22.08.2015 Views

िव दे ह िवदेह Videha িবেদহ िवदेह

िव दे ह िवदेह Vi deha িবেদহ ht t p wwwvi deha co i n

िव दे ह िवदेह Vi deha িবেদহ ht t p wwwvi deha co i n

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.२.जगदीश साद म ंडल--दोती <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>- कथा२.३. अितश कुमार िम-पालक राज ्य पुनसंरचना र् मे िमिथला आ मैिथली२.४. सुजीत कुमार झा-पालमे िमिथला राज ्य की सम ्भव छैक ?२.५.१. डा.रमान झा ‘रमण’-तानाथझा/ सुभझा जशतवािष र्की २. -काश च-‘योग’ एका ंकीक र ंगम ंचीय दृ ि२.६. िबिपन झा-जनमानस <strong>ह</strong>ेतु िभज्ञादश र्नक वैिशष्2


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.७.१.पित ओ <strong>ह</strong>ुनक पु- िशवश ंकर ीिनवास २. -ऋृिष विश-ज ुआनी िजाबाद२.८. रामभरोस कापिड मर- एि<strong>ह</strong> बेर सातम ् अन ्तराषिय ् मैिथलीसम ्मेलन काठमाण ्डूमे <strong>ह</strong>यत३. प३.१. कालीका ंत झा "ब ुच " 1934-2009- आगा ँ३.२. गंगेश गुंजन:राधा १७म खेप3


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.३. िशव कुमार झा-िकछु प३.४.१. रामभरोस कापिड मर-गीत २. रमण कुमार िसं<strong>ह</strong>- िदीमे...३.५.१. राज<strong>दे</strong>व म ंडल- िसर िब<strong>ह</strong>ून धड़ २. कालीनाथ ठाकुर-एकअिभशाप बापक पाप३.६.१. सानंद पाठक, गुवा<strong>ह</strong>ाटी- आ<strong>ह</strong>! जाड चिल गेल! २. दयाका-ई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चान4


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.७.१. <strong>िव</strong>नीत उल-पुर २ मनीष झा "बौआभाई"- ऋतुपितबसंत (क<strong>िव</strong>ता)-३.८.१. मो. गुल <strong>ह</strong>सन-सभटा चौप भऽ गेल २. मज कुमारम ंडल-ब<strong>ह</strong>ीन३.कना शरण-िमिथलाक तीला संकराित४. बालाना ं कृते-१.. जगदीश साद म ंडल-िकछु लघ ुकथा २.. <strong>दे</strong>वा ंशु वकमैिथली िच-ृ ंखला (कािम)३.कना शरण-<strong>दे</strong>वीजी५. भाषापाक रचना-लेखन -[मानक मैिथली], [<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आअंजी मैिथली कोष (इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल बेर सच र्-िडनरी) एम.एस. एस.ू.एल. सव र्र आधािरत -5


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Based on ms-sql ser ver Maithili-Engl i sh and Engl i sh-MaithiliDi ct i onar y.]6.VI DEHA FOR NON RESI DENTS61 . Dr . Shef al i ka Ver ma -SUBLI ME LOVE-Tr ansl at ed by poet essher sel f6. 2. NAAGPHAANS - Mai t hi l i novel wr i t t en by Dr.ShefalikaVer ma-Tr ansl at ed by Dr. Rajiv Kumar Ver ma and Dr . J ayaVer ma , Associ at e Pr of essor s, Del hi Uni ver si t y, Del hi .7.VI DEHA MAI THI LI SAMSKRI T EDUCATI ON( cont d.)6


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिकाक सभटा पुरान अंक ( ल, ितर<strong>ह</strong> ुता आ <strong>दे</strong>वनागरी मे ) पी.डी.एफ. डाउनलोडक लेलनीचा ँक िलंकपर उपल अिछ। Al l t he ol d i ssues of Vi deha e j our nal ( i nBraille, Tirhuta and Devanagar i ver si ons ) ar e avai l abl e f or pdfdownl oad att he f ol l owi ng l i nk.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिकाक सभटा पुरान अंक ल, ितर<strong>ह</strong>ुता आ <strong>दे</strong>वनागरी पमेVi deha e j our nal ' s al lol d i ssues i n Br ai l l e Ti r hut a andDevanagar iver si ons<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आर.एस.एस.फीड।"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ई-पिका ई-पसँ ा क।अपन िमकेँ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क <strong>िव</strong>षयमे स ू िचत क।↑ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आर.एस.एस.फीड एनीमेटरकेँ अपन साइट/ ब्लॉगपर लगाऊ।ब्लॉग "लेआउट" पर "एड गाडजेट" मे "फीड" सेले कए "फीड य ू .आर.एल." मेht t p:// wwwvi . deha. co. i n/ i ndex. xml टाइप केलासँ से<strong>ह</strong>ो <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> फीड ा कए सकैत छी।7


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ग ूगल रीडरमे पढबा लेल ht t p:// r eader . googl e. com/ पर जा कऽ Add a Subscr i pt i onबटन िक क आ खाली ानमे ht t p:// wwwvi . deha. co. i n/ i ndex. xml पे क आ Addबटन दबाऊ।मैिथली <strong>दे</strong>वनागरी वा िमिथलाक्षरमे नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख/ िलिख पािब र<strong>ह</strong>ल छी, (cannotsee/ wr i t e Maithili in Devanagari / Mi t hi l akshar a f ol l owl i nks bel ow or cont act at ggaj endr a@ vi deha. com) तँ एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेतुनीचा ँक िलंक सभ पर जाऊ। संगि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क ंभ मैिथली भाषापाक/ रचना लेखनकनव-पुरान अंक पढ़◌ू।ht t pdevanaagar i i net:// . /ht t pkaul onl i ne comuni nagar i:// . / / (एतए बॉमे ऑनलाइन <strong>दे</strong>वनागरीटाइप क, बॉसँ कापी क आ वडर् डाुमेटमे पे कए वडर् फाइलकेँ सेवक। <strong>िव</strong>शेष जानकारीक लेल ggaj endr a@ vi deha. com पर सकर्क।)(Use Fi r ef ox 3. 0 ( f r om WWWMOZI . LLA. COM Oper a Saf ar i)/ / /I nt er net Expl or er 8. 0/ Fl ock 2. 0/Googl e Chr ome f or bestvi ew of ' Vi deha' Mai t hi l i e-j our nal athttpwwwvidehacoin:// . . . / .)8


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Go t o t he l i nk bel ow f or downl oad of ol d i ssues of VI DEHA Mai t hi l i emagazi ne i n . pdf f or mat and Mai t hi l i Audi o/ Vi deo/ Book/ pai nt i ngs/phot o f i l es. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क पुरान अंक आ ऑिडयो/ वीिडयो/ पोथी/ िचकला/ फोटो सभक फाइलसभ (उारण, बड सुख सार आ द ूवा र्क्षत म ं सि<strong>ह</strong>त) डाउनलोड करबाक <strong>ह</strong>ेतु नीचा ँक िलंक पर जाऊ।VI DEHA ARCHI VE <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आका र्इवभारतीय डाक <strong>िव</strong>भाग ारा जारी क<strong>िव</strong>, नाटककार आ धम र्शास्ी <strong>िव</strong>ापितक ा। भारत आ पालकमािटमे पसरल िमिथलाक धरती ाचीन कालि<strong>ह</strong>सँ म<strong>ह</strong>ान पुष ओ मि<strong>ह</strong>ला लोकिनक कम र्भूिम र<strong>ह</strong>ल अिछ।िमिथलाक म<strong>ह</strong>ान पुष ओ मि<strong>ह</strong>ला लोकिनक िच 'िमिथला र' मे <strong>दे</strong>ख ू।गौरी-श ंकरक पालव ंश कालक म ू िर्, एि<strong>ह</strong>मे िमिथलाक्षरमे (१२०० वष र् प ूव र्क) अिभलेख अंिकत अिछ।िमिथलाक भारत आ पालक मािटमे पसरल एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क अा ाचीन आ नव ाप, िच, अिभलेखआ मिर्कलाक़ ू <strong>ह</strong>ेतु <strong>दे</strong>ख ू 'िमिथलाक खोज'9


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िमिथला, मैिथल आ मैिथलीसँ सित स ूचना, सकर्, अेषण संगि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क सच र्-इ ंजन आ ूज स<strong>िव</strong> र्स आिमिथला, मैिथल आ मैिथलीसँ सित वेबसाइट सभक सम संकलनक लेल <strong>दे</strong>ख ू "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> स ूचना संपकर्अेषण"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> जालव ृक िडसकसन फोरमपर जाऊ।"मैिथल आर िमिथला" (मैिथलीक सभसँ लोकिय जालव ृ) पर जाऊ।<strong>िव</strong> पुक मेला, गित मैदान नई िदीमे मैिथली, ि<strong>ह</strong>ी आ अंजीक पोथी सभनीचा ँक ॉलमे उपल अिछ:१.अंितका काशनक ॉल <strong>ह</strong>ॉल नं. 12-ए,ॉल नं. 6 पर।२.<strong>ह</strong>ॉल नं. 14,ैंड-एस 1-2 मे िमिथला दश र्नक ॉल छैक।३.िमिथला ंगन से<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ॉल नं. 2 मे ॉल संा 624-626 (फोनः23371275)परउपल अिछ।१. संपादकीयमैिथली समीक्षा (आगा ँ)10


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१२. तंता/ आरक्षण- एि<strong>ह</strong> द ूटा पर घमथ र्न। तंता सत<strong>ह</strong>ी छल, मतदान नकली अिछ आआरक्षण भेदभावपर आधािरत, ई घमथ र्न करैत शोषक व। तंता मतदानकेँ ज <strong>दे</strong>लकआ पा ँच सालपर ई सामािजक पिरवतर्नक ढेर रास नव समीकरणकेँ ज दैत अिछ- सेशोिषत व लेल ि<strong>ह</strong>तकारी। असमान सामािजक रकेँ समान अिधकार <strong>दे</strong>बाक को मतलबनि<strong>ह</strong>। तँ शोषक व क<strong>ह</strong>त- ओ<strong>ह</strong>ू आरिक्षत वमे ऊँ च नीचक ज भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। मुदासे जाितक आधारपर तँ नि<strong>ह</strong> भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ आ पि<strong>ह</strong>क तुलनामे कम भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। जेश ू ऋिष कवष ऐल ूष वैिदक ऋचाक ा छिथ, जे मि<strong>ह</strong>ला अपाला वैिदक ऋचाक ा छिथ, सेकरोटमे िकएक ठाढ र<strong>ह</strong>िथ ? पुरातन वाक जाितक भीतरक रीकरण, कण र्काय आमैिथल ाणक भीतर पी-था ारा कएल गेल रीकरण, पाइ-पैरवी लऽ दऽ कऽ <strong>ह</strong>ोइतरीकरणक िितमे नीचा ँ ऊपर केनाइ। समाजक बाल-<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> पक्ष आ <strong>िव</strong>धवा-<strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>पक्षआधािरत आ पी आधािरत बत<strong>ह</strong>पनीक तीक पमे र<strong>ह</strong>ैत आइ कािक वा सभ।आकेित, भाषा-संृित छोडैत समाज- कारण एि<strong>ह</strong> सभसँ म मा तीक पमे ओबाकालसँ <strong>दे</strong>ख अिछ। पढ़◌ाइक प एख असमानतापर आधािरत अिछये मुदा पुरनकातुलनामे अकाश पतालक अंतर अिछ। िकयो पिढ-िलिख कऽ अपन समाजमे उसँ उतम रा कऽ सकैत अिछ आ तखन ओकरा पािज ँ चा<strong>ह</strong>ी आ िकछु आर। फेर ओ ामपंचाएतसँ लऽ कऽ संसद सद धिर प<strong>ह</strong> ु ँचैत अिछ। िठकेदारी करबासँ लऽ कऽ बस-टेू धिरचला-चलबा सकैत अिछ। <strong>ह</strong>म एि<strong>ह</strong> ारे नि<strong>ह</strong> पिढ सकल<strong>ह</strong> ु ँ, कलर नि<strong>ह</strong> बिन सकल<strong>ह</strong> ु ँ क<strong>ह</strong>लापरआब लोक क<strong>ह</strong>ैत अिछ जे तखन फलना ंक बेटा कोना से बिन गेल।१३. शोषक ारा शोिषतपर कएल उपकार वा अपराधबोधक अत मरडपर िलखल जाएबला कथा-क<strong>िव</strong>तामे जे पैघक (जे <strong>ह</strong>ीन भावनाक एकटा प अिछ) भावना <strong>ह</strong>ोइ छै, तकरा िचितकएल जाए।11


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१४. मेिडयोिटी िचित क- तिकया कलाम आ चाल ू िकं ग ूज- आध ु िनकताक नामपर।युगक मेयकेँ मािट <strong>दे</strong>बाक <strong>िव</strong>चार एि<strong>ह</strong>मे नि<strong>ह</strong> भेटत, से एि<strong>ह</strong> अराष्ीय र् पिरद ृक, ब ुश-सामक आलोचनामे धार ओि<strong>ह</strong> कारणसँ नि<strong>ह</strong> आिब पबैत अिछ। को मिर-मिस्जदकेँ जे ओसमथ र्न-<strong>िव</strong>रोध करैत छिथ वा को नीाम-लालगढक से<strong>ह</strong>ो तँ ओि<strong>ह</strong>मे से<strong>ह</strong>ो ताि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>कधार नि<strong>ह</strong> अबैत अिछ। दा पीिब म ँतल मानववाद, धमिनरपेक्षतावाद, र्वामपंथ आ दिक्षणपंथपर<strong>ह</strong>ुनकर <strong>िव</strong>चार लागत ओंघाएल। युगक सभ शावली भरता<strong>ह</strong> आ क<strong>िव</strong>ता-कथा तैयार।अमेिरकाक आलोचनामे धार कोना आओत आ वामपंथक पक्षमे से<strong>ह</strong>ो- जखन अपन आजी<strong>िव</strong>कादिक्षणपंथक मदितसँ चिल र<strong>ह</strong>ल अिछ। संघष र्क अभाव स ृजनाकताक रकेँ समए बढलासँबढ़◌ेबाक बदला घटबैत अिछ। युगक अप सभ चलैए, ओकर <strong>िव</strong>परीत चलब तखन स ृजनाकताक संग चा<strong>ह</strong>ी। दोसराकेँ पलायनवादी क<strong>ह</strong>िन<strong>ह</strong>ार एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क सु<strong>िव</strong>धावादी तकेँिचित क, ग<strong>ह</strong>ी ं र पैसब िजनका लेल संभव नि<strong>ह</strong>। इित<strong>ह</strong>ाससँ ज ुड़◌ाव ऐित<strong>ह</strong>ािसक मभावनासँजोिड सकत। वतर्मान सामािजक वाकेँ मािट <strong>दे</strong>बामे धारक अभाव- <strong>ह</strong>ीनभावना आअपराध भावसँ भरल लेखकसँ संभव नि<strong>ह</strong>। ाय वैशेिषक आ सा ं-योगक वुवाद, बाकयथाथ र् आ मायाक <strong>िव</strong>रोध, गृ<strong>ह</strong> जीवन, लोक ि<strong>ह</strong>त। कला आ साि<strong>ह</strong>क कृित, आाक भीतरकज्ञान ज्ञापर आधािरत <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे अख अिछ- गित, तंता, सजर्नाक पिरवतर्न।इित<strong>ह</strong>ास वा साि<strong>ह</strong>क इित<strong>ह</strong>ास <strong>ह</strong>म बदिल नि<strong>ह</strong> सकैत छी आ एतए उ आ मवक ृितआधािरत िमिथलाक ण र्युग। मुदा तकर म<strong>ह</strong> द ूरदश र्न आ चलिच टामे भऽ सकैत अिछ।उदारवाद। औोिगकरण आ तकर आिथ र्क <strong>िव</strong>कासक सफलता-असफलता। सामािजक पमेसमाजक िपछडल वक <strong>िव</strong>रोधकेँ आरक्षण आ तंता पसािर <strong>दे</strong>लक मुदा संगि<strong>ह</strong> एकर तीताकम केलक से चा<strong>ह</strong>े ओ नलवाद <strong>ह</strong>ोअए वा माओवाद वा मर्वाद-लेिननवाद। ब ुज ु र्आ वक लेलई फाएदा र<strong>ह</strong>ल। ब ुज ु र्आ वक राजितक आ सा ंृितक संगठन पसरल आ सव र्<strong>ह</strong>ारा व धिरप<strong>ह</strong>ँचए ु से यास आ मि<strong>ह</strong>ला लोकिनकेँ एि<strong>ह</strong>मे सििलत करबाक यास। पाइ आ सु<strong>िव</strong>धा अपना12


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्संग पररागत ितकताकेँ तोडलक। कनी अपन तं अि बलक आ पिरवार आि एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क कनीकेँ करीपेशा लोकक संग चलबए लागल। कृितपर िनयण आमानवीय व<strong>ह</strong>ारक अवलोकन। काजक लेल अ आ काजक बदला पाइ, रोजगार गारटीकाय र्म, जन<strong>िव</strong>तरण णालीक दोकान। रोजगार लेल <strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>श छोट <strong>ह</strong>ोएब, पिरवारकआधारपर आघात। प ू ँजीवादी <strong>िव</strong> अथ र्वा, पिरवतर्न आपपी नि<strong>ह</strong> वरन ् संघष र् आ याससँभेटत। तं मानवीय संवेदना जे नीक भ<strong>िव</strong>क गार ंटी नि<strong>ह</strong> दैत अिछ तँ ई अधला<strong>ह</strong>क से<strong>ह</strong>ोगार ंटी नि<strong>ह</strong> दैत अिछ। <strong>ह</strong>मरा लग <strong>िव</strong>क अिछ आ मैिथली साि<strong>ह</strong>क पुनजीर् वनक जे िकछु माणभेिट र<strong>ह</strong>ल अिछ से कम नि<strong>ह</strong> अिछ। <strong>िव</strong>क <strong>ह</strong>मरा सभकेँ तकबाक अिछ जे सनसनी पसारीआिक काय र् करी।१५. भारतमे राजनीितक ािक बाद औोिगक आ सामािजक ािक संक कएल गेल, <strong>िव</strong>किसत<strong>दे</strong>शमे औोिगक ािक पि<strong>ह</strong> सामािजक ाि भेल। ताि<strong>ह</strong> कारणसँ <strong>ह</strong>मरा सभकेँ किठनपिरिितक सोझा ँ <strong>ह</strong>ेबऽ पडल। लोकाचार, िचन म आ दिकोणक ृ अलाबे पोषण, ा,सफाइ, िचिका, िशक्षा, आयु-ाशामे वि, ृ म ृुदरमे कमी। आधिनकीकरण, ु लोकतंीकरण,राष्-रा संकक कायायन, र् शासिनक-वैधािनक <strong>िव</strong>कास, जन स<strong>ह</strong>भािगतामे वि, ृ ािय आमब पिरवतर्नक क्षमता, साक गितशीलता, उोगीकरण।१६. समाजक धना आ िनध र्नमे <strong>िव</strong>भाजन- द ुन ू वक आकार, र आ बीचक द ूरी।१७. तंता ािक बाद नवीन रा राजितक-सामािजक-आिथ र्क-सा ंृितक समा-पिरवतर्न आएकीकरणक िया, कख काल परर <strong>िव</strong>रोधी। मानवशास्ीय, जातीय, धािम र्क, भािषक-ाथिमक आ लघ ु िना- ािनक, जातीय, धािम र्क-भािषक आा। सामुदाियकताक <strong>िव</strong>कास,मवैज्ञािनक आ शिक्षक ै िया।13


