दे</strong>बअ<strong>ह</strong>ाँ सभ तँ अपनि<strong>ह</strong> छी अगाधअसर <strong>ह</strong>ोऊ छोड़ू <strong>िव</strong>वादनि<strong>ह</strong> रोिक सकत कोनो िब न बाध<strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> कएल<strong>ह</strong>ुँ कोन<strong>ह</strong>ु बड़का अपराध<strong>ह</strong>ेओ एम<strong>ह</strong>र आउनि<strong>ह</strong> िखिसआऊनि<strong>ह</strong> करब आब िनयम भंगनि<strong>ह</strong> करब अ<strong>ह</strong>ाँ सभकेँ तंगिलअ अपन राजनि<strong>ह</strong> चा<strong>ह</strong>ी <strong>ह</strong>मरा ताज329


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नि<strong>ह</strong> बदलब आब अपन रँगर<strong>ह</strong>ब िमिल जुिल सभक सँग।3.आ<strong>ह</strong>-िलअ पड़त आ<strong>ह</strong>करुणा अथा<strong>ह</strong>बा<strong>ह</strong>र शीतलतािक तु भीतरमे दा<strong>ह</strong>चारुभरसँघेरलक आ<strong>ह</strong>लोग कि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>लवा<strong>ह</strong>-वा<strong>ह</strong>अिछ <strong>िव</strong> वासछूिब लेब आकाश330


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िक तु पाइर तर अिछअसंख् य ल<strong>ह</strong>ाशिचिचआइत दासतइयोबढ़ल जा र<strong>ह</strong>ल मनक चा<strong>ह</strong>पार लगाउत कोन ना<strong>ह</strong>िबनु लेने आ<strong>ह</strong>िक भेिट सकतवा<strong>ह</strong>-वा<strong>ह</strong>परंच,नि<strong>ह</strong> छी लापरवा<strong>ह</strong>खोजब नवका रा<strong>ह</strong>।4. ज्ञानक झंडा331


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अन त अिभलाषाबदिल <strong>दे</strong>लक पिरभाषाआकाश सब जग<strong>ह</strong> भरती भऽ गेलिचरई च<strong>ह</strong>-च<strong>ह</strong>लोग स<strong>ह</strong>-स<strong>ह</strong>ग ध म<strong>ह</strong>-म<strong>ह</strong>अ न ग<strong>ह</strong>-ग<strong>ह</strong>भरल जान-मालटूिट गेल जजर्र जालज्ञान आब तोड़य तालभागल तं-मंसवर् चिल र<strong>ह</strong>ल यंआब नि<strong>ह</strong> चलत332


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अंध<strong>िव</strong> वासक <strong>ह</strong>थकंडाफ<strong>ह</strong>रा र<strong>ह</strong>ल<strong>िव</strong>ज्ञानक झंड़ाच<strong>ह</strong>ुँिदश छँिट गेल अ <strong>ह</strong>ारभऽ र<strong>ह</strong>ल जय-जायकारिनत नूतन आ<strong>िव</strong> कारअपर पारबना र<strong>ह</strong>ल धराकेँ वगर् सनिक तु कतऽ सँ आनतओ<strong>ह</strong>न जन-मनतइयो लगौने आसकऽ र<strong>ह</strong>ल यासनि<strong>ह</strong> जािन झंडा आब कतऽ गड़त333


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कोन नव दुिनयाँ केँ खोज करत।बालानां कृते-१. आशीष चौधरी २. जगदीश साद मंडल-िकछु ेरक संग ३. <strong>दे</strong>वांशु वसकमैिथली िच-ृंखला (कॉिमक्स)आशीष चरैया, अरिरयानाम: आशीष कुमार चौधरीिपताक नाम: ी नवल िकशोर चौधरीपता: गाम–चरैया, िजला–अरिरया,िब<strong>ह</strong>ार।लघु कथाजीत गयो मोर का<strong>ह</strong>ाबड पुरान एकटा सच कथा अिछ। एकटा मगंलवार गामक लड़का छलै जकर नाम <strong>िव</strong>ानंद छलै। ओकरिबया<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोमए छल। िकऐक तँ उ आंिखसँ आ<strong>ह</strong>र छलै। बड िदनक बाद एकटा धीमा गामक लड़कीसँ334


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िबया<strong>ह</strong> तए भेल आ बड पैसा लऽ कए ओकर िबया<strong>ह</strong> धीमा गाममे तए भेल। िकएक तँ उ लड़का <strong>ह</strong>ाईकूलमे माटर से<strong>ह</strong>ो छलै। ई ारे ओकरा बड रास पैसा दऽ कए लड़कीक बाप िबया<strong>ह</strong> तए केलक। बडरास बिरयाती लऽ कए लड़काक बाप प<strong>ह</strong>ुंचल लड़की बलाक ओतए। ओतए <strong>िव</strong>िध <strong>िव</strong>धानसँ ओकर दुनूकिबया<strong>ह</strong> भेल राितमे सब बिरयाती गण खाना खऽ कए सभ सुते चिल गेल। भोरमे िबग्जी कऽ कए सभकइच्छा भेल लड़की <strong>दे</strong>खैक। िकऐक तँ ाण सभक िनयम छलै लड़कीक सु<strong>ह</strong>ाग <strong>दे</strong>बेक तखन जाकै सभलड़कीक <strong>दे</strong>खैत छलै तखन ओकरा बड रास समान आ पैसा <strong>दे</strong>ल जाए छलै। लड़काक बाप राितमेिबया<strong>ह</strong>क बाद लड़कीक <strong>दे</strong>खैत क<strong>ह</strong>लक र<strong>ह</strong>ै “जीत गयौ मोर का<strong>ह</strong>ा” तखन जा कए लड़कीक बाप क<strong>ह</strong>लक“भोर भयो तब जानो” िकऐक तँ लड़की जे छलै उ एकटा पैरसँ लाचार छलै। तँ जा कए लड़कीक बापढ़ेर रास टका पैसा दऽ कए अपन लड़कीक िबया<strong>ह</strong> माटर लड़कासँ िबया<strong>ह</strong> करबाक बड खुश छलै। ते उक<strong>ह</strong>लक जे भोर भयो तब जानो। भोर <strong>ह</strong>ोबेपर जखन लड़काक बाप क<strong>ह</strong>लक कनेकटा लड़कीक खड़ा करू<strong>ह</strong>म लड़कीक लबाई <strong>दे</strong>खब तँ लड़की जब खड़ा भेल तँ लड़काक बापकेँ लागल जे <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ािर गेलो आ सबबिरयाती गण वापस अपन गाम मगंलवार चिल गेल। लेिकन ई एकटा क<strong>ह</strong>ानी बिन गेल। उ दुनू लड़का आलड़की बड खुश र<strong>ह</strong>ै लागल िकऐक तँ उ माटर से<strong>ह</strong>ाब छलै। अखन उ सुमिरत <strong>ह</strong>ाई कूलमे ि<strong>ह</strong>दीकमाटर छलै। आ बड नीक माटर अिछ। िकऐक तँ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ुं उ माटरसँ पढ़लै छलौ।335


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२. जगदीश साद मंडलिकछु ेरक संग31 मे<strong>ह</strong>नतक दरदएकटा लो<strong>ह</strong>ार छल। मे<strong>ह</strong>नत आ लूिर स पिरवार नीक-न<strong>ह</strong>ाँित चलबैत छल। मुदा बेटा जे<strong>ह</strong>ने खचला(खरचीला) ते<strong>ह</strong>ने कामचोर छलैक। बेटाक चािल-चलिन <strong>दे</strong>ख लो<strong>ह</strong>ार कऽ बड़ दुख <strong>ह</strong>ोय। सब िदन दश टागािर आ फझित बेटा कऽ करै मुदा तइयो बेटा कऽ धिन सन। कोनो गम नि<strong>ह</strong>। लो<strong>ह</strong>ार सोचलक जे इऐना नै मानत। जाबे एकरा खचर् करै ले पाइ <strong>दे</strong>नाइ नि<strong>ह</strong> ब कऽ <strong>दे</strong>वैक ताबे एि<strong>ह</strong>ना करैत र<strong>ह</strong>त। दोसर िदनस पाइ <strong>दे</strong>ब ब कऽ क<strong>ह</strong>लकै- अपन मे<strong>ह</strong>नत स चािरयो टा चैवी कमा कऽ ला तखन खचर् <strong>दे</strong>बौक। नइ तएो पाइ <strong>दे</strong>खब सपना भऽ जेतौक।बापक बात सुिन बेटा कमाइक पिरयास करै लगल। मुदा लूिरक दुआरे <strong>ह</strong>ेबे ने करै। अपन पैछलारखल चािर टा चैवी नेने िपता लग आिब कऽ <strong>दे</strong>लक। लो<strong>ह</strong>ार (िपता) भाँथी पजािर <strong>ह</strong>ँसुआ बनबैत छल।चारु चैवी के लेा<strong>ह</strong>ार आिग मे दऽ क<strong>ह</strong>लकै- ई पाइ तो<strong>ह</strong>र कमाइल नइ िछऔ। िपताक बात सुिन बेटालजाइत ओतऽ स ससिर गेल।336


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दोसर िदन बेेटा के कमाइक ि<strong>ह</strong>मते ने <strong>ह</strong>ोय। चुपचाप माए स चािर टा चैवी मंगलक। माए <strong>दे</strong>लकै।चारु चैवी नेने बेटा बाप लग प<strong>ह</strong>ुँचल। बेटाक मु<strong>ह</strong>े <strong>दे</strong>िख बाप बुिझ गेल।। चारु चैअी बेटा बाप केँ<strong>दे</strong>लक। भीतर स बाप कऽ तामस छलैक। ओ चारु चैवी <strong>ह</strong>ाथ मे ल पुनः आिग मे फेिक <strong>दे</strong>लक िक <strong>ह</strong>लाकरैत बेटा बापक <strong>ह</strong>ाथ पकिड़ क<strong>ह</strong>लक- बाबू ई <strong>ह</strong>मर मे<strong>ह</strong>नतक पाइ छी। एकरा िकऐक बेदरदी जेँका नकरैत िछयैक?बाप बुिझ गेल। मुकुराइत बेटा के क<strong>ह</strong>ै लगल- बेटा! आब तोँ वुझले जे मे<strong>ह</strong>नतक कमाइक दरद के<strong>ह</strong>ेन <strong>ह</strong>ोइछै।जाधिर अट-सट मे <strong>ह</strong>मर कमेल<strong>ह</strong>ा खरच करै छलै ताबे <strong>ह</strong>मरो ऐ<strong>ह</strong>ने दरद <strong>ह</strong>ोइ छलै।िपताक बात बेटा बुिझ गेल। तखने शपथ खेलक जे एो पाइ फालतू खचर् नइ करब।32 मैिक्सम गोकबच्चे स मैिक्सम गोक िनराित भऽ गेल र<strong>ह</strong>िथ। ओि<strong>ह</strong> दशा मे जीवैक लेल झाड़ू लगौनाइ स लऽ कऽचैका-बरतन चैकीदारी सब केलिन। कैक िदन त कूड़ा-कचड़ाक ढ़ेरी स काजक बतु तािक-तािक िनकािलबेिच क अपनो आ बूिढ़ नानीक पेटक आिग बुझाविथ। ऐ<strong>ह</strong>न पिरिथित मे पढ़ब-िलखब असाघ्य कायर् िथक।ऐ<strong>ह</strong>न असाय पिरिथित स मुकावला क अनुकूल बनौिन<strong>ह</strong>ार मैिक्सम गोरिकयो भेला<strong>ह</strong>। री-री पिकाफाटल-पुरान अखबार सब एकित क पढ़नाई िसखलिन। जखन पढ़ैक िजज्ञासा बढ़लिन तखन समय बचाक वाचनालय जाय लगला<strong>ह</strong>। रसे-रसे िलखैक अयास से<strong>ह</strong>ो करै लगलिथ। कोनो-कोनो ब<strong>ह</strong>ाना बना337


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्साि<strong>ह</strong>यकार सभ स संबंध बनबै लगलिथ। जे िकछु ओ (गोक) िलखिथ ओकरा साि<strong>ह</strong>यकार सभ स सुधारकरबिथ।वै<strong>ह</strong> मैिक्सम गोक रुसक म<strong>ह</strong>ान् साि<strong>ह</strong>यकार भेला<strong>ह</strong>। अयायी शासनक <strong>िव</strong>रु जनताक अिधकारक लेलिसफर् िलखबे टा नि<strong>ह</strong> करिथ बिक <strong>ह</strong>ुनका सभक बीच जा संगिठत आ संघषर्क नेतृव से<strong>ह</strong>ो करिथ। जखन<strong>ह</strong>ुनकर िलखल िकताब तेजी स िबकै लगल तखन ओ अपन खचर् िनकािल बाकी सब पाइ संगठन चलबै लेद <strong>दे</strong>िथन।33 मूलधनएकटा बृ िपता तीिन बरखक लेल तीथटन करै िनकलै चा<strong>ह</strong>िथ। िनकलै स पि<strong>ह</strong>ने चारु बेटा केँ बजाअपन सब पूँजी बरोबिर क बाँिट क<strong>ह</strong>लिखन- तीिन सालक लेल <strong>ह</strong>म तीथटन करै जा र<strong>ह</strong>ल छी। अगरजीबैत घुमल<strong>ह</strong>ुँ ते अ<strong>ह</strong>ाँ सभ पूँजी घुरा <strong>दे</strong>ब नि<strong>ह</strong> त कोनो बाते नि<strong>ह</strong>।अपन ि<strong>ह</strong>सा रुपैआ क जेठका बेटा सुरिक्षत रिख िपताक तीक्षा करै लगल। मिझला बेटा सूद परलगा <strong>दे</strong>लक। सिझला ऐश-मौज मे फूँिक <strong>दे</strong>लक। छोटका ओकरा पूँजी बुिझ यवसाय (कारोवार) करै लगल।तीिन सालक बाद िपता आयल। चारु स पूँजी आपस मंगलक। घर स आिन जेठका वि<strong>ह</strong>ना रुपैआ घुरा<strong>दे</strong>लक। मिझला सूद सि<strong>ह</strong>त मूलधन घुरौलक। सिझला त खचर् क नेने छल तेँ अगर-मगर करैत चुप भगेल। छोटका यवसाय स खूब कमेने छल तेँ चािर गुणा घुमौलक।338


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चािरम (छोटका) बेटा कऽ शंसा करैत िपता क<strong>ह</strong>लक- रुपैआ त <strong>िव</strong>याजो पर लगा बढ़ाओल जा सकैतअिछ मुदा ऐ<strong>ह</strong>ेन काज अिधक पूँजीवलाक िछयै। मुदा जे अपने पूँजी दुआरे बेरोजगार अिछ ओकरा लेलनि<strong>ह</strong>। ओकरा त जै<strong>ह</strong> पूँजी छैक ओकरा अपन मक संग जोिड़ िजनगी कऽ ठाढ़ करै पड़तैक। ता<strong>ह</strong>ू मेपिरवारक दाियववला केँ आरो सोिच-<strong>िव</strong>चािर इमनदारी स चलै पड़तैक। तखने पिरवार चैन स चिल सकैछैक।34 कपटी दोतएकटा सजन खिढ़या छल। ओ (खिढ़या) कतेको स दोती केलक। दोती एि<strong>ह</strong> दुआरे करैत जे बेिरपर <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू मदित करबै आ <strong>ह</strong>मरो करत। एक िदन िशकारीक कुा ओकरा पकड़ै ले खे<strong>ह</strong>ारलक। खिढ़याभागल। भागल-भागल खिढ़या दोत गाय लग प<strong>ह</strong>ुँच क<strong>ह</strong>लकै- अ<strong>ह</strong>ाँ <strong>ह</strong>मर पुरान दोस छी। कुा <strong>ह</strong>मरा रबारनेअबै अए। अ<strong>ह</strong>ाँ ओकरा अपन सॴग स मािर कऽ भगा िदओ जइ स <strong>ह</strong>मर जान बिच जायत।खिढ़याक बात सुिन गाय क<strong>ह</strong>लकै- <strong>ह</strong>मरा घर पर जाइक समय भ गेल। बच्चा िडिरआइत <strong>ह</strong>ैत। आबएो क्षण ऐठाम नइ अँटकब।गायक बात सुिन खिढ़या िनराश भ गेल। कुा से<strong>ह</strong>ो पाछू स अिबते र<strong>ह</strong>ै। ओ (खिढ़या) ओइठाम सपड़ायल घोड़ा लग प<strong>ह</strong>ुँचल। घोड़ो पुरान दोत खिढ़याक छलैक। घोड़ा लग प<strong>ह</strong>ुँच खिढ़या क<strong>ह</strong>लकै- दोसअ<strong>ह</strong>ाँ अपना पीिठ पर बैसाय िलअ। जइ से <strong>ह</strong>मरा ओइ कुा स जान बँिच जायत।339


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्घोड़ा क<strong>ह</strong>लकै- <strong>ह</strong>मरा पीिठ पर कोना बैसब? <strong>ह</strong>म त बैसबे िबसिर गेल<strong>ह</strong>ुँ।घोड़ाक बात सुिन खिढ़या िनराश भ पड़ायल। जाइत-जाइत गद<strong>ह</strong>ा लग प<strong>ह</strong>ुँच क<strong>ह</strong>लकै- दोस! <strong>ह</strong>म मुसीबतमे पिड़ गेल छी। अ<strong>ह</strong>ाँ दुली चलबै जनै छी। कुा के मािर क भगा िदऔ जइ स <strong>ह</strong>मर जान बँिचजायत।खिढ़याक बात सुिन गधा क<strong>ह</strong>लकै- घर पर जाइ मे <strong>दे</strong>री <strong>ह</strong>ैत ते मािलक मारत। तेँ <strong>ह</strong>म जाइ छी।फेिर खिढ़या भागल। जाइत-जाइत बकरी लग प<strong>ह</strong>ुँच क<strong>ह</strong>लकै- दोस! <strong>ह</strong>म मिर र<strong>ह</strong>ल छी। अ<strong>ह</strong>ाँ जान बचाउ।अपन ओकाइत <strong>दे</strong>खैत बकरी उर <strong>दे</strong>लकै- दोस! झब <strong>दे</strong> ऐठाम से दुनू गोटे भागू नइ त <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू खतरा मे पिड़जायब।बकरीक बात सुिन खिढ़या आरो िनराश भ गेल। मन मे एलै जे अनका भरोसे जी<strong>िव</strong> बेकार छी। अपनेबूते अपन दुख मेटा सकै छी। भले <strong>ह</strong>ी मन-मुतािबक िजनगी नि<strong>ह</strong> जी<strong>िव</strong> सकी। तखन खिढ़या छाती मजगूतक पड़ायल। पड़ायल-पड़ायल एकटा झारी मे नुका र<strong>ह</strong>ल। कुा <strong>दे</strong>खवे ने केलकै। दौड़ल आगू बिढ़ गेल।खिढ़याक जान बँिच गेलै।35 भीख340