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१८. आिदवासी- सतार, िगदरमारा आिद <strong>िव</strong><strong>िव</strong>धता आ <strong>िव</strong>कासक रकेँ ितिबित करैत अिछ।कृितसँ लग, कृित-प ूजा, सरलता, िनलता, कृतज्ञता। िदनकर, सामािजक-धािम र्क उव,स ूय र्-च-व ृक्ष-पव र्त प ूजा, प ृी ुित आ जलाशय आ नक्षक ित आा, जनक मा जन(<strong>िव</strong>श)सँ िनकलल, िमिथलावासीमे से<strong>ह</strong>ो ई आा।१९. िक िता ान-जाित आधािरत। िकछु िता आ <strong>िव</strong>शेषािधकार ा जाित। िकछुकेँितरार आ <strong>ह</strong>ुनकर जीवन किठन। अस ू िचत जाित (११००, पि<strong>ह</strong>ल सरकारी स ूची) +िपछडल जाित३७४३ (म ंडल आयोग)= ४८४३. वण र्-वा धािम र्क नि<strong>ह</strong> सामािजक था जकर आब को उपयोगनि<strong>ह</strong>। <strong>िव</strong>घटनकारी तक पमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शी मानिसकता आ जड मानिसकता ारा उपयोग संभव।२०. मि<strong>ह</strong>ला आ बाल-<strong>िव</strong>कास- मि<strong>ह</strong>लाकेँ अिधकार, िशक्षा-णालीकेँ सिय करब, पाममे मि<strong>ह</strong>लाअयन, मि<strong>ह</strong>लाक ावसाियक आ तकनीकी िशक्षामे ितशत बढ़◌ाओल जाए। गितशील बन,<strong>िव</strong>कास-ियामे ान। तंता आोलन आ पयावरण र् आोलन, द<strong>ह</strong>ेज-<strong>िव</strong>रोधी आोलनमेस<strong>ह</strong>भािगता, आिथ र्क समानता लेल संघष, र् मि<strong>ह</strong>ला िमकक बा लेल बालाय-गृ<strong>ह</strong>, बालवाडी,आ ंगनवाडी। ितंिदताक कारण कम वेतन, काज करबाक दशा ितकूल, सामािजक-सा ंृितकदिसँ ृ म<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ीन ान।२१. स्ी-ातंयवाद, मि<strong>ह</strong>ला आोलन।२२. धमिनरपेक्ष- र् राजितक संा संप ूण र् समुदायक आिथ र्क आ सामािजक ि<strong>ह</strong>तपर आधािरत- धम र्-न-पंथ भेद रि<strong>ह</strong>त। धम र्-आा वा सामािजक म ूलक आधारपर ि वा सम ू<strong>ह</strong>क बीच <strong>िव</strong>भाजनअीकार। सभ समुदाय शिक उपयोग उरदािय आ कतर्क िनव र्<strong>ह</strong>न जेका, ँ मा<strong>िव</strong>तरणाक ाय। धम र्-आाक आधारपर को भेद नि<strong>ह</strong> आ रा धम र् ारा िनयित ं नि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोएत।14


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२३. टैगोरक कलाकतावाद, गा ँधीक ितकतावाद, अर<strong>िव</strong> घोषक र<strong>ह</strong>वादी आा दश र्न,<strong>िव</strong>वेकानक ाव<strong>ह</strong>ािरक वेदावाद।२४. <strong>िव</strong>कास आिथ र्कसँ पि<strong>ह</strong> जे शिक्षक ै <strong>ह</strong>ुअए तँ जनसामा ओि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>कासमे साझी भऽ सकैए। एि<strong>ह</strong>सँसजर्न क्षमता बढैत अिछ आ लोकमे उरदाियक बोध <strong>ह</strong>ोइत अिछ। सामुदाियक आ राष्ीयजीवन।२५. <strong>िव</strong>ज्ञान आ ौोिगकी <strong>िव</strong>किसत आ अ<strong>िव</strong>किसत राष्क बीचक अंतरक कारण मानवीय समा,बीमारी, अज्ञानता, असुरक्षाक समाधान- आका ंक्षा, आशा सु<strong>िव</strong>धाक असीिमत <strong>िव</strong>ार आ आधार।एि<strong>ह</strong>सँ वैयिक आ राष्ीय शिक अिभवि ृ <strong>ह</strong>ोइत अिछ।२६. <strong>िव</strong>िध-वाक िनध र्न आ िपछडल वकेँ ाय िदअएबामे योग <strong>ह</strong>ोएबाक चा<strong>ह</strong>ी। ायपंचायतकेँ पुनःजीवन।२७. नागिरक तंता- मानवक लोकतािक ं अिधकार, मानवक तं िचन क्षमताप ूण र् समाजक सि,ृितब आ दबाबसँ मुि। अिधकारक उीडनसँ बचाव।२८. स- शासक आ शािसतक ई कडी- सामािजक-आिथ र्क-राजितक जीवनमे भूिमका, मुदा आबभावशाली <strong>िव</strong>ज्ञापन एजें सी जनमतकेँ भा<strong>िव</strong>त कएिन<strong>ह</strong>ार। वामे ािय आ लोकतंक<strong>ह</strong>री आ संरक्षक। उोगपित सक मािलक आ सरकार शासन संचालक- सक तंताकेँखतरा। पाल-भारत सन <strong>दे</strong>श लेल ई खतरा आर बेशी।२९. नव संाक िनमा र्ण वा वतर्मानमे सुधार, सामवादी, जनजातीय, जातीय आ पंथगत िनाक<strong>िव</strong>, लोकतं, उदारवाद, गणतंवाद, सं<strong>िव</strong>धानवाद, समाजवाद, समतावाद, सा ंवैधािनक अिधकारकअि, समएब जनिय चुनाव, जन-संभुता, संघीय शि <strong>िव</strong>भाजन, जनमतक म<strong>ह</strong>, लोक-15


<strong>Videha</strong> ‘<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’ थम मैिथली पािक्षक ई पिका १५ अक्टूबर २००८ (वषर् १ मास १० अंक २०)িরেদহ' পািkক পিtকা <strong>Videha</strong> Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong>http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िब<strong>ह</strong>ारमे िके टभारतीय िके ट बोडर् ारा िब<strong>ह</strong>ारकेँ एसोिसएट सदस्य बनेबाक घोषणाक बाद िके ट िखलाड़ी आ िके ट ेमीकमध्य खुशीक ल<strong>ह</strong>िर पसरल अिछ। मुदा <strong>दे</strong>शमे कतेको वषर्सँ असली संघ <strong>ह</strong>ोएबाक दावा करएवला िके ट संघकमध्य वाक यु तेज भऽ गेल अिछ। िब<strong>ह</strong>ारमे एखन रेलमंी लालू साद यादवक नेतृत्व बला िब<strong>ह</strong>ार िके टएसोिसएशन, पूवर् भारतीय िके टर कीित आजादक नेतृत्व बला एसोिसएशन आफ िब<strong>ह</strong>ार िके ट तथा पूवर्िके ट िखलाड़ी सभक िके ट एसोिसएशन आफ िब<strong>ह</strong>ार सिय भऽ अपन-अपन संघक मान्यता <strong>दे</strong>एबाक यासकऽ र<strong>ह</strong>ल छल। झारखण्ड <strong>दे</strong>श अलग भेलाक बाद िके ट एसोिसएशनक से<strong>ह</strong>ो बँटवारा भेल। मुदा न्यायालयकलड़ाइक चरमे छ<strong>ह</strong> वषर्सँ िब<strong>ह</strong>ारक ितभाशाली कतेको िके टरकेँ अपन ितभा <strong>दे</strong>खेबाक अवसर नि<strong>ह</strong> भेिटसकल छल। लालू सादक नेतृत्व बाला बी सी ए केँ कन्ोल बोडर् ारा मान्यता <strong>दे</strong>बाक घोषणाक संगि<strong>ह</strong> एक बेरफे र <strong>िव</strong>वाद बढ़बाक संभावना <strong>दे</strong>खाई दऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ िकएक तँ कीित आजादक नेतृत्व वाला एबीसी एि<strong>ह</strong>मामलाकेँ न्यायालयमे लऽ जएबाक बात क<strong>ह</strong>लक अिछ।वषर् दू <strong>ह</strong>जार एक मे बी. सी. सी. आइ. क तात्कािलक अध्यक्ष ए.सी.मुथैय्या ारा लालू सादक बी.सी.ए.केँबोडर्क पूणर् सदस्यता ब<strong>ह</strong>ाल कएने छल मुदा तकर बाद बी. सी. ए. क सिचव ारा जगमो<strong>ह</strong>न डालिमयाक <strong>िव</strong>रुमतदान करबाक कारण ी डालिमया अध्यक्ष बिनते िब<strong>ह</strong>ारकेँ पूणर् सदस्यता समा कऽ <strong>दे</strong>लिन आऽ ति<strong>ह</strong>यासँिके ट िखलाड़ी आऽ िके ट ेमी सदस्यताक ब<strong>ह</strong>ाली करबाक लेल संघषर् करैत छला<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong> मािमलाक जल्दीिनपटारा करबाक बदला गुटमे बटल िके ट संघ अपना-अपना केँ असली िके ट िचन्तक जनबैत न्यायालयकपीचपर लड़ाई लड़ैत छला<strong>ह</strong> आ एि<strong>ह</strong> ब<strong>ह</strong>ाने कन्ोल बोडर् एि<strong>ह</strong> मािमलापर मूकदशर्क बनल र<strong>ह</strong>ल जाि<strong>ह</strong>सँितभाशाली िके टरक नोकसान भेल।बोडर्क ७९म वािषक आम बैसकमे िब<strong>ह</strong>ारकेँ भेटल मान्यतासँ िब<strong>ह</strong>ारक िके ट ेमी रा<strong>ह</strong>त म<strong>ह</strong>सूस कऽ र<strong>ह</strong>ल छिथ।<strong>ह</strong>ालाँिक जाऽ धिर पूणर् सदस्यक मान्यता नि<strong>ह</strong> भेटत िखलाड़ीक संग न्याय नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएत। एखन िब<strong>ह</strong>ारकेँ बोडर् ाराआयोिजत १७, १९ आऽ २२ वषर्क वाला प्ितयोिगतामे भाग लेबाक अवसर भेटत। बोडर् आर म<strong>ह</strong>त्वपूणर्ितयोिगता रणजी ाफी आिदमे ओ तखनि<strong>ह</strong> भाग लऽ सकत जखन िक पूणर् सदस्यता भेिट जाएत। बोडर्क एि<strong>ह</strong>िनणर्यपर अपन ितिया करैत बी.सी.ए.क कोषाध्यक्ष अजय नारायण शमार् क<strong>ह</strong>लिन अिछ जे एि<strong>ह</strong>सँिब<strong>ह</strong>ारक िखलाड़ीकेँ ितभा <strong>दे</strong>खएबाक अवसर भेटत। एखन धिर जे नोकसान भेल अिछ ओकरा पूरा करबाकयास लालू सादक स<strong>ह</strong>योगसँ करब। दोसर िदस कीित आजादक नेतुत्व बाला ए.बी.सी. बोडर्क एि<strong>ह</strong> िनणर्यसँअसंतु अिछ। एसोिसएशनक म<strong>ह</strong>ासिचव िमिथलेश ितवारी क<strong>ह</strong>लिन अिछ जे बोडर् ारा गिठत तीन सदस्यीयस्टीयरग किमिट जखन ए.बी.सी.केँ <strong>दे</strong>शमे िके ट गित<strong>िव</strong>िधक संचालनक िजम्मेदारी <strong>दे</strong>ने छल तँ बोडर् ारापक्षपात कएल गेल ई िनणर्य अस्वीकार अिछ आ एकर <strong>िव</strong>रु न्यायालयक शरणमे जेबाक अलावा कोनो उपायनि<strong>ह</strong> अिछ। ओ दुगार्पूजाक बाद ए.बी.सी.क <strong>िव</strong>शेष आम सभा बजेबाक बात से<strong>ह</strong>ो क<strong>ह</strong>लिन अिछ।<strong>दे</strong>रीसँ स<strong>ह</strong>ी िब<strong>ह</strong>ार िके टकेँ आधा न्याय तँ भेटल अिछ। आब १९३५क िब<strong>ह</strong>ार िके ट एसोिसएशनक बँटवाराकबात से<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ोएत। जाि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ेँ राज्यक सभ िकछु क बँटवारा भेल ति<strong>ह</strong>ना बी.सी.ए. जकर मुख्यालय जमशेदपुरमेछल, बँटवारा <strong>ह</strong>ोबाक चा<strong>ह</strong>ी। सभ िके ट संघकेँ अपन <strong>ह</strong>ठधिमता छोिड़ <strong>दे</strong>शमे िके टक गित<strong>िव</strong>िधकेँ पटरीपर18


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बाअडीमे ख ूब लताम फडल छलि। <strong>ह</strong>मर िपिसयौत भाइ <strong>ह</strong>ुनकाइशारा दऽ क<strong>ह</strong>लिख जे दस टा लताम आन ू। ओ बेचारे दसटालताम तोडलि आ आिब र<strong>ह</strong>ल छला<strong>ह</strong> आिक रामे <strong>ह</strong>मसभ <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ँजे एकटा छोट बा संग <strong>ह</strong>ुनका िकछु गप भेलि आ ओ पा ँचटालताम ओि<strong>ह</strong> बाकेँ दऽ <strong>दे</strong>लिख। जखन सरवन जी अएला<strong>ह</strong> तँक<strong>ह</strong>लि जे ओ बा <strong>ह</strong>ुनका भैया कि<strong>ह</strong> सोिधत कएलकि आ पा ँचटालताम म ँगलकि- से कोना निञ िदितयैक- सरवनजीक क<strong>ह</strong>बछलि। आब पंकज पराशर संगमे की भेल से <strong>दे</strong>खी। दीपिब<strong>ह</strong>ारीजीक बेटा णवकेँ पंकज पराशर म चोम्ी आ डगलसकेलनरक रचना दैत छिथ आ तकर अवाद करबा लेल क<strong>ह</strong>ैछिथ। बेचारा जान लगा कऽ अवाद कऽ दैत छि, ई सोिचजे िजनका ओ चा क<strong>ह</strong>ै छिथ- जे ािकारी <strong>िव</strong>चारक छिथ(मार्वादी!!!) से को नीक पिकामे ई अवाद छपबा<strong>दे</strong>िथ। मुदा छ<strong>ह</strong> मासक बाद चाजी क<strong>ह</strong>ै छिथ जे म चोम्ीबला रचना <strong>ह</strong>ेरा गेल आ डगलस केलनर बला रचनाक अवाद निञनीक र<strong>ह</strong>ए से िरजे भऽ गेल। मुदा ािकारी क<strong>िव</strong> (चोा19


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्संगि<strong>ह</strong> "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केँ एखन धिर (१ जनवरी २००८ सँ ३० जनबरी २०१०) ९३<strong>दे</strong>शक १,०६८ ठामसँ ३७,७३१ गोटे ारा <strong>िव</strong>िभ आइ.एस.पी.सँ २,२३,८२० बेर<strong>दे</strong>खल गेल अिछ (ग ूगल एलेिट डाटा)- धवाद पाठकगण।स ूचना: पंकज पराशरकेँ डगलस केलनर आ अण कमलक रचनाक चोिरक पुिक बाद(ht t pwwwbox net shar ed 75xgdy37dr:// . . / / )बैन कए <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली साि<strong>ह</strong>आोलनसँ िनकािल <strong>दे</strong>ल गेल अिछ।गजे ठाकुरनई िदी। फोन-09911382078ggaj endr a@ vi deha. co.i nggaj endr a@yahoo. coin.२. ग२.१. ोफेसर राधाकृ चौधरी-िमिथलाक इित<strong>ह</strong>ास (आगा ँ)25


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.२.जगदीश साद म ंडल--दोती <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>- कथा२.३. अितश कुमार िम-पालक राज ्य पुनसंरचना र् मे िमिथला आ मैिथली२.४. सुजीत कुमार झा-पालमे िमिथला राज ्य की सम ्भव छैक ?२.५.१. डा.रमान झा ‘रमण’-तानाथझा/ सुभझा जशतवािष र्की २. -काश च-‘योग’ एका ंकीक र ंगम ंचीय दृ ि२.६. िबिपन झा-जनमानस <strong>ह</strong>ेतु िभज्ञादश र्नक वैिशष्26


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२.७.१.पित ओ <strong>ह</strong>ुनक पु- िशवश ंकर ीिनवास २. -ऋृिष विश-ज ुआनी िजाबाद२.८. रामभरोस कापिड मर- एि<strong>ह</strong> बेर सातम ् अन ्तराषिय ् मैिथलीसम ्मेलन काठमाण ्डूमे <strong>ह</strong>यतोफेसर राधाकृ चौधरी (१५ फरबरी १९२१- १५ माच र् १९८५) अपन सूण र् जीवनिब<strong>ह</strong>ारक इित<strong>ह</strong>ासक सामा पमे आ िमिथलाक इित<strong>ह</strong>ासक <strong>िव</strong>िश पमे अयनमे िबतेलि। ोफेसरचौधरी गश द कालेज, बेगुसरायमे अापन केलि आ ओ भारतीय इित<strong>ह</strong>ास का ंसक ाचीनभारतीय इित<strong>ह</strong>ास शाखाक अक्ष र<strong>ह</strong>ल छिथ। <strong>ह</strong>ुनकर लेखनीमे जे वा<strong>ह</strong> छै से चंड <strong>िव</strong>ताककारणसँ। <strong>ह</strong>ुनकर लेखनीमे िमिथलाक आ मैिथलक (मैिथल ाण वा कण/ र् मैिथल कायसँ जे एकरतादा <strong>ह</strong>ोअए) अनल मि<strong>ह</strong>माम ंडन नि<strong>ह</strong> भेटत। <strong>ह</strong>ुनकर <strong>िव</strong>वेचन मौिलक आ टटका अिछ आ <strong>ह</strong>ुनकरश ैली आ क कौशलसँ प ूण र्। एतुा भाषाक कोमल आरो<strong>ह</strong>-अवरो<strong>ह</strong>, एतुा सव र्<strong>ह</strong>ारा वकसव र्गुणसंपता, संगि<strong>ह</strong> एतुा र<strong>ह</strong>न-स<strong>ह</strong>न आ संृितक करता ई सभटा िमिथलाक इित<strong>ह</strong>ासक अंग अिछ।एि<strong>ह</strong>मे सििलत अिछ राजनीित, िदनचया, र् सामािजक माता, आिथ र्क िित, ितकता, धम, र् दश र्न आसाि<strong>ह</strong> से<strong>ह</strong>ो। ई इित<strong>ह</strong>ास साि<strong>ह</strong> आ पुरातक माणक आधारपर रिचत भेल अिछ, दंतकथापर नि<strong>ह</strong>आ आ<strong>ह</strong> िमिथला! बा<strong>ह</strong> िमिथला! बला इित<strong>ह</strong>ाससँ फराक अिछ। ओ चच र् करैत छिथ जे एतए <strong>िव</strong>ापितसन लोक भेला<strong>ह</strong> जे समाजक <strong>िव</strong>िभ वकेँ समेिट कऽ राखलि तँ संगि<strong>ह</strong> एतए कर तत् से<strong>ह</strong>ो27


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्र<strong>ह</strong>ल। <strong>ह</strong>ुनकर लेखनमे मानवता आ धमिनरपेक्षता र्भेटत जे आइ कािक साि<strong>ह</strong>क लेल से<strong>ह</strong>ो एकटान ूतन वु िथक ! सव र्<strong>ह</strong>ारा मैिथल संृितक एि<strong>ह</strong> इित<strong>ह</strong>ासक ुितकरण, संगि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुनकर सभटाअकािशत साि<strong>ह</strong>क <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ारा अंकन (<strong>ह</strong>ुनकर <strong>ह</strong>ाथक २५-३० साल प ूव र्क पाुिलिपक आधारपर) आ ई-काशन करवादी संा सभ जेना िचगु सिमित (कण र्/ मैिथल काय) आ मैिथल (ाण) सभा ाराायोिजत इित<strong>ह</strong>ास आ साि<strong>ह</strong>ेित<strong>ह</strong>ास पर आ ओि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क मानिसकतापर अंितम मारक <strong>ह</strong>ार िस <strong>ह</strong>एत,ताि<strong>ह</strong> आशाक संग।-सादकिमिथलाक इित<strong>ह</strong>ासअाय–१३िमिथलामे अंजी राजक अमल(१७६५–१९४६)१७६४क वरक लड़◌ाई भारतक <strong>ह</strong>ेतु एकटा िनणा र्यक यु छल कारण एकरा बाद इ भगेल छल जे उर भारतक को शिकेँ आब अंजसँ मुकािबला करबाकक्षमता नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> गेल छलि। १७६५मे अंजी इ इिया कनीकेँ जखन िदवानीभेटलैक तखनि<strong>ह</strong>सँ भारतमे अंजी राक ापनाक वीजारोपण से<strong>ह</strong>ो भगेलैक।१८म शताी उर भारत आ दिक्षण भारतक म<strong>ह</strong>ाका ँक्षी ता लोकिनक ाथ र् प ू िर्क28