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एकटा मच्छर मधुमाछी छा लग प<strong>ह</strong>ुँचल। छा मे ढ़ेरो माछी छलै। छा लग बैिस मच्छर माछी कऽक<strong>ह</strong>लकै- <strong>ह</strong>म संगीत <strong>िव</strong>ा मे िनपुण छी। अ<strong>ह</strong>ूँ सब संगीत सीखू। <strong>ह</strong>म िसखा <strong>दे</strong>ब। जकर बदला मे थोड़े-थोड़े मधु <strong>दे</strong>ब जि<strong>ह</strong> स <strong>ह</strong>मरो िजनगी चलत।मधुमाछी सब अपना मे िबचार करै लगल। मुदा िबना रानी माछीक िबचार स क्यो िकछु नि<strong>ह</strong> कऽ सकैततेँ रानी स पूछब जरुरी छलैक। सब िबचािर एकटा माछी कऽ रानी लग पठौलक। रानी माछी सब बातसुिन क<strong>ह</strong>लकै- जि<strong>ह</strong>ना संगीत-शाक ज्ञाता मच्छर भीख मंगै ले अपना ऐठाम आइल अिछ ति<strong>ह</strong>ना जँ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूसब मे<strong>ह</strong>नत छोिड़ <strong>दे</strong>ब त ओकरे जेँका दशा <strong>ह</strong>ैत। तेँ मे<strong>ह</strong>नतक संकार छोिड़ सता संकार अपनौनाइमुरुखपना <strong>ह</strong>ैत। अगर अ<strong>ह</strong>ूँ सब कऽ संगीतक शौक <strong>ह</strong>ोइ अए ते मे<strong>ह</strong>नतो करु आ बैसारी मे संगीतॲ सीखू।36 भगवानिस पुरुष भऽ कबीर ख्यात भ गेल छला<strong>ह</strong>। दूर-दूर स िजज्ञासु सब आिब-आिब दशर्नो करैत आउप<strong>दे</strong>शो सुनैत। मुदा कबीर अपन यवसाय (कपड़ा बुनब) नि<strong>ह</strong> छोड़लिन। कपड़ो बुनैत आ ससंगो करिथ।एकटा िजज्ञासु कबीरक यवसाय <strong>दे</strong>िख पूछलकिन- जाधिर अपने साधारण छल<strong>ह</strong>ुँ ताधिर कपड़ा बुनब उिचतछल मुदा आब त िस-पुरुष भऽ गेिलऐक तखन कपड़ा िकऐक बुनै छी?िजज्ञासुक <strong>िव</strong>चार सुिन मुकुराइत कबीर उर <strong>दे</strong>लिखन- पि<strong>ह</strong>ने पेटक लेल कपड़ा बुनैत छल<strong>ह</strong>ुँ। मुदा आबजनसमाज मे समाइल भगवानक <strong>दे</strong><strong>ह</strong> ढ़कैक लेल आ अपन मनोयोगक साधनाक लेल बुनैत छी।341


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एे काज रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ुँ दृिकोणक िभताक उप <strong>ह</strong>ोइवला अंतर कऽ बुझला स िजज्ञासुक समाधान भऽगेलिन।37 एकािचतइंग्लैडक इित<strong>ह</strong>ास मे अेडक नाम इजतक संग लेल जाइत अिछ। ओ (अेड) अनेको सा<strong>ह</strong>सीकाज परजाक लेल केलिन। तेँ <strong>ह</strong>ुनका म<strong>ह</strong>ान् अफे्रड (अेड द ेट) नाम स इित<strong>ह</strong>ास मे चरचा अिछ।शुरु मे अेड साधारण राजा जेँका िया-कलाप करैत छला<strong>ह</strong>। जि<strong>ह</strong>ना बाप-दादाक अमलदारी मेचलैत छल ति<strong>ह</strong>ना। खेनाई-पीनाई ऐश मौज केनाई यै<strong>ह</strong> िजनगी छलिन। जि<strong>ह</strong> स एक िदन ऐ<strong>ह</strong>ेन भेलैक जे<strong>ह</strong>ुनकर कोिढ़पना दुमनक लेल बरदान भऽ गलैक। दुमन आमण कऽ अेड क सा स भगा <strong>दे</strong>लक।नुका क ओ एकटा िकसानक ऐठाम नोकरी करै लगल। बरतन माँजब पािन भरब आ चैकाक काज अेडकरै लगल। नम<strong>ह</strong>र िकसान र<strong>ह</strong>ने अेडक <strong>दे</strong>ख-रेख <strong>ह</strong>ुनकर पी करैत छली<strong>ह</strong>।एक िदन ओ (पी) कोनो काजे बा<strong>ह</strong>र जाइत छली<strong>ह</strong>। बटलो<strong>ह</strong>ी मे दािल चुि पर चढ़ल छलै। औरतअेड कऽ कि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>लक जे दािल पर िधयान राखब। अेड चुि लग बैिस अपन िजनगीक संबंध मे सोचैलगल। सोचै मे एे मग्न भऽ गेल जे बटलो<strong>ह</strong>ीक दािल पर िधयाने ने र<strong>ह</strong>लै। बटलोि<strong>ह</strong>क सब दािल जिरगेलै। जखन ओ औरत घुिर क आइल त <strong>दे</strong>खलक जे बटलोि<strong>ह</strong>क सब दािल जिर गेल अिछ।ोध सअेड केँ क<strong>ह</strong>लक- अरे मुखर् युवक! बुिझ पड़ै अए जे तोरा पर अेडक छाप पड़ल छौक। जि<strong>ह</strong>नाओकर दशा भेलै ति<strong>ह</strong>ना तोरो <strong>ह</strong>ेतौ। जे काज करै छेँ ओकरा एकािचत भऽ कर।342


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बेचारी औरत कऽ की पता जे जकरा क<strong>ह</strong>ै िछयै ओ वै<strong>ह</strong> छी। मुदा अेड चैंिक गेल। अपन गलतीकभाँज लगबैै लगल। मने-मन ओ संकप केलक जे आइ स जे काज करब ओ एकािचत भऽ करब। िसफर्कपने कयला स नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत। अेड नोकरी छोिड़ <strong>दे</strong>लक। पुनः आिब अपन स<strong>ह</strong>योगी सभ स भेिट कऽधनो आ आदिमयोक सं<strong>ह</strong> करै लगल। शिक्त बढ़लै। तखन ओ दुमन पर चढ़ाई केलक। दुमन केँ<strong>ह</strong>रौलक। पुनः सासीन भेल। ससीन भेला पर पैघ-पैघ काज कऽ म<strong>ह</strong>ान भेल।38 सीखैक िजज्ञासाम<strong>ह</strong>ा<strong>दे</strong>व गो<strong>िव</strong>द रानाडे दिछन भारतक र<strong>ह</strong>िथ। ओ बंगला भाषा नि<strong>ह</strong> जनैत र<strong>ह</strong>िथ। एक िदन रानाडेकलका गेला<strong>ह</strong>। कलका मे अपन काज-सब िनपटा आपस <strong>ह</strong>ोइ ले गाड़ी पकड़ै टेशन ऐला<strong>ह</strong> त एकटाबंगला अखवार कीिन लेलिन। बंगला अखवार <strong>दे</strong>िख आयर् स पी क<strong>ह</strong>लकिन- अ<strong>ह</strong>ाँ त बंगला नइ जनै छीतखन अनेरे इ अखवार िकऐक कीिन लेल<strong>ह</strong>ुँ?मुकुराइत रानाडे जबाव <strong>दे</strong>लिखन- दू िदनक गाड़ी याा अिछ। आसानी स बंगला सीिख लेब।नीक-न<strong>ह</strong>ाँित रानाडे बंगला िलिप आ शद गठन पर यान दऽ सीखै लगलिथ। पूना प<strong>ह</strong>ुँच पी केँ धुर-झार अखवार पिढ़ क सुनवै लगलिखन। ऐ<strong>ह</strong>न छलिन सािठ वषय रानाडे क मनोयोग। तेँ अंितम समय धिर<strong>ह</strong>र मनुय केँ सीखैक िजज्ञासा र<strong>ह</strong>क चा<strong>ह</strong>ी।343


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्39 अनुभवयिक्त अपन अनुभव स सीखवो करैत अिछ आ दोसरोक लेल िदशा िनधिरत करैत अिछ। एक िदनझमझमौआ बरखा <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ै। मेधो गरजै। िबजलोको चमकै। तेज <strong>ह</strong>वो ब<strong>ह</strong>ै। ओि<strong>ह</strong> समय राता पर भगैतएक आदमीक मृयु भ गेलैक। बरखा छुटलै। लग-पासक लोक जखन िनकलक ते राता पर ओि<strong>ह</strong> आदमीकेँ <strong>दे</strong>खलक। चारु भर स लोक जमा भऽ क्यो क<strong>ह</strong>ै- बादलक आवाज स मृयु भेलै। त क्यो िकछु क<strong>ह</strong>ै तक्यो िकछु।ओि<strong>ह</strong> समय एक अनुभवी आदमी से<strong>ह</strong>ो प<strong>ह</strong>ुँचलिथ। ओ क<strong>ह</strong>लिखन- जँ आवाज स मृयु <strong>ह</strong>ोइत त ब<strong>ह</strong>ुतो लोकआवाज सुनलक। सब<strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>ोइतैक। तेँ मृयु आवाज स नि<strong>ह</strong> लग मे ठनका िगरला स भेल।40 अिसरवादक <strong>िव</strong>रोधईर च <strong>िव</strong>ासागर अभाव आ गरीबीक बीच पिढ़ पचास टाकाक मािसक नोकरी शुरु केलिन। <strong>ह</strong>ुनकसफलता <strong>दे</strong>िख कुटुब-पिरवार सभ अिसरवाद <strong>दे</strong>मए प<strong>ह</strong>ुँचै लगलिन। एकटा कुटुब क<strong>ह</strong>लकिन- भगवानक दयास अ<strong>ह</strong>ाँक दुख मेटा गेल। आब आराम स र<strong>ह</strong>ू आ चैन स िजनगी िबताउ।ई अिसरवाद सुिनति<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>ासागरक आिख स नोर खसै लगलिन। नोर पोछैत क<strong>ह</strong>लिखन- जइअयवसाियक बले <strong>ह</strong>म ओ<strong>ह</strong>न भीषण पिरिथितक मुकावला केल<strong>ह</strong>ुँ ओकरे छोिड़ दइ ले क<strong>ह</strong>ै छी। अ<strong>ह</strong>ाँ कऽ ई344


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>ैक चा<strong>ह</strong>ै छल जे जि<strong>ह</strong> गरीबीक क वयं अनुभव केल<strong>ह</strong>ुँ ओि<strong>ह</strong> पिरिथित कऽ िबसरु नि<strong>ह</strong>। अपनअसाय म स ओि<strong>ह</strong> अवरु राता क साफ करु।३.<strong>दे</strong>वांशु वस, जम- तुलापी, सुपौल। मास कयुिनकेशनमे एम.ए., ि<strong>ह</strong>दी, अंेजी आ मैिथलीक <strong>िव</strong>िभ प-पिकामे कथा,लघुकथा, <strong>िव</strong>ज्ञान-कथा, िच-कथा, काटूर्न, िच-<strong>ह</strong>ेिलका इयािदक काशन।<strong>िव</strong>शेष: गुजरात राय शाला पाय-पुतक मंडल ारा आठम कक्षाक लेल <strong>िव</strong>ज्ञान कथा “जंग” कािशत (2004 ई.)नताशा:(नीचाँक काटूर्नकेँ िक्लक करू आ पढ़ू)नताशा अड़तीसनताशा उनचालीस345


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नताशा चालीसबच्चा लोकिन ारा मरणीय लोक१.ातः काल मु<strong>ह</strong>ूर् (सूयदयक एक घंटा पि<strong>ह</strong>ने) सवर्थम अपन दुनू <strong>ह</strong>ाथ <strong>दे</strong>खबाक चा<strong>ह</strong>ी, आ’ ई लोकबजबाक चा<strong>ह</strong>ी।कराे वसते लमीः करमये सरवती।करमूले िथतो ा भाते करदशर्नम्॥346


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्करक आगाँ लमी बसैत छिथ, करक मयमे सरवती, करक मूलमे ा िथत छिथ। भोरमे ताि<strong>ह</strong> ारेकरक दशर्न करबाक थीक।२.संया काल दीप लेसबाक काल-दीपमूले िथतो ा दीपमये जनादर्नः।दीपाे शरः ोक्ः सयायोितनर्मोऽतुते॥दीपक मूल भागमे ा, दीपक मयभागमे जनादर्न (<strong>िव</strong>णु) आऽ दीपक अ भागमे शर िथत छिथ। <strong>ह</strong>ेसंयायोित! अ<strong>ह</strong>ाँकेँ नमकार।३.सुतबाक काल-रामं कदं <strong>ह</strong>नूमतं वैनतेयं वृकोदरम्।शयने यः मरेियं दुःवतय नयित॥जे सभ िदन सुतबासँ पि<strong>ह</strong>ने राम, कुमारवामी, <strong>ह</strong>नूमान्, गरुड़ आऽ भीमक मरण करैत छिथ, <strong>ह</strong>ुनकर दुःवन भऽ जाइत छि<strong>ह</strong>।४. न<strong>ह</strong>ेबाक समय-गे च यमुने चैव गोदाविर सरवित।नमर्<strong>दे</strong> िसधु कावेिर जलेऽिमन् सििधं कुरू॥<strong>ह</strong>े गंगा, यमुना, गोदावरी, सरवती, नमर्दा, िसधु आऽ कावेरी धार। एि<strong>ह</strong> जलमे अपन सािय िदअ।५.उरं यसमुय ि<strong>ह</strong>माेैव दिक्षणम्।वषर्ं तत् भारतं नाम भारती य सतितः॥समुक उरमे आऽ ि<strong>ह</strong>मालयक दिक्षणमे भारत अिछ आऽ ओतुका सतित भारती क<strong>ह</strong>बैत छिथ।६.अ<strong>ह</strong>या ौपदी सीता तारा मडोदरी तथा।पचकं ना मरेियं म<strong>ह</strong>ापातकनाशकम्॥347


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जे सभ िदन अ<strong>ह</strong>या, ौपदी, सीता, तारा आऽ मदोदरी, एि<strong>ह</strong> पाँच सावी-ीक मरण करैत छिथ, <strong>ह</strong>ुनकर सभपाप न भऽ जाइत छि<strong>ह</strong>।७.अथामा बिलयसो <strong>ह</strong>नूमां <strong>िव</strong>भीषणः।कृपः परशुराम सतैते िचरी<strong>िव</strong>नः॥अथामा, बिल, यास, <strong>ह</strong>नूमान्, <strong>िव</strong>भीषण, कृपाचायर् आऽ परशुराम- ई सात टा िचरीवी क<strong>ह</strong>बैत छिथ।८.साते भवतु सुीता <strong>दे</strong>वी िशखर वािसनीउेन तपसा लधो यया पशुपितः पितः।िसिः साये सतामतु सादातय धूजर्टेःजावीफेनलेखेव ययूिध शिशनः कला॥९. बालोऽ<strong>ह</strong>ं जगदानद न मे बाला सरवती।अपूण पंचमे वष वणर्यािम जगयम् ॥१०. दूवक्षत मं(शुक्ल यजुवद अयाय २२, मं २२)आ ियय जापितॠर्िषः। िलंभोक्ा <strong>दे</strong>वताः। वराडुकृितछदः। षजः वरः॥आ ॑न् ा॒णो ॑वचर्॒सी जा॑यता॒मा रा॒े रा॑ज॒यः शुरे॑ऽइषयो॒ऽितया॒धी म॑<strong>ह</strong>ार॒थो जा॑यतां॒ दोग्ॴधे॒नुवढा॑न॒वाना॒शुः सितः॒ पुर॑िध॒यवा॑ िज॒णू र॑थे॒ाः स॒भेयो॒ युवाय यज॑मानय वी॒रो जा॒यतां िनका॒मे-िन॑कामे नःप॒जर्यॲ वषर्तु॒ फल॑वयो न॒ऽओष॑धयः पच्यतां योगेक्ष॒मो नः॑ कपताम्॥२२॥माथः िसयः सतु पूणः सतु मनोरथाः। शूणां बुिनाशोऽतु िमाणामुदयतव।ॐ दीघयुभर्व। ॐ सौभाग्यवती भव।<strong>ह</strong>े भगवान्। अपन <strong>दे</strong>शमे सुयोग्य आ’ सवर्ज्ञ <strong>िव</strong>ाथ उप <strong>ह</strong>ोिथ, आ’ शुुकेँ नाश कएिन<strong>ह</strong>ार सैिनक उप<strong>ह</strong>ोिथ। अपन <strong>दे</strong>शक गाय खूब दूध दय बाली, बरद भार व<strong>ह</strong>न करएमे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ आ’ घोड़ा विरत रूपेँदौगय बला <strong>ह</strong>ोए। ीगण नगरक नेतृव करबामे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ आ’ युवक सभामे ओजपूणर् भाषण <strong>दे</strong>बयबला आ’नेतृव <strong>दे</strong>बामे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ। अपन <strong>दे</strong>शमे जखन आवयक <strong>ह</strong>ोय वष <strong>ह</strong>ोए आ’ औषिधक-बूटी सवर्दा पिरपक्व<strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ए। एवं मे सभ तर<strong>ह</strong>ेँ <strong>ह</strong>मरा सभक कयाण <strong>ह</strong>ोए। शुक बुिक नाश <strong>ह</strong>ोए आ’ िमक उदय <strong>ह</strong>ोए॥348


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मनुयकें कोन वतुक इच्छा करबाक चा<strong>ह</strong>ी तकर वणर्न एि<strong>ह</strong> मंमे कएल गेल अिछ।एि<strong>ह</strong>मे वाचकलुतोपमालड़्कार अिछ।अवय-॑न् - <strong>िव</strong>ा आिद गुणसँ पिरपूणर् रा॒े - <strong>दे</strong>शमे॑वचर्॒सी- <strong>िव</strong>ाक तेजसँ युक्आ जा॑यतां॒- उप <strong>ह</strong>ोएरा॑ज॒यः-राजाशुरे॑ऽ–िबना डर बलाइषयो॒- बाण चलेबामे िनपुणऽितया॒धी-शुकेँ तारण दय बलाम॑<strong>ह</strong>ार॒थो-पैघ रथ बला वीरदोग्ॴ-कामना(दूध पूणर् करए बाली)धे॒नुवढा॑न॒वाना॒शुः धे॒नु-गौ वा वाणी वढा॑न॒वा- पैघ बरद ना॒शुः-आशुः-विरतसितः॒-घोड़ापुर॑िध॒यवा॑- पुर॑िध॒- यव<strong>ह</strong>ारकेँ धारण करए बाली यवा॑-ीिज॒णू-शुकेँ जीतए बलार॑थे॒ाः-रथ पर िथरस॒भेयो॒-उम सभामेयुवाय-युवा जे<strong>ह</strong>नयज॑मानय-राजाक रायमे349


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्वी॒रो-शुकेँ परािजत करएबलािनका॒मे-िन॑कामे-िनययुक् कायर्मेनः-<strong>ह</strong>मर सभकप॒जर्यॲ-मेघवषर्तु॒-वष <strong>ह</strong>ोएफल॑वयो-उम फल बलाओष॑धयः-औषिधःपच्यतां- पाकएयोगेक्ष॒मो-अलय लय करेबाक <strong>ह</strong>ेतु कएल गेल योगक रक्षानः॑-<strong>ह</strong>मरा सभक <strong>ह</strong>ेतुकपताम्-समथर् <strong>ह</strong>ोएििफथक अनुवाद- <strong>ह</strong>े ण, <strong>ह</strong>मर रायमे ाण नीक धािमर्क <strong>िव</strong>ा बला, राजय-वीर,तीरंदाज, दूध दएबाली गाय, दौगय बला जतु, उमी नारी <strong>ह</strong>ोिथ। पाजर्य आवयकता पड़ला पर वष <strong>दे</strong>िथ, फल <strong>दे</strong>य बलागाछ पाकए, <strong>ह</strong>म सभ संपि अिजर्त/संरिक्षत करी।Input: (कोकमे <strong>दे</strong>वनागरी, िमिथलाक्षर िकंवा फोनेिटक-रोमनमे टाइप करू। Input in Devanagari, Mithilakshara orPhonetic-Roman.)Output: (पिरणाम <strong>दे</strong>वनागरी, िमिथलाक्षर आ फोनेिटक-रोमन/ रोमनमे। Result in Devanagari, Mithilakshara andPhonetic-Roman/ Roman.)इंिग्लश-मैिथली-कोष / मैिथली-इंिग्लश-कोष ोजेक्टकेँ आगू बढ़ाऊ, अपन सुझाव आ योगदानई-मेलारा ggajendra@videha.com पर पठाऊ।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंेजी आ अंेजी मैिथली कोष (इंटरनेटपर पि<strong>ह</strong>ल बेर सचर्-िडक्शनरी) एम.एस. एस.क्यू.एल.सवर्र आधािरत -Based on ms-sql server Maithili-English and English-MaithiliDictionary.मैिथलीमे भाषा सपादन पायम350