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्युग छल जखन लोग <strong>दे</strong>शक पैघ ाथ र्केँ िबसैिर अपन छोट–छोट ाथ र्क प ू िर्क <strong>ह</strong>ेतु<strong>दे</strong>शक बिलदान करैत जाइत गेला<strong>ह</strong>। ितर<strong>ह</strong>ूत और ंगजेब समय धिर मुिश र्दाबादकनवावक मात<strong>ह</strong>दीमे छल। १७४०सँ िब<strong>ह</strong>ार आ ितर<strong>ह</strong>ूतक भा मुिश र्दाबादसँ िमलल छल आओि<strong>ह</strong>ठामक नवाव िब<strong>ह</strong>ारमे अपन उपनवाव ब<strong>ह</strong>ाल करैत छला<strong>ह</strong>। अलीवदीर् खा ँ पि<strong>ह</strong>िब<strong>ह</strong>ारेक उपनवाव छला<strong>ह</strong>। अलीवदीर्क कृपासँ अंज ापारी लोकिनकेँ थोड़◌ेक सु<strong>िव</strong>धाा भेल र<strong>ह</strong>ै।१७५६मे अलीवदीर्क म ृु भगेलैक आ तकर बाद िसराज ुौला<strong>ह</strong> ब ंगालक नवाव भेल।अंज लोकिन अपन कुचसँ पलासीक युमे िसराजकेँ परा कए मीरजाफरकेँ१७५७मे नवाव बलि। १७६०मीरजाफरकेँ <strong>ह</strong>टाकए मीरकािसमकेँ नवाव बनाओल गेल।मीरकािसम म ू ंगेरकेँ अपन राजधानी बलि। <strong>ह</strong>ुनका अंजसँ पटैत नि<strong>ह</strong> छलि आबरोबिर खटपट <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ि आ अंज मीरकािसमक चुी चालाकीसँ खार खाइतछला<strong>ह</strong>। १७६३मे अंज आर मीरकािसमक बीचक आर स खराब भगेल आरमीरकािसम िदीक शा<strong>ह</strong> आलम आर अवधक नवाव शुजाउौला<strong>ह</strong>क स<strong>ह</strong>ासँ अंजकपटनामे ित कनीपर धावा करबाक <strong>िव</strong>चार केलि। एकरे नतीजा भेल १७६४कबरक लड़◌ाई। एि<strong>ह</strong>मे अंज लोकिन <strong>िव</strong>जयी भेला<strong>ह</strong> आ १७६५मे <strong>ह</strong>ुनका िदवानीभेटलि। ब ंगाल, िब<strong>ह</strong>ार आ उडीसाक ओ अक्ष पेँ मािलक भगेला<strong>ह</strong>। ति<strong>ह</strong>येसँिमिथलामे अंजी राक अमल मानल जा सकइयै। १७६५मे राबट र् बारकर अपनसेनाक संग उरी िब<strong>ह</strong>ारमे <strong>िव</strong>दो<strong>ह</strong>ी जमीारकेँ दबेबाक <strong>ह</strong>ेतु ऐला<strong>ह</strong>। बेितयाक29


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जमीार जे गत द ू वष र्सँ अराजक िितसँ लाभ उठाकेँ <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong>क झंडा गािर <strong>दे</strong>छला<strong>ह</strong> तिनका ई दतेलि। ओ जमीार अपन िकलामे का र<strong>ह</strong>ल छला। बारकरकप<strong>ह</strong>ु ँचलाक बाद ओ तुर ंत <strong>ह</strong>ुनकासँ समझौता कऽ लेलि आर सबटा बिकऔता चुका<strong>दे</strong>लि। बारकर बेितयाक समे ब बिढया <strong>िव</strong>वरण <strong>दे</strong> छिथ। १७७२मे जखनबोडर् आफ रेवुक ापना भेल तखन ितर<strong>ह</strong>ूतक से<strong>ह</strong>ो राजक आधारपर समझौताभेल। १७७४मे ितर<strong>ह</strong>ूतकेँ पटनाक अधीन क<strong>दे</strong>ल गेलैक। १७७२मे ा ंसीस ैितर<strong>ह</strong>ूतक थम कलर भके एला<strong>ह</strong>। ै नील<strong>ह</strong>ा कोठीक संापक से<strong>ह</strong>ो छला<strong>ह</strong> आरि<strong>ह</strong>नके यासे सम ितर<strong>ह</strong>ूतमे नील<strong>ह</strong>ा कोठीक जाल िबछा <strong>दे</strong>ल गेल छल। १७८७धिरै सा<strong>ह</strong>ेब र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> आर एि<strong>ह</strong> बीच ओ सम ितर<strong>ह</strong>ूतक सवे र्क्षण राजक दृ ियेकेलि। तकर वाथ र् एला।१७६२मे राज ताप िसं<strong>ह</strong> भौरसँ <strong>ह</strong>टाकेँ दरभंगामे अपन राजधानी लऽ अनले छला<strong>ह</strong>।१७७०मे जखन पटनामे रेवेु कौिसलक ं ापना भेल तखन पुनः ताप िसं<strong>ह</strong>केँ अपनजमीारीक मुकर र्री कनीसँ भेटलि। केली ितर<strong>ह</strong>ूतक राज अधीक्षक भऽ कऽएला<strong>ह</strong>। १७७१मे ताप िसं<strong>ह</strong> आर केलीमे मतभेद ार ंभ भेल। राजाक ओतऽ ब<strong>ह</strong>ुतरास बिकऔता भऽ गेल छलि आर अंज लोकिन ि<strong>ह</strong>नक पुरान िकेँ नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ए<strong>दे</strong>मए चा<strong>ह</strong>ैत चलिथ। माधविसं<strong>ह</strong>क समयमे फेर नव ि<strong>ह</strong>साबे कनीक संग समझौतभेलि, ओना राारो<strong>ह</strong>णक प ूव ि<strong>ह</strong>ं र् माधविसं<strong>ह</strong>केँ धीरज नारायणसँ कैकटा परगा भेटलछलि। सबटा बिकऔता चुकौला पर रा पुनः माधविसं<strong>ह</strong>केँ वापस भेलि। ताि<strong>ह</strong>िदनमे एक कारक अािय छल तै ं लगले–लगले पिरवर् <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ैत छल।30


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तथािप १७८१ सँ १७८९ धिर दरभंगा िनुकी पे ं माधव िसं<strong>ह</strong>क अधीन र<strong>ह</strong>ल। वाथ र्स्कलर दरभंगा आ<strong>िव</strong> म<strong>ह</strong>ाराजसँ भेटकए अरोध केलकि जे दमामी बोब मािनलैथ पर माधविसं<strong>ह</strong> बड़◌ा िचंतामे पिड गेल छला<strong>ह</strong> आर को िनण र्य लेवामे असमथ र्रझला<strong>ह</strong>। वो गवन र्र जेनरलसँ अरोध केलि जे <strong>ह</strong>ुनक रा घ ुरा <strong>दे</strong>ल जाि।जखन ई सब वाता र्लाप छल तखन <strong>ह</strong>ुनका कराम अलीक ेट से<strong>ह</strong>ो ा भेलै(१७९५)। एि<strong>ह</strong>मे १५परगामे ३५टा गाम छल। सरकार ब<strong>ह</strong>ाद ुर अि<strong>ह</strong>बातकेँ नि<strong>ह</strong>मािन एि<strong>ह</strong> सब दान बला गा ँव अपन रामे िमला लेलक। पुनः झंझटक बाद१८००ई.मे इ सि राजकेँ भेटलैक। अतंतोगा दरभंगा राज से<strong>ह</strong>ोदमामीबोबक अधीन भगेल।म<strong>ह</strong>ाराज छिसं<strong>ह</strong>क समयमे कनीक संग स आर बिढया भेलैक। कनीकेँ तखनपालसँ खटपट <strong>ह</strong>ोइत छलैक आर लड़◌ाईक संभावना बढल जाइत छलैक। कनीकितिनिध म<strong>ह</strong>ाराजसँ भेंट केलक आर ि<strong>ह</strong>नकासँ अरोध केलकि जे संभा<strong>िव</strong>त गोरखाआमणक <strong>िव</strong> ि<strong>ह</strong>नका लोकिनकेँ सतकर् र<strong>ह</strong>बाक चा<strong>ह</strong>ी। ितर<strong>ह</strong>ूतक कलर सीलीकेँसे<strong>ह</strong>ो िलखल गेलैक जे ओ क सब जमीार सबसँ सेना ा करबाक यासकरे। सीली सेजर बैडशाक नाम जे प िलख छला<strong>ह</strong> जनकपुरसँ ताि<strong>ह</strong>सँ ज्ञात<strong>ह</strong>ोइछ जे दरभंगा म<strong>ह</strong>ाराजकेँ छोिड केओ सिय स<strong>ह</strong>योग नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong> छलि। छिसं<strong>ह</strong>करीब ९<strong>ह</strong>जार टाकाक मदित से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong> र<strong>ह</strong>िथ। यो सैिनकक वा से<strong>ह</strong>ो इकऽ <strong>दे</strong> छलिथ। ि<strong>ह</strong>नक ख ु िफया सब अंजकेँ गोरखाक आमणक प ूव र् स ूचना एव ं31


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओकरा सबि<strong>ह</strong>क बढबाक बाटक संकेत से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>लकि। पालक <strong>िव</strong>क संघष र्मेअंजक मु स<strong>ह</strong>ायक (सब तर<strong>ह</strong>ें) छ िसं<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong> आर अंज सेना तखन पुपरीतक प<strong>ह</strong>ु ँच चुकल। िखिसयाकेँ पालक राजा अपन सैिनककेँ ई आ<strong>दे</strong>श <strong>दे</strong>लि जे वोितर<strong>ह</strong>ूत िजलाक सब गामकेँ ल ूट–पाट शु करे। जखन पालक <strong>िव</strong> अंजकजीत भेलैक तखन छिसं<strong>ह</strong>केँ म<strong>ह</strong>ाराज ब<strong>ह</strong>ाद ुरक पदवी भेटलि। यु समा भेलाउरो अंजक अरोधपर छिसं<strong>ह</strong>क सेना मोित<strong>ह</strong>ारीमे बनल र<strong>ह</strong>ल। ई लोकिनसतत अंजक खैरखा<strong>ह</strong> बनल र<strong>ह</strong>ल। म<strong>ह</strong>ेर िसं<strong>ह</strong>क समयमे िसपा<strong>ह</strong>ी <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong> भेल।अंजकेँ ि<strong>ह</strong>ुानी जमीारपर से<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइते छलैक आर ताि<strong>ह</strong> पर एकटा कारआ<strong>िव</strong> गेलैक। एक अफवा<strong>ह</strong> सािरत भेलैक जे ब<strong>ह</strong>ेड़◌ाक िडपुटी मिजस्ट िमरडोवटनपर म<strong>ह</strong>ाराजक एकटा कम र्चारी बुक उठौलक यिप ई बात िकछु दोसरछलैक। म<strong>ह</strong>ाराज अपन ामीभि दिश र्त करबाक <strong>ह</strong>ेतु अंजकेँ नाथपुर आरपुिण र्या ँक बीच डाक वा चालो रखबाक <strong>ह</strong>ेतु १६टा घोडसवार <strong>दे</strong>लिथ। १०० िसपा<strong>ह</strong>ीसे<strong>ह</strong>ो ओ अंजकेँ पठौलि मुदा ओ लोकिन संशिकत र<strong>ह</strong>बाक कार ओकरा घ ुरा<strong>दे</strong>लि। १८५५मे संथाल <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong>केँ दबेबाक <strong>ह</strong>ेतु से<strong>ह</strong>ो म<strong>ह</strong>ाराज <strong>ह</strong>ाथी इािद कनीकसैिनककेँ <strong>दे</strong> छलिथ। म<strong>ह</strong>ाराज म<strong>ह</strong>ेर िसं<strong>ह</strong>क बाद कोट र् आफ वाडर्स भऽ गेलैक।ितर<strong>ह</strong>ूतमे िसपा<strong>ह</strong>ी <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong>क भाव को पे ं कम नि<strong>ह</strong> छल।अंजक संग बिढया स रिखत<strong>ह</strong>ु ँ म<strong>ह</strong>ाराज लीर िसं<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>शक नकेँ िचलि आरका ँसक ारिभक ं अवामे जे जानसँ मदित केलि जकर उेख <strong>ह</strong>म प ूव ि<strong>ह</strong>ं र् कऽ32


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चुकल छी। िसपा<strong>ह</strong>ी <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong>क बाद सम भारतपर अंजक एकछ रा कायम भेलआर ितर<strong>ह</strong>ूत कमीरीक एकटा अंग िजलाक पमे दरभंगा राजक नामें िस भेलआर उर िब<strong>ह</strong>ारक ायः सब िजलामे िकछु न िकछु ि<strong>ह</strong>नका लोकिनकेँ र<strong>ह</strong>बे करै।रामेर िसं<strong>ह</strong> आर कामेर िसं<strong>ह</strong>क समयमे से<strong>ह</strong>ो ििटश सरकारक संग स बिढयेर<strong>ह</strong>लै आर १९३५–१९३६मे म<strong>ह</strong>ाराज कामेर िसं<strong>ह</strong> अपन िकेँ आर दृढ केलि आर<strong>ह</strong>ुनकमे बि ृ भेलि। ि<strong>ह</strong> भऽ राक िित ा करबाक <strong>ह</strong>ुनक पैघ अिभलाषाछलै आर अि<strong>ह</strong> िदशामे ओ ब<strong>ह</strong>ुत यो के छला<strong>ह</strong>। सामा िताक ि<strong>ह</strong>साबे आनजमीारक अपेक्षा दरभंगा राक <strong>िव</strong>शेष म<strong>ह</strong> छलैक आर अंज लोकिन एकराअपन एकटा पैघ स मात छला<strong>ह</strong>। १९३५क कान ूनक बाद जे राष्ीयताक एकटावयार ब<strong>ह</strong>ल तकरा फलें पिरवर्न ाभा<strong>िव</strong>क भगेल आर १९४६मे भारतक ाधीनताकबाद िब<strong>ह</strong>ार पि<strong>ह</strong>ल रा छल जे जमीारी उूलनक <strong>ह</strong>ेतु कान ून पास केलक आरिब<strong>ह</strong>ारसँ जमीारी था समा भगेल। िब<strong>ह</strong>ारक सब जमीार समा भगेला आर ओि<strong>ह</strong>ममे िमिथलाक सबसँ पैघ जमीार जे कि<strong>ह</strong>यो िमिथलेशो क<strong>ह</strong>बैत छला<strong>ह</strong>। से<strong>ह</strong>ोसमा भगेला।IIितर<strong>ह</strong>ूतमे नील<strong>ह</strong>ा कोठीक इित<strong>ह</strong>ासे:- उर िब<strong>ह</strong>ार आध ु िनक भारतक इित<strong>ह</strong>ासकदृ िकोणसँ ब म<strong>ह</strong>प ूण र् मानल गेल अिछ कारण नीलक खेती अि<strong>ह</strong>ठाम <strong>ह</strong>ोइत छल आर33


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एकरा <strong>ह</strong>ेतु अंतराष्ीय र् बाजार ा छल। नीलक अपन म<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत छैक आर जखनई ब ुझना गेलैक जे उर िब<strong>ह</strong>ार एकरा <strong>ह</strong>ेतु उपयु र् ान अिछ तखन इ इियाकनीक काय र्का र् लोकिनक ान अि<strong>ह</strong> िदिस जाएब ाभा<strong>िव</strong>के। अंजक आगमनकप ूव ि<strong>ह</strong>ंसँ र् अि<strong>ह</strong>ठाम नीलक खेती बिढया जका ँ <strong>ह</strong>ोइत छल। युरोपमे ई र ंग ततेकजनिय भगेल छलैक जे एकर मा ँग बिढ गेल छलैक। भारतवष र्मे से<strong>ह</strong>ो एकरखेतीक िकछु <strong>िव</strong>वाद उठल <strong>ह</strong>ेतैक जकर कारण नि<strong>ह</strong> अिछ मुदा १८३७ई.कलाडर् मैकौलक एकटा मेमोरेम छैक जाि<strong>ह</strong>सँ अि<strong>ह</strong> वुपर काश पडइयै आर ईआभास भेटइयै जे तकर बादसँ ब ंगालमे नीलक खेती कम <strong>ह</strong>ोमए लागल आर नीलकखेतीपर ितर<strong>ह</strong>ूत <strong>िव</strong>शेष ान िदये जाए लागल।१७८२ै ितर<strong>ह</strong>ूत क कलर भऽ कऽ आएल छला<strong>ह</strong> आर १७८५मे ओ िलखैत छिथजे ओ अप ितर<strong>ह</strong>ूतमे नीलक खेतीक स ूपात युरोिपय पितपर केलि। ई ओसबटा अप खच र्पर के छला<strong>ह</strong>। अंजक सव र्थम फैक्ी ओना ितर<strong>ह</strong>ूतमे १६५०–१७००क बीच <strong>ह</strong>ाजीप ूरक समीप िसंिधया अथवा लालगंजमे भेल छल आर ति<strong>ह</strong>यासँ अि<strong>ह</strong>मे अंजक भाव बढैत गेल आर ै जखन कलर भऽ कऽ एला<strong>ह</strong> तखननीलक खेतीकेँ <strong>िव</strong>शेष ोा<strong>ह</strong>न भेटल। ै एकरा एकटा उोगक ि<strong>ह</strong>साबे <strong>िव</strong>किसतकेलि। १७८८क ४फरबरीक एकटा िरपोट र्मे क<strong>ह</strong>ल गेल अिछ जे ितर<strong>ह</strong>ूत कलरीमेजे बार<strong>ह</strong>–गोटए युरोिपयन र<strong>ह</strong>ैत छिथ ताि<strong>ह</strong>मे १०गोटए नीलक खेती करैत छिथ। ईबार<strong>ह</strong>ो गोटए कनीक कर नि<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong>मे सँ ६ गोटएक नाम छल–पीटर डी34