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नीचाँक सूचीमे <strong>दे</strong>ल <strong>िव</strong>कपमेसँ लैंगुएज एडीटर ारा कोन रूप चुनल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी:वडर् फाइलमे बोड कएल रूप:1.<strong>ह</strong>ोयबला/ <strong>ह</strong>ोबयबला/ <strong>ह</strong>ोमयबला/ <strong>ह</strong>ेब’बला, <strong>ह</strong>ेम’बला/ <strong>ह</strong>ोयबाक/<strong>ह</strong>ोबएबला /<strong>ह</strong>ोएबाक2. आ’/आऽ आ3. क’ लेने/कऽ लेने/कए लेने/कय लेने/ल’/लऽ/लय/लए4. भ’ गेल/भऽ गेल/भय गेल/भए गेल5. कर’ गेला<strong>ह</strong>/करऽ गेल<strong>ह</strong>/करए गेला<strong>ह</strong>/करय गेला<strong>ह</strong>6. िलअ/िदअ िलय’,िदय’,िलअ’,िदय’/7. कर’ बला/करऽ बला/ करय बला करै बला/क’र’ बला / करए बला8. बला वला9. आङ्ल आंग्ल10. ायः ाय<strong>ह</strong>11. दुःख दुख12. चिल गेल चल गेल/चैल गेल13. <strong>दे</strong>लिख<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>लिक<strong>ह</strong>, <strong>दे</strong>लिखन351


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्14. <strong>दे</strong>खलि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खलिन/ <strong>दे</strong>खलै<strong>ह</strong>15. छिथ<strong>ह</strong>/ छलि<strong>ह</strong> छिथन/ छलैन/ छलिन16. चलैत/दैत चलित/दैित17. एखनो अखनो18. बढ़ि<strong>ह</strong> बढि<strong>ह</strong>19. ओ’/ओऽ(सवर्नाम) ओ20. ओ (संयोजक) ओ’/ओऽ21. फाँिग/फाि फाइंग/फाइङ22. जे जे’/जेऽ23. ना-नुकुर ना-नुकर24. केलि<strong>ह</strong>/कएलि<strong>ह</strong>/कयलि<strong>ह</strong>25. तखन तँ तखनतँ26. जा’ र<strong>ह</strong>ल/जाय र<strong>ह</strong>ल/जाए र<strong>ह</strong>ल27. िनकलय/िनकलए लागल ब<strong>ह</strong>राय/ब<strong>ह</strong>राए लागल िनकल’/ब<strong>ह</strong>रै लागल28. ओतय/जतय जत’/ओत’/जतए/ओतए29. की फूड़ल जे िक फूड़ल जे30. जे जे’/जेऽ352


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्31. कूिद/यािद(मोन पारब) कूइद/याइद/कूद/याद/ इआद32. इ<strong>ह</strong>ो/ओ<strong>ह</strong>ो33. <strong>ह</strong>ँसए/<strong>ह</strong>ँसय <strong>ह</strong>ँस’34. नौ आिक दस/नौ िकंवा दस/नौ वा दस35. सासु-ससुर सास-ससुर36. छ<strong>ह</strong>/सात छ/छः/सात37. की की’/कीऽ(दीघकारातमे विजर्त)38. जबाब जवाब39. करएता<strong>ह</strong>/करयता<strong>ह</strong> करेता<strong>ह</strong>40. दलान िदिश दलान िदश/दालान िदस41. गेला<strong>ह</strong> गएला<strong>ह</strong>/गयला<strong>ह</strong>42. िकछु आर िकछु और43. जाइत छल जाित छल/जैत छल44. प<strong>ह</strong>ुँिच/भेिट जाइत छल प<strong>ह</strong>ुँच/भेट जाइत छल45. जबान(युवा)/जवान(फौजी)46. लय/लए क’/कऽ/लए कए47. ल’/लऽ कय/कए353


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्48. एखन/अखने अखन/एखने49. अ<strong>ह</strong>ॴकेँ अ<strong>ह</strong>ीँकेँ50. ग<strong>ह</strong>ॴर ग<strong>ह</strong>ीँर51. धार पार केनाइ धार पार केनाय/केनाए52. जेकाँ जेँकाँ/जकाँ53. ति<strong>ह</strong>ना तेि<strong>ह</strong>ना54. एकर अकर55. बि<strong>ह</strong>नउ ब<strong>ह</strong>नोइ56. बि<strong>ह</strong>न बि<strong>ह</strong>िन57. बि<strong>ह</strong>िन-बि<strong>ह</strong>नोइ बि<strong>ह</strong>न-ब<strong>ह</strong>नउ58. नि<strong>ह</strong>/नै59. करबा’/करबाय/करबाए60. त’/त ऽ तय/तए 61. भाय भै/भाए62. भाँय63. यावत जावत64. माय मै / माए65. <strong>दे</strong>ि<strong>ह</strong>/दएि<strong>ह</strong>/दयि<strong>ह</strong> दि<strong>ह</strong>/दैि<strong>ह</strong>354


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्66. द’/द ऽ/दए67. ओ (संयोजक) ओऽ (सवर्नाम)68. तका’ कए तकाय तकाए69. पैरे (on foot) पएरे70. ता<strong>ह</strong>ुमे ता<strong>ह</strong>ूमे71. पुीक72. बजा कय/ कए73. बननाय/बननाइ74. कोला75. िदनुका िदनका76. तति<strong>ह</strong>सँ77. गरबओलि<strong>ह</strong> गरबेलि<strong>ह</strong>78. बालु बालू79. चे<strong>ह</strong> िच<strong>ह</strong>(अशु)80. जे जे’355


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्81. से/ के से’/के’82. एखुनका अखनुका83. भुिम<strong>ह</strong>ार भूिम<strong>ह</strong>ार84. सुगर सूगर85. झठ<strong>ह</strong>ाक झट<strong>ह</strong>ाक86. छूिब87. करइयो/ओ करैयो/किरऔ-करैऔ88. पुबािर पुबाइ89. झगड़ा-झाँटी झगड़ा-झाँिट90. पएरे-पएरे पैरे-पैरे91. खेलएबाक खेलेबाक92. खेलाएबाक93. लगा’94. <strong>ह</strong>ोए- <strong>ह</strong>ो95. बुझल बूझल96. बूझल (संबोधन अथर्मे)97. यै<strong>ह</strong> यए<strong>ह</strong> / इए<strong>ह</strong>356


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्98. ताितल99. अयनाय- अयनाइ/ अएनाइ100. िन- िनद101. िबनु िबन102. जाए जाइ103. जाइ(in different sense)-last word of sentence104. छत पर आिब जाइ105. ने106. खेलाए (play) –खेलाइ107. िशकाइत- िशकायत108. ढप- ढ़प109. पढ़- पढ110. किनए/ किनये किनञे111. राकस- राकश112. <strong>ह</strong>ोए/ <strong>ह</strong>ोय <strong>ह</strong>ोइ113. अउरदा- औरदा114. बुझेलि<strong>ह</strong> (different meaning- got understand)357


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्115. बुझएलि<strong>ह</strong>/ बुझयलि<strong>ह</strong> (understood himself)116. चिल- चल117. खधाइ- खधाय118. मोन पाड़लिख<strong>ह</strong> मोन पारलिख<strong>ह</strong>119. कैक- कएक- कइएक120. लग ल’ग121. जरेनाइ122. जरओनाइ- जरएनाइ/जरयनाइ123. <strong>ह</strong>ोइत124. गड़बेलि<strong>ह</strong>/ गड़बओलि<strong>ह</strong>125. िचखैत- (to test)िचखइत126. करइयो(willing to do) करैयो127. जेकरा- जकरा128. तकरा- तेकरा129. िब<strong>दे</strong>सर थानेमे/ िब<strong>दे</strong>सरे थानमे130. करबयल<strong>ह</strong>ुँ/ करबएल<strong>ह</strong>ुँ/करबेल<strong>ह</strong>ुँ131. <strong>ह</strong>ािरक (उच्चारण <strong>ह</strong>ाइरक)358


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्132. ओजन वजन133. आधे भाग/ आध-भागे134. िपचा’/ िपचाय/िपचाए135. नञ/ ने136. बच्चा नञ (ने) िपचा जाय137. तखन ने (नञ) क<strong>ह</strong>ैत अिछ।138. कतेक गोटे/ कताक गोटे139. कमाइ- धमाइ कमाई- धमाई140. लग ल’ग141. खेलाइ (for playing)142. छिथ<strong>ह</strong> छिथन143. <strong>ह</strong>ोइत <strong>ह</strong>ोइ144. क्यो िकयो / केओ145. केश (hair)146. केस (court-case)147. बननाइ/ बननाय/ बननाए148. जरेनाइ359


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्149. कुरसी कुस150. चरचा चच151. कमर् करम152. डुबाबय/ डुमाबय153. एखुनका/ अखुनका154. लय (वाक्यक अितम शद)- ल’155. कएलक केलक156. गरमी गम157. बरदी वद158. सुना गेला<strong>ह</strong> सुना’/सुनाऽ159. एनाइ-गेनाइ160. तेनाने घेरलि<strong>ह</strong>161. नञ162. डरो ड’रो163. कत<strong>ह</strong>ु- क<strong>ह</strong>ॴ164. उमिरगर- उमरगर165. भिरगर360


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्166. धोल/धोअल धोएल167. गप/गप168. के के’169. दरबजा/ दरबजा170. ठाम171. धिर तक172. घूिर लौिट173. थोरबेक174. बड175. तोँ/ तूँ176. तोँि<strong>ह</strong>( पमे ा)177. तोँ<strong>ह</strong>ी/तोँि<strong>ह</strong>178. करबाइए करबाइये179. एकेटा180. किरतिथ करतिथ181. प<strong>ह</strong>ुँिच प<strong>ह</strong>ुँच361


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्182. राखलि<strong>ह</strong> रखलि<strong>ह</strong>183. लगलि<strong>ह</strong> लागलि<strong>ह</strong>184. सुिन (उच्चारण सुइन)185. अिछ (उच्चारण अइछ)186. एलिथ गेलिथ187. िबतओने िबतेने188. करबओलि<strong>ह</strong>/ /करेलिख<strong>ह</strong>189. करएलि<strong>ह</strong>190. आिक िक191. प<strong>ह</strong>ुँिच प<strong>ह</strong>ुँच192. जराय/ जराए जरा’ (आिग लगा)193. से से’194. <strong>ह</strong>ाँ मे <strong>ह</strong>ाँ (<strong>ह</strong>ाँमे <strong>ह</strong>ाँ <strong>िव</strong>भिक्मे <strong>ह</strong>टा कए)195. फेल फैल196. फइल(spacious) फैल197. <strong>ह</strong>ोयति<strong>ह</strong>/ <strong>ह</strong>ोएति<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेति<strong>ह</strong>198. <strong>ह</strong>ाथ मिटआयब/ <strong>ह</strong>ाथ मिटयाबय/<strong>ह</strong>ाथ मिटआएब362


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्199. फेका फेंका200. <strong>दे</strong>खाए <strong>दे</strong>खा’201. <strong>दे</strong>खाय <strong>दे</strong>खा’202. सिर सर203. सा<strong>ह</strong>ेब सा<strong>ह</strong>ब204.गेलै<strong>ह</strong>/ गेलि<strong>ह</strong>205.<strong>ह</strong>ेबाक/ <strong>ह</strong>ोएबाक206.केलो/ कएलो207. िकछु न िकछु/ िकछु ने िकछु208.घुमेल<strong>ह</strong>ुँ/ घुमओल<strong>ह</strong>ुँ209. एलाक/ अएलाक210. अः/ अ<strong>ह</strong>211.लय/ लए (अथर्-पिरवर्न)212.कनीक/ कनेक213.सब<strong>ह</strong>क/ सभक214.िमलाऽ/ िमला215.कऽ/ क363


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्216.जाऽ/जा217.आऽ/ आ218.भऽ/भ’ (’ फॉटक कमीक ोतक)219.िनअम/ िनयम220.<strong>ह</strong>ेक्टेअर/ <strong>ह</strong>ेक्टेयर221.पि<strong>ह</strong>ल अक्षर ढ/ बादक/बीचक ढ़222.ति<strong>ह</strong>ं/ति<strong>ह</strong>ँ/ तिञ/ तैं223.कि<strong>ह</strong>ं/क<strong>ह</strong>ॴ224.तँइ/ तइँ225.नँइ/नइँ/ निञ/नि<strong>ह</strong>226.<strong>ह</strong>ै/ <strong>ह</strong>इ227.छिञ/ छै/ छैक/छइ228.दृिएँ/ दृियेँ229.आ (come)/ आऽ(conjunction)230. आ (conjunction)/ आऽ(come)231.कुनो/ कोनो२३२.गेलै<strong>ह</strong>-गेलि<strong>ह</strong>364


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२३३.<strong>ह</strong>ेबाक- <strong>ह</strong>ोएबाक२३४.केलौँ- कएलौँ- कएल<strong>ह</strong>ुँ२३५.िकछु न िकछ- िकछु ने िकछु२३६.के<strong>ह</strong>ेन- के<strong>ह</strong>न२३७.आऽ (come)-आ (conjunction-and)/आ२३८. <strong>ह</strong>एत-<strong>ह</strong>ैत२३९.घुमेल<strong>ह</strong>ुँ-घुमएल<strong>ह</strong>ुँ२४०.एलाक- अएलाक२४१.<strong>ह</strong>ोिन- <strong>ह</strong>ोइन/<strong>ह</strong>ोि<strong>ह</strong>२४२.ओ-राम ओ यामक बीच(conjunction), ओऽ क<strong>ह</strong>लक (he said)/ओ२४३.की <strong>ह</strong>ए/ कोसी अएली <strong>ह</strong>ए/ की <strong>ह</strong>ै। की <strong>ह</strong>इ२४४.दृिएँ/ दृियेँ२४५.शािमल/ सामेल365


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२४६.तैँ / तँए/ तिञ/ ति<strong>ह</strong>ं२४७.जौँ/ योँ२४८.सभ/ सब२४९.सभक/ सब<strong>ह</strong>क२५०.कि<strong>ह</strong>ं/ क<strong>ह</strong>ॴ२५१.कुनो/ कोनो२५२.फारकती भऽ गेल/ भए गेल/ भय गेल२५३.कुनो/ कोनो२५४.अः/ अ<strong>ह</strong>२५५.जनै/ जनञ२५६.गेलि<strong>ह</strong>/ गेला<strong>ह</strong> (अथर् पिरवतर्न)२५७.केलि<strong>ह</strong>/ कएलि<strong>ह</strong>२५८.लय/ लए(अथर् पिरवतर्न)366


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२५९.कनीक/ कनेक२६०.पठेलि<strong>ह</strong>/ पठओलि<strong>ह</strong>२६१.िनअम/ िनयम२६२.<strong>ह</strong>ेक्टेअर/ <strong>ह</strong>ेक्टेयर२६३.पि<strong>ह</strong>ल अक्षर र<strong>ह</strong>ने ढ/ बीचमे र<strong>ह</strong>ने ढ़२६४.आकारातमे िबकारीक योग उिचत नि<strong>ह</strong>/ अपोोफीक योग फाटक यूनताक पिरचायक ओकर बदलाअव<strong>ह</strong>(िबकारी)क योग उिचत२६५.केर/-क/ कऽ/ के२६६.छैि<strong>ह</strong>- छि<strong>ह</strong>२६७.लगैए/ लगैये२६८.<strong>ह</strong>ोएत/ <strong>ह</strong>एत२६९.जाएत/ जएत367


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२७०.आएत/ अएत/ आओत२७१.खाएत/ खएत/ खैत२७२.िपअएबाक/ िपएबाक२७३.शुरु/ शुरु<strong>ह</strong>२७४.शुरु<strong>ह</strong>े/ शुरुए२७५.अएता<strong>ह</strong>/अओता<strong>ह</strong>/ एता<strong>ह</strong>२७६.जाि<strong>ह</strong>/ जाइ/ जै२७७.जाइत/ जैतए/ जइतए२७८.आएल/ अएल२७९.कैक/ कएक२८०.आयल/ अएल/ आएल२८१. जाए/ जै/ जए२८२. नुकएल/ नुकाएल368


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२८३. कठुआएल/ कठुअएल२८४. ताि<strong>ह</strong>/ तै२८५. गायब/ गाएब/ गएब२८६. सकै/ सकए/ सकय२८७.सेरा/सरा/ सराए (भात सेरा गेल)२८८.क<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ी/<strong>दे</strong>खैत र<strong>ह</strong>ी/ क<strong>ह</strong>ैत छल<strong>ह</strong>ुँ/ क<strong>ह</strong>ै छल<strong>ह</strong>ुँ- एि<strong>ह</strong>ना चलैत/ पढ़ैत (पढ़ै-पढ़ैत अथर् कखनो कालपिरवितर्त)-आर बुझै/ बुझैत (बुझै/ बुझ छी, मुदा बुझैत-बुझैत)/ सकैत/सकै। करैत/ करै। दै/ दैत। छैक/छै। बचलै/ बचलैक। रखबा/ रखबाक । िबनु/िबन। राितक/ रातुक२८९. दुआरे/ ारे२९०.भेिट/ भेट२९१. खन/ खुना (भोर खन/ भोर खुना)२९२.तक/ धिर२९३.गऽ/गै (meaning different-जनबै गऽ)369


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२९४.सऽ/ सँ (मुदा दऽ, लऽ)२९५.व,(तीन अक्षरक मेल बदला पुनरुिक्तक एक आ एकटा दोसरक उपयोग) आिदक बदला व आिद।म<strong>ह</strong>व/ म<strong>ह</strong>व/ कत/ क आिदमे संयुक्तक कोनो आवयकता मैिथलीमे नि<strong>ह</strong> अिछ।वक्तय/ वक्तय२९६.बेसी/ बेशी२९७.बाला/वाला बला/ वला (र<strong>ह</strong>ैबला)२९८.बाली/ (बदलएबाली)२९९.वा/ वात300. अतरिय/ अतरीय३०१. लेमए/ लेबए३०२.लमछुरका, नमछुरका३०२.लागै/ लगै (भेटैत/ भेटै)३०३.लागल/ लगल३०४.<strong>ह</strong>बा/ <strong>ह</strong>वा370


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३०५.राखलक/ रखलक३०६.आ (come)/ आ (and)३०७. पाताप/ पााप३०८. ऽ केर यव<strong>ह</strong>ार शदक अतमे मा, बीचमे नि<strong>ह</strong>।३०९.क<strong>ह</strong>ैत/ क<strong>ह</strong>ै३१०. र<strong>ह</strong>ए (छल)/ र<strong>ह</strong>ै (छलै) (meaning different)३११.तागित/ ताकित३१२.खराप/ खराब३१३.बोइन/ बोिन/ बोइिन३१४.जािठ/ जाइठ३१५.कागज/ कागच३१६.िगरै (meaning different- swallow)/ िगरए (खसए)३१७.रािय/ राीय371