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्रेजेिरयो, जे जें िटल, जी. डब्लु. एस. शुभान, जे गेलन, जान िमलर आरािसस ं रोज। जे गेलन रेजेिरयोक मजर छला<strong>ह</strong>। ा ंसीस रोज जबद र्ीितर<strong>ह</strong>ूतमे राजवभक जागीरमे अपन नीलक खेती शु कऽ <strong>दे</strong> छला<strong>ह</strong>। १७९३मेनील फैक्ीक संा ९भऽ गेल छल। नील फैक्ीक ापना कान ूनी वा जिटल भऽगेल आर ओि<strong>ह</strong>पर सरकारकेँ ान <strong>दे</strong>मए पडैत छलैक। एकर कारण ई छल िक ईलोकिन तर<strong>ह</strong>–तर<strong>ह</strong>क अाय आर जोर जबद र्ी करैत जाइत छला<strong>ह</strong>। १७९३मेितर<strong>ह</strong>ूतक जज नीवकेँ बा भऽ कए डोनबल नामक एक ंच नागिरक तथा टोमसपाकर्केँ ितर<strong>ह</strong>ूत छोडबाक आ<strong>दे</strong>श <strong>दे</strong>मए पडल छलि। टोमस पाकर् सरैया आरिसंि<strong>ह</strong>यामे िबना को लाइसेंसकेँ कत<strong>ह</strong>ु बसब ताि<strong>ह</strong>िदनमे गैरकान ूनी छल। ढ़◌ोलीकजे आन र्ल्डकेँ से<strong>ह</strong>ो जज म<strong>ह</strong>ोदय तािकद कऽ <strong>दे</strong> छला<strong>ह</strong> जो ानीय लोकिनककुलाचारपर ान राखैिथ आर ओकरा <strong>िव</strong> को काज नि<strong>ह</strong> करैथ। ए<strong>ह</strong>ेन आ<strong>दे</strong>श<strong>दे</strong>बाक कारण ई छल जे जे आन र्ल्ड एकटा ाणकेँ मािर बैसल छला<strong>ह</strong>। एव ंकारे रोज को को समा उिठते छल आर एकर <strong>िव</strong>ृत इित<strong>ह</strong>ास <strong>ह</strong>मरालोकिनकेँ िमडन <strong>िव</strong>लसनक “ि<strong>ह</strong>स्ी आफ िब<strong>ह</strong>ार इ ं िडगो फैक्ीज”मे भेटैत अिछ।९टा ारिभक ं नीलक कोठी जे फुगल छल तकर <strong>िव</strong>वरण एव ं कारे अिछ:-( i ) दाउदपुर -( ii) सराय - <strong>िव</strong>िलयम औखी <strong>ह</strong>र35


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्( iii) ढ़◌ोली -( iv) अधर - जे जें िटल( v) शा<strong>ह</strong>पुर - िरचाडर्सन पर<strong>िव</strong>स( vi ) का ँटी - अकेजेर नामेल( vi i ) मोतीपुर -( vi i i ) दयोिरया - िफंच( ix) बनारा - ुियस िकक तथा शुभान१७९४मे मा ७६७ बीघा १४ का जमीनपर नीलक खेती <strong>ह</strong>ोइत छल मुदाथोडवे िदनमे ओकर एतेक <strong>िव</strong>कास भेलैक जे सम उर िब<strong>ह</strong>ारक कोन-36


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कोनमे नील<strong>ह</strong>ा सा<strong>ह</strong>ेब सब पसिर गेल आर बिढयासँ बिढया जमीनपर अपनअिधकार कऽ लेलक। १८०३मे २५टा नील कोठी छल जाि<strong>ह</strong>मे मुखक नामअिछ भवरा<strong>ह</strong>ा (भौर), मु<strong>ह</strong>दपुर, बेलसर, िपपराघाट, दलिसं<strong>ह</strong>सराय,िजतवारपुर, ितवारा, कमतौल, िचतवारा, पुपरी, शा<strong>ह</strong>पुी इािद। १८१०मेकलर अि<strong>ह</strong>बातक अश ंसा केलि जे २५टा नील फैक्ीकेँ खजानासँ कजर्<strong>दे</strong>ल जाइक कारण ई लोकिन अपना बेकार सबकेँ काज दैत छिथ आरएव ं कारे बेकारीक समाकेँ द ूर करैत छिथ। १८१०मे लगभग १०,०००मन नीलितर<strong>ह</strong>ूतसँ कलका पठाओल जाइत छल। चारणमे पाल यु समाभेलाक बाद कन र्ल <strong>ह</strong>ीकी नामक एक ि १८१३ई. मे नीलक खेती शुकेलि। <strong>ह</strong>ीकी बारामे अपन फैक्ी फोललि। ओकर ठीक बाद राजपुरआर तुरकौिलयामे मोरन आर न<strong>ह</strong>ल अपन अपन नीलक कारखाना खोललि।१८४५मे िसर<strong>ह</strong>ामे कैप्टेन टाइलर अपन कारखाना खोललि।१८१६मे चारणमे नीलक खेतीक उेख नि<strong>ह</strong> भेटइयै मुदा १८३०क िरपोट र्मेएकर वण र्न अिछ। चीनीक ानपर लोग नील उपजाएब शु केलि। नीलकखेती अि<strong>ह</strong> ि<strong>ह</strong>साबसँ बढए लागल िक ितर<strong>ह</strong>ूतक कलर घबरा गेला १८२८मेिलखलि जे आब अि<strong>ह</strong>पर रोक लगाना चा<strong>ह</strong>ी। १८५०मे ितर<strong>ह</strong>ूतमे (दरभंगामुजफ्फरपुर)मे ८६टा नीलक कारखाना भगेल छल। सब गोटए चीनीककारबार छोिड नीलपर उतिर गेल छला<strong>ह</strong>। नील उोगपर युरोिपयन लोकिनकएकािधप छलि। िसपा<strong>ह</strong>ी <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong>क समयमे जे ितर<strong>ह</strong>ूतमे वेसी <strong>िव</strong>ोट नि<strong>ह</strong>37


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भेल तकर कारण इए<strong>ह</strong> छल जे अि<strong>ह</strong> मे नील<strong>ह</strong>ा सा<strong>ह</strong>ेबक बोलबाला आरदबदबा छल आर मजूर सब ि<strong>ह</strong>नका सबसँ रोजी रोटी पबैत छल आर तै ंदबाबमे र<strong>ह</strong>ैत छल। िसपा<strong>ह</strong>ी <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong>क समयमे अि<strong>ह</strong> मे शाित ं ापनाकभार सरकार ि<strong>ह</strong>नके लोकिनपर छोिड <strong>दे</strong> छलि आर ई लोकिन ओकर नीकजका ँ िनवा<strong>ह</strong> र् केलि। दलिसं<strong>ह</strong>सराय, ितवारा आर िजतवापुरक कारखाना पुरानछल आर ओि<strong>ह</strong> सब<strong>ह</strong>क ब धाक छलैक। १८७४मे ितर<strong>ह</strong>ूतक सबसँ पैघ नीलककारखाना पौलमे छलैक जकर फल ३०० वमील छलैक।१८६७–६८मे नीलक खेतीक <strong>िव</strong>रोधमे एकटा जबद र् दश र्न चारणमेभेलैक। रैयतक शोषण चरमोष र्पर छलैक आर ओकर को िनदान से<strong>ह</strong>ोनि<strong>ह</strong> ब<strong>ह</strong>राइत छलैक। मजद ूरकेँ प ूरा पािरिमक नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल जाइत छलैक।मजद ूर लोकिन नीलक खेती करबासँ इ ंकार करए लागल आर िजउकितयानामक गाममे अि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>रोधक पि<strong>ह</strong>ल उदा<strong>ह</strong>रण भेटैत अिछ। आनगामक लोगसब से<strong>ह</strong>ो एकर <strong>दे</strong>खा–<strong>दे</strong>खी शु केलक। अि<strong>ह</strong> वुकेँ जी सोझरेवाक <strong>ह</strong>ेतुमोित<strong>ह</strong>ारीमे ताल कच<strong>ह</strong>रीक ापना भेल। रैयतक ित थोड़◌ेक सु<strong>िव</strong>धासे<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>खाओल गेल। अंजकेँ श भेलैक जे अि<strong>ह</strong> आोलनकेँ केओउसका र<strong>ह</strong>ल अिछ। आर <strong>ह</strong>ुनका लोकिन दृ ि बेितया राजपर गेल। १८७६मेबेितया राजमे अंज मजर ब<strong>ह</strong>ाल भेल आर तकर बाद फेर अंजलोकिन नीलक खेती िदस ान <strong>दे</strong>लि। १९म शताीक अ धिर चारणमे38


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कुल २१ फैक्ी आर ४८टा ओकर शाखा छल। चारण, मुजफ्फरपुर,दरभंगाक नील<strong>ह</strong>ा सा<strong>ह</strong>ेब िमिल कऽ १८०१मे अपना सबि<strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>ेतु एकटा िनयमबलि आर १८७७ ओ लोकिन िब<strong>ह</strong>ार इिगो ा ंटरस एशोिसयेशन नामक संासे<strong>ह</strong>ो ािपत केलि। एकर मुालय मुजफ्फरपुरमे छल आर एकरासरकारसँ माता छलैक।म ू ंगेर, भागलपुर, प ू िण र्या ँक िबिभ भागमे नीलक खेती पसिर गेल आरबेगूसराय, स<strong>ह</strong>रसा, प ू िण र्या ँ आर किट<strong>ह</strong>ार िजलाक िबिभ नील<strong>ह</strong>ा कोठीक ता ँतालािग गेल छल। १८९६मे म ंझौल, बेगूसराय, भगवानप ूर, बेगमसराय,दौलतपुर आिद ानमे नीलक कारखाना ख ुजल छल। ओनासँ १८७७सँ अि<strong>ह</strong>िजलामे नीलक सार भऽ चुकल छल। बेगूसरायक कोठी १८६३मे बनल छल।स<strong>ह</strong>रसामे चपराम, िसं<strong>ह</strong>ेर, पथरघट, राघोपुर आिद मे मुख नीलककोठी सब छल आर ति<strong>ह</strong>ना पुिण र्या ँ आर किट<strong>ह</strong>ारमे से<strong>ह</strong>ो। एे नील<strong>ह</strong>ा सा<strong>ह</strong>ेबककैकटा कोठी <strong>ह</strong>ोइत छल। तापगंज िदिस से<strong>ह</strong>ो एकटा िस कोठी छल।ितर<strong>ह</strong>ूत ा ंटरस लोकिन एकटा सैिनक टुकडी से<strong>ह</strong>ो ब छला<strong>ह</strong> जकर नामछल। ‘दऽ िब<strong>ह</strong>ार लाइट <strong>ह</strong>ास’। र् १८५७–५८क िसपा<strong>ह</strong>ी <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong>क समयमे जखनि<strong>ह</strong>नका लोकिनकेँ ितर<strong>ह</strong>ूतमे शाित ं सुरक्षा रखबाक भार <strong>दे</strong>ल गेल छलि तखनई लोकिन सरकारक समक्ष अि<strong>ह</strong> आशयक एकटा आवेदन <strong>ह</strong>ेतु एक कार सैिनकसंगठन करबाक अिधकार भेटै। १८६१–६२ई. अिधकार ि<strong>ह</strong>नका लोकिनकेँ39


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भेटलि आर ई लोकिन ‘स ूबा िब<strong>ह</strong>ार माउं टेड राइिफ’ नामक एकटा संाबलि। १८८६मे ओकर नाम बदिलकेँ ‘िब<strong>ह</strong>ार लाइट <strong>ह</strong>ास’कऽ र् <strong>दे</strong>ल गेल।१९१४–१८क थम <strong>िव</strong>युमे एि<strong>ह</strong>सँ सरकारकेँ ब<strong>ह</strong>ुत स<strong>ह</strong>ायता भेटल छलैक।१९२०मे एक कान ून ारा एकरा ‘आिक्जिलयरी फोस’मे र् पिरविर्त कऽ <strong>दे</strong>लगेलैक।१९म शताीक अिम चरणमे नीलक खेतीकेँ बडका धा लगलैक। १८९६मेजम र्नीमे एकटा िसंथेिटक स नीलक आ<strong>िव</strong>ार भेलैक आर संसार भिरमेिस भऽ गेलैक आर एकर पिरणाम ई भेलैक जे अि<strong>ह</strong>ठामक नीलक खेतीसमा <strong>ह</strong>ोमए लगलैक। नीलक दाम २५०सँ घिटकेँ १५०/- मन भगेलैक।जाि<strong>ह</strong>मे नील उपजैत छलैक ताि<strong>ह</strong>मे लोग ताकु आर कुिसयारक खेती शुकेलक। ैंटरस एशोिसयेसन से<strong>ह</strong>ो अि<strong>ह</strong> कारक िनण र्य लेलक। १९१४मे<strong>िव</strong>युक कारण जब जम र्नीसँ नील एनाए ब भऽ गेलैक तखन फेर सा<strong>ह</strong>ेबलोकिनक ान अि<strong>ह</strong> िदिस गेलि आर पुनः नीलक खेत शु भेल मुदा सेब<strong>ह</strong>ुत िदन धिर चलल नि<strong>ह</strong>। नीलक खेती समा भेल।III40


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ातंय संाम आर िमिथला:- ाचीन िमिथलाक सीमा अंज अमलमे आिबकेँनि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> गेल। अंजक आगमन कालि<strong>ह</strong>सँ क्ष एवँ अक्ष पेँ ओकर<strong>िव</strong>रोध सबठा ँ शु भऽ गेल छल कारण <strong>ह</strong>ुनका लोकिनक ाथ र् अपन साा<strong>िव</strong>ारमे छलि, जनताक काणमे नि<strong>ह</strong>। तथािप शिशाली <strong>ह</strong>ोयबाक कारआर अि<strong>ह</strong>ठाम आ ंतिरक फूट र<strong>ह</strong>बाक कार <strong>ह</strong>ुनका लोकिनजे सफलता भेटलितकरा पिरणाम प ओ लोकिन २००वष र् धिर अि<strong>ह</strong>ठाम शासन केलि आर१९४७मे अि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>शक िप छोिडकेँ ओ लोकिन गेला।िमिथलामे िसपा<strong>ह</strong>ी <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong>क बाद जे <strong>िव</strong>रोधक पि<strong>ह</strong>ल आवाज उठल छल से उए<strong>ह</strong>जे चारणमे िकसान लोकिन नील<strong>ह</strong>ा कोठीक सा<strong>ह</strong>बक <strong>िव</strong> उठौ छला<strong>ह</strong> आरितर<strong>ह</strong>ूतक ि<strong>ह</strong>साबे ओ एकटा म<strong>ह</strong>प ूण र् घटना भेल। ओि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong>क स ूकेँ म<strong>ह</strong>ाागा ँधी १९१७मे चारणमे पकडलि आर सक संग अपन योग शु केलि।अि<strong>ह</strong> दृ िकोणसँ ई िन<strong>िव</strong> र्वाद पें क<strong>ह</strong>ल जा सकइयै जे वा<strong>िव</strong>क अथ र्मेाधीनता संामक ीगश गा ँधीक युगमे िमिथलि<strong>ह</strong>क आ ँगनसँ भेल। जँ कि<strong>ह</strong>योम<strong>ह</strong>ाराज लीर िसं<strong>ह</strong> लाउथर काल कीिनकेँ का ँसक सेसनक <strong>ह</strong>ेतु <strong>दे</strong>छला<strong>ह</strong> तँ का ँस ओकर ितदान चारणमे गा ँधीजीकेँ िनयु क <strong>दे</strong>लक आरचारणमे ातंय संामक जे आिग पजरलसँ तातक जडैत र<strong>ह</strong>ल जातक िकभारत तं नि<strong>ह</strong> भेल। वैशाली <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क गणरा परराक अप अशोकारा िचित एव ं शेरशा<strong>ह</strong>क सुशाशनसँ पािकत ं चारणक प<strong>िव</strong> 41


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गा ँधीजीक कम र्भूिम बिन म<strong>ह</strong>ावीरक अि<strong>ह</strong>ंसाकेँ साकारप दान केलक। १९१७–१९४७धिर गकसँ कोशी आर ि<strong>ह</strong>मालयसँ गंगाधिरक मे एकसँ एक सप ूतज लेलि जे तंताक <strong>ह</strong>ेतु अपन ाणक आ<strong>ह</strong>ूित <strong>दे</strong> छला<strong>ह</strong>।कलकासँ आिब फु चाकी आर ख ुदीराम बोस से<strong>ह</strong>ो अपनाकेँ अि<strong>ह</strong> भूिममेअमर केलि। राष्ीय संामक इित<strong>ह</strong>ास िलखब <strong>ह</strong>मर अभी एतए नि<strong>ह</strong> अिछमा एतबे क<strong>ह</strong>बाक अिछ जे ातंय संाममे िमिथला को ा ंतसँ ककरोसँपाछु नि<strong>ह</strong> छल। १९१७मे जँ गा ँधीजी बाट <strong>दे</strong>खौलि तँ १९४२मे िमिथला से<strong>ह</strong>ोअपन सविनछावर र् कऽ <strong>दे</strong>लक <strong>ह</strong>ुनके आानपर आर उर िब<strong>ह</strong>ार १९४२मे सबतर<strong>ह</strong>ें ाितकारी ं लोकिनक गढ बनल छल। सब िबचारक भूिमकाक िनवा<strong>ह</strong>र्केलि आर <strong>ह</strong>ुनके लोकिनक सत्यासे १९४७मे भारतक तंता ा भेल–ओि<strong>ह</strong>मे िमिथलाक योगदान ओतवे छल जतवा आन को ा ंतक। ाितकारींदलक इित<strong>ह</strong>ासमे से<strong>ह</strong>ो िमिथलाक नाम ात छैक।jअाय–१४िमिथलाक अा राजव ंशक <strong>िव</strong>वरण42


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्( i .) गंधविरया राजव ंशक इित<strong>ह</strong>ास:- गीर्य पुलिकत लाल दास मध ुर अथक पिरम कएगविरयाक इित<strong>ह</strong>ास िलिख नाम ध ी भोला लाल दासक ओतए काशनाथ र् पठौछला<strong>ह</strong>। को कारणवश ई पाुिलिप जे िक आब जीणावामे र् अिछ। कािशत नि<strong>ह</strong>भऽ सकल आर गविरयाक इित<strong>ह</strong>ासक संग एकिदन जखन <strong>ह</strong>मरा भोला बाब ूसँ गभेल तखन ओ एि<strong>ह</strong> पाुिलिप चच र् केलि<strong>ह</strong> आर <strong>ह</strong>मरा आ<strong>ह</strong>पर ओ पाुिलिप <strong>ह</strong>मरा पठा<strong>दे</strong>लि। पाुिलिप <strong>दे</strong>खलापर ई ब ुझबामे आएल जे मध ुरजी गविरयाक इित<strong>ह</strong>ासिकवदंतीक आधारपर िलख छिथ मुदा ता<strong>ह</strong>ु <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>ुनक पिरम ु एव ं सरा<strong>ह</strong>नीयअिछ। जखन गविरया कत<strong>ह</strong>ु िकछु ामािणक इित<strong>ह</strong>ासक सामी नि<strong>ह</strong> एकित भऽसकल अिछ ताि<strong>ह</strong> दृ िको मध ुरजीक ई सत्यास सव र्था श ंसनीय अिछ। सोनबरसाराजकेसमे गविरयाक इित<strong>ह</strong>ास <strong>दे</strong>ल गेल अिछ मुदा ओ<strong>ह</strong>ुमे जे गविरया लोकिनसोनबरसाक <strong>िव</strong>रोधमे गवा<strong>ह</strong>ी <strong>दे</strong>लि ताि<strong>ह</strong>मे <strong>ह</strong>क एकटा मुख ि गीर्य ी चंचलसाद िसं<strong>ह</strong> मुइलासँ प ूव र् <strong>ह</strong>मरा िगत पे ं ई क<strong>ह</strong> गेला जे <strong>ह</strong>ुनक अपन जेवयान ओि<strong>ह</strong> केसमे भेल छि से एकदम उल्टा छि तै ं गविरयाक इित<strong>ह</strong>ासक <strong>ह</strong>ेतुओकरा उपयोग करबामे ओकरा ‘िरभस’ र् ककए पढब उिचत। ओ<strong>ह</strong>ु केसमे जे इित<strong>ह</strong>ासबनाओल गेल अिछ से ब<strong>ह</strong>ुत िकछु पर ंपरेपर आधािरत अिछ मुदा ओि<strong>ह</strong>मे एक ब<strong>ह</strong>ुतम<strong>ह</strong>प ूण र् बात ई भेटल जे गविरयाक ारा <strong>दे</strong>ल दानप सब ब<strong>ह</strong>ुत िकछु उपितकैल गेल छल जाि<strong>ह</strong>मे िकछु चुनल दानपक अंजी अवादक अंश <strong>ह</strong>म अपन ‘ि<strong>ह</strong>स्ीआफ मुिमल इन ितर<strong>ह</strong>ूत’मे कािशत कैल अिछ। स<strong>ह</strong>रसा िजलामे गविरयाक43