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उच्चारण िनदश:दत न क उच्चारणमे दाँतमे जी<strong>ह</strong> सटत- जेना बाजू नाम , मुदा ण क उच्चारणमे जी<strong>ह</strong> मूधमे सटत (नि<strong>ह</strong>सटैए तँ उच्चारण दोष अिछ)- जेना बाजू गणेश। तालय शमे जी<strong>ह</strong> तालुसँ , षमे मूधसँ आ दत समे दाँतसँसटत। िनशाँ, सभ आ शोषण बािज कऽ <strong>दे</strong>खू। मैिथलीमे ष केँ वैिदक संकृत जेकाँ ख से<strong>ह</strong>ो उच्चिरतकएल जाइत अिछ, जेना वष, दोष। य अनेको थानपर ज जेकाँ उच्चिरत <strong>ह</strong>ोइत अिछ आ ण ड़ जेकाँ(यथा संयोग आ गणेश संजोग आ गड़ेस उच्चिरत <strong>ह</strong>ोइत अिछ)। मैिथलीमे व क उच्चारण ब, श कउच्चारण स आ य क उच्चारण ज से<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ोइत अिछ।ओि<strong>ह</strong>ना व इ बेशीकाल मैिथलीमे पि<strong>ह</strong>ने बाजल जाइत अिछ कारण <strong>दे</strong>वनागरीमे आ िमिथलाक्षरमे व इअक्षरक पि<strong>ह</strong>ने िलखलो जाइत आ बाजलो जएबाक चा<strong>ह</strong>ी। कारण जे ि<strong>ह</strong>दीमे एकर दोषपूणर् उच्चारण <strong>ह</strong>ोइतअिछ (िलखल तँ पि<strong>ह</strong>ने जाइत अिछ मुदा बाजल बादमे जाइत अिछ) से िशक्षा पितक दोषक कारण <strong>ह</strong>मसभ ओकर उच्चारण दोषपूणर् ढंगसँ कऽ र<strong>ह</strong>ल छी।अिछ- अ इ छ ऐछछिथ- छ इ थ – छैथप<strong>ह</strong>ुँिच- प <strong>ह</strong>ुँ इ च372


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आब अ आ इ ई ए ऐ ओ औ अं अः ऋ एि<strong>ह</strong> सभ लेल माा से<strong>ह</strong>ो अिछ, मुदा एि<strong>ह</strong>मे ई ऐ ओ औ अं अःऋ केँ संयुक्ताक्षर रूपमे गलत रूपमे युक्त आ उच्चिरत कएल जाइत अिछ। जेना ऋ केँ री रूपमेउच्चिरत करब। आ <strong>दे</strong>िखयौ- एि<strong>ह</strong> लेल <strong>दे</strong>िखऔ क योग अनुिचत। मुदा <strong>दे</strong>िखऐ लेल <strong>दे</strong>िखयै अनुिचत। क् सँ<strong>ह</strong>् धिर अ सिमिलत भेलासँ क सँ <strong>ह</strong> बनैत अिछ, मुदा उच्चारण काल <strong>ह</strong>लत युक्त शदक अतकउच्चारणक वृि बढ़ल अिछ, मुदा <strong>ह</strong>म जखन मनोजमे ज् अतमे बजैत छी, तखनो पुरनका लोककेँ बजैतसुनबि<strong>ह</strong>- मनोजऽ, वातवमे ओ अ युक्त ज् = ज बजै छिथ।फेर ज्ञ अिछ ज् आ ञ क संयुक्त मुदा गलत उच्चारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ- ग्य। ओि<strong>ह</strong>ना क्ष अिछ क् आ ष कसंयुक्त मुदा उच्चारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ छ। फेर श् आ र क संयुक्त अिछ ( जेना िमक) आ स् आ र कसंयुक्त अिछ (जेना िम)। भेल त+र ।उच्चारणक ऑिडयो फाइल <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आकइव http://www.videha.co.in/ पर उपलध अिछ। फेर केँ / सँ/ पर पूवर् अक्षरसँ सटा कऽ िलखू मुदा तँ/ के/ कऽ <strong>ह</strong>टा कऽ। एि<strong>ह</strong>मे सँ मे पि<strong>ह</strong>ल सटा कऽ िलखू आबादबला <strong>ह</strong>टा कऽ। अंकक बाद टा िलखू सटा कऽ मुदा अय ठाम टा िलखू <strong>ह</strong>टा कऽ– जेना छ<strong>ह</strong>टा मुदासभ टा। फेर ६अ म सातम िलखू- छठम सातम नि<strong>ह</strong>। घरबलामे बला मुदा घरवालीमे वाली युक्त करू।र<strong>ह</strong>ए- र<strong>ह</strong>ै मुदा सकैए- सकै-एमुदा कखनो काल र<strong>ह</strong>ए आ र<strong>ह</strong>ै मे अथर् िभता से<strong>ह</strong>ो, जेना373


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्से कमो जग<strong>ह</strong>मे पािकर्ंग करबाक अयास र<strong>ह</strong>ै ओकरा।पुछलापर पता लागल जे ढुनढुन नाा ई ाइवर कनाट लेसक पािकर्ंगमे काज करैत र<strong>ह</strong>ए।छलै, छलए मे से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क भेल। छलए क उच्चारण छल-ए से<strong>ह</strong>ो।संयोगने- संजोगनेकेँ- के / कऽकेर- क (केर क योग नि<strong>ह</strong> करू )क (जेना रामक) –रामक आ संगे राम के/ राम कऽसँ- सऽचिबदु आ अनुवार- अनुवारमे कंठ धिरक योग <strong>ह</strong>ोइत अिछ मुदा चिबदुमे नि<strong>ह</strong>। चिबदुमे कनेकएकारक से<strong>ह</strong>ो उच्चारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ- जेना रामसँ- राम सऽ रामकेँ- राम कऽ राम केकेँ जेना रामकेँ भेल ि<strong>ह</strong>दीक को (राम को)- राम को= रामकेँक जेना रामक भेल ि<strong>ह</strong>दीक का ( राम का) राम का= रामक374


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कऽ जेना जा कऽ भेल ि<strong>ह</strong>दीक कर ( जा कर) जा कर= जा कऽसँ भेल ि<strong>ह</strong>दीक से (राम से) राम से= रामसँसऽ तऽ त केर एि<strong>ह</strong> सभक योग अवांिछत।के दोसर अथँ युक्त भऽ सकैए- जेना के क<strong>ह</strong>लक।निञ, नि<strong>ह</strong>, नै, नइ, नँइ, नइँ एि<strong>ह</strong> सभक उच्चारण- नैव क बदलामे व जेना म<strong>ह</strong>वपूणर् (म<strong>ह</strong>वपूणर् नि<strong>ह</strong>) जतए अथर् बदिल जाए ओति<strong>ह</strong> मा तीन अक्षरकसंयुक्ताक्षरक योग उिचत। सपित- उच्चारण स प इ त (सपि नि<strong>ह</strong>- कारण स<strong>ह</strong>ी उच्चारण आसानीसँसभव नि<strong>ह</strong>)। मुदा सवम (सवतम नि<strong>ह</strong>)।रािय (राीय नि<strong>ह</strong>)सकैए/ सकै (अथर् पिरवतर्न)पोछैले/पोछैए/ पोछए/ (अथर् पिरवतर्न)375


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पोछए/ पोछैओ लोकिन ( <strong>ह</strong>टा कऽ, ओ मे िबकारी नि<strong>ह</strong>)ओइ/ ओि<strong>ह</strong>ओि<strong>ह</strong>ले/ ओि<strong>ह</strong> लेलजएबेँ/ बैसबेँपँचभइयाँ<strong>दे</strong>िखयौक (<strong>दे</strong>िखऔक बि<strong>ह</strong>- ति<strong>ह</strong>ना अ मे व आ दीघर्क मााक योग अनुिचत)जकाँ/ जेकाँतँइ/ तैँ<strong>ह</strong>ोएत/ <strong>ह</strong>एतनिञ/ नि<strong>ह</strong>/ नँइ/ नइँसौँसेबड़/ बड़ी (झोराओल)376


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गाए (गाइ नि<strong>ह</strong>)र<strong>ह</strong>लेँ/ पि<strong>ह</strong>रतैँ<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ॴ/ अ<strong>ह</strong>ॴसब - सभसब<strong>ह</strong>क - सभ<strong>ह</strong>कधिर - तकगप- बातबूझब - समझबबुझल<strong>ह</strong>ुँ - समझल<strong>ह</strong>ुँ<strong>ह</strong>मरा आर - <strong>ह</strong>म सभआिक- आ िकसकैछ/ करैछ (गमे योगक आवयकता नि<strong>ह</strong>)377


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मे केँ सँ पर (शदसँ सटा कऽ) तँ कऽ धऽ दऽ (शदसँ <strong>ह</strong>टा कऽ) मुदा दूटा वा बेशी <strong>िव</strong>भिक्त संग र<strong>ह</strong>लापरपि<strong>ह</strong>ल <strong>िव</strong>भिक्त टाकेँ सटाऊ।एकटा दूटा (मुदा कैक टा)िबकारीक योग शदक अतमे, बीचमे अनावयक रूपेँ नि<strong>ह</strong>।आकारात आ अतमे अ क बाद िबकारीकयोग नि<strong>ह</strong> (जेना िदअ, आ )अपोोफीक योग िबकारीक बदलामे करब अनुिचत आ मा फॉटक तकनीकी यूनताक पिरचाएक)- ओनािबकारीक संकृत रूप ऽ अव<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ आ वतर्नी आ उच्चारण दुनू ठाम एकर लोप र<strong>ह</strong>ैत अिछ/रि<strong>ह</strong> सकैत अिछ (उच्चारणमे लोप रि<strong>ह</strong>ते अिछ)। मुदा अपोोफी से<strong>ह</strong>ो अंेजीमे पसेिसव केसमे <strong>ह</strong>ोइत अिछआ ेंचमे शदमे जतए एकर योग <strong>ह</strong>ोइत अिछ जेना raison d’etre ए<strong>ह</strong>ो एकर उच्चारण रैजौन डेटर<strong>ह</strong>ोइत अिछ, माने अपोॉफी अवकाश नि<strong>ह</strong> दैत अिछ वरन जोड़ैत अिछ, से एकर योग िबकारीक बदला<strong>दे</strong>नाइ तकनीकी रूपेँ से<strong>ह</strong>ो अनुिचत)।अइमे, एि<strong>ह</strong>मेजइमे, जाि<strong>ह</strong>मेएखन/ अखन/ अइखन378


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्केँ (के नि<strong>ह</strong>) मे (अनुवार रि<strong>ह</strong>त)भऽमेदऽतँ (तऽ त नि<strong>ह</strong>)सँ ( सऽ स नि<strong>ह</strong>)गाछ तरगाछ लगसाँझ खनजो (जो go, करै जो do)३.नेपाल आ भारतक मैिथली भाषा-वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक शैली1.नेपालक मैिथली भाषा वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक उच्चारण आ लेखन शैली379


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(भाषाशाी डा. रामावतार यादवक धारणाकेँ पूणर् रूपसँ स लऽ िनधिरत)मैिथलीमे उच्चारण तथा लेखन१.पचमाक्षर आ अनुवार: पचमाक्षरातगर्त ङ, ञ, ण, न एवं म अबैत अिछ। संकृत भाषाक अनुसारशदक अतमे जाि<strong>ह</strong> वगर्क अक्षर र<strong>ह</strong>ैत अिछ ओ<strong>ह</strong>ी वगर्क पचमाक्षर अबैत अिछ। जेना-अ (क वगर्क र<strong>ह</strong>बाक कारणे अतमे ङ् आएल अिछ।)पच (च वगर्क र<strong>ह</strong>बाक कारणे अतमे ञ् आएल अिछ।)खड (ट वगर्क र<strong>ह</strong>बाक कारणे अतमे ण् आएल अिछ।)सिध (त वगर्क र<strong>ह</strong>बाक कारणे अतमे न् आएल अिछ।)खभ (प वगर्क र<strong>ह</strong>बाक कारणे अतमे म् आएल अिछ।)उपयुर्क्त बात मैिथलीमे कम <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। पचमाक्षरक बदलामे अिधकांश जग<strong>ह</strong>पर अनुवारक योग<strong>दे</strong>खल जाइछ। जेना- अंक, पंच, खंड, संिध, खंभ आिद। याकरण<strong>िव</strong>द पिडत गो<strong>िव</strong>द झाक क<strong>ह</strong>ब छिन जेकवगर्, चवगर् आ टवगर्सँ पूवर् अनुवार िलखल जाए तथा तवगर् आ पवगर्सँ पूवर् पचमाक्षरे िलखल जाए।380


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जेना- अंक, चंचल, अंडा, अत तथा कपन। मुदा ि<strong>ह</strong>दीक िनकट र<strong>ह</strong>ल आधुिनक लेखक एि<strong>ह</strong> बातकेँ नि<strong>ह</strong>मानैत छिथ। ओलोकिन अत आ कपनक जग<strong>ह</strong>पर से<strong>ह</strong>ो अंत आ कंपन िलखैत <strong>दे</strong>खल जाइत छिथ।नवीन पित िकछु सु<strong>िव</strong>धाजनक अवय छैक। िकएक तँ एि<strong>ह</strong>मे समय आ थानक बचत <strong>ह</strong>ोइत छैक। मुदाकतोकबेर <strong>ह</strong>तलेखन वा मुणमे अनुवारक छोटसन िबदु प नि<strong>ह</strong> भेलासँ अथर्क अनथर् <strong>ह</strong>ोइत से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>खलजाइत अिछ। अनुवारक योगमे उच्चारण-दोषक सभावना से<strong>ह</strong>ो ततबए <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। एतदथर् कसँलऽकऽ पवगर्धिर पचमाक्षरेक योग करब उिचत अिछ। यसँ लऽकऽ ज्ञधिरक अक्षरक स अनुवारक योगकरबामे कत<strong>ह</strong>ु कोनो <strong>िव</strong>वाद नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल जाइछ।२.ढ आ ढ़ : ढ़क उच्चारण “र् <strong>ह</strong>”जकाँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ। अतः जतऽ “र् <strong>ह</strong>”क उच्चारण <strong>ह</strong>ो ओतऽ मा ढ़िलखल जाए। आनठाम खािल ढ िलखल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी। जेना-ढ = ढाकी, ढेकी, ढीठ, ढेउआ, ढ, ढेरी, ढाकिन, ढाठ आिद।ढ़ = पढ़ाइ, बढ़ब, गढ़ब, मढ़ब, बुढ़बा, साँढ़, गाढ़, रीढ़, चाँढ़, सीढ़ी, पीढ़ी आिद।उपयुर्क्त शदसभकेँ <strong>दे</strong>खलासँ ई प <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे साधारणतया शदक शुरूमे ढ आ मय तथा अतमे ढ़अबैत अिछ। इए<strong>ह</strong> िनयम ड आ ड़क सदभर् से<strong>ह</strong>ो लागू <strong>ह</strong>ोइत अिछ।381


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.व आ ब : मैिथलीमे “व”क उच्चारण ब कएल जाइत अिछ, मुदा ओकरा ब रूपमे नि<strong>ह</strong> िलखल जएबाकचा<strong>ह</strong>ी। जेना- उच्चारण : बैनाथ, िबा, नब, <strong>दे</strong>बता, िबणु, बंश, बदना आिद। एि<strong>ह</strong>सभक थानपर मशःवैनाथ, <strong>िव</strong>ा, नव, <strong>दे</strong>वता, <strong>िव</strong>णु, वंश, वदना िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी। सामायतया व उच्चारणक लेल ओ योगकएल जाइत अिछ। जेना- ओकील, ओज<strong>ह</strong> आिद।४.य आ ज : कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु “य”क उच्चारण “ज”जकाँ करैत <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ, मुदा ओकरा ज नि<strong>ह</strong>िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी। उच्चारणमे यज्ञ, जिद, जमुना, जुग, जाबत, जोगी, जदु, जम आिद क<strong>ह</strong>ल जाएवलाशदसभकेँ मशः यज्ञ, यिद, यमुना, युग, याबत, योगी, यदु, यम िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी।५.ए आ य : मैिथलीक वतर्नीमे ए आ य दुनू िलखल जाइत अिछ।ाचीन वतर्नी- कएल, जाए, <strong>ह</strong>ोएत, माए, भाए, गाए आिद।नवीन वतर्नी- कयल, जाय, <strong>ह</strong>ोयत, माय, भाय, गाय आिद।सामायतया शदक शुरूमे ए मा अबैत अिछ। जेना एि<strong>ह</strong>, एना, एकर, ए<strong>ह</strong>न आिद। एि<strong>ह</strong> शदसभक थानपरयि<strong>ह</strong>, यना, यकर, य<strong>ह</strong>न आिदक योग नि<strong>ह</strong> करबाक चा<strong>ह</strong>ी। यिप मैिथलीभाषी थारूसि<strong>ह</strong>त िकछु जाितमेशदक आरभोमे “ए”केँ य कि<strong>ह</strong> उच्चारण कएल जाइत अिछ।382


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ए आ “य”क योगक योगक सदभर्मे ाचीने पितक अनुसरण करब उपयुक्त मािन एि<strong>ह</strong> पुतकमे ओकरेयोग कएल गेल अिछ। िकएक तँ दुनूक लेखनमे कोनो स<strong>ह</strong>जता आ दुरू<strong>ह</strong>ताक बात नि<strong>ह</strong> अिछ। आमैिथलीक सवर्साधारणक उच्चारण-शैली यक अपेक्षा एसँ बेसी िनकट छैक। खास कऽ कएल, <strong>ह</strong>एब आिदकितपय शदकेँ कैल, <strong>ह</strong>ैब आिद रूपमे कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु िलखल जाएब से<strong>ह</strong>ो “ए”क योगकेँ बेसी समीचीन मािणतकरैत अिछ।६.ि<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ु तथा एकार, ओकार : मैिथलीक ाचीन लेखन-परपरामे कोनो बातपर बल दैत काल शदक पाछाँि<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ु लगाओल जाइत छैक। जेना- <strong>ह</strong>ुनकि<strong>ह</strong>, अपन<strong>ह</strong>ु, ओकर<strong>ह</strong>ु, तकालि<strong>ह</strong>, चोि<strong>ह</strong>, आन<strong>ह</strong>ु आिद। मुदाआधुिनक लेखनमे ि<strong>ह</strong>क थानपर एकार एवं <strong>ह</strong>ुक थानपर ओकारक योग करैत <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। जेना-<strong>ह</strong>ुनके, अपनो, तकाले, चोे, आनो आिद।७.ष तथा ख : मैिथली भाषामे अिधकांशतः षक उच्चारण ख <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जेना- षय (खड़य),षोडशी (खोड़शी), षकोण (खटकोण), वृषेश (वृखेश), सतोष (सतोख) आिद।८.विन-लोप : िनिलिखत अवथामे शदसँ विन-लोप भऽ जाइत अिछ:383


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(क)ियावयी यय अयमे य वा ए लुत भऽ जाइत अिछ। ओि<strong>ह</strong>मेसँ पि<strong>ह</strong>ने अक उच्चारण दीघर् भऽ जाइतअिछ। ओकर आगाँ लोप-सूचक िच वा <strong>िव</strong>कारी (’ / ऽ) लगाओल जाइछ। जेना-पूणर् रूप : पढ़ए (पढ़य) गेला<strong>ह</strong>, कए (कय) लेल, उठए (उठय) पड़तौक।अपूणर् रूप : पढ़’ गेला<strong>ह</strong>, क’ लेल, उठ’ पड़तौक।पढ़ऽ गेला<strong>ह</strong>, कऽ लेल, उठऽ पड़तौक।(ख)पूवर्कािलक कृत आय (आए) ययमे य (ए) लुत भऽ जाइछ, मुदा लोप-सूचक <strong>िव</strong>कारी नि<strong>ह</strong> लगाओलजाइछ। जेना-पूणर् रूप : खाए (य) गेल, पठाय (ए) <strong>दे</strong>ब, न<strong>ह</strong>ाए (य) अएला<strong>ह</strong>।अपूणर् रूप : खा गेल, पठा <strong>दे</strong>ब, न<strong>ह</strong>ा अएला<strong>ह</strong>।(ग)ी यय इक उच्चारण ियापद, संज्ञा, ओ <strong>िव</strong>शेषण तीनूमे लुत भऽ जाइत अिछ। जेना-पूणर् रूप : दोसिर मािलिन चिल गेिल।अपूणर् रूप : दोसर मािलन चिल गेल।(घ)वतर्मान कृदतक अितम त लुत भऽ जाइत अिछ। जेना-384