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एतेक भु छल तइयो ओकर को उेख पुरनका ‘भागलपुर गजेिटयर’मे नि<strong>ह</strong> छलआर जखन स<strong>ह</strong>रसा िजला बनल आर ओकर नव गजेिटयर बनल तखन ओि<strong>ह</strong>मे इित<strong>ह</strong>ासिलखबाक भार <strong>ह</strong>मरा भेटल आर ओि<strong>ह</strong>ममे <strong>ह</strong>म एक पारााफमे गविरयाक चच र्कैल। एकर अितिर आर को ामािणक इित<strong>ह</strong>ास गविरयाक नि<strong>ह</strong> बनल अिछ आरऽ अधाविध एि<strong>ह</strong> िदशामे को यासे भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ। ए<strong>ह</strong>ना िितमे मध ुरजीकिलखल गविरयाक इित<strong>ह</strong>ासक म ूलकेँ <strong>ह</strong>म अि<strong>ह</strong>ठाम ुत कऽ र<strong>ह</strong>ल छी जाि<strong>ह</strong>सँ ओि<strong>ह</strong>म ृतााकेँ अपन कृितक ीकृित <strong>दे</strong>िख आन <strong>ह</strong>ोि। अनापेिक्षत बातकेँ <strong>ह</strong>टा <strong>दे</strong>लगेल अिछ। गविरया लोकिनक गवारडी<strong>ह</strong> एख शकरी आर दरभंगा टीसनक बीचमेअिछ आर <strong>ह</strong>ुनका लोकिनक ओतए जीवछक प ूजा <strong>ह</strong>ोइत छि। गविरया लोकिनपँचम<strong>ह</strong>लामे पसरल छिथ– वआरी, सुखपुर, परशरमा, बरैल आर यिदया मानगंजकेँिमलाकेँ पँचम<strong>ह</strong>ला क<strong>ह</strong>ल जाइत छल। जाि<strong>ह</strong>ठाम मध ुरजीक अंश समा <strong>ह</strong>ोएत ओतए <strong>ह</strong>मसंकेत दऽ <strong>दे</strong>ब।दरभंगा ओ <strong>िव</strong>शेषतः उर भागलपुर (सम्ित स<strong>ह</strong>रसा िजला)मे गविरया व ंशजराजप ूतक संा अिधक अिछ। दरभंगा िजला ंतत भीठ भगवानपुरक राजा सा<strong>ह</strong>ेबतथा स<strong>ह</strong>रसा िजला ंतत द ुगा र्पुर भीक रा<strong>ह</strong>ा सा<strong>ह</strong>ेब एव वआरी, पछगिछया, सुखपुर,बरैल, परसरमा, रजनी, मो<strong>ह</strong>नपुर, सो<strong>ह</strong>ा सा<strong>ह</strong>पुर, <strong>दे</strong><strong>ह</strong>द, ती, स<strong>ह</strong>सौल, म ंगुआर,धवौली, पामा, पपार, कपिसया, <strong>िव</strong>ुपुर एव ं पारा इािद ाम ित ब<strong>ह</strong>ुसंक छौटपैघ जमीार लोकिन एि<strong>ह</strong> व ंशक िथका<strong>ह</strong> आर सोनबरसाक गीर्य म<strong>ह</strong>ाराज <strong>ह</strong>िरवभनारायण िसं<strong>ह</strong> से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> व ंशक छला<strong>ह</strong>। ई राजव ंश ब<strong>ह</strong>ुत ाचीन िथक ओ एि<strong>ह</strong>44


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्राजव ंशक स मालवाक सुिस धारानगरीक परमारव ंशीय राजा भोज <strong>दे</strong>वक व ंशसँअिछ। एि<strong>ह</strong>व ंशक नाम “गविरया” एतै आ<strong>िव</strong>केँ पडल। राजा भोज <strong>दे</strong>वक ३५मपीढीक पात् ३६म पीढीक राजा ितराज सा<strong>ह</strong> अपन धम र्पी तथा द ू ई पक संगपु ानक िनिम आसाम गेल छला<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong> याा जखन ओ लोकिन िफरला<strong>ह</strong> तँपुिण र्या ँ िजला ंतत सुिस सौिरया ोढीक समीप मामे कत<strong>ह</strong>ु को संामक रोगसँराजा–रानीक <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ा ंत भऽ गेलि। सौिरया राजक ितिनिध एख द ुगा र्गंजमे छिथ।माता–िपताक <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ा ंत भेलापर द ुन ू अनाथ बालक भूलल–भटकल सौिरया राजाक ओतएउपित भेला<strong>ह</strong> आर अपन प ूण र् पिरचय <strong>दे</strong>लि। सौिरया रा ताि<strong>ह</strong> समयमे बपैघ आर ितित छल। ओ द ुन ू भाइकेँ यथोिचत आदर पुरार अपना ओतएआय दान केलि तथा काला ंतर उपनयन संारो करा <strong>दे</strong>लि। उपनयनक समयउ द ुन ू भाइक गो अवगत नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>बाक कार <strong>ह</strong>ुनका लोकिनकेँ परासर गो <strong>दे</strong>लगेल जबिक परमारक गो कौि छल। द ु<strong>ह</strong>ू राजकुमारक नाम लखेशराय आरपरवेशराय छलि। ओ लोकिन वीर आर योा छला<strong>ह</strong>। सौिरया राजक जमीारीदरभंगा रामे से<strong>ह</strong>ो पबै छलि। को कार ओि<strong>ह</strong>ठाम यु उपित भेलि।राजा सा<strong>ह</strong>ेब अि<strong>ह</strong> द ुन ू भाइकेँ सेनानायक बनाए अपन सेना पठौलि। क<strong>ह</strong>ल जाइछजे द ुन ू भाइ एक राित कत<strong>ह</strong>ु िनवास कैलि िक िनशीय राित भेलापर िश<strong>िव</strong>रक आगा ँिकछु द ूरपर एक व ृा स्ीक कानव ओ द ुन ू गोटए सुनलि। िजज्ञासा केला संता ओस्ी बाजिल “जे <strong>ह</strong>म अ<strong>ह</strong>ा ँ घरक गोसाओन भगवती िथक<strong>ह</strong>ु ँ। <strong>ह</strong>मरा अ<strong>ह</strong>ा ँ लोकिन कत<strong>ह</strong>ु45


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ान िदअ<strong>ह</strong>”। एि<strong>ह</strong>पर ओ द ुन ू भाइ बजला<strong>ह</strong> जे <strong>ह</strong>म सब तँ य ं पराित छी तै ं<strong>ह</strong>मरा वरदान िदअ<strong>ह</strong> जे <strong>ह</strong>मरा लोकिन एि<strong>ह</strong> युमे <strong>िव</strong>जय पाबी। ओ स्ी <strong>ह</strong>ुनकालोकिनकेँ एक ब<strong>ह</strong>ुत उम खडग दान कैल जकर द ुन ू प ृ भागपर ब<strong>ह</strong>ुत स ूअक्षरमे सम द ुगा र् सशती अंिकत छल। ई खड़◌्ग थम द ुगा र्पुर भीमे छलपात् म<strong>ह</strong>ाराज <strong>ह</strong>िरवभ नारायण िसं<strong>ह</strong> ओकरा सोनबरसा आनलि। ओि<strong>ह</strong>मे कि<strong>ह</strong>योबीझ नि<strong>ह</strong> लागल छल। ओ खड़◌्ग एक पनबामे चौचेतल ब र<strong>ह</strong>ैत छल आर झािड<strong>दे</strong>ला संता ओ खड़◌्गक आकारक भऽ जाइत छल। द ुन ू भाई युमे <strong>िव</strong>जयी भेला।सम रण मुदा र्सँ पािट गेल आर द ु द ूर–द ूर धिर ा भऽ गेल। एि<strong>ह</strong>सँसौिरयाक राजा स भए एि<strong>ह</strong>व ंशक नाम ‘गविरया’ रखलि। ई यु दरभंगािजला ंतत गंधवािर नामक गाममे भेल छल। गंधवािर आर अा क ि<strong>ह</strong>नकालोकिनकेँ उप<strong>ह</strong>ारप भेटलि। लखेशरायक शाखामे दरभंगा िजला ंतत (सम्ितमध ुबनी) भीढ भगवानपुरक ीमान राजा िनभर्य नारायणजी भेल छिथ आर परवेशकशाखामे स<strong>ह</strong>रसाक गविरया जमीार लोकिन छिथ। स<strong>ह</strong>रसाक <strong>िव</strong>शेष भूभाग एि<strong>ह</strong>शाखाक अधीन छल। द ुगा र्पुर भी एकर धान के छल।पिरवेशरायकेँ चािर पु भेलि– लण िसं<strong>ह</strong>, भरत िसं<strong>ह</strong>, गश िसं<strong>ह</strong>, वभ िसं<strong>ह</strong>।गश िसं<strong>ह</strong> आर वभ िसं<strong>ह</strong> िनान भेला<strong>ह</strong>। भरत िसं<strong>ह</strong>क शाखामे धवौलीक जमीारभेल छिथ। लण िसं<strong>ह</strong>केँ तीन पु भेलि– रामकृ, िनश ंक आर माधव िसं<strong>ह</strong>।एि<strong>ह</strong>मे माधव िसं<strong>ह</strong> मुसलमान भए गेला<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ाक शासक भेला<strong>ह</strong>। ‘िनश ंक’क नामपर46


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िनश ंकपुर कुढ़◌ा परगाक नामकरण भेल। थम एि<strong>ह</strong> परगाक नाम मा ‘कुढ़◌ा’ छलबादमे ओि<strong>ह</strong>मे िनश ंकुपर जोडल गेल। िनश ंककेँ चािर पु भेलि– दान शा<strong>ह</strong>, दिरयावशा<strong>ह</strong>, गोपाल शा<strong>ह</strong> आर क्षपित शा<strong>ह</strong>। दिरयाव शा<strong>ह</strong>क शाखामे वआरी, सुखपुर,बरैल तथा परसरमाक गविरया लोकिन छिथ।लण िसं<strong>ह</strong>क े पु रामकृकेँ चािर पु भेलि– वसंत िसं<strong>ह</strong>, वसुमन िसं<strong>ह</strong>, धमा र्गतिसं<strong>ह</strong>, रिजत ं िसं<strong>ह</strong>। वसुमन िसं<strong>ह</strong>क शाखामे पछगिछयाक रा भेल। धमा र्गत िसं<strong>ह</strong>कशाखामे जिदया मानगंजक जमीार लोकिन भेल छिथ। रिजत ं िसं<strong>ह</strong>क शाखामेसोनबरसा रा भेल। एि<strong>ह</strong> व ंशक <strong>ह</strong>िरवभ नारायण िसं<strong>ह</strong>केँ १९०८मे सोनबरसासँ १०–१२मील उर का ंप नामक सिकर्लमे साढ़◌े बजे राितमे शौचक समय मािर <strong>दे</strong>लकै। ि<strong>ह</strong>नक एक काक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> जयपुरक ेटक संीक संग भेल छलि। आरि<strong>ह</strong>नका एकोटा पु नि<strong>ह</strong> छलि। ओि<strong>ह</strong> काक पु ताप िसं<strong>ह</strong> सोनबरसाक राजाभेला<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong> शाखामे सो<strong>ह</strong>ा, सा<strong>ह</strong>पुर, स<strong>ह</strong>मौरा, <strong>दे</strong><strong>ह</strong>द, वे<strong>ह</strong>ट, वराटपुर, तथा म ंगुआरकगंधविरया जमीारी भेल छिथ। एि<strong>ह</strong>मे सा<strong>ह</strong>पुरक राजदरबार से<strong>ह</strong>ो िस छल–<strong>ह</strong>ुनकादरबारमे िब<strong>ह</strong>पुर िमलकीक ामसुंदर क<strong>िव</strong> आर शा<strong>ह</strong> आलमनगरक गोपीनाथ क<strong>िव</strong>उपित छला<strong>ह</strong>। गीर्य चंचल साद िसं<strong>ह</strong> से<strong>ह</strong>ो सोनबरसाक दमाद छला<strong>ह</strong>।व ंसत िसं<strong>ह</strong>केँ ज<strong>ह</strong>ा ँगीरसँ राजाक उपािध भेटल छलि। राजा वसंत िसं<strong>ह</strong> गंधवािरसँअपन राजधानी <strong>ह</strong>टाकेँ स<strong>ह</strong>रसा िजलामे वसंतपुर नामक गाम बसौलि आर ओति<strong>ह</strong> अपनराजधानी बलि। मधेपुरासँ १८–२०मील प ूब इ गाम अिछ। व ंसत िसं<strong>ह</strong>केँ चािर पु47


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छलि– रामशा<strong>ह</strong>, वैिरशा<strong>ह</strong>, काण शा<strong>ह</strong>, गंगाराम शा<strong>ह</strong>। थम पुक शाखा नि<strong>ह</strong> चलल।वैिरशा<strong>ह</strong> राजा भेल। काण शा<strong>ह</strong>क शाखामे रजनीक जमीार लोकिन आर गंगारामकशाखामे वाराक जमीार लोकिन भेला<strong>ह</strong>। ई अपना नामपर गंगापुर वासुकाबसौलि। वैिरशा<strong>ह</strong>केँ द ु रानी छलि– जाि<strong>ह</strong>मे जेठरानीसँ राजा केसरी िसं<strong>ह</strong> आरजोरावर िसं<strong>ह</strong> भेलिथ आर छोट रानीसँ पिसं<strong>ह</strong>। जोरावर िसं<strong>ह</strong>क शाखामे मो<strong>ह</strong>नपुरआर पपारक जमीार लोकिन भेला<strong>ह</strong>। पिसं<strong>ह</strong>क शाखामे कोडला<strong>ह</strong>ीक जमीारलोकिन भेल छि। राजा केसरी िसं<strong>ह</strong> ितभाशाली ि छला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ुनका और ंगजेबसँराजाक उपािध भेटल छलि। केसरी िसं<strong>ह</strong>क पु धीरा िसं<strong>ह</strong>, धीरा िसं<strong>ह</strong>क कीितर् िसं<strong>ह</strong>,कीितर् िसं<strong>ह</strong>क राजा जगद िसं<strong>ह</strong> भेला<strong>ह</strong> जे ब तापी, दयालु आर दानबीर छला<strong>ह</strong>।गंगापुर, द ुगा र्पुर आर बेलारी तालुका ि<strong>ह</strong>नका अिधकारमे छलि। ई जनुित <strong>िव</strong>शेषात अिछ जे ताि<strong>ह</strong> समयमे दरभंगा राजक को म<strong>ह</strong>ारानी कौिशकी ानक िनिमअवै छली<strong>ह</strong>। िसं<strong>ह</strong>ेरक समीप बेलारीमे <strong>ह</strong>ुनक डेरा पडल। ई सुिनकेँ जे ई दोसरागोटाक रा िथका<strong>ह</strong> ओ बजली<strong>ह</strong> जे <strong>ह</strong>म आन रामे अ जल <strong>ह</strong>ण नि<strong>ह</strong> कऽ सकैतछी। जगद िसं<strong>ह</strong> ताल बेलारी तालुकामे दानप िलिखकेँ म<strong>ह</strong>ारानीसँ ान भोजनकआ<strong>ह</strong> केलि। उ बेलारी तालुका <strong>ह</strong>ेविनधार बड़◌ागोिरयाक खड़◌ौडय बब ुआनलोकिनक अधीन छल आर तात् राज दरभंगाक भेल। जगद िसं<strong>ह</strong>केँ चािर पुभेलै– <strong>ह</strong>िर<strong>ह</strong>र िसं<strong>ह</strong>, नल िसं<strong>ह</strong>, िभुवन िसं<strong>ह</strong>, र िसं<strong>ह</strong>। िभुवन िसं<strong>ह</strong> ‘पामा’मे अपनौढी बलि। मध ुरजी <strong>िव</strong>वरण संपमे एतबे अिछ।48


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मध ुरजीक <strong>िव</strong>वरणसँ आर आन <strong>िव</strong>वरणसँ िकछु तफात <strong>दे</strong>खबामे अवइयै। पंचगिछयाकराजव ंश अपनाकेँ ना<strong>दे</strong>वक व ंशज <strong>ह</strong>िरिसं<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>वक पु पितराज िसं<strong>ह</strong>सँ उि मतछिथ। पितराज िसं<strong>ह</strong> ‘गवारपुर’मे अपन वास ािपत केलि आर तै गविरयाक<strong>ह</strong>ौलिथ। पर इ<strong>ह</strong>ो लोकिन अपनाकेँ पितराज िसं<strong>ह</strong>क पु परवेश रायक व ंशजक<strong>ह</strong>ैत छिथ। रामकृ िसं<strong>ह</strong>क व ंशज भेला पछगिछया ेट। ि<strong>ह</strong>नका लोकिनक व ंशव ृक्षक असार–लण िसं<strong>ह</strong>सँ राक बटबारा एव ं कारे भेल–माधव िसं<strong>ह</strong> रामकृ िनश ंक िसं<strong>ह</strong>(मु<strong>ह</strong>द खान) (द ुगा र्पुर, सोनबरसा (पंचम<strong>ह</strong>ला)(नव<strong>ह</strong>ा)पछगिछया इािद)सोनबरसा, पछगिछया तथा बआरी िस ेट मानल जाइत छल। पंचम<strong>ह</strong>लामेबआरी मु ेट छल। िनश ंक िसं<strong>ह</strong>क पु दिरया िसं<strong>ह</strong>क व ंशज भेला बआरीेट। अि<strong>ह</strong>व ंशमे राजा कोिकल िसं<strong>ह</strong> ात भेल छिथ जिनका साट शा<strong>ह</strong> आलमसँ११६५ ि<strong>ह</strong>जरीमे शा<strong>ह</strong>ी फरमान भेटल छलि। राजाक उपािध ि<strong>ह</strong>नका साटसँ भेटलछलि। राजाक उपािध ि<strong>ह</strong>नका साटसँ भेटल छलि। बआरी ितर<strong>ह</strong>ूत सरकारकअधीन छल आर कोिकल िसं<strong>ह</strong>केँ अि<strong>ह</strong>क ननकार <strong>ह</strong>ैिसयत भेटल छलि। गविरया49


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लोकिनक कुल<strong>दे</strong>वी “जीवछ”क ितमा वआरी राजदरबारमे छल आर ओकर प ूजािनयिमत पेँ <strong>ह</strong>ोइत छल। ‘जीवछ’क ितमाकेँ <strong>ह</strong>ासँ अि<strong>ह</strong>ठाम आनल गेल छल।िनश ंक िसं<strong>ह</strong>दानी िसं<strong>ह</strong> दिरया िसं<strong>ह</strong> क्षपित िसं<strong>ह</strong> गोपाल िसं<strong>ह</strong>(परसरमा) (वआरी) (गोबरगढ़◌ा)(कुमुरखन)वआरी सुर िसं<strong>ह</strong> कृ नारायण िसं<strong>ह</strong>(सुखपुर)(बरैल)एतवा सब िकछु <strong>ह</strong>ोइत<strong>ह</strong>ु ँ गविरयाक को ामािणक इित<strong>ह</strong>ास नि<strong>ह</strong> बिन पाओल अिछ।जे िकछु दानपक अंजी अवादमे केसमे भेटल अिछ से वेसी भीठ–भगवानपुरकराजा सबि<strong>ह</strong>क। भीठ भगवान गविरयाक पैघ ि<strong>ह</strong>ाक राजधानी छल आर <strong>ह</strong>ुनकालोकिनक ि िनित पे ं दृढ छलि आर ओ दान प दैत छला<strong>ह</strong> जकर माणअिछ। दरभंगाक गविरया लोकिन से<strong>ह</strong>ो अपन इित<strong>ह</strong>ासक परेखा नि<strong>ह</strong> कािशतके छिथ तै ं ओि<strong>ह</strong> समे िकछु क<strong>ह</strong>ब असंभव। <strong>ह</strong>मरा ब ुझ ओइनवार व ंशकपतनक बाद ‘भौर’ मे राजप ूत लोकिन अपन भु जमा ले छला<strong>ह</strong> आर तंरा ािपत के छला<strong>ह</strong>। खवलासँ <strong>ह</strong>ुनका संघषो र् भेल छलि आर ओि<strong>ह</strong> संघष र्क50


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ममे ओ लोकिन भीठ–भगवानपुर <strong>ह</strong>ोइत स<strong>ह</strong>रसा–पुिण र्या ँक सीमा धिर पसिर गेला।“ग” आर “भर” (राजप ूत)क शक िमलनसँ गवािर बनल (‘गभर’) आर ओि<strong>ह</strong>गा ँवकेँ ओ लोकिन अपन राजधानी बलि। काला ंतरमे भीठ–भगवानपुर ि<strong>ह</strong>नकालोकिन धान के बनल। इित<strong>ह</strong>ासक पर ंपराक पालन करैत इ<strong>ह</strong>ो लोकिन अपनस ाचीन परमार व ंशक संग जोडलि आर ‘नील<strong>दे</strong>व’ नामक एक िक असंधानकेलि। ओि<strong>ह</strong>मे सँ केओ अपनाकेँ <strong>िव</strong>मािदक व ंशज क<strong>ह</strong>लैि आर केओ ना<strong>दे</strong>व।भीठ भगवानपुरक व ंश तािलका तँ <strong>ह</strong>मरा लग नि<strong>ह</strong> अिछ मुदा स<strong>ह</strong>रसाक गंधविरयालोकिनक व ंश तािलका <strong>दे</strong>खलासँ ई <strong>ह</strong>ोइछ जे परमार भोज आर ना<strong>दे</strong>वसँअपनाकेँ जोडिन<strong>ह</strong>ार गविरया लोकिन लखेश आर परवेशक अपन प ूव र्ज मतछिथ। प ूव र्जक ि<strong>ह</strong>साबे सब ोत एकमत अिछ। पर ंपरामे इ<strong>ह</strong>ो सुरिक्षत अिछ जेनील<strong>दे</strong>व गंधवािरमे आ<strong>िव</strong>केँ बसल छला<strong>ह</strong> आर ‘जीवछ’ नदीकेँ अपन कुल<strong>दे</strong>वता बछला<strong>ह</strong>। क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ जे नील<strong>दे</strong>व राजा गंधकेँ मािरकेँ अपन रा बलि।स<strong>ह</strong>रसा िजलामे भगवतीक आशीष प रा भेटबाक जे ग अिछ ता<strong>ह</strong>ुमे कैककारक कथा आर िकवदंती भेटइयै। मा एक बातपर सब ोत एकमत अिछ जेि<strong>ह</strong>नका लोकिनकेँ उपनयनक अवसरपर अपन गो याद नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ला संता ‘परासर गो’<strong>दे</strong>ल गेलि। जा धिर को आन वैज्ञािनक साधन उपल नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइछ ताधिरगविरयाक इित<strong>ह</strong>ास अि<strong>ह</strong>ना िकवदंती आर पररापर आधािरत र<strong>ह</strong>त।51


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ii. बली राक इित<strong>ह</strong>ास:- ाचीनताक दृ िकोणसँ बली इित<strong>ह</strong>ास से<strong>ह</strong>ो अपन म<strong>ह</strong>रखैत अिछ। १४म शताीमे गदाधर झा नामक एक <strong>िव</strong>ान दरभंगा िजलाक वैगनीनवादा नामक गाममे र<strong>ह</strong>ैत छला<strong>ह</strong>। क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ जे ि<strong>ह</strong>नक <strong>िव</strong>तासँ भा<strong>िव</strong>तभए गयासुीन तुगलक ि<strong>ह</strong>नका काफी सि दानमे <strong>दे</strong> छलिथ। <strong>ह</strong>ुनकासँ नवमपीढीमे भेला <strong>दे</strong>वनंदन झा जिनका परमानंद झा आर मािनक झा नामक द ूटा पुछलिथ। परमानंद झा संृत, फारसी आर अरबीक िस <strong>िव</strong>ान छला<strong>ह</strong>। िशकारकसे<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ुनका ब शौख छलि। बाघ मारबामे तँ वो स<strong>ह</strong>जि<strong>ह</strong> िनपुणते ा केछला<strong>ह</strong>। अपन प ूव र्जसँ ि<strong>ह</strong>नका पया र् धन सि भेटले छलि आर तै ं ि<strong>ह</strong>नकिनपुणताकेँ <strong>दे</strong>िख अठार<strong>ह</strong>म ् शताीमे ि<strong>ह</strong>नका फकराबाद परगाक चौधरी बना <strong>दे</strong>लगेलि। िदनािदन ि<strong>ह</strong>नक ाित बढैत गेलि पर ई अपन काज सादन करबामेअसावधान <strong>ह</strong>ोइत गेला<strong>ह</strong>। फलप ई अजीमाबादक कोपभाजन बनला आर दरभंगासँभािग कमला नदी बाटे फरिकया िदिस ान केलि। अजीमाबादक सरकारसँ डरबनले र<strong>ह</strong>ै तै ं फरिकयाकेँ छोिड ओ धरमपुर िदिस बढला आर पुिण र्या ँक मे अमौरिदिस चल गेला<strong>ह</strong>। ताि<strong>ह</strong> िदनमे नवाव आर अंजमे खटपट चिल र<strong>ह</strong>ल छल। एरि<strong>ह</strong>नका लाल िसं<strong>ह</strong> चौधरी आर द ुलार िसं<strong>ह</strong> चौधरी द ूटा पु उ भेलि। <strong>ह</strong>ुनक भाएमािणक चौधरी <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ा ंत भगेलि। मािणक चौधरीक एक पु छलिथ <strong>ह</strong>रीलाल चौधरी।ओि<strong>ह</strong> समयमे आमौरमे भैरव मिक नामक एकटा स काय से<strong>ह</strong>ो र<strong>ह</strong>ैत छला<strong>ह</strong> जेब जनिय, िनपुण आर उा<strong>ह</strong>ी लोक छला<strong>ह</strong> आर िजनकर िता ओि<strong>ह</strong> मे अप ूव र्छल। ओ प ू िण र्या ँ आर िदनाजपुर क कान ूनगोय छला<strong>ह</strong>। इए<strong>ह</strong> अपना ओि<strong>ह</strong>ठाम52


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्परमान चौधरीकेँ र<strong>ह</strong>बाक य <strong>दे</strong>लि। कृिषकाय र् कए अपन पालन पोषण करबाक<strong>ह</strong>ेतु परती जमीन से<strong>ह</strong>ो ओ परमानंद चौधरीकेँ <strong>दे</strong>लि।तकर बादि<strong>ह</strong>सँ परमानंद चौधरीक भा पलटल। पटसाराक िस राजा इनारायणराय एक िदन अपन पालकीपर बैसल कत<strong>ह</strong>ु जाइत छला<strong>ह</strong> िक बाटि<strong>ह</strong>मे परमानचौधरी एकटा रा<strong>ह</strong>ु माछ मािरकेँ <strong>ह</strong>ुनका समक्ष उपित केलि। राजा स भए <strong>ह</strong>ुनकाअपना ओतए त<strong>ह</strong>सीलदार मजरमे ब<strong>ह</strong>ाल कऽ लेलिथ। परमान शिशाली लोकभगेला<strong>ह</strong> आर ओि<strong>ह</strong> मे <strong>ह</strong>ुनक भाव बढए लागल। एक िदन पुिण र्या ँक नवाविशकारक <strong>ह</strong>ेतु एर एला मुदा <strong>ह</strong>ुनका एोटा िशकार नि<strong>ह</strong> भेटलि तखन परमानंदचौधरी <strong>ह</strong>ुनका <strong>दे</strong>िखति<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िखति<strong>ह</strong> एकटा बाघ मािरकेँ <strong>दे</strong>लिथ। नवाब पिस भए<strong>ह</strong>ुनका “<strong>ह</strong>जारी”क उपािध <strong>दे</strong>लिथ आर वो आब <strong>ह</strong>जारी चौधरीक नामे िस भऽगेला<strong>ह</strong>। ि<strong>ह</strong>नक पु द ुलार िसं<strong>ह</strong> कृिष आर ापारक मामसँ अपन आिथ र्क ितकेँसुदृढ केलि। घी, इलायची, आर लकडीक ापार ओ पालसँ शु केलि आर नवाबसँिमिलकेँ ओि<strong>ह</strong> सब वुकेँ कलका धिर पठबे लगला<strong>ह</strong>। फेर <strong>ह</strong>ाथीक ापार शु केलिजाि<strong>ह</strong>मे ब लाभ भेलि। अि<strong>ह</strong> मे धनीमानी िमे <strong>ह</strong>ुनक िगनती <strong>ह</strong>ोमएलागल। भैरव मिकक धन िबलि<strong>ह</strong> गेल आर ओ शोकाकुल भए मिर गेल। <strong>ह</strong>ुनकाानपर द ुलार िसं<strong>ह</strong> कानगोय िनयु भेला। एर ताधिर परमानंद चौधरी असजाआर मोर ंग तटक तीरा परगाक अिधकारी से<strong>ह</strong>ो भऽ चुकल छला<strong>ह</strong>। ओर ताधिरराजा इनारायण िसं<strong>ह</strong>क म<strong>ह</strong>ल कुरसाका ँटाक बोब दमामी बोबक समय ई लऽले छला<strong>ह</strong>। राजा इनारायण <strong>ह</strong>ुनक एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>ासघाती काय र्सँ असंतु भगेल53


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छलिथ। <strong>ह</strong>जारी चौधरीक परोक्ष भेलापर <strong>ह</strong>ुनका लोकिनमे आपसी मनमुटाव शुभेल। द ुलार िसं<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>रलालकेँ अमौरक इलाका अपन घरेलु कल<strong>ह</strong>केँ शा ंत केलि।<strong>ह</strong>रलालक उरािधकारी अयो ब<strong>ह</strong>रेला। द ुलारिसं<strong>ह</strong> बलीमे अपन िनवास ानबलि। ओति<strong>ह</strong>सँ ि<strong>ह</strong>नक भावमे वि ृ शु भेल। द ुलार िसं<strong>ह</strong>क द ू पु छलिथसवान र् आर वेदान– सवान र् िनसंतान मिर गेला<strong>ह</strong>। वेदानंदक काय र्कलापसँ व ंशककीितर् बढल। द ुलार िसं<strong>ह</strong>केँ दोसर <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>सँ कतेको संतान भेलै जाि<strong>ह</strong>मे ातभेला<strong>ह</strong> ानंद िसं<strong>ह</strong> जे अपन पु ीनंदनक नामपर ीनगर राक ापना केलि।कान ूनगोय र<strong>ह</strong>लाक कार सरकारक ओतए द ुलार िसं<strong>ह</strong>क वेश भाव छल आर अपनभावि<strong>ह</strong>सँ ओ नव<strong>ह</strong>ा, धप<strong>ह</strong>र, गोगरी आिद धिर अपन अिधकारक <strong>िव</strong>ारकेलि। ओर पुिण र्या ँ आर मालद<strong>ह</strong> धिर अपन जमीारी बढ़◌ौलि। पाल युमेसे<strong>ह</strong>ो ई कनी सरकारकेँ स<strong>ह</strong>ायता <strong>दे</strong> छला<strong>ह</strong>। पाल <strong>िव</strong>जयक पात् ि<strong>ह</strong>नकाकनी सरकारसँ राजाब<strong>ह</strong>ाद ुरक उपािध भेटलि। पाल आर अंजक बीच सीमािनण र्यक समयमे कनी सरकार तीरा परगाक समीप ि<strong>ह</strong>नका सातकोस भूिम बोबमेदऽ <strong>दे</strong>लकि।द ुलार िसं<strong>ह</strong>क बाद <strong>ह</strong>ुनक पु वेदानंद िसं<strong>ह</strong> राजा भेला आर <strong>ह</strong>ुनको कनीसँ राजाकउपािध भेटल छलि। <strong>ह</strong>ुनका समयमे रा द ू भागमे बिट गेल। वेदानंद अपनपैिक बलीमे र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> आर ान सौरा नदी टिपकए ीनगरमे बसला<strong>ह</strong>।वेदान खरगपुर म<strong>ह</strong>ाल कीिनके अपना रामे िमलौलि आर अपन रक प ूण र्<strong>िव</strong>ार केलि। ि<strong>ह</strong>नके बली राक संापक क<strong>ह</strong>ल जा सकइयै। ि<strong>ह</strong>नक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>54


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िमिथलामे म<strong>ह</strong>ेश ठाकुरक व ंशजमे भेल छलि। ई <strong>िव</strong>धा मी छलिथ– थम पीसँपानंद िसं<strong>ह</strong> आर तेसर पीसँ कुमार कलान आर कृानंद िसं<strong>ह</strong> भेलिथ। लीवानंदिसं<strong>ह</strong> अपना समयक िमिथलाक एक मुख ि छला<strong>ह</strong>। ि<strong>ह</strong>नक परोक्ष भेला पर राजापानंद िसं<strong>ह</strong> राजा भेला<strong>ह</strong> आर ि<strong>ह</strong>नका अंजी राजसँ सरकारक उपािध से<strong>ह</strong>ो भेटलछलि। ि<strong>ह</strong>नकि<strong>ह</strong> समयमे रामे बट्बाराक मामला शु भेल जाि<strong>ह</strong>मे ि<strong>ह</strong>नका ७आनाआत कुमार कलानंद आर कृानंदकेँ ९आना ि<strong>ह</strong>ा भेटलि। पानंद िसं<strong>ह</strong> अपना बापेजका ँ दानी छला<strong>ह</strong>। वैनाथ मिदरक ं फाटक बबामे ि<strong>ह</strong>नक प ूण र् योगदान छलि।म<strong>ह</strong>ा<strong>दे</strong>वक ित ि<strong>ह</strong>नक िनिलिखत क<strong>िव</strong>ता िस अिछ–__ ”जो अलका पित की सुख, सि <strong>दे</strong>ई मेरो भु भौन भरेंगे।अिलये िगिर राज सुता, कर पंकज तेिसर आइ धरेंगे॥च <strong>िव</strong>भूषण भाल धरे, द ुख जाल कराल <strong>ह</strong>मार <strong>ह</strong>रेंगे।पानंद सदा िशवकेँ , <strong>ह</strong>रखा<strong>ह</strong> मखा<strong>ह</strong> िनवा<strong>ह</strong> करेंगे॥करै प<strong>िव</strong> जाको दश र्निद <strong>दे</strong>वन को,सेवाते <strong>ह</strong>ोत जाके, स<strong>ह</strong>जि<strong>ह</strong> सनाथ <strong>ह</strong>ै।गायें यश जाको, पावें म ंगल मरथको,55


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छाई िछित कीरित कृपाल गुणगाथ <strong>ह</strong>ै॥नाथनकेँ नाथको अनाथन के नाथ भु,<strong>दे</strong>वनकेँ नाथ मेरे बाबा वैनाथ <strong>ह</strong>ै॥बनारसमे ामा मिदर ं आर तारा मिदरक ं ापना ि<strong>ह</strong>नके पी लोकिनक ये भेलछल। ि<strong>ह</strong>नक पु लोकिनक अकालम ृु भगेलि। ि<strong>ह</strong>नक व ंशजक रानी चावतीककोठी भागलपुरमे अिछ।कलानंद िसं<strong>ह</strong>केँ से<strong>ह</strong>ो सरकार ब<strong>ह</strong>ाद ुरसँ राजा ब<strong>ह</strong>ाद ुरक पदवी भेटलि। ि<strong>ह</strong>नक द ूटापु भेलिथ कुमार रामानंद िसं<strong>ह</strong> आर कुमार कृानंद िसं<strong>ह</strong>। कृानंद िसं<strong>ह</strong>। कृानंदिसं<strong>ह</strong> अपन िनवास ान सुल्तान गंजक ीकृ गढमे बलि। कलानंद िसं<strong>ह</strong>क बादराजा कृानंद िसं<strong>ह</strong>क भाव बली रामे सबसँ <strong>िव</strong>शेष छल। िब<strong>ह</strong>ारक जमीारमे ईसव र्थम ैज ुएट छला<strong>ह</strong> आर अंजी ि<strong>ह</strong>ी आर संृतक असाधारण <strong>िव</strong>ान से<strong>ह</strong>ो।खेलकुद आर िशकारमे ई अितीय छला<strong>ह</strong>। ब ंगाल–िब<strong>ह</strong>ारक काउं िसलमे से<strong>ह</strong>ो ई सियभाग लैत छला<strong>ह</strong> आर पटनासँ िब<strong>ह</strong>ारी पिकाक काशन से<strong>ह</strong>ो करौ छला<strong>ह</strong>।तेजनारायण ज ु िबली कालेजक आपत् कालमे ई अप ूव र् स<strong>ह</strong>योग दए ओि<strong>ह</strong> कालेजकेँजी<strong>िव</strong>त रखलि आर ताि<strong>ह</strong> िदनक ि<strong>ह</strong>साबे ६लाखक दान <strong>दे</strong> छला<strong>ह</strong>। ि<strong>ह</strong>नके दानकप ओि<strong>ह</strong> कालेजक नाम तेजनारायण बली कालेज पडल अिछ। ि<strong>ह</strong>नकोराजाब<strong>ह</strong>ाद ुरक उपािध छलि आर सनद <strong>दे</strong>वा काल िब<strong>ह</strong>ारक रापाल बेली सा<strong>ह</strong>ेब56


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तेजनारायण ज ु िबली कालेजमे <strong>दे</strong>ल ि<strong>ह</strong>नक सरा<strong>ह</strong>णीय दानक उेख के छला<strong>ह</strong>।भागलपुरमे आयोिजत अिखल भारतीय ि<strong>ह</strong>ी साि<strong>ह</strong> सेलनक ागताक्ष से<strong>ह</strong>ोछला<strong>ह</strong>। कलका <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे मैिथलीकेँ ान िदयेबामे ि<strong>ह</strong>नक अप ूव र् योगदान छल।िब<strong>ह</strong>ार ा ंतीय संृत सेलनक सभापित से<strong>ह</strong>ो ई छला<strong>ह</strong>।व ंशव ृक्षगदाधर झा११म पीढी–द ुलार िसं<strong>ह</strong> चौधरी(१२) सवानंद र् िसं<strong>ह</strong> वेदानंद िसं<strong>ह</strong> ानंद िसं<strong>ह</strong>लीलानंद िसं<strong>ह</strong>(ीनगर रा शाखापानंद िसं<strong>ह</strong>कुमार गंगान िसं<strong>ह</strong>)कलानंद िसं<strong>ह</strong>कृानंद िसं<strong>ह</strong>पानंद िसं<strong>ह</strong> कलानंद िसं<strong>ह</strong> कृान िसं<strong>ह</strong>चान िसं<strong>ह</strong> रामनंद िसं<strong>ह</strong> ामानंद िसं<strong>ह</strong>57


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्स ूयान र् िसं<strong>ह</strong> कृान िसं<strong>ह</strong> िबमलानंद िसं<strong>ह</strong>(सुलतान गंज)तारान िसं<strong>ह</strong>द ुगान र् िसं<strong>ह</strong>जयान िसं<strong>ह</strong> जीiii. श ंकरपुर राक इित<strong>ह</strong>ास:-श ंकरपुर मधेपुरासँ उर १२मीलक द ूरीपर अिछ। एकरा वडगोिडया ेट से<strong>ह</strong>ो क<strong>ह</strong>लजाइत छल कारण बडगोिडया ेट से<strong>ह</strong>ो क<strong>ह</strong>ल जाइत छल कारण बडगोिरया नामकएकटा गाम दरभंगामे अिछ। जाि<strong>ह</strong> नामपर अि<strong>ह</strong> राक नम करण अभेल छल।श ंकरपुरक समीप द ूटा िस ाचीन गढ अिछ राय भीर आर ब ु िधया गढी। एकरेसमीपमे बेलारी गाम अिछ। बेलारीक समे िकव ंदी अिछ जे वालसेन अि<strong>ह</strong>गामकसंापक छला<strong>ह</strong>। श ंकरपुरक समीप मधेली बजार आर व ंसतपुर नामक िस एित<strong>ह</strong>ािसकान अिछ जाि<strong>ह</strong>ठाम सीत–वसंतक ंसावशेष <strong>दे</strong>खबामे अवइयै।58