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पूणर् रूप : पढ़ैत अिछ, बजैत अिछ, गबैत अिछ।अपूणर् रूप : पढ़ै अिछ, बजै अिछ, गबै अिछ।(ङ)ियापदक अवसान इक, उक, ऐक तथा <strong>ह</strong>ीकमे लुत भऽ जाइत अिछ। जेना-पूणर् रूप: िछयौक, िछयैक, छ<strong>ह</strong>ीक, छौक, छैक, अिबतैक, <strong>ह</strong>ोइक।अपूणर् रूप : िछयौ, िछयै, छ<strong>ह</strong>ी, छौ, छै, अिबतै, <strong>ह</strong>ोइ।(च)ियापदीय यय <strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ु तथा <strong>ह</strong>कारक लोप भऽ जाइछ। जेना-पूणर् रूप : छि<strong>ह</strong>, क<strong>ह</strong>लि<strong>ह</strong>, क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ, गेल<strong>ह</strong>, नि<strong>ह</strong>।अपूणर् रूप : छिन, क<strong>ह</strong>लिन, क<strong>ह</strong>लौँ, गेलऽ, नइ, निञ, नै।९.विन थानातरण : कोनो-कोनो वर-विन अपना जग<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>िटकऽ दोसरठाम चिल जाइत अिछ। खासकऽ व इ आ उक सबधमे ई बात लागू <strong>ह</strong>ोइत अिछ। मैिथलीकरण भऽ गेल शदक मय वा अतमे जँव इ वा उ आबए तँ ओकर विन थानातिरत भऽ एक अक्षर आगाँ आिब जाइत अिछ। जेना- शिन(शइन), पािन (पाइन), दािल ( दाइल), मािट (माइट), काछु (काउछ), मासु(माउस) आिद। मुदा तसम385


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्शदसभमे ई िनयम लागू नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जेना- रिमकेँ रइम आ सुधांशुकेँ सुधाउंस नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जा सकैतअिछ।१०.<strong>ह</strong>लत(्)क योग : मैिथली भाषामे सामायतया <strong>ह</strong>लत (्)क आवयकता नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। कारण जेशदक अतमे अ उच्चारण नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। मुदा संकृत भाषासँ जि<strong>ह</strong>नाक ति<strong>ह</strong>ना मैिथलीमे आएल (तसम)शदसभमे <strong>ह</strong>लत योग कएल जाइत अिछ। एि<strong>ह</strong> पोथीमे सामायतया सपूणर् शदकेँ मैिथली भाषासबधीिनयमअनुसार <strong>ह</strong>लत<strong>िव</strong><strong>ह</strong>ीन राखल गेल अिछ। मुदा याकरणसबधी योजनक लेल अयावयक थानपरकत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु <strong>ह</strong>लत <strong>दे</strong>ल गेल अिछ। तुत पोथीमे मिथली लेखनक ाचीन आ नवीन दुनू शैलीक सरल आसमीचीन पक्षसभकेँ समेिटकऽ वणर्-<strong>िव</strong>यास कएल गेल अिछ। थान आ समयमे बचतक सि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>त-लेखनतथा तकिनकी दृिसँ से<strong>ह</strong>ो सरल <strong>ह</strong>ोबऽवला ि<strong>ह</strong>साबसँ वणर्-<strong>िव</strong>यास िमलाओल गेल अिछ। वतर्मान समयमेमैिथली मातृभाषीपयर्तकेँ आन भाषाक मायमसँ मैिथलीक ज्ञान लेबऽ पिड़र<strong>ह</strong>ल पिरेयमे लेखनमे स<strong>ह</strong>जतातथा एकरूपतापर यान <strong>दे</strong>ल गेल अिछ। तखन मैिथली भाषाक मूल <strong>िव</strong>शेषतासभ कुिठत नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइक,ता<strong>ह</strong>ूिदस लेखक-मडल सचेत अिछ। िस भाषाशाी डा. रामावतार यादवक क<strong>ह</strong>ब छिन जे सरलताकअनुसधानमे ए<strong>ह</strong>न अवथा िक<strong>ह</strong>ु ने आबऽ <strong>दे</strong>बाक चा<strong>ह</strong>ी जे भाषाक <strong>िव</strong>शेषता छाँ<strong>ह</strong>मे पिड जाए।-(भाषाशाी डा. रामावतार यादवकधारणाकेँ पूणर् रूपसँ स लऽ िनधिरत)386


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्2. मैिथली अकादमी, पटना ारा िनधिरत मैिथली लेखन-शैली1. जे शद मैिथली-साि<strong>ह</strong>यक ाचीन कालसँ आइ धिर जाि<strong>ह</strong> वर्नीमे चिलत अिछ, से सामायतः ताि<strong>ह</strong>वर्नीमे िलखल जाय- उदा<strong>ह</strong>रणाथर्-ाएखनठामजकर,तकरतिनकरअिछअाअखन,अखिन,एखेन,अखनीिठमा,िठना,ठमा387


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जेकर, तेकरितनकर।(वैकिपक रूपेँ ा)ऐछ, अि<strong>ह</strong>, ए।2. िनिलिखत तीन कारक रूप वैक्लिपकतया अपनाओल जाय:भ गेल, भय गेल वा भए गेल। जा र<strong>ह</strong>लअिछ, जाय र<strong>ह</strong>ल अिछ, जाए र<strong>ह</strong>ल अिछ। कर’ गेला<strong>ह</strong>, वा करय गेला<strong>ह</strong> वा करए गेला<strong>ह</strong>।3. ाचीन मैिथलीक ‘<strong>ह</strong>’ विनक थानमे ‘न’ िलखल जाय सकैत अिछ यथा क<strong>ह</strong>लिन वा क<strong>ह</strong>लि<strong>ह</strong>।4. ‘ऐ’ तथा ‘औ’ ततय िलखल जाय जत’ पतः ‘अइ’ तथा ‘अउ’ सदृश उच्चारण इ <strong>ह</strong>ो। यथा-<strong>दे</strong>खैत, छलैक, बौआ, छौक इयािद।5. मैिथलीक िनिलिखत शद एि<strong>ह</strong> रूपे युक्त <strong>ह</strong>ोयत:जै<strong>ह</strong>,सै<strong>ह</strong>,इए<strong>ह</strong>,ओऐ<strong>ह</strong>,लै<strong>ह</strong> तथा दै<strong>ह</strong>।6. र्व इकारांत शदमे ‘इ’ के लुत करब सामायतः अा िथक। यथा- ा <strong>दे</strong>िख आब<strong>ह</strong>, मािलिन गेिल(मनुय मामे)।388


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्7. वतं व ‘ए’ वा ‘य’ ाचीन मैिथलीक उरण आिदमे तँ यथावत राखल जाय, िकंतु आधुिनक योगमेवैकिपक रूपेँ ‘ए’ वा ‘य’ िलखल जाय। यथा:- कयल वा कएल, अयला<strong>ह</strong> वा अएला<strong>ह</strong>, जाय वा जाएइयािद।8. उच्चारणमे दू वरक बीच जे ‘य’ विन वतः आिब जाइत अिछ तकरा लेखमे थान वैकिपक रूपेँ <strong>दे</strong>लजाय। यथा- धीआ, अढ़ैआ, <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>, वा धीया, अढ़ैया, िबया<strong>ह</strong>।9. सानुनािसक वतं वरक थान यथासंभव ‘ञ’ िलखल जाय वा सानुनािसक वर। यथा:- मैञा,किनञा, िकरतिनञा वा मैआँ, किनआँ, िकरतिनआँ।10. कारकक <strong>िव</strong>भिक्क िनिलिखत रूप ा:-<strong>ह</strong>ाथकेँ, <strong>ह</strong>ाथसँ, <strong>ह</strong>ाथेँ, <strong>ह</strong>ाथक, <strong>ह</strong>ाथमे। ’मे’ मे अनुवारसवर्था याय िथक। ‘क’ क वैकिपक रूप ‘केर’ राखल जा सकैत अिछ।11. पूवर्कािलक ियापदक बाद ‘कय’ वा ‘कए’ अयय वैकिपक रूपेँ लगाओल जा सकैत अिछ। यथा:-<strong>दे</strong>िख कय वा <strong>दे</strong>िख कए।12. माँग, भाँग आिदक थानमे माङ, भाङ इयािद िलखल जाय।389


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्13. अर् ‘न’ ओ अर् ‘म’ क बदला अनुसार नि<strong>ह</strong> िलखल जाय, िकंतु छापाक सु<strong>िव</strong>धाथर् अर् ‘ङ’ , ‘ञ’,तथा ‘ण’ क बदला अनुवारो िलखल जा सकैत अिछ। यथा:- अ, वा अंक, अचल वा अंचल, कठ वाकंठ।14. <strong>ह</strong>लंत िच िनयमतः लगाओल जाय, िकंतु <strong>िव</strong>भिक्तक संग अकारांत योग कएल जाय। यथा:- ीमान्,िकंतु ीमानक।15. सभ एकल कारक िच शदमे सटा क’ िलखल जाय, <strong>ह</strong>टा क’ नि<strong>ह</strong>, संयुक्त <strong>िव</strong>भिक्तक <strong>ह</strong>ेतु फराकिलखल जाय, यथा घर परक।16. अनुनािसककेँ चिबदु ारा यक्त कयल जाय। परंतु मुणक सु<strong>िव</strong>धाथर् ि<strong>ह</strong> समान जिटल माा परअनुवारक योग चिबदुक बदला कयल जा सकैत अिछ। यथा- ि<strong>ह</strong>ँ केर बदला ि<strong>ह</strong>ं।17. पूणर् <strong>िव</strong>राम पासीसँ ( । ) सूिचत कयल जाय।18. समत पद सटा क’ िलखल जाय, वा <strong>ह</strong>ाइफेनसँ जोिड़ क’ , <strong>ह</strong>टा क’ नि<strong>ह</strong>।390


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्19. िलअ तथा िदअ शदमे िबकारी (ऽ) नि<strong>ह</strong> लगाओल जाय।20. अंक <strong>दे</strong>वनागरी रूपमे राखल जाय।21.िकछु विनक लेल नवीन िच<strong>ह</strong> बनबाओल जाय। जा' ई नि<strong>ह</strong> बनल अिछ ताबत एि<strong>ह</strong> दुनू विनक बदलापूवर्वत् अय/ आय/ अए/ आए/ आओ/ अओ िलखल जाय। आिक ऎ वा ऒ सँ यक्त कएल जाय।<strong>ह</strong>./- गो<strong>िव</strong>द झा ११/८/७६ ीकात ठाकुर ११/८/७६ सुरे झा "सुमन" ११/०८/७६VIDEHA FOR NON-RESIDENT MAITHILS(Festivals of Mithila date-list)8.VIDEHA FOR NON RESIDENTS8.1. Sindhu Poudyal-Indo-Nepal Relations: A Personal Reflection391


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्DATE-LIST (year- 2009-10)(१४१७ साल)Marriage Days:Nov.2009- 19, 22, 23, 27May 2010- 28, 30June 2010- 2, 3, 6, 7, 9, 13, 17, 18, 20, 21,23, 24, 25, 27, 28, 30July 2010- 1, 8, 9, 14Upanayana Days: June 2010- 21,22Dviragaman Din:November 2009- 18, 19, 23, 27, 29392


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्December 2009- 2, 4, 6Feb 2010- 15, 18, 19, 21, 22, 24, 25March 2010- 1, 4, 5Mundan Din:November 2009- 18, 19, 23December 2009- 3Jan 2010- 18, 22Feb 2010- 3, 15, 25, 26March 2010- 3, 5June 2010- 2, 21393


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्July 2010- 1FESTIVALS OF MITHILAMauna Panchami-12 JulyMadhushravani-24 JulyNag Panchami-26 JulRaksha Bandhan-5 AugKrishnastami-13-14 AugKushi Amavasya- 20 AugustHartalika Teej- 23 AugChauthChandra-23 Aug394


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Karma Dharma Ekadashi-31 AugustIndra Pooja Aarambh- 1 SeptemberAnant Caturdashi- 3 SepPitri Paksha begins- 5 SepJimootavahan Vrata/ Jitia-11 SepMatri Navami- 13 SepVishwakarma Pooja-17SepKalashsthapan-19 SepBelnauti- 24 SeptemberMahastami- 26 Sep395


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Maha Navami - 27 SeptemberVijaya Dashami- 28 SeptemberKojagara- 3 OctDhanteras- 15 OctChaturdashi-27 OctDiyabati/Deepavali/Shyama Pooja-17 OctAnnakoota/ Govardhana Pooja-18 OctBhratridwitiya/ Chitragupta Pooja-20 OctChhathi- -24 OctAkshyay Navami- 27 Oct396


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Devotthan Ekadashi- 29 OctKartik Poornima/ Sama Bisarjan- 2 NovSomvari Amavasya Vrata-16 NovVivaha Panchami- 21 NovRavi vrat arambh-22 NovNavanna Parvana-25 NovNaraknivaran chaturdashi-13 JanMakara/ Teela Sankranti-14 JanBasant Panchami/ Saraswati Pooja- 20 JanMahashivaratri-12 Feb397


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Fagua-28 FebHoli-1 MarRam Navami-24 MarchMesha Sankranti-Satuani-14 AprilJurishital-15 AprilRavi Brat Ant-25 AprilAkshaya Tritiya-16 MayJanaki Navami- 22 MayVat Savitri-barasait-12 JuneGanga Dashhara-21 June398


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Hari Sayan Ekadashi- 21 JulGuru Poornima-25 JulSindhu Poudyal-Indo-Nepal Relations: A Personal ReflectionThe contrasting attitude among the states and nations around theworld is quite obvious. But the history itself shows that the most importantaspect of the war and dirty politics has been caused by the important factorcalled religion. But striking fact which strikes me is that how the two nationswhich can generally be called as having the same religious and secular outlookcome with such a rebellious attitude with each other. In 1950’s with theintroduction of ‘Indo- Nepal Treaty of Peace and Friendship’, both the countriescome together to initiate their relationship with each other including the securityaffairs. This treaty is said to be the continuation of the ‘Sugauli Treaty’ whichwas signed on December 2, 1815 and ratified by March 4, 1816, between the399


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्India (under the British domination) and then existing Kingdom of Nepal. TheTreaty which was signed in 1950 carries with it some of the crucial issues likeallocation of the citizenship to the Indian Nepalese including the security andother external affairs. Though in its detailed analysis the Contract deals withmany important issues to enhance the relationship among the two nations but Iam trying to give here a very short analysis of the issue of Citizenship for theIndian Nepalese.In that contract one of the important fact which came out is the asI mentioned in earlier paragraph as the issue of the Citizenship where both thenations agreed on the fact that, "neither government shall tolerate any threat tothe security of the other by a foreign aggressor" and obligated both sides "toinform each other of any serious friction or misunderstanding with anyneighboring state likely to cause any breach in the friendly relations subsistingbetween the two governments. "This will be in return give "special relationship"as well as the promotion of the preferential treatment to Nepal. This is alsofollowed by the point of allocation of the equal economic and educational rightsto the Nepalese as the Indian citizens, who are residing in India for a long400


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्period of time. This togetherness for Peace and Friendship also focuses on theissues like, the problems pertaining to citizenship, Economic developments andcultural relations between two countries-The importance of the contract in this very matter of fact is crucialfrom the point of view of identity and inhabitance of the Indian Nepalese. IndianNepalese have their long history of inhabitants as Indian citizens starting fromthe education to the economic development of the country we can not ignorethe contribution of these peoples especially at the time of independence, thebravery and the sense of Nationalism which they showed can never be denied.Hence in such a situation to regard them as non Indians and to discriminate isin no way acceptable. Moreover in some cultural aspects, Nepalese andtraditional north Indians having similarity. With viewing the fact of the matter it isnecessary and justified in my view to give the citizenship to the Nepalese inIndia.India and Nepal both the countries are rich in their historical andcultural perspectives. But there are certain factors which sometimes cause401


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्severe problems and tension for the country from time to time and for whichboth the nations are facing difficulties starting from Geographical and Economicproblems to the minor problems like common ethnic, linguistic and culturalproblems. The problem as such is not a new one. India and Nepal are havingthe cold war amongst themselves. Though the problem has not been with sucha larger gratitude; its outcomes are in no way going to serve any fruitfulpurpose. It will create communal tension and unnecessary burden to the peoplesof both the nations.Though the Contract among the two nations have focused on someof the crucial issues but still I found the citizenship issue most important fordiscussing here. Though most of the times the issues revealed and signed inthe treaty are not seen to be successful but this type if issues enhance thefriendly relation among the Nations, not only with the India but with the all theNations at a large.१.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिकाक सभटा पुरान अंक ेल, ितर<strong>ह</strong>ुता आ <strong>दे</strong>वनागरी रूपमे <strong>Videha</strong> e journal's all oldissues in Braille Tirhuta and Devanagari versions402


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.मैिथली पोथी डाउनलोड Maithili Books Download,३.मैिथली ऑिडयो संकलन Maithili Audio Downloads,४.मैिथली वीिडयोक संकलन Maithili Videos५.िमिथला िचकला/ आधुिनक िचकला आ िच Mithila Painting/ Modern Art and Photos"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क एि<strong>ह</strong> सभ स<strong>ह</strong>योगी िलंकपर से<strong>ह</strong>ो एक बेर जाऊ।६.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली िक्वज :http://videhaquiz.blogspot.com/७.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली जालवृ एीगेटर :http://videha-aggregator.blogspot.com/८.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली साि<strong>ह</strong>य अंेजीमे अनूिदत :http://madhubani-art.blogspot.com/९.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क पूवर्-रूप "भालसिरक गाछ" :403


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्http://gajendrathakur.blogspot.com/१०.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> इंडेक्स :http://videha123.blogspot.com/११.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> फाइल :http://videha123.wordpress.com/१२. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> : पि<strong>ह</strong>ल ितर<strong>ह</strong>ुता (िमिथला़क्षर) जालवृ (लॉग)http://videha-sadeha.blogspot.com/१३. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:ेल: मैिथली ेलमे: पि<strong>ह</strong>ल बेर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ाराhttp://videha-braille.blogspot.com/१४.V I D E H A " I S T M A I T H I L I F O R T N I G H T L YE J O U R N A L A R C H I V Ehttp://videha-archive.blogspot.com/१५. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का मै िथ ली पो थी कआ क इ वhttp://videha-pothi.blogspot.com/404


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१६. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का ऑ िड यो आ क इ वhttp://videha-audio.blogspot.com/१७. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का वी िड यो आ क इ वhttp://videha-video.blogspot.com/१८. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का िम िथ लािच क ला , आ धु िन क क ला आ िच क लाhttp://videha-paintings-photos.blogspot.com/१९. मैिथल आर िमिथला (मैिथलीक सभसँ लोकिय जालवृ)http://maithilaurmithila.blogspot.com/२०.ुित काशनhttp://www.shruti-publication.com/२१.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>- सोशल नेटविकर्ंग साइटhttp://videha.ning.com/२२.http://groups.google.com/group/videha२३.http://groups.yahoo.com/group/VIDEHA/२४.गजे ठाकुर इ डेक्सhttp://gajendrathakur123.blogspot.com२५.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> रेिडयो:मैिथली कथा-क<strong>िव</strong>ता आिदक पि<strong>ह</strong>ल पोडकाटसाइटhttp://videha123radio.wordpress.com/405