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बेलारी तालुका पि<strong>ह</strong> द ुगा र्पुरक अधीन छल। पाछा ँ दरभंगा राक अंतत भेल।खवला कुलक म<strong>ह</strong>ाराज छिसं<strong>ह</strong>क तेसर पु र िसं<strong>ह</strong>केँ बब ुआनीक ि<strong>ह</strong>साबेश ंकरपुर भेटलि। तखनि<strong>ह</strong>सँ श ंकरपुर राक ापना मानल जा सकइयै। ि<strong>ह</strong>नकाद ूटा पु छलिथ एकर<strong>दे</strong>र िसं<strong>ह</strong> आर जर िसं<strong>ह</strong>। जर िसं<strong>ह</strong> लीर िसं<strong>ह</strong>कअिभभावकमे र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>। जर िसं<strong>ह</strong> ात पुष भेल छिथ। ई <strong>िव</strong>धामी छला<strong>ह</strong>आर मधेपुरामे संृत <strong>िव</strong>ालयमे ापना के छला<strong>ह</strong>। ि<strong>ह</strong>नक पुकालय अप ूव र् छलजे ि<strong>ह</strong>नक परोक्ष भेलापर लीर पुकालय दरभंगामे पठा <strong>दे</strong>ल गेल। वैवाि<strong>ह</strong>कदृ िको एकर<strong>दे</strong>र िसं<strong>ह</strong>क स शौिरया रा (संापक राजा सुमेर िसं<strong>ह</strong> चौधरी)सँसे<strong>ह</strong>ो छल। एकर<strong>दे</strong>र िसं<strong>ह</strong>केँ तीन पु भेलिथ–<strong>ह</strong>ोमेर िसं<strong>ह</strong>, फुलेर िसं<strong>ह</strong>, िचतेर िसं<strong>ह</strong>।व ंशव ृक्षम<strong>ह</strong>ाराज िसं<strong>ह</strong>र िसं<strong>ह</strong>एकर<strong>दे</strong>र िसं<strong>ह</strong>जर िसं<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोमेर िसं<strong>ह</strong>फुलेर िसं<strong>ह</strong>59


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िचतेर िसं<strong>ह</strong>iv. <strong>ह</strong>रावत ेटक इित<strong>ह</strong>ास:- ई रा स<strong>ह</strong>रसा आर प ू िण र्या ँक सीमा रेखापर छल।<strong>ह</strong>रावत परगामे र<strong>ह</strong>लाक कार अि<strong>ह</strong> राक नाम <strong>ह</strong>रावत रा पडल। अि<strong>ह</strong> राकसंापक अ<strong>िव</strong> ंशीय चौ<strong>ह</strong>ान छला<strong>ह</strong> पर बादमे ई लोकिन जैन धम र्मे दीक्षा लेलि।साट शा<strong>ह</strong>ज<strong>ह</strong>ा ँक समयमे ि<strong>ह</strong>नका लोकिनकेँ राजाक उपािधसँ <strong>िव</strong>भूिषत कैल गेलि आरराजानसँ ई लोकिन मुिश र्दाबाद प<strong>ह</strong>ु ँचला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>रावत परगामे ेट संापक पमेतापिसं<strong>ह</strong>क नाम अवइयै। ि<strong>ह</strong>नक िसँ भा<strong>िव</strong>त भए िदी साट आर ब ंगालकनवाबसँ ि<strong>ह</strong>नका िखत भेटल छलि। <strong>ह</strong>रावतक िस राजा इनारायणक पीइावतीक का र्पु <strong>िव</strong>जयगो<strong>िव</strong> िसं<strong>ह</strong> ताप िसं<strong>ह</strong>सँ म<strong>ह</strong>ाजनी कारबार शु केलि।इनारायणक जमीारी शौिरया राजक नामे ात छल। जे ि<strong>ह</strong>नक प ूव र्जस ूमेरिसं<strong>ह</strong> चौधरीकेँ मुसलमान साटसँ भेटल छलि। <strong>िव</strong>जय गो<strong>िव</strong>सँ ताप िसं<strong>ह</strong>केँझगड़◌ा भेलि आर १८५०मे सूण र् <strong>ह</strong>रावत परगाक जमीारीपर तापक अिधपभगेलै। एव कारे शौिरया राक एक म<strong>ह</strong>प ूण र् भाग समा भऽ गेल। <strong>ह</strong>ुनकेनामपर तापगंज बाजार बसल अिछ। तापगंज अि<strong>ह</strong>व ंशक सव र् ि भेला<strong>ह</strong>।अपना म ृुसँ प ूव ि<strong>ह</strong> र् ओ अपन सि अपन द ुन ू पु लीपित िसं<strong>ह</strong> आर धनपित िसं<strong>ह</strong>मेबटबा <strong>दे</strong>लि। ई द ु भाई साव र्जिनक काममे सिय पसँ भाग लेलि। धनपितिसं<strong>ह</strong> से<strong>ह</strong>ो काफी िस ि भेल छिथ। ि<strong>ह</strong>नका तीनटा पु छलिथ– गनपत,60


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नरपत, ब<strong>ह</strong>ाद ुर। गनपत िसं<strong>ह</strong> अपना नामपर गनपत गंज बजार बसौलि। नरपतिसं<strong>ह</strong> कैसरे ि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>बैत छला<strong>ह</strong>। ि<strong>ह</strong>नक पुमे श ूरपत िसं<strong>ह</strong> िस भेल छिथ। ओम<strong>ह</strong>ाजनी भाषाक अितिर आरो कैक भाषाक जानकार छिथ। ि<strong>ह</strong>ीसँ <strong>ह</strong>ुनका <strong>िव</strong>शेषम छलि आर जैन धम र् ंथक ि<strong>ह</strong>ीमे अवाद से<strong>ह</strong>ो करौ छला<strong>ह</strong>। ाचीनकालमे<strong>ह</strong>रावत जंगल छल आर आइनी–अकबरीमे एकर राजक उेख अिछ। नाथपुरक चलते<strong>ह</strong>राव ब नाम छल मुदा कोशीक पेटमे सब जाके न भऽ गेल।व ंशव ृक्षराजा सोमचंद४८म ताप िसं<strong>ह</strong>लीपतछपतधनपतगनपतनरपतश ूरपत61


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मि<strong>ह</strong>पतभूपतब<strong>ह</strong>ाद ुरv. चवारक इित<strong>ह</strong>ास:- िमिथलाक पािज ँ आर अंजक इ इिया कनीक कागज<strong>दे</strong>खलासँ ज्ञात <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे मुगलकालक अंितम िदनमे बेगूसराय इलाकामे एकटाछोट–छीन चवार ाण लोकिन ब छला<strong>ह</strong> जे सम्ित चवार भूिम<strong>ह</strong>ारक नामेिस छिथ। शु भूिम<strong>ह</strong>ारक दृ िकोणसँ िलखल गेल ामी स<strong>ह</strong>जानंदक ‘िष र्व ंश<strong>िव</strong>ार’मे चवारकेँ भूिम<strong>ह</strong>ारमे नि<strong>ह</strong> िगनल गेल छैक आर ब<strong>ह</strong>ुतो िदनधिर ओ लोकिनमैिथल क<strong>ह</strong>बैत छला<strong>ह</strong>। चवारक म ूल छि ‘बेलौ ंचे सुदई’।ानीय परराक आधारपर ज्ञात <strong>ह</strong>ोइछ जे िचरायुिम नामक एक ि बेलौ ंचे डी<strong>ह</strong>सँउपिटकेँ बेगूसराय िजलाक साो ाममे आ<strong>िव</strong>केँ बिस गेल छला<strong>ह</strong>। मुा तिकयाकवयाजसँ ई ज्ञात <strong>ह</strong>ोइछ जे ओ <strong>ह</strong>ाजी इिलयास ितर<strong>ह</strong>ूत राकेँ द ू भागमे ब<strong>ह</strong> छलआर गंडकक दिक्षणी भागपर अपन अिधप ािपत कए बेगूसराय धिर अपनभाव बढ़◌ाले छल। िफरोज तुगलक पुनः ितर<strong>ह</strong>ूतक सूण र् रा भोगीरकें टा ंतिरतक <strong>दे</strong> छला<strong>ह</strong>। िमिथलाक ाण शासक, ओइनवार व ंशक लोग, आ ंतिरकमामलामे तं छला<strong>ह</strong> पर िदीक भुताक मत छला<strong>ह</strong>। ओि<strong>ह</strong> कालमे जे एककारक अ ता छल तकरा चलते ब<strong>ह</strong> ुत रास मैिथल ाण अपन62


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जी<strong>िव</strong>कोपाजर्नक <strong>ह</strong>ेतु चारोकात ब<strong>ह</strong>राइत गेला<strong>ह</strong>। तेर<strong>ह</strong>म–चौद<strong>ह</strong>म शताीमे िचरायुँिम से<strong>ह</strong>ो गंगा ान करबाक दृ िये साो िदिस प<strong>ह</strong>ु ँचला<strong>ह</strong> आर ओतुका ाकृितक छटा<strong>दे</strong>िख आकृ भए गेला<strong>ह</strong> आर ओतुके लोकक आ<strong>ह</strong>पर ओतए बिस गेला<strong>ह</strong>। चवारपररामे तँ ई कथा सुरिक्षत अिछ जे ति<strong>ह</strong>येसँ <strong>ह</strong>ुनका लोकिन रा ओतए बिनगेलि आर चवारक भाव प ू िण र्या ँसँ बर धिर गंगाक द ुन ूकात पसिर गेल। तुगलककालीन मिलक वायासँ संघष र् <strong>ह</strong>ेबाक कथा से<strong>ह</strong>ो चक्र्वार पररामे सुरिक्षत अिछ।(अि<strong>ह</strong> संगमे <strong>दे</strong>ख ु–<strong>ह</strong>मरे िलखल–‘चवारस आफ बेगूसराय’)अठार<strong>ह</strong>म शताीक प ूवा र्र्मे मुगल सााक <strong>िव</strong>घटन ार ंभ भऽ गेल छल। ा ंतीयरापाल लोकिन अपन तंता घोिषत करें लागल छला<strong>ह</strong>। ए<strong>ह</strong>ना िितमे चवारलोकिन से<strong>ह</strong>ो अपना बेगूसराय मे तं घोिषत कए <strong>दे</strong>लि। <strong>ह</strong>ुनक तं रा<strong>ह</strong>ोएबाक सबसँ पैघ माण ई अिछ जे चवार राक <strong>िव</strong>िभ ि अपन <strong>ह</strong>ाक्षरआर मुदासँ यु अको दानप <strong>दे</strong> छिथ। चवार राजा बख्तावर िसं<strong>ह</strong>क एकभूिमदान पसँ ई तीत <strong>ह</strong>ोइछ जे <strong>ह</strong>ुनक अिधप दलिसं<strong>ह</strong>सराय धिर छल “म<strong>ह</strong>ाराजबख्तावर िसं<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>व<strong>दे</strong>वानम ्”–क उपािधसँ से<strong>ह</strong>ो ई स ू िचत <strong>ह</strong>ोइछ जे ओ मा एकसाम ंतेटा न<strong>ह</strong>ी ं अिपतु अपना <strong>दे</strong>शक एक तं शासक से<strong>ह</strong>ो। कनीक कागजातमेबख्तावर िसं<strong>ह</strong>क उेख चवारक राजाक पेँ भेल अिछ। राजा िशवद िसं<strong>ह</strong>चवारक एकटा दानक माता अलीवदीर् ीकृत के छल आर ओि<strong>ह</strong> दानकेँ ओ यथावत्र<strong>ह</strong>ए <strong>दे</strong> छल। इ<strong>ह</strong>ो क<strong>ह</strong>ल जाइछ जे राजा वख्तावर िसं<strong>ह</strong>क िपर को िसं<strong>ह</strong>63


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्फरिकया परगाकेँ ल ूट छला<strong>ह</strong> जे तखन राजा कुंजल िसं<strong>ह</strong>क अधीनमे छल। कोिसं<strong>ह</strong> १७३०मे कुंजलािसं<strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>ा कऽ <strong>दे</strong>लि।कनीक लेखसँ ब ु िझ पडइयै जे १७१९धिर चवार लोकिन बेगूसरायमे भुता संपराक पमे ीकृत भऽ चुकल छला<strong>ह</strong>। ओ लोकिन सरकारकेँ लगान <strong>दे</strong>व ब कऽ<strong>दे</strong> छला<strong>ह</strong> आर म ू ंगेरसँ पटना धिर गंगा नदीक मापर िनय ंण से<strong>ह</strong>ो कऽ लेछला<strong>ह</strong>। ओि<strong>ह</strong> मासँ जाइबला सब नावकेँ रोिककेँ ओ लोकिन कर वस ूल करैत छला<strong>ह</strong>आर ओकरा ल ू िटतो छला<strong>ह</strong>। अंज कनीकेँ अपन नावक संग सेना से<strong>ह</strong>ो पठवेपडइत छलैक। कोा आर अ ानमे चवार लोकिन अंज सबल पडइतछला<strong>ह</strong>। चवार लोकिन अंजक नावपर आम करैत छला<strong>ह</strong> आर अंज आरचवारक बीच बरोबिर यु <strong>ह</strong>ोइत छल। अंज लोकिन 1721मे वख्तावर िसं<strong>ह</strong>केँचवारक राजा मािन लेला<strong>ह</strong>। अलीवदीर् चवारकेँ परािजत करबामे सफल भेला<strong>ह</strong>।क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ जे 1730मे <strong>िव</strong>ासघात ककए अलीवदीर्क आदमी चवार राजाकेँमािर <strong>दे</strong>लक। <strong>ह</strong>ालवेल अपन पोथीमे अि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>ासघातक वण र्न के अिछ। ओ चवारराजा कोन छल तकर नाम नि<strong>ह</strong> भेटैत अिछ कारण वख्तावर िसं<strong>ह</strong> अलीवदीर्सँ नीकस ािपत कऽ ले छला<strong>ह</strong> आर बादमे अलीवदीर्क अिभयानमे <strong>ह</strong>ुनक मदित से<strong>ह</strong>ोकेलिथ। चवारव ंशक दलेल िसं<strong>ह</strong> टेकारी राक एक म<strong>ह</strong>प ूण र् पदािधकारी छला<strong>ह</strong> आरराजा िमिजत िसं<strong>ह</strong>क ाण बचेबामे स<strong>ह</strong>ायक भेल छला<strong>ह</strong>। 1793मे दमामी बोबचवार िदिजय नारायणक संग कऽ <strong>दे</strong>लक। अख धिर बेगूसराय िजलाक बार<strong>ह</strong> गामचवार लोकिन पसरल छिथ आर अपन ाचीन इित<strong>ह</strong>ासक अयनसँ गौरवा<strong>िव</strong>त ं <strong>ह</strong>ोइत64


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्छिथ। चवार कालमे बेगूसरायक म<strong>ह</strong> काफी बिढ गेल छल आर एकर माण <strong>ह</strong>मराकनी रेकाडर्ससँ भेटैत अिछ।vi . नर<strong>ह</strong>नक ोणवार व ंश :- ोणवार लोकिनकेँ छिथ, क<strong>ह</strong>ा ँसँ एला<strong>ह</strong> आर कोना अि<strong>ह</strong>ठामअपन राक ापना केलि अथक पिरमक बाबजूदो <strong>ह</strong>मारा को ठोस सामीज ुटेबामे समथ र् नि<strong>ह</strong> भेल<strong>ह</strong>ु ँ अिछ। ईलोकिन पिमसँ एला<strong>ह</strong> आर एक परराकअसार कौजसँ। जँ अि<strong>ह</strong> पररामे <strong>िव</strong>ास कैल जाइक तखन तँ <strong>ह</strong>मरा ब ु िझपडइयै जे कोलासँ ाण लोकिनकेँ बजाकेँ जे दान <strong>दे</strong>ल जाइत छल ताि<strong>ह</strong>कालकओि<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>क को शाखा ोणवारक प ूव र्ज र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ेिथ। पंचोभ ताप अिभलेखसँ अिछ जे 13म शताी धिर कोला ाणकेँ आमित ं कए दान <strong>दे</strong>ल जाइतछलि। ोणवार पररामे क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ जे कौज से जे ोणवारक शाखाितर<strong>ह</strong>ूत अवइत छल ताि<strong>ह</strong>मे सँ िकछु गोटए बाटि<strong>ह</strong>मे गाजीपुरमे िक गेला<strong>ह</strong>। क<strong>ह</strong>लजाइत अिछ जे ितर<strong>ह</strong>ूतमे ‘ोणवार’ लोकिन ‘ोणडी<strong>ह</strong>’सँ आएल छिथ। दोसरपरराक असार ि<strong>ह</strong>मालयक तल<strong>ह</strong>ीमे ोणसागर नामक को ताल अिछ जकरचाकात ब<strong>ह</strong> ुत रास ाण बसैत छला<strong>ह</strong> आर तै ं ई लोकिन ोणवार क<strong>ह</strong>ौलि।रेलवे बोडर् ारा कािशत ‘तीथाटन र् – दीिपका’ नामक पोथीमे काशीपुर ोणसागरकवण र्न अिछ। पाव लोकिन अपन गु ोणाचाय र्क <strong>ह</strong>ेतु ‘ोणसागर’क िनमा र्ण केछला<strong>ह</strong>।65


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सरैसा परगाक ोणवारक ओतए जे मैिथल पंिडतक िलखल <strong>ह</strong>लेख सब अिछ ताि<strong>ह</strong>मेओ लोकिन ोणवारक <strong>ह</strong>ेतु ‘ोणव ंशोव’ शक व<strong>ह</strong>ार कए छिथ। ोणवार लोकिनअपनाकेँ ोणक व ंशज क<strong>ह</strong>ैत छिथ आर पिमक वासी से<strong>ह</strong>ो। मुसलमानी उपवबढलाक बाद ई लोकिन अपन म ूलानसँ भगला<strong>ह</strong> आर ओि<strong>ह</strong> ममे एक शाखा ितर<strong>ह</strong>ूतमेआिबकेँ बसला<strong>ह</strong>। <strong>िव</strong>ापित अपन िलखनावलीमे ोणवार पुरािदक उेख के छिथिजनक रा पालक तराईमे छल आर जाि<strong>ह</strong>ठाम <strong>िव</strong>ापित लिखमाकेँ लऽ कए यले छला<strong>ह</strong>। परमेर झाक असार िशविसं<strong>ह</strong> रािनपासक सब स्ीवकेँ <strong>िव</strong>ापितठाकुरक संग कए पालक तराईमे रजा बली गाम सरी परगाक अिधपितिनजिम पुरािद नामक ोनव ंशीय ोणवार राजाक शरणमे पठौलि। पुरािदोणवार <strong>ह</strong>ुनका सबि<strong>ह</strong>क सानप ूव र्क रक्षा केलि। एि<strong>ह</strong>सँ अिछ जे ओइनवारव ंशक िशविसं<strong>ह</strong> आर ोणवार व ंशक पुरािदक म घिन िमता छल। अि<strong>ह</strong>ठाम<strong>िव</strong>ापित िलखनावली िलखलै आर भागवतक ितिलिप से<strong>ह</strong>ो तैयार केलि।ोणवारक बी <strong>दे</strong>वकुलीक समे परमेर झा िलखैत छिथ जे तेसर <strong>दे</strong>वकुलीमुजफ्फरपुर िजलामे िशव<strong>ह</strong>र राजधानीसँ एक कोस प ूव र् सीतामढी सडकसँ दिक्षण भागमेअिछ, ताि<strong>ह</strong>मे एक ब<strong>ह</strong>ुत खािधमे एक िशविलंग भुवर नामक छिथ आर एि<strong>ह</strong> गामक<strong>िव</strong>षयमे ब<strong>ह</strong>ुत रास पुरान कथा र्पकथन अिछ जाि<strong>ह</strong>मे कौरव पावक उेख से<strong>ह</strong>ोअबैछ। संभवजे ई <strong>दे</strong>वकुली ोणवारक म ूल ान र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ो आर एति<strong>ह</strong>सँ ओ लोकिनचाकात पसरल <strong>ह</strong>ोिथ। ोणवारक संघष र् बौ लोकिनसँ ितर<strong>ह</strong>ूतक सीमामे भेलछलि से <strong>ह</strong>मरा लोकिनकेँ <strong>िव</strong>ापितसँ ज्ञात <strong>ह</strong>ोइछ। एि<strong>ह</strong>सँ इ<strong>ह</strong>ो िस <strong>ह</strong>ोइछ जे66


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ोणवार लोकिन से<strong>ह</strong>ो िमिथलाक उरा ंचलमे बल शिक पमे <strong>िव</strong>राजमान छला<strong>ह</strong> आरमैिथल ाणि<strong>ह</strong> जका ँ बौ <strong>िव</strong>रोधी से<strong>ह</strong>ो छला<strong>ह</strong>। आन ोणवार व ंशक ए<strong>ह</strong>ेन माणआर क<strong>ह</strong>ा ँ भेटैत अिछ। ोणवार लोकिन म ूलपेण ितर<strong>ह</strong>ूतक अंशमे ाचीन कालमेर<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong> आर पालक तराई धिर अपन राक <strong>िव</strong>ार के <strong>ह</strong>ोिथसे संभव।ोणवार पररा एकटा कथा इ<strong>ह</strong>ो अिछ जे ब ुक <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ावसान भेलापर जखन <strong>ह</strong>ुनकअि <strong>िव</strong>तरण <strong>ह</strong>ोइत छल तखन िमिथलामे ोण ाण लोकिन <strong>ह</strong>ुनक अि अनछला<strong>ह</strong>। जँ ताि<strong>ह</strong>काल ‘ोणवार’ लोकिन िमिथलामे उपित छला<strong>ह</strong> तखन तँ <strong>ह</strong>मर तँ ईमत आरो पु <strong>ह</strong>ोइछ जे ोणवार अि<strong>ह</strong>ठामक िथका<strong>ह</strong> आर िमिथलाक आन ाण जका ँि<strong>ह</strong>नको उि ितर<strong>ह</strong>ूतेमे भेल छलि। मा अि संचय करबा लेल ओ ोण लोकिनओतए द ूरसँ एतए नि<strong>ह</strong> आएल <strong>ह</strong>ोएता<strong>ह</strong>। काल मेण ाण कौिलक काय र्सँ अपनाकेँफराक कऽ लेलापर ई लोकिन भूिम<strong>ह</strong>ार कऽ कोिटमे राखल गेल <strong>ह</strong>ोिथ से संभव।एक दोसर परराक असार पाल दरबारसँ ोणवार लोकिनकेँ राजाक उपािधभेटलि आर ि<strong>ह</strong>नक शौय र्केँ <strong>दे</strong>खैत मकमानी िजलाक भार ि<strong>ह</strong>नका लोकिनकेँ <strong>दे</strong>ल गेलछलि। ोणवार राजा अिभमान राय िस भेला आर मकमानीमे ि<strong>ह</strong>नक अिधपछलि आर ई लोकिन ‘पाेय’ क<strong>ह</strong>बैत छला<strong>ह</strong>। अिभमानक म ृुक पात् <strong>ह</strong>ुनककम र्चारी लोकिन म<strong>ह</strong>ारानीकेँ लऽ कए िमिथला ा ंतक दिक्षणी सीमापर ित बेलौ ंचे सुदईम ूलक चवार ाणक रामे प<strong>ह</strong>ु ँचा <strong>दे</strong>लि। अिभमान रायक पु छला<strong>ह</strong> गंग़◌ाराम।गंगाराम अि<strong>ह</strong>व ंशक सव र्िस ि भेल छिथ आर ि<strong>ह</strong>नका समे ब<strong>ह</strong>ुत रास िकव ंदती67


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिछ। चवार राजा अपन कासँ गंगारामक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> करौलि। सार–ब<strong>ह</strong>ईमे सामाबाताबाती भेलापर ओ रा छोिड <strong>दे</strong>लि आर अपन पीकेँ संग लऽ कए ओतएसँ चिल<strong>दे</strong>लि। सस ूरसँ सेनाक सा<strong>ह</strong>ा भेटलि आर ओ सरैसा परगामे अपन राकापना केलि। सरैसा परगाक “पुनाश” गाममे ि<strong>ह</strong>नक प ूव र्ज पि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैत छलिथतै ं सरैसा परगामे रा ापनाक िनण र्य ई केलि। ताि<strong>ह</strong> िदनमे ओि<strong>ह</strong> सबपर मुसलमानक आिधप छल। ताजखा ँ (ताजपुरक संापक) आर सुल्तानखा ँ(सुल्तानपुरक संापक)केँ मािर ई मोरवामे अपन राजधानी बलि। सरैसा परगानर<strong>ह</strong>नसँ जा<strong>ह</strong>ा धिर करीब ४०मील नाम अिछ आर पो खरैरासँ सुल्तानपुर घाट धिरकरीब २०मील चाकर अिछ। ि<strong>ह</strong>नक एक <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> मैिथल ाण पिरवारमे से<strong>ह</strong>ो छलि।पि<strong>ह</strong>ल पीक नाम भागरानी आर दोसराक नाम मुारानी छलि। ि<strong>ह</strong>नक द ुरानीमोरवा गढमे सती भेलिथ।भागरानीसँ उ पु भेला राय ब तापी भेला<strong>ह</strong>। भेला राय मोरवासुल्तानपुरमे र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> आर मालाराय ‘वीरिसं<strong>ह</strong> पुर–पोखरैरा’मे भेला रायक व ंशजनर<strong>ह</strong>नक प ूव र्ज भेला<strong>ह</strong>। अि<strong>ह</strong>व ंशक लोग बनारसक गीपर छिथ। भेला रायक पु<strong>िव</strong>मािद रायकेँ सरैसा परगाक ‘चौधराई’ भेटलि। <strong>िव</strong>मािद राय बड़◌ा परामीछला<strong>ह</strong>। ई अपना नामपर ‘<strong>िव</strong>मपुर’ गाम बसौलि। ि<strong>ह</strong>नक पु <strong>ह</strong>रेकृ रायनर<strong>ह</strong>नमे अपन दोसर राजधानी बलि।– धान राजधानी मोरवा आर दोसरनर<strong>ह</strong>न। व ंशव ृक्षक असार इित<strong>ह</strong>ास एव ं कारे अिछ–68


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ोणवार <strong>ह</strong>रगो<strong>िव</strong> राय–चौधरी केशवनारायण राय (सरैसा, भूषारी, पुर परगा)फते<strong>ह</strong> नारायणअजीत नारायणिच नारायण (इमा<strong>ह</strong>पुर परगाकेँ िमलौलि)अजीतन नारायण–साटसँ <strong>ह</strong>मका, सुरौली, लोमा, <strong>िव</strong>झरौली, ननकार, लािखराजक पमेि<strong>ह</strong>नका भेटल<strong>िव</strong>ैवाि<strong>ह</strong>क स टेकारीसँ छलिि<strong>ह</strong>नक जेठपु िदिजय नारायण बनारसक राजा बलब ंत िसं<strong>ह</strong>क बेटीसँ <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong> केलि -वारेन <strong>ह</strong>ेिक मदितसँ बलब ंत िसं<strong>ह</strong>क बाद चेतिसं<strong>ह</strong> बनारसक गीपर बैसला<strong>ह</strong>।जखन चेतिसं<strong>ह</strong> वारेन <strong>ह</strong>ेिसँ परािजत भेला<strong>ह</strong> आर बनारसक राजगी खाली भेलतखन नर<strong>ह</strong>नक अजीत नारायणक पौ आर िदिजय नारायणक पु वारेन <strong>ह</strong>ेिकअमितसँ बनारसक गीपर बैसला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ुनक नाम छलि राजा म<strong>ह</strong>ीप िस<strong>ह</strong> आर ईसालाना ३८ लाख टाका वारेन <strong>ह</strong>ेिकेँ <strong>दे</strong>बाक वचन <strong>दे</strong>लिथ। ति<strong>ह</strong>यासँ बनारसकगीपर ि<strong>ह</strong>नके व ंशज शासन कै र<strong>ह</strong>ल अिछ।69


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म<strong>ह</strong>ीप िसं<strong>ह</strong>उिदत िसं<strong>ह</strong>ईरी साद िसं<strong>ह</strong>भुनारायण िसं<strong>ह</strong>आिद नारायण िसं<strong>ह</strong>िदिजयक ाता अर<strong>ह</strong>न ेटक मािलक भेला। म<strong>ह</strong>ाराज दरभंगाक जे नवाबक संगकपीर् घाटक लड़◌ाई भेल छल ताि<strong>ह</strong>मे सव र्जीत िसं<strong>ह</strong> नरे िसं<strong>ह</strong>क िदस छला<strong>ह</strong>।<strong>ह</strong>ुनक भाए उमराव िसं<strong>ह</strong> नर<strong>ह</strong>नक सैिनकक करैत छला<strong>ह</strong> आर एकर <strong>िव</strong>वरण <strong>ह</strong>मरालाल क<strong>िव</strong>सँ भेटैत अिछ। नरे िसं<strong>ह</strong> स भए ि<strong>ह</strong>नका द ु भाईकेँ पुरृत करएचा<strong>ह</strong>ैत छलिथ मुदा ओ लोकिन पुरार लेबासँ नकािर गेला<strong>ह</strong> तथािप फरिकयापरगामे ि<strong>ह</strong>नका लोकिनकेँ िकछु गा ँव भेटलि। दरभंगा राज पिरवारमे एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेतुनर<strong>ह</strong>न राज पिरवारक ब सान छलैक। ि<strong>ह</strong>नका लोकिनमे एतेक नीक स छलजे म<strong>ह</strong>ाराज ताप िसं<strong>ह</strong>क समयमे जखन नवाबक दबाब बढल तँ ताप िसं<strong>ह</strong> अपनपिरवारकेँ नर<strong>ह</strong>न पठा <strong>दे</strong>लि आर अप बेितया च गेला<strong>ह</strong>। रामेर िसं<strong>ह</strong> धिर ईस ओि<strong>ह</strong>ना बनल छल।सव र्जीत70


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्रणजीतपनारायणपरमेरी साद िसं<strong>ह</strong>नर<strong>ह</strong>न दरबारमे िचधर िम आर चंदा झा सन िस <strong>िव</strong>ानकेँ य भेटल छलिआर म<strong>ह</strong>ाम<strong>ह</strong>ोपााय गंगानाथ झासँ से<strong>ह</strong>ो ि<strong>ह</strong>नका लोकिनक बिढया स छल।रामनारायणक स पालक जंगब<strong>ह</strong>ाद ुर शा<strong>ह</strong>सँ से<strong>ह</strong>ो छल कारण द ु गोटएकेँ सोनपुरमेलामे ट भेल छलि। रामनारायण पालो गेल छला<strong>ह</strong>।vi i . बेितया राक इित<strong>ह</strong>ास :- सोल<strong>ह</strong>म शताीक उतरार्मे ापना भेल। गजिसं<strong>ह</strong>केँ शा<strong>ह</strong>ज<strong>ह</strong>ा ँसँ राजाक पदवी भेटल छलि। ई िमिथलाक राजा मि<strong>ह</strong>नाथ ठाकुरकसमकालीन छला<strong>ह</strong> आर <strong>ह</strong>ुनका समयमे द ुक बीच मनमुटाव आर खटपट से<strong>ह</strong>ो भेलछल। मुगल सााक कमजोर भेलापर उर िब<strong>ह</strong>ारक सबटा रा तं <strong>ह</strong>ेबाकयासमे लािग गेल छल आर बेितया राज एकर को अपवाद नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जासकइयै। १७२९मे अलीवदीर् बेितया रापर आमण कए ओकरा अपना अधीन केछला<strong>ह</strong>। १७४८मे बेितयाक राजा लोकिन दरभंगा अफगानक संग िमता केलि।दरभंगा अफगान अलीवदीर्क सेना ारा परािजत भेला। दरभंगा अफगानकेँ बेितयाकराजा सब बरोबिर मदित करैत र<strong>ह</strong>ैथ। अलीवदीर्क बाद पुनः बेितया अपन तंताघोिषत कए लेलक आर अंजी साक <strong>िव</strong> ताधिर बनल र<strong>ह</strong>ल जाधिर िक १७५९मेअंजी सेनाक आमण बेितयापर भेल। मीरजाफरक पु मीरन अंजी सेनाक संग71


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१७६०मे बेितयापर धावा मारलक आर बेितयाक तंता पुनः समा भऽ गेल।१९६२मे मीरकासीम बेितयाक <strong>िव</strong> सेना पठौलि आर बेितयापर अपन अिधकारजमौलि।१७६६मे राबट र् बेकरक याससँ बेितयामे अंजी साक ापना संभव भऽ सकल।१७६२मे ओि<strong>ह</strong>ठाम ज ुगल केर िसं<strong>ह</strong> राजा छला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ुनका पुनः इ इिया कनीसँझंझट भेलि कारण ब<strong>ह</strong>ुतो िदनसँ बेितयापर करक बिकऔता खसल छलैक। कर<strong>दे</strong>बाकबजाय बेितयाक राजा अंजी सेनासँ यु करब उिचत आर सानीय ब ुझलैथ आरयुमे परा भेला उर ओ भािगकेँ ब ुेलखंड चल गेला आर कनी <strong>ह</strong>ुनक राकेँअपना अधीन कऽ लेलक। बादमे जखन राक िित अंजक ब ुते नि<strong>ह</strong> सुधरलैकतखन अंज पुनः ज ुगलकेर िसं<strong>ह</strong>सँ वाा र् शु केलक आर <strong>ह</strong>ुनका घ ुरबाक लेलअरोध केलक। अंज ज ुगलकेर िसं<strong>ह</strong>केँ मझवा आर िसमरौन परगा से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>लकआर बािक ँ केँ गजिसं<strong>ह</strong>क पौ आर िपितऔत ी िकशुन िसं<strong>ह</strong> आर अवध ुत िसं<strong>ह</strong>मेबािट ँ <strong>दे</strong>लक। उए<strong>ह</strong> लोकिन बादमे मशः िशव<strong>ह</strong>र (मुजफ्फरपुर) आर मध ुबन(चारण) राक संापक <strong>ह</strong>ोइत गेला<strong>ह</strong>।१७९१ ज ुगलकेर िसं<strong>ह</strong>क पु वीरकेर िसं<strong>ह</strong>क संग कनीक समझौता भेल आरवीरकेरक मे बेितया राक िित सुदृढ भेल। कनी आर पालक बीच जेयु भेल ताि<strong>ह</strong>मे वीरकेर िसं<strong>ह</strong> सिय भाग लेलि। १८१६मे आनकेर िसं<strong>ह</strong> रजाभेला आर लाडर् <strong>िव</strong>िलयम बेरिसँ <strong>ह</strong>ुनका म<strong>ह</strong>ाराज ब<strong>ह</strong>ाद ुरक पदवी भेटलि। एकर72


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कारण ई छल जे ओ अंजकेँ ब मदित के छला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ुनका बाद नवलकेर िसं<strong>ह</strong>राजा भेला<strong>ह</strong> आर १८५५मे राजे केर िसं<strong>ह</strong>। िसपा<strong>ह</strong>ी <strong>िव</strong>ो<strong>ह</strong>क अवसरपर ईअंजक अप ूव र् स<strong>ह</strong>ायता के छला<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ुनका आर <strong>ह</strong>ुनक पु <strong>ह</strong>रे केरकेँ म<strong>ह</strong>ाराजब<strong>ह</strong>ाद ुरक पदवी अंजसँ भेटल छलि। १८९३मे <strong>ह</strong>रेकेरकेँ के.सी.आई.ईक पदवीसे<strong>ह</strong>ो भेटलि।बेितयाक शासक लोकिन भूिम<strong>ह</strong>ार ाण छला<strong>ह</strong>। ई लोकिन अपना राकालमे नीकअताल आर पुकालय ब छला<strong>ह</strong>। ई लोकिन साि<strong>ह</strong> मी से<strong>ह</strong>ो छला<strong>ह</strong>।ि<strong>ह</strong>नका लोकिनक दरबारमे क<strong>िव</strong> आर कलाकारक ब आदर छल। भारतेु <strong>ह</strong>िरआर राजा िशवसाद िसतारे ि<strong>ह</strong>केँ ि<strong>ह</strong>नका लोकिनक ओतएसँ बरोबिर स<strong>ह</strong>ायता भेटैतछलि। ओना तँ बेितया राज ब ाचीन मानल गेल अिछ मुदा एकरा समे अखनसब बात नि<strong>ह</strong> भसकल अिछ। बेितया राजक व ंशावली एव ं कारे अिछ।बेितया राजक व ंशावलीगंगेर <strong>दे</strong>वमकेर <strong>दे</strong>वराजा <strong>दे</strong>वघाराज73


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उदय करण राज, जद ुराजउसेनगज िसं<strong>ह</strong> (राज िसं<strong>ह</strong> ?)िदलीप िसं<strong>ह</strong>प ृी िसं<strong>ह</strong>सिजत िसं<strong>ह</strong>ुविसं<strong>ह</strong> (ब पैघ िकला ब छला<strong>ह</strong>)अपन बेटीक बेटा ज ुगल केरकेँ कोरामे लेलि। कारण ि<strong>ह</strong>नका पु नि<strong>ह</strong> छलि।िशवनाथ िसं<strong>ह</strong>ज ुगलकेर िसं<strong>ह</strong>वीरकेर िसं<strong>ह</strong>वीरकेर िसं<strong>ह</strong>नवलकेर िसं<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>े केर िसं<strong>ह</strong>74


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आनकेर िसं<strong>ह</strong>राजे केर िसं<strong>ह</strong><strong>ह</strong>रे केर िसं<strong>ह</strong>(म<strong>ह</strong>ारानी िशवरतन–म<strong>ह</strong>ारानी जानकी कुवँर)= भूिम<strong>ह</strong>ार ाणक ईव ंश अपनाकेँ ब ाचीन मत छिथ। ि<strong>ह</strong>नका लोकिनक वैवाि<strong>ह</strong>कस बनारस रासँ से<strong>ह</strong>ो अिछ। कामेर व ंश जका ँ इ<strong>ह</strong>ो लोकिन अपनाकेँसुगौनासँ जोडैत छिथ मुदा एित<strong>ह</strong>ािसक तक अभावमे अखन िकछु क<strong>ह</strong>ब असंभव।बेितयाक वण र्न १७८६मे वण र्न १७८६मे कािशत गजेिटयरमे भेटैत अिछ। १७८६मेअि<strong>ह</strong>ठाम ईशाई िमशनक एकटा शाखा छल।* छोट िछ रा सभि<strong>ह</strong>क <strong>िव</strong>वरण :- िशव<strong>ह</strong>रक ापना बेितया राक शाखासँ भेलछल। सुरसंड रा से<strong>ह</strong>ो भूिम<strong>ह</strong>ार ाण व ंशक रा जकर ापना म<strong>ह</strong>ाराज तापिसं<strong>ह</strong> (दरभंगा)क समयमे भेल। एि<strong>ह</strong>मे सवािधक र् िस ि चेर साद नारायणिसं<strong>ह</strong> भेल छिथ जे पाल ाित ं (१९५०)क समयमे भारतक राजद ूत र<strong>ह</strong>ल छला<strong>ह</strong>।बली राक शाखाक पमे ीनगर रा ीनगरक ापना भेल अिछ। ानंद िसं<strong>ह</strong>अपन पु ीनन िसं<strong>ह</strong>क नामपर ीनगरक ापना के छला<strong>ह</strong> ीनन िसं<strong>ह</strong>क तीनपु िनानंद िसं<strong>ह</strong>, कमलानंद िसं<strong>ह</strong> आर कािलकानंद िसं<strong>ह</strong> भेला। कमलानंद िसं<strong>ह