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२६. नेना भुटकाhttp://mangan-khabas.blogspot.com/म<strong>ह</strong>वपूणर् सूचना:(१) '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ारा धारावाि<strong>ह</strong>क रूपे ई-कािशत कएल गेल गजे ठाकुरक िनबध-बध-समीक्षा, उपयास(स<strong>ह</strong>बाढ़िन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ादीक चौपड़पर), कथा-गप (गप-गुच्छ), नाटक(संकषर्ण), म<strong>ह</strong>ाकाय (वचा<strong>ह</strong>च आ असाितमन) आ बाल-िकशोर साि<strong>ह</strong>य <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे संपूणर् ई-काशनक बाद िंट फॉमर्मे। कुरुक्षेम्–अतमर्नक खड-१ सँ ७ CombinedISBN No.978-81-907729-7-6 <strong>िव</strong>वरण एि<strong>ह</strong> पृपर नीचाँमे आ काशकक साइटhttp://www.shrutipublication.com/पर।म<strong>ह</strong>वपूणर् सूचना (२):सूचना: <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंेजी आ अंेजी मैिथली कोष (इंटरनेटपर पि<strong>ह</strong>ल बेर सचर्-िडक्शनरी) एम.एस.एस.क्यू.एल. सवर्र आधािरत -Based on ms-sql server Maithili-English and English-MaithiliDictionary. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क भाषापाक- रचनालेखन तंभमे।कुरुक्षेम् अतमर्नक- गजे ठाकुरगजे ठाकुरक िनबध-बध-समीक्षा, उपयास (स<strong>ह</strong>बाढ़िन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ादीक चौपड़पर), कथा-गप (गप गुच्छ),नाटक(संकषर्ण), म<strong>ह</strong>ाकाय (वचा<strong>ह</strong>च आ असाित मन) आ बालमंडली-िकशोरजगत <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे संपूणर् ई-काशनक बाद िंट फॉमर्मे।कुरुक्षेम्–अतमर्नक, खड-१ सँ ७Ist edition 2009 of Gajendra Thakur’s KuruKshetram-Antarmanak (Vol. I to VII)- essay-papercriticism,novel, poems, story, play, epics and Children-grown-ups literature in single binding:Language:Maithili६९२ पृ : मूय भा. रु. 100/-(for individual buyers inside india)(add courier charges Rs.50/-per copy for Delhi/NCR and Rs.100/- per copy for outside Delhi)For Libraries and overseas buyers $40 US (including postage)The book is AVAILABLE FOR PDF DOWNLOAD AT406


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्https://sites.google.com/a/videha.com/videha/http://videha123.wordpress.com/(send M.O./DD/Cheque in favour of AJAY ARTS payable at DELHI.)Amount may be sent to Account No.21360200000457 Account holder (distributor)'s name: AjayArts,Delhi, Bank: Bank of Baroda, Badli branch, Delhi and send your delivery address to email:-shruti.publication@shruti-publication.com for prompt delivery.DISTRIBUTORS: AJAY ARTS, 4393/4A,Ist Floor,Ansari Road,DARYAGANJ.Delhi-110002 Ph.011-23288341, 09968170107e-mail:shruti.publication@shruti-publication.comwebsite: http://www.shruti-publication.com/<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> : १ : ितर<strong>ह</strong>ुता : <strong>दे</strong>वनागरी"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क २५म अंक १ जनवरी २००९, िंट संकरण :<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>-ई-पिकाक पि<strong>ह</strong>ल २५ अंकक चुनल रचना सिमिलत।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: थम मैिथली पािक्षक ई-पिका http://www.videha.co.in/<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: वषर्:2, मास:13, अंक:25 (<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१)सपादक: गजे ठाकुर; स<strong>ह</strong>ायक-सपादक: ीमती रिम रेखा िस<strong>ह</strong>ाDetails for purchase available at print-version publishers's site http://www.shrutipublication.comor you may write to shruti.publication@shruti-publication.com407


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्"िमिथला दशर्न"मैिथली िमािसक पिकाअपन ससिशन (भा.रु.288/- दू साल माने 12 अंक लेलTWOभारतमे आ ONE YEAR-(6 issues)-in Nepal INR 900/-, OVERSEAS- $25;YEAR(12 issues)- in Nepal INR Rs.1800/-, Overseas- US $50) "िमिथलादशर्न"केँ <strong>दे</strong>य डी.डी. ारा Mithila Darshan, A - 132, Lake Gardens,Kolkata - 700 045 पतापर पठाऊ। डी.डी.क संग प पठाऊ जाि<strong>ह</strong>मे अपन पूणर्पता, टेलीफोन नं. आ ई-मेल संकेत अवय िलखू। धान सपादक- निचकेता।कायर्कारी सपादक- रामलोचन ठाकुर। ितातासपादक- ोफेसर बोध नारायण िसं<strong>ह</strong> आ डॉ. अिणमा िसं<strong>ह</strong>। ComingSoon:http://www.mithiladarshan.com/(<strong>िव</strong>ज्ञापन)अंितका काशन की नवीनतम पुतकेँशी काय408


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सिजदआलोचनामीिडया, समाज, राजनीित और इित<strong>ह</strong>ासिडज़ाटर : मीिडया एड पॉिलिटक्स: पुय सूनवाजपेयी 2008 मूय रु. 200.00राजनीित मेरी जान : पुय सून वाजपेयी काशनवषर् 2008 मूय रु.300.00पालकालीन संकृित : मंजु कुमारी काशनवषर्2008 मूय रु. 225.00ी : संघषर् और सृजन : ीधरम काशनवषर्2008 मूय रु.200.00अथ िनषाद कथा : भव<strong>दे</strong>व पाडेय काशनवषर्2007 मूय रु.180.00उपयासइित<strong>ह</strong>ास : संयोग और साथर्कता : सुरेचौधरीसंपादक : उदयशंकरि<strong>ह</strong>ंदी क<strong>ह</strong>ानी : रचना और पिरिथित :सुरे चौधरीसंपादक : उदयशंकरसाधारण की ितज्ञा : अंधेरे से साक्षाकार: सुरे चौधरीसंपादक : उदयशंकरबादल सरकार : जीवन और रंगमंच :अशोक भौिमकमोनालीसा <strong>ह</strong>ँस र<strong>ह</strong>ी थी : अशोक भौिमक काशनवषर् 2008 मूय रु. 200.00बालकृण भट्ïट और आधुिनक ि<strong>ह</strong>ंदीआलोचना का आरंभ : अिभषेक रौशनक<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>रेल की बात : <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा काशन वषर् 2008मूयरु.125.00छिछया भर छाछ : म<strong>ह</strong>ेश कटारे काशन वषर् 2008मूयरु. 200.00को<strong>ह</strong>रे में कंदील : अवधेश ीत काशन वषर् 2008मूयरु. 200.00श<strong>ह</strong>र की आिखरी िचिडय़ा : काश कात काशनवषर् 2008 मूय रु. 200.00पीले कागज़ की उजली इबारत : कैलाश बनवासीकाशन वषर् 2008 मूय रु. 200.00नाच के बा<strong>ह</strong>र : गौरीनाथ काशन वषर् 2008 मूयरु. 200.00सामािजक िचंतनिकसान और िकसानी : अिनल चमिडय़ािशक्षक की डायरी : योगेउपयासमाइोकोप : राजे कुमार कनौिजयापृवीपु : लिलत अनुवाद : म<strong>ह</strong>ाकाशमोड़ पर : धूमकेतु अनुवाद : वणमोलारूज़ : िपयैर ला मूर अनुवाद : सुनीताजैनक<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>409


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आइस-पाइस : अशोक भौिमक काशन वषर् 2008मूयरु. 180.00कुछ भी तो रूमानी न<strong>ह</strong>ॴ : मनीषा कुले काशनवषर् 2008 मूय रु. 200.00बडक़ू चाचा : सुनीता जैन काशन वषर् 2008 मूयरु. 195.00भेम का भेरू माँगता कुाड़ी ईमान : सयनारायण पटेलकाशन वषर् 2008 मूय रु. 200.00क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>धूँधली या<strong>दे</strong>ं और िससकते ज़ख्म : िनसारअ<strong>ह</strong>मदजगधर की ेम कथा : <strong>ह</strong>िरओमअं ित का , मै िथ ली ै मा िस क , सपादक-अनलकांतअंितका काशन,सी-56/यूजीएफ-4,शालीमारगाडर्न,एकसटेंशन-II,गािजयाबाद-201005 (उ..),फोन : 0120-6475212,मोबाइलनं.9868380797,9891245023,या : शैलेय काशन वषर् 2008 मूय रु. 160.00जीना चा<strong>ह</strong>ता <strong>ह</strong>ूँ : भोलानाथ कुशवा<strong>ह</strong>ा काशनवषर्2008 मूय रु. 300.00कब लौटेगा नदी के उस पार गया आदमी : भोलानाथकुशवा<strong>ह</strong>ा काशन वषर् 2007 मूय रु.225.00लाल िरबन का फुलबा : सुनीता जैन काशनवषर्2007 मूय रु.190.00लूओं के बे<strong>ह</strong>ाल िदनॲ में : सुनीता जैन काशनवषर्2008 मूय रु. 195.00फैंटेसी : सुनीता जैन काशन वषर् 2008 मूयरु.190.00दु:खमय अराकच : याम चैतय काशनवषर्2008 मूय रु. 190.00कुआर्न क<strong>िव</strong>ताएँ : मनोज कुमार ीवातव काशनवषर् 2008 मूय रु. 150.00पेपरबैक संकरणउपयासमोनालीसा <strong>ह</strong>ँस र<strong>ह</strong>ी थी : अशोक भौिमक काशनवषर् 2008 मूय रु.100.00आजीवन सदयता शुक भा.रु.2100/-चेक/ाट ारा “अंितका काशन” क नाम सँपठाऊ। िदलीक बा<strong>ह</strong>रक चेक मेभा.रु. 30/- अितिरक्त जोड़ू।बया, ि<strong>ह</strong> दी ित मा <strong>ह</strong>ी पिका, सपादक-गौ री ना थसंपकर्- अंितका काशन,सी-56/यूजीएफ-4,शालीमारगाडर्न,एकसटेंशन-II,गािजयाबाद-201005 (उ..),फोन : 0120-6475212,मोबाइलनं.9868380797,9891245023,आजीवन सदयता शुक रु.5000/- चेक/ाट/ मनीआडर्र ारा “ अंितकाकाशन” के नाम भेजें। िदली से बा<strong>ह</strong>र केचेक में 30 रुपया अितिरक्त जोड़ें।पुतक मंगवाने के िलए मनीआडर्र/ चेक/ाट अंितका काशन के नाम से भेजें।िदली से बा<strong>ह</strong>र के एट पार बैंिकंग (atpar banking) चेक के अलावा अय चेक410


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>रेल की बात : <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा काशन वषर् 2007मूयरु. 70.00छिछया भर छाछ : म<strong>ह</strong>ेश कटारे काशन वषर् 2008मूयरु. 100.00को<strong>ह</strong>रे में कंदील : अवधेश ीत काशन वषर् 2008मूयरु. 100.00श<strong>ह</strong>र की आिखरी िचिडय़ा : काश कात काशनवषर् 2008 मूय रु. 100.00पीले कागज़ की उजली इबारत : कैलाश बनवासीकाशन वषर् 2008 मूय रु. 100.00नाच के बा<strong>ह</strong>र : गौरीनाथ काशन वषर् 2007 मूयरु. 100.00आइस-पाइस : अशोक भौिमक काशन वषर् 2008मूयरु. 90.00कुछ भी तो रूमानी न<strong>ह</strong>ॴ : मनीषा कुले काशनवषर् 2008 मूय रु. 100.00भेम का भेरू माँगता कुाड़ी ईमान : सयनारायण पटेलकाशन वषर् 2007 मूय रु. 90.00मैिथली पोथी<strong>िव</strong>कास ओ अथर्तं (<strong>िव</strong>चार) : नरे झा काशनवषर् 2008 मूय रु. 250.00संग समय के (क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>) : म<strong>ह</strong>ाकाश काशनवषर् 2007 मूय रु. 100.00एक टा <strong>ह</strong>ेरायल दुिनया (क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>) : कृणमो<strong>ह</strong>न झाकाशन वषर् 2008 मूय रु. 60.00दकचल <strong>दे</strong>बाल (कथा-सं<strong>ह</strong>) : बलराम काशनवषर्2000 मूय रु. 40.00सबध (कथा-सं<strong>ह</strong>) : मानेर मनुज काशनवषर्2007 मूय रु. 165.00एक <strong>ह</strong>जार से कम का न भेजें। रु.200/-से यादा की पुतकॲ पर डाक खचर्<strong>ह</strong>मारा व<strong>ह</strong>न करेंगे। रु.300/- से रु.500/-तक की पुतकॲ पर 10% कीछूट, रु.500/- से ऊपर रु.1000/-तक 15%और उससे यादा की िकताबॲपर 20%की छूट यिक्तगत खरीद पर दीजाएगी ।एक साथ ि<strong>ह</strong>दी, मैिथली में सिय आपकाकाशनअंितका काशनसी-56/यूजीएफ-4, शालीमारगाडर्न,एकसटेंशन-IIगािजयाबाद-201005 (उ..)फोन : 0120-6475212मोबाइल नं.9868380797,9891245023ई-मेल: antika1999@yahoo.co.in,antika.prakashan@antikaprakashan.comhttp://www.antikaprakashan.com(<strong>िव</strong>ज्ञापन)411


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ुित काशनसँCOMING SOON:१.बनैत-िबगड़ैत (कथा-गप सं<strong>ह</strong>)-I.गजे ठाकुरक शी काय रचना सभ:-सुभाषच यादवमूय: भा.रु.१००/-१.कुरुक्षेम् अतमर्नक सात खडक बाद गजे ठाकुरक२.कुरुक्षेम्–अतमर्नक (लेखककिछिड़आयल प, उपयास, गप-कथा, नाटक-एकाी, बालानां कृते,कुरुक्षेम् अतमर्नक-२खड-८(बध-िनबध-समालोचना-२) क संगम<strong>ह</strong>ाकाय, शोध-िनबध आिदकसम संकलनखड-१ बध-िनबध-समालोचनाखड-२ उपयास-(स<strong>ह</strong>बाढ़िन)२.स<strong>ह</strong>बाढ़िन क बाद गजे ठाकुरक दोसर उपयासस॒<strong>ह</strong>॑ शीष॒३.स<strong>ह</strong>ादीक चौपड़पर क बाद गजे ठाकुरक दोसर प-सं<strong>ह</strong>स॑<strong>ह</strong>िजत्खड-३ प-सं<strong>ह</strong>-(स<strong>ह</strong>ादीकचौपड़पर)४.गप गुच्छ क बाद गजे ठाकुरक दोसर कथा-गप सं<strong>ह</strong>शदशाम्खड-४ कथा-गप सं<strong>ह</strong> (गपगुच्छ)५.संकषर्ण क बाद गजे ठाकुरक दोसर नाटकउकामुखखड-५ नाटक-(संकषर्ण)खड-६ म<strong>ह</strong>ाकाय- (१.६. वचा<strong>ह</strong>च आ असाित मन क बाद गजे ठाकुरक तेसरगीत-बधवचा<strong>ह</strong>च आ २. असाित मन )412


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्खड-७ बालमंडली िकशोर-जगत)-नाराश ं॒सीगजे ठाकुर मूय भा.रु.१००/-(सामाय) आ $४० <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श आपुतकालय <strong>ह</strong>ेतु।७. नेना-भुटका आ िकशोरक लेल गजे ठाकुरक तीनटा नाटकजलोदीप८.नेना-भुटका आ िकशोरक लेल गजे ठाकुरक प सं<strong>ह</strong>३. नो एी: मा <strong>िव</strong>श- डॉ. उदयबाङक बङौरानारायण िसं<strong>ह</strong> “निचकेता”िंट रूप९.नेना-भुटका आ िकशोरक लेल गजे ठाकुरक िखसा-िप<strong>ह</strong>ानी<strong>ह</strong>ाडर्बाउड (मूय भा.रु.१२५/- US$सं<strong>ह</strong>डॉलर ४०) आ पेपरबैक (भा.रु.अक्षरमुिका७५/- US$ २५/-)II.जगदीश साद म ंडल-४/५. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१: <strong>दे</strong>वनागरी आकथा-सं<strong>ह</strong>- गामक िजनगीिमिथला़क्षर स ंकरण:Tirhuta :नाटक- िमिथलाक बेटी244 pages (A4 bigउपयास- मौलाइल गाछक फूल, जीवन संघषर्, जीवन मरण,magazine size)<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:उथान-पतन, िजनगीक जीत1: ितर<strong>ह</strong>ुता : मूय भा.रु.200/-III.िमिथलाक संकार/ <strong>िव</strong>िध-यव<strong>ह</strong>ार गीत आ गीतनाद -संकलनDevanagari 244 pagesउमेश मंडल- आइ धिर कािशत िमिथलाक संकार/ <strong>िव</strong>िध-(A4 big magazineयव<strong>ह</strong>ार आ गीत नाद िमिथलाक नि<strong>ह</strong> वरन मैिथल ाणक आsize)<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>: 1: : <strong>दे</strong>वनागरीकणर् कायथक संकार/ <strong>िव</strong>िध-यव<strong>ह</strong>ार आ गीत नाद छल। पि<strong>ह</strong>ल: मूय भा. रु. 100/-बेर जनमानसक िमिथला लोक गीत तुत भय र<strong>ह</strong>ल अिछ।६. गामक िजनगी (कथा स ं<strong>ह</strong>)-IV.पंच<strong>दे</strong>वोपासना-भूिम िमिथला- मौन413


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जगदीश साद म ंडल): मूय भा.रु.V.मैिथली भाषा-साि<strong>ह</strong>य (२०म शतादी)- ेमशंकर िसं<strong>ह</strong>५०/- (सामाय), $२०/-पुतकालय आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श <strong>ह</strong>ेतु)VI.गुंजन जीक राधा (ग-प-जबुली िमित)- गंगेश गुंजन७/८/९.a.मैिथली-अंेजी शदVII.<strong>िव</strong>भारानीक दू टा नाटक: "भाग रौ" आ "बलचदा"कोश; b.अंेजी-मैिथली शद कोशVIII.<strong>ह</strong>म पुछैत छी (प-सं<strong>ह</strong>)- <strong>िव</strong>नीत उपलआ c.जीनोम मैिपंग ४५० ए.डी. सँ२००९ ए.डी.- िमिथलाक पीबध-सपादन-लेखन-गजे ठाकुर,नागे कुमार झा एवं पीकार<strong>िव</strong>ानद झाIX.िमिथलाक जन साि<strong>ह</strong>य- अनुवािदका ीमती रेवती िम(Maithili Translation of Late Jayakanta Mishra’sIntroduction to Folk Literature of Mithila Vol.I &II)X. वगय ोफेसर राधाकृण चौधरी-P.S. Maithili-EnglishDictionary Vol.I & II ;English-Maithili Dictionaryिमिथलाक इित<strong>ह</strong>ास, शाराितधा, A survey of MaithiliLiteratureVol.I (Price Rs.500/-perXI. मैिथली िचकथा- नीतू कुमारीvolume and $160 foroverseas buyers) andXII. मैिथली िचकथा- ीित ठाकुरGenome Mapping 450AD-2009 AD- Mithilak PanjiPrabandh (Price(After receiving reports and confirming it that Mr. PankajParashar copied verbatim the article Technopolitics byDouglas Kellner (email: kellner@gseis.ucla.edu) and got itpublished in Hindi Magazine Pahal414


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Rs.5000/- and $1600 foroverseas buyers. TIRHUTAMANUSCRIPT IMAGE DVDAVAILABLE SEPARATELY FORRS.1000/-US$320) havecurrently been madeavailable for sale.(email:editor.pahal@gmail.com, edpahaljbp@yahoo.co.in andinfo@deshkaal.com website: www.deshkaal.com) in his ownname. The author was also involved in blackmailing usingdifferent ISP addresses and different email addresses. Inthe light of above we hereby ban the book "Vilambit KaikYug me Nibadha" by Mr. Pankaj Parashar and arewithdrawing the book and blacklisting the author withimmediate effect.)१०.स<strong>ह</strong>बाढ़िन (मैिथलीक पि<strong>ह</strong>लेल पुतक)-ISBN:978-93-80538-00-6 Price Rs.100/-(for individual buyers)US$40 (Library/Institution- India &abroad)Details of postage charges availaible onhttp://www.shruti-publication.com/(send M.O./DD/Cheque in favour of AJAY ARTSpayable at DELHI.)Amount may be sent to AccountNo.21360200000457 Account holder(distributor)'s name: Ajay Arts,Delhi, Bank: Bank११.नताशा- मैिथलीक पि<strong>ह</strong>ल िचृंखला- <strong>दे</strong>वांशु वसof Baroda, Badli branch, Delhi and send yourdelivery address to email:-shruti.publication@shruti-publication.com for१२.मैिथली-अंेजी वैज्ञािनकprompt delivery.शदकोष आ सावर्भौिमक कोष--गजे ठाकुर, नागे कुमार झाAddress your delivery-address to ुितकाशन,:DISTRIBUTORS: AJAY ARTS, 4393/4A,415


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एवं पीकार <strong>िव</strong>ानद झा PriceIst Floor,Ansari Road,DARYAGANJ.Delhi-110002Rs.1000/-(for individualPh.011-23288341, 09968170107 Website:buyers) US$400 (Library/http://www.shruti-publication.com e-mail:Institution- India &shruti.publication@shruti-publication.com (<strong>िव</strong>ज्ञापन)abroad)13.Modern English MaithiliDictionary-GajendraThakur, Nagendra KumarJha and PanjikarVidyanand Jha- PriceRs.1000/-(for individualbuyers) US$400 (Library/Institution- India &abroad)416


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(कायलय योग लेल)<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१ (ितर<strong>ह</strong>ुता/ <strong>दे</strong>वनागरी)क अपार सफलताक बाद <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:२ आ आगाँक अंक लेल वािषर्क/<strong>िव</strong>ािषर्क/ <strong>िव</strong>ािषर्क/ पंचवािषर्क/ आजीवन सयता अिभयान।ओि<strong>ह</strong> बखर्मे कािशत <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>क सभ अंक/ पुितका पठाओल जाएत।नीचाँक फॉमर् भरू:-<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>क <strong>दे</strong>वनागरी/ वा ितर<strong>ह</strong>ुताक सदयता चा<strong>ह</strong>ी: <strong>दे</strong>वनागरी/ ितर<strong>ह</strong>ुतासदयता चा<strong>ह</strong>ी: ा<strong>ह</strong>क बनू (कूिरयर/ रिजटडर् डाक खचर् सि<strong>ह</strong>त):-एक बखर्(२०१०ई.)::INDIAरु.२००/-NEPAL-(INR 600), Abroad-(US$25)दू बखर्(२०१०-११ ई.):: INDIA रु.३५०/- NEPAL-(INR 1050), Abroad-(US$50)तीन बखर्(२०१०-१२ ई.)::INDIA रु.५००/- NEPAL-(INR 1500), Abroad-(US$75)पाँच बखर्(२०१०-१३ ई.)::७५०/- NEPAL-(INR 2250), Abroad-(US$125)आजीवन(२००९ आ ओि<strong>ह</strong>सँ आगाँक अंक)::रु.५०००/- NEPAL-(INR 15000), Abroad-(US$750)<strong>ह</strong>मर नाम:<strong>ह</strong>मर पता:<strong>ह</strong>मर ई-मेल:<strong>ह</strong>मर फोन/मोबाइल नं.:<strong>ह</strong>म Cash/MO/DD/Cheque in favour of AJAY ARTS payable at DELHI दऽ र<strong>ह</strong>ल छी।वा <strong>ह</strong>म रािश Account No.21360200000457 Account holder (distributor)'s name: Ajay417


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Arts,Delhi,Bank: Bank of Baroda, Badli branch, Delhi क खातामे पठा र<strong>ह</strong>ल छी।अपन फॉमर् एि<strong>ह</strong> पतापर पठाऊ:- shruti.publication@shruti-publication.comAJAY ARTS, 4393/4A,Ist Floor,Ansari Road,DARYAGANJ,Delhi-110002 Ph.011-23288341, 09968170107,e-mail:, Website: http://www.shruti-publication.com(ा<strong>ह</strong>कक <strong>ह</strong>ताक्षर)२. सं<strong>दे</strong>श-[ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिका, <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> िमिथलाक्षर आ <strong>दे</strong>वनागरी आ गजे ठाकुरक सात खडक- िनबध-बध-समीक्षा,उपयास (स<strong>ह</strong>बाढ़िन) , प-सं<strong>ह</strong>(स<strong>ह</strong>ादीक चौपड़पर), कथा-गप (गप गुच्छ), नाटक (संकषर्ण), म<strong>ह</strong>ाकाय (वचा<strong>ह</strong>च आ असाित मन) आ बाल-मंडली-िकशोर जगत-सं<strong>ह</strong> कुरुक्षेम् अंतमर्नक मा<strong>दे</strong>ँ। ]१.ी गो<strong>िव</strong>द झा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>केँ तरंगजालपर उतािर <strong>िव</strong>भिरमे मातृभाषा मैिथलीक ल<strong>ह</strong>िर जगाओल, खेद जे अपनेक एि<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>ािभयानमे <strong>ह</strong>मएखन धिर संग नि<strong>ह</strong> दए सकल<strong>ह</strong>ुँ। सुनैत छी अपनेकेँ सुझाओ आ रचनामक आलोचना िय लगैत अिछ तेँ िकछु िलखक मोनभेल। <strong>ह</strong>मर स<strong>ह</strong>ायता आ स<strong>ह</strong>योग अपनेकेँ सदा उपलध र<strong>ह</strong>त।२.ी रमानद रेणु- मैिथलीमे ई-पिका पािक्षक रूपेँ चला कऽ जे अपन मातृभाषाक चार कऽ र<strong>ह</strong>ल छी, से धयवाद । आगाँअपनेक समत मैिथलीक कायर्क <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ृदयसँ शुभकामना दऽ र<strong>ह</strong>ल छी।३.ी <strong>िव</strong>ानाथ झा "<strong>िव</strong>िदत"- संचार आ ौोिगकीक एि<strong>ह</strong> ितपध ग्लोबल युगमे अपन मि<strong>ह</strong>मामय "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"केँ अपना <strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे कट<strong>दे</strong>िख जतबा सता आ संतोष भेल, तकरा कोनो उपलध "मीटर"सँ नि<strong>ह</strong> नापल जा सकैछ? ..एकर ऐित<strong>ह</strong>ािसक मूयांकन आसांकृितक ितफलन एि<strong>ह</strong> शतादीक अंत धिर लोकक नजिरमे आयर्जनक रूपसँ कट <strong>ह</strong>ैत।418


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्४. ो. उदय नारायण िसं<strong>ह</strong> "निचकेता"- जे काज अ<strong>ह</strong>ाँ कए र<strong>ह</strong>ल छी तकर चरचा एक िदन मैिथली भाषाक इित<strong>ह</strong>ासमे <strong>ह</strong>ोएत।आनद भए र<strong>ह</strong>ल अिछ, ई जािन कए जे एतेक गोट मैिथल "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ई जनर्लकेँ पिढ़ र<strong>ह</strong>ल छिथ।...<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क चालीसम अंक पुरबाकलेल अिभनदन।५. डॉ. गंगेश गुंजन- एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>-कमर्मे लािग र<strong>ह</strong>ल अ<strong>ह</strong>ाँक सवेदनशील मन, मैिथलीक ित समिपर्त मे<strong>ह</strong>नितक अमृत रंग, इित<strong>ह</strong>ासमे एक टा <strong>िव</strong>िश फराक अयाय आरंभ करत, <strong>ह</strong>मरा <strong>िव</strong>ास अिछ। अशेष शुभकामना आ बधाइक स, सने<strong>ह</strong>...अ<strong>ह</strong>ाँक पोथीकुरुक्षेम् अंतमर्नक थम दृया ब<strong>ह</strong>ुत भय तथा उपयोगी बुझाइछ। मैिथलीमे तँ अपना वरूपक ायः ई पि<strong>ह</strong>ले ए<strong>ह</strong>न भयअवतारक पोथी िथक। <strong>ह</strong>षर्पूणर् <strong>ह</strong>मर <strong>ह</strong>ािदर्क बधाई वीकार करी।६. ी रामाय झा "रामरंग"(आब वगय)- "अपना" िमिथलासँ संबंिधत...<strong>िव</strong>षय वतुसँ अवगत भेल<strong>ह</strong>ुँ।...शेष सभ कुशल अिछ।७. ी जे िपाठी- साि<strong>ह</strong>य अकादमी- इंटरनेट पर थम मैिथली पािक्षक पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केर लेल बधाई आ शुभकामनावीकार करू।८. ी फुलकुमार िसं<strong>ह</strong> "मौन"- थम मैिथली पािक्षक पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क काशनक समाचार जािन कनेक चिकत मुदा बेसीआािदत भेल<strong>ह</strong>ुँ। कालचकेँ पकिड़ जाि<strong>ह</strong> दूरदृिक पिरचय <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ुँ, ओि<strong>ह</strong> लेल <strong>ह</strong>मर मंगलकामना।९.डॉ. िशवसाद यादव- ई जािन अपार <strong>ह</strong>षर् भए र<strong>ह</strong>ल अिछ, जे नव सूचना-ाितक क्षेमे मैिथली पकािरताकेँ वेश िदअएबाकसा<strong>ह</strong>िसक कदम उठाओल अिछ। पकािरतामे एि<strong>ह</strong> कारक नव योगक <strong>ह</strong>म वागत करैत छी, संगि<strong>ह</strong> "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क सफलताकशुभकामना।१०. ी आाचरण झा- कोनो प-पिकाक काशन- ता<strong>ह</strong>ूमे मैिथली पिकाक काशनमे के कतेक स<strong>ह</strong>योग करता<strong>ह</strong>- ई तऽ भ<strong>िव</strong>यक<strong>ह</strong>त। ई <strong>ह</strong>मर ८८ वषर्मे ७५ वषर्क अनुभव र<strong>ह</strong>ल। एतेक पैघ म<strong>ह</strong>ान यज्ञमे <strong>ह</strong>मर ापूणर् आ<strong>ह</strong>ुित ात <strong>ह</strong>ोयत- यावत ठीक-ठाकछी/ र<strong>ह</strong>ब।419


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्११. ी <strong>िव</strong>जय ठाकुर- िमिशगन <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" पिकाक अंक <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ुँ, सपूणर् टीम बधाईक पा अिछ। पिकाक मंगलभ<strong>िव</strong>य <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>मर शुभकामना वीकार कएल जाओ।१२. ी सुभाषच यादव- ई-पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क बारेमे जािन सता भेल। ’<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’ िनरतर पल<strong>िव</strong>त-पुिपत <strong>ह</strong>ो आ चतुिदर्क अपनसुगंध पसारय से कामना अिछ।१३. ी मैिथलीपु दीप- ई-पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केर सफलताक भगवतीसँ कामना। <strong>ह</strong>मर पूणर् स<strong>ह</strong>योग र<strong>ह</strong>त।१४. डॉ. ी भीमनाथ झा- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" इटरनेट पर अिछ तेँ "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" नाम उिचत आर कतेक रूपेँ एकर <strong>िव</strong>वरण भए सकैत अिछ।आइ-काि मोनमे उेग र<strong>ह</strong>ैत अिछ, मुदा शी पूणर् स<strong>ह</strong>योग <strong>दे</strong>ब।कुरुक्षेम् अतमर्नक <strong>दे</strong>िख अित सता भेल। मैिथलीक लेल ईघटना छी।१५. ी रामभरोस कापिड़ "मर"- जनकपुरधाम- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ऑनलाइन <strong>दे</strong>िख र<strong>ह</strong>ल छी। मैिथलीकेँ अतरीय जगतमे प<strong>ह</strong>ुँचेल<strong>ह</strong>ुँ तकरालेल <strong>ह</strong>ािदर्क बधाई। िमिथला र सभक संकलन अपूवर्। नेपालोक स<strong>ह</strong>योग भेटत, से <strong>िव</strong>ास करी।१६. ी राजनदन लालदास- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ई-पिकाक मायमसँ बड़ नीक काज कए र<strong>ह</strong>ल छी, नाितक अि<strong>ह</strong>ठाम <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ुँ। एकर वािषर्कअ ंक जखन िं ट िनकालब तँ <strong>ह</strong>मरा पठायब। कलकामे ब<strong>ह</strong>ुत गोटेकेँ <strong>ह</strong>म साइटक पता िलखाए <strong>दे</strong>ने िछयि<strong>ह</strong>। मोन तँ <strong>ह</strong>ोइत अिछजे िदली आिब कए आशीवद दैत<strong>ह</strong>ुँ, मुदा उमर आब बेशी भए गेल। शुभकामना <strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शक मैिथलकेँ जोड़बाक लेल।.. उकृकाशन कुरुक्षेम् अंतमर्नक लेल बधाइ। अुत काज कएल अिछ, नीक तुित अिछ सात खडमे। ..सुभाष च यादवककथापर अ<strong>ह</strong>ाँक आमुखक पि<strong>ह</strong>ल दस प ंिक्तमे आ आगाँ ि<strong>ह</strong>दी, उदूर् तथा अंेजी शद अिछ (बेबाक, आोपात, फोकलोर..)..लोकनि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>त जे चालिन दुशलिन बाढ़िनकेँ िजनका अपना ब<strong>ह</strong>िर टा भूर!..( पीकरण- अ<strong>ह</strong>ाँ ारा उृत अंश यादवजीक कथासं<strong>ह</strong> बनैत-िबगड़ैतक आमुख १ जे कैलास कुमार िमजी ारा िलखल गेल अिछ-<strong>ह</strong>मरा ारा नि<strong>ह</strong>- केँ संबोिधत करैत अिछ।कैलासजीक सपूणर् आमुख <strong>ह</strong>म पढ़ने छी आ ओ अपन <strong>िव</strong>षयक <strong>िव</strong>शेषज्ञ छिथ आ <strong>ह</strong>ुनका ित कएल अपशदक योग अनुिचत-420


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गजे ठाकुर)...अ<strong>ह</strong>ाँक मंतय क्यो िचगुत सभा खोिल मिणपकेँ बेिच र<strong>ह</strong>ल छिथ तँ क्यो मैिथल (ाण) सभा खोिल सुमनजीकयापारमे लागल छिथ-मिणप आ सुमनजीक आिरमे अपन धंधा चमका र<strong>ह</strong>ल छिथ आ मिणप आ सुमनजीकेँ अपमािनत कए र<strong>ह</strong>लछिथ।..तखन लोक तँ क<strong>ह</strong>बे करत जे अपन घेघ नि<strong>ह</strong> सुझैत छि<strong>ह</strong>, लोकक टेटर आ से िबना <strong>दे</strong>खनि<strong>ह</strong>, अधला<strong>ह</strong> लागैतछिन.....ओना अ<strong>ह</strong>ाँ तँ अपन<strong>ह</strong>ुँ बड़ पैघ धंधा कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। मा सेवा आ से िनःवाथर् तखन बूझल जाइत जँ अ<strong>ह</strong>ाँ ारा कािशतपोथी सभपर दाम िलखल नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong>तैक। ओि<strong>ह</strong>ना सभकेँ <strong>िव</strong>लि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल जइतैक। (पीकरण- ीमान्, अ<strong>ह</strong>ाँक सूचनाथर् <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ाराई-कािशत कएल सभटा सामी आकइवमे http://www.videha.co.in/ पर िबना मूयक डाउनलोड लेल उपलध छै आभ<strong>िव</strong>यमे से<strong>ह</strong>ो र<strong>ह</strong>तैक। एि<strong>ह</strong> आकइवकेँ जे िकयो काशक अनुमित लऽ कऽ िंट रूपमे कािशत कएने छिथ आ तकर ओ दामरखने छिथ आ िकएक रखने छिथ वा आगाँसँ दाम नि<strong>ह</strong> राखथु- ई सभटा परामशर् अ<strong>ह</strong>ाँ काशककेँ प/ ई-प ारा पठा सकैिछयि<strong>ह</strong>।- गजे ठाकुर)...अ<strong>ह</strong>ाँक ित अशेष शुभकामनाक संग।१७. डॉ. ेमशंकर िसं<strong>ह</strong>- अ<strong>ह</strong>ाँ मैिथलीमे इंटरनेटपर पि<strong>ह</strong>ल पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" कािशत कए अपन अुत मातृभाषानुरागक पिरचय <strong>दे</strong>लअिछ, अ<strong>ह</strong>ाँक िनःवाथर् मातृभाषानुरागसँ ेिरत छी, एकर िनिम जे <strong>ह</strong>मर सेवाक योजन <strong>ह</strong>ो, तँ सूिचत करी। इंटरनेटपर आोपांतपिका <strong>दे</strong>खल, मन फुिलत भऽ गेल।१८.ीमती शेफािलका वम- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिका <strong>दे</strong>िख मोन उलाससँ भिर गेल। <strong>िव</strong>ज्ञान कतेक गित कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ...अ<strong>ह</strong>ाँ सभअनत आकाशकेँ भेिद िदयौ, समत <strong>िव</strong>तारक र<strong>ह</strong>यकेँ तार-तार कऽ िदयौक...। अपनेक अुत पुतक कुरुक्षेम् अंतमर्नक<strong>िव</strong>षयवतुक दृिसँ गागरमे सागर अिछ। बधाई।१९.ी <strong>ह</strong>ेतुकर झा, पटना-जाि<strong>ह</strong> समपर्ण भावसँ अपने िमिथला-मैिथलीक सेवामे तपर छी से तुय अिछ। <strong>दे</strong>शक राजधानीसँ भयर<strong>ह</strong>ल मैिथलीक शंखनाद िमिथलाक गाम-गाममे मैिथली चेतनाक <strong>िव</strong>कास अवय करत।२०. ी योगानद झा, किबलपुर, ल<strong>ह</strong>ेिरयासराय- कुरुक्षेम् अंतमर्नक पोथीकेँ िनकटसँ <strong>दे</strong>खबाक अवसर भेटल अिछ आ मैिथलीजगतक एकटा उट ओ समसामियक दृिसप <strong>ह</strong>ताक्षरक कलमबद पिरचयसँ आािदत छी। "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क <strong>दे</strong>वनागरी सँकरण421


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पटनामे रु. 80/- मे उपलध भऽ सकल जे <strong>िव</strong>िभ लेखक लोकिनक छायािच, पिरचय पक ओ रचनावलीक सयक काशनसँऐित<strong>ह</strong>ािसक क<strong>ह</strong>ल जा सकैछ।२१. ी िकशोरीकात िम- कोलकाता- जय मैिथली, <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे ब<strong>ह</strong>ुत रास क<strong>िव</strong>ता, कथा, िरपोटर् आिदक सिच सं<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख आ आरअिधक सता िमिथलाक्षर <strong>दे</strong>िख- बधाई वीकार कएल जाओ।२२.ी जीवकात- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मुित अंक पढ़ल- अुत मे<strong>ह</strong>नित। चाबस-चाबस। िकछु समालोचना मरखा<strong>ह</strong>..मुदा सय।२३. ी भालच झा- अपनेक कुरुक्षेम् अंतमर्नक <strong>दे</strong>िख बुझाएल जेना <strong>ह</strong>म अपने छपल<strong>ह</strong>ुँ अिछ। एकर <strong>िव</strong>शालकाय आकृितअपनेक सवर्समावेशताक पिरचायक अिछ। अपनेक रचना सामयर्मे उरोर वृि <strong>ह</strong>ो, एि<strong>ह</strong> शुभकामनाक संग <strong>ह</strong>ािदर्क बधाई।२४.ीमती डॉ नीता झा- अ<strong>ह</strong>ाँक कुरुक्षेम् अंतमर्नक पढ़ल<strong>ह</strong>ुँ। योितरीर शदावली, कृिष मय शदावली आ सीत बसत आसभ कथा, क<strong>िव</strong>ता, उपयास, बाल-िकशोर साि<strong>ह</strong>य सभ उम छल। मैिथलीक उरोर <strong>िव</strong>कासक लय दृिगोचर <strong>ह</strong>ोइत अिछ।२५.ी मायानद िम- कुरुक्षेम् अंतमर्नक मे <strong>ह</strong>मर उपयास ीधनक जे <strong>िव</strong>रोध कएल गेल अिछ तकर <strong>ह</strong>म <strong>िव</strong>रोध करैत छी।...कुरुक्षेम् अंतमर्नक पोथीक लेल शुभकामना।(ीमान् समालोचनाकेँ <strong>िव</strong>रोधक रूपमे नि<strong>ह</strong> लेल जाए।-गजे ठाकुर)२६.ी म<strong>ह</strong>े <strong>ह</strong>जारी- सपादक ीिमिथला- कुरुक्षेम् अंतमर्नक पिढ़ मोन <strong>ह</strong>िषर्त भऽ गेल..एखन पूरा पढ़यमे ब<strong>ह</strong>ुत समय लागत,मुदा जतेक पढ़ल<strong>ह</strong>ुँ से आािदत कएलक।२७.ी केदारनाथ चौधरी- कुरुक्षेम् अंतमर्नक अुत लागल, मैिथली साि<strong>ह</strong>य लेल ई पोथी एकटा ितमान बनत।२८.ी सयानद पाठक- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>म िनयिमत पाठक छी। ओकर वरूपक शंसक छल<strong>ह</strong>ुँ। ए<strong>ह</strong>र अ<strong>ह</strong>ाँक िलखल - कुरुक्षेम्अंतमर्नक <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ुँ। मोन आािदत भऽ उठल। कोनो रचना तरा-उपरी।422


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२९.ीमती रमा झा-सपादक िमिथला दपर्ण। कुरुक्षेम् अंतमर्नक िंट फॉमर् पिढ़ आ एकर गुणवा <strong>दे</strong>िख मोन स भऽ गेल,अुत शद एकरा लेल युक्त कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क उरोर गितक शुभकामना।३०.ी नरे झा, पटना- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> िनयिमत <strong>दे</strong>खैत र<strong>ह</strong>ैत छी। मैिथली लेल अुत काज कऽ र<strong>ह</strong>ल छी।३१.ी रामलोचन ठाकुर- कोलकाता- िमिथलाक्षर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख मोन सतासँ भिर उठल, अंकक <strong>िव</strong>शाल पिरदृय आवतकारीअिछ।३२.ी तारानद <strong>िव</strong>योगी- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आ कुरुक्षेम् अंतमर्नक <strong>दे</strong>िख चकिबदोर लािग गेल। आयर्। शुभकामना आ बधाई।३३.ीमती ेमलता िम “ेम”- कुरुक्षेम् अंतमर्नक पढ़ल<strong>ह</strong>ुँ। सभ रचना उच्चकोिटक लागल। बधाई।३४.ी कीितर्नारायण िम- बेगूसराय- कुरुक्षेम् अंतमर्नक बड नीक लागल, आगांक सभ काज लेल बधाई।३५.ी म<strong>ह</strong>ाकाश-स<strong>ह</strong>रसा- कुरुक्षेम् अंतमर्नक नीक लागल, <strong>िव</strong>शालकाय संगि<strong>ह</strong> उमकोिटक।३६.ी अिग्नपुप- िमिथलाक्षर आ <strong>दे</strong>वाक्षर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढ़ल..ई थम तँ अिछ एकरा शंसामे मुदा <strong>ह</strong>म एकरा दुसा<strong>ह</strong>िसक क<strong>ह</strong>ब। िमिथलािचकलाक तभकेँ मुदा अिगला अंकमे आर <strong>िव</strong>तृत बनाऊ।३७.ी मंजर सुलेमान-दरभंगा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क जतेक शंसा कएल जाए कम <strong>ह</strong>ोएत। सभ चीज उम।३८.ीमती ोफेसर वीणा ठाकुर- कुरुक्षेम् अंतमर्नक उम, पठनीय, <strong>िव</strong>चारनीय। जे क्यो <strong>दे</strong>खैत छिथ पोथी ात करबाक उपायपुछैत छिथ। शुभकामना।३९.ी छानद िसं<strong>ह</strong> झा- कुरुक्षेम् अंतमर्नक पढ़ल<strong>ह</strong>ुँ, बड नीक सभ तर<strong>ह</strong>ेँ।423


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्४०.ी ताराकात झा- सपादक मैिथली दैिनक िमिथला समाद- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> तँ कटेट ोवाइडरक काज कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। कुरुक्षेम्अंतमर्नक अुत लागल।४१.डॉ रवी कुमार चौधरी- कुरुक्षेम् अंतमर्नक ब<strong>ह</strong>ुत नीक, ब<strong>ह</strong>ुत मे<strong>ह</strong>नितक पिरणाम। बधाई।४२.ी अमरनाथ- कुरुक्षेम् अंतमर्नक आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> दुनू मरणीय घटना अिछ, मैिथली साि<strong>ह</strong>य मय।४३.ी पंचानन िम- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क वै<strong>िव</strong>य आ िनरतरता भा<strong>िव</strong>त करैत अिछ, शुभकामना।४४.ी केदार कानन- कुरुक्षेम् अतमर्नक लेल अनेक धयवाद, शुभकामना आ बधाइ वीकार करी। आ निचकेताक भूिमकापढ़ल<strong>ह</strong>ुँ। शुरूमे तँ लागल जेना कोनो उपयास अ<strong>ह</strong>ाँ ारा सृिजत भेल अिछ मुदा पोथी उनटौला पर ज्ञात भेल जे एि<strong>ह</strong>मे तँ सभ<strong>िव</strong>धा समाि<strong>ह</strong>त अिछ।४५.ी धनाकर ठाकुर- अ<strong>ह</strong>ाँ नीक काज कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। फोटो गैलरीमे िच एि<strong>ह</strong> शतादीक जमितिथक अनुसार र<strong>ह</strong>ैत तऽ नीक।४६.ी आशीष झा- अ<strong>ह</strong>ाँक पुतकक संबंधमे एतबा िलखबा सँ अपना कए नि<strong>ह</strong> रोिक सकल<strong>ह</strong>ुँ जे ई िकताब मा िकताब नि<strong>ह</strong>थीक, ई एकटा उमीद छी जे मैिथली अ<strong>ह</strong>ाँ सन पुक सेवा सँ िनरंतर समृ <strong>ह</strong>ोइत िचरजीवन कए ात करत।४७.ी शभु कुमार िसं<strong>ह</strong>- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क तपरता आ ियाशीलता <strong>दे</strong>िख आािदत भऽ र<strong>ह</strong>ल छी। िनितरूपेण क<strong>ह</strong>ल जा सकैछ जेसमकालीन मैिथली पिकाक इित<strong>ह</strong>ासमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क नाम वणक्षरमे िलखल जाएत। ओि<strong>ह</strong> कुरुक्षेक घटना सभ तँ अठार<strong>ह</strong>े िदनमेखतम भऽ गेल र<strong>ह</strong>ए मुदा अ<strong>ह</strong>ाँक कुरुक्षेम् तँ अशेष अिछ।४८.डॉ. अजीत िम- अपनेक यासक कतबो श ंसा कएल जाए कमे <strong>ह</strong>ोएतैक। मैिथली साि<strong>ह</strong>यमे अ<strong>ह</strong>ाँ ारा कएल गेल काजयुग-युगातर धिर पूजनीय र<strong>ह</strong>त।424


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्४९.ी बीरे मिलक- अ<strong>ह</strong>ाँक कुरुक्षेम् अतमर्नक आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> पिढ़ अित सता भेल। अ<strong>ह</strong>ाँक वाय ठीक र<strong>ह</strong>ए आउसा<strong>ह</strong> बनल र<strong>ह</strong>ए से कामना।५०.ी कुमार राधारमण- अ<strong>ह</strong>ाँक िदशा-िनदशमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पि<strong>ह</strong>ल मैिथली ई-जनर्ल <strong>दे</strong>िख अित सता भेल। <strong>ह</strong>मर शुभकामना।५१.ी फूलच झा वीण-<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढ़ने र<strong>ह</strong>ी मुदा कुरुक्षेम् अतमर्नक <strong>दे</strong>िख बढ़ाई <strong>दे</strong>बा लेल बाय भऽ गेल<strong>ह</strong>ुँ। आब <strong>िव</strong>ासभऽ गेल जे मैिथली नि<strong>ह</strong> मरत। अशेष शुभकामना।५२.ी <strong>िव</strong>भूित आनद- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख, ओकर <strong>िव</strong>तार <strong>दे</strong>िख अित सता भेल।५३.ी मानेर मनुज-कुरुक्षेम् अतमर्नक एकर भयता <strong>दे</strong>िख अित सता भेल, एतेक <strong>िव</strong>शाल थ मैिथलीमे आइ धिर नि<strong>ह</strong><strong>दे</strong>खने र<strong>ह</strong>ी। एि<strong>ह</strong>ना भ<strong>िव</strong>यमे काज करैत र<strong>ह</strong>ी, शुभकामना।५४.ी <strong>िव</strong>ानद झा- आइ.आइ.एम.कोलकाता- कुरुक्षेम् अतमर्नक <strong>िव</strong>तार, छपाईक संग गुणवा <strong>दे</strong>िख अित सता भेल।५५.ी अर<strong>िव</strong>द ठाकुर-कुरुक्षेम् अतमर्नक मैिथली साि<strong>ह</strong>यमे कएल गेल एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क पि<strong>ह</strong>ल योग अिछ, शुभकामना।५६.ी कुमार पवन-कुरुक्षेम् अतमर्नक पिढ़ र<strong>ह</strong>ल छी। िकछु लघुकथा पढ़ल अिछ, ब<strong>ह</strong>ुत मािमर्क छल।५७. ी दीप िब<strong>ह</strong>ारी-कुरुक्षेम् अतमर्नक <strong>दे</strong>खल, बधाई।५८.डॉ मिणकात ठाकुर-कैिलफोिनर्या- अपन <strong>िव</strong>लक्षण िनयिमत सेवासँ <strong>ह</strong>मरा लोकिनक <strong>ह</strong>ृदयमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> भऽ गेल अिछ।५९.ी धीरे ेमिषर्- अ<strong>ह</strong>ाँक समत यास सरा<strong>ह</strong>नीय। दुख <strong>ह</strong>ोइत अिछ जखन अ<strong>ह</strong>ाँक यासमे अपेिक्षत स<strong>ह</strong>योग नि<strong>ह</strong> कऽ पबैतछी।६०.ी <strong>दे</strong>वशंकर नवीन- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क िनरतरता आ <strong>िव</strong>शाल वरूप- <strong>िव</strong>शाल पाठक वगर्, एकरा ऐित<strong>ह</strong>ािसक बनबैत अिछ।425


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्६१.ी मो<strong>ह</strong>न भाराज- अ<strong>ह</strong>ाँक समत कायर् <strong>दे</strong>खल, ब<strong>ह</strong>ुत नीक। एखन िकछु परेशानीमे छी, मुदा शी स<strong>ह</strong>योग <strong>दे</strong>ब।६२.ी फजलुर र<strong>ह</strong>मान <strong>ह</strong>ाशमी-कुरुक्षेम् अतमर्नक मे एतेक मे<strong>ह</strong>नतक लेल अ<strong>ह</strong>ाँ साधुवादक अिधकारी छी।६३.ी लमण झा "सागर"- मैिथलीमे चमकािरक रूपेँ अ<strong>ह</strong>ाँक वेश आादकारी अिछ।..अ<strong>ह</strong>ाँकेँ एखन आर..दूर..ब<strong>ह</strong>ुत दूरधिरजेबाक अिछ। वथ आ स र<strong>ह</strong>ी।६४.ी जगदीश साद मंडल-कुरुक्षेम् अतमर्नक पढ़ल<strong>ह</strong>ुँ । कथा सभ आ उपयास स<strong>ह</strong>बाढ़िन पूणर्रूपेँ पिढ़ गेल छी। गाम-घरकभौगोिलक <strong>िव</strong>वरणक जे सूम वणर्न स<strong>ह</strong>बाढ़िनमे अिछ, से चिकत कएलक, एि<strong>ह</strong> सं<strong>ह</strong>क कथा-उपयास मैिथली लेखनमे <strong>िव</strong><strong>िव</strong>धताअनलक अिछ। समालोचना शामे अ<strong>ह</strong>ाँक दृि वैयिक्तक नि<strong>ह</strong> वरन् सामािजक आ कयाणकारी अिछ, से शंसनीय।६५.ी अशोक झा-अयक्ष िमिथला <strong>िव</strong>कास पिरषद- कुरुक्षेम् अतमर्नक लेल बधाई आ आगाँ लेल शुभकामना।६६.ी ठाकुर साद मुमुर्- अुत यास। धयवादक संग ाथर्ना जे अपन मािट-पािनकेँ यानमे रािख अंकक समायोजन कएलजाए। नव अंक धिर यास सरा<strong>ह</strong>नीय। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>केँ ब<strong>ह</strong>ुत-ब<strong>ह</strong>ुत धयवाद जे ए<strong>ह</strong>ेन सुदर-सुदर सचार (आलेख) लगा र<strong>ह</strong>ल छिथ।सभटा <strong>ह</strong>णीय- पठनीय।६७.बुिनाथ िम- िय गजे जी,अ<strong>ह</strong>ाँक सपादन मे कािशत ‘<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’आ ‘कुरुक्षेम् अंतमर्नक’ <strong>िव</strong>लक्षण पिका आ <strong>िव</strong>लक्षण पोथी!की नि<strong>ह</strong> अिछ अ<strong>ह</strong>ाँक सपादनमे? एि<strong>ह</strong> य सँ मैिथली क <strong>िव</strong>कास <strong>ह</strong>ोयत,िनसं<strong>दे</strong><strong>ह</strong>।६८.ी बृखेश च लाल- गजेजी, अपनेक पुतक कुरुक्षेम् अंतमर्नक पिढ़ मोन गदगद भय गेल , <strong>ह</strong>ृदयसँ अनुगृि<strong>ह</strong>त छी ।<strong>ह</strong>ािदर्क शुभकामना ।६९.ी परमेर कापिड़ - ी गजे जी । कुरुक्षेम् अंतमर्नक पिढ़ गदगद आ ने<strong>ह</strong>ाल भेल<strong>ह</strong>ुँ।426


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्७०.ी रवीनाथ ठाकुर- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढ़ैत र<strong>ह</strong>ैत छी। धीरे ेमिषर्क मैिथली गजलपर आलेख पढ़ल<strong>ह</strong>ुँ। मैिथली गजल कऽ सँ कऽचिल गेलैक आ ओ अपन आलेखमे मा अपन जानल-पि<strong>ह</strong>चानल लोकक चचर् कएने छिथ। जेना मैिथलीमे मठक परपरा र<strong>ह</strong>लअिछ। (पीकरण- ीमान्, ेमिषर् जी ओि<strong>ह</strong> आलेखमे ई प िलखने छिथ जे िकनको नाम जे छुिट गेल छि<strong>ह</strong> तँ से माआलेखक लेखकक जानकारी नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>बाक ारे, एि<strong>ह</strong>मे आन कोनो कारण नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल जाय। अ<strong>ह</strong>ाँसँ एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>षयपर <strong>िव</strong>तृत आलेखसादर आमंित अिछ।-सपादक)७१.ी मंेर झा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढ़ल आ संगि<strong>ह</strong> अ<strong>ह</strong>ाँक मैगनम ओपस कुरुक्षेम् अंतमर्नक से<strong>ह</strong>ो, अित उम। मैिथलीक लेल कएल जार<strong>ह</strong>ल अ<strong>ह</strong>ाँक समत कायर् अतुलनीय अिछ।७२. ी <strong>ह</strong>रेकृण झा- कुरुक्षेम् अंतमर्नक मैिथलीमे अपन तर<strong>ह</strong>क एकमा थ अिछ, एि<strong>ह</strong>मे लेखकक सम दृि आ रचनाकौशल <strong>दे</strong>खबामे आएल जे लेखकक फीडवकर्सँ जुड़ल र<strong>ह</strong>बाक कारणसँ अिछ।७३.ी सुकात सोम- कुरुक्षेम् अंतमर्नक मे समाजक इित<strong>ह</strong>ास आ वतर्मानसँ अ<strong>ह</strong>ाँक जुड़ाव बड नीक लागल, अ<strong>ह</strong>ाँ एि<strong>ह</strong> क्षेमेआर आगाँ काज करब से आशा अिछ।७४.ोफेसर मदन िम- कुरुक्षेम् अंतमर्नक सन िकताब मैिथलीमे पि<strong>ह</strong>ले अिछ आ एतेक <strong>िव</strong>शाल सं<strong>ह</strong>पर शोध कएल जा सकैतअिछ। भ<strong>िव</strong>यक लेल शुभकामना।७५.ोफेसर कमला चौधरी- मैिथलीमे कुरुक्षेम् अंतमर्नक सन पोथी आबए जे गुण आ रूप दुनूमे िनसन <strong>ह</strong>ोअए, से ब<strong>ह</strong>ुत िदनसँआकांक्षा छल, ओ आब जा कऽ पूणर् भेल। पोथी एक <strong>ह</strong>ाथसँ दोसर <strong>ह</strong>ाथ घुिम र<strong>ह</strong>ल अिछ, एि<strong>ह</strong>ना आगाँ से<strong>ह</strong>ो अ<strong>ह</strong>ाँसँ आशा अिछ।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>427


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५० म अंक १५ जनबरी २०१० (वषर् ३ मास २५ अंक ५०)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मैिथली साि<strong>ह</strong>य आदोलन(c)२००८-०९. सविधकार लेखकाधीन आ जतय लेखकक नाम नि<strong>ह</strong> अिछ ततय संपादकाधीन। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>(पािक्षक) संपादक- गजे ठाकुर। स<strong>ह</strong>ायक सपादक: ीमती रिम रेखा िस<strong>ह</strong>ा, ी उमेश मंडल। एतयकािशत रचना सभक कॉपीराइट लेखक लोकिनक लगमे र<strong>ह</strong>ति<strong>ह</strong>, मा एकर थम काशनक/ आकइवक/अंेजी-संकृत अनुवादक ई-काशन/ आकइवक अिधकार एि<strong>ह</strong> ई पिकाकेँ छैक। रचनाकार अपन मौिलकआ अकािशत रचना (जकर मौिलकताक संपूणर् उरदाियव लेखक गणक मय छि<strong>ह</strong>)ggajendra@yahoo.co.in आिक ggajendra@videha.com केँ मेल अटैचमेटक रूपमेँ .doc,.docx, .rtf वा .txt फॉमटमे पठा सकैत छिथ। रचनाक संग रचनाकार अपन संिक्षत पिरचय आ अपनकैन कएल गेल फोटो पठेता<strong>ह</strong>, से आशा करैत छी। रचनाक अंतमे टाइप र<strong>ह</strong>य, जे ई रचना मौिलक अिछ,आ पि<strong>ह</strong>ल काशनक <strong>ह</strong>ेतु <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> (पािक्षक) ई पिकाकेँ <strong>दे</strong>ल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। मेल ात <strong>ह</strong>ोयबाक बादयथासंभव शी ( सात िदनक भीतर) एकर काशनक अंकक सूचना <strong>दे</strong>ल जायत। एि<strong>ह</strong> ई पिकाकेँ ीमितलमी ठाकुर ारा मासक 1 आ 15 ितिथकेँ ई कािशत कएल जाइत अिछ।(c) 2008-09 सविधकार सुरिक्षत। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे कािशत सभटा रचना आ आकइवक सविधकार रचनाकार आसं<strong>ह</strong>कक लगमे छि<strong>ह</strong>। रचनाक अनुवाद आ पुनः काशन िकंवा आकइवक उपयोगक अिधकार िकनबाक<strong>ह</strong>ेतु ggajendra@videha.com पर संपकर् करू। एि<strong>ह</strong> साइटकेँ ीित झा ठाकुर, मधूिलका चौधरी आरिम िया ारा िडजाइन कएल गेल।िसिरतु428

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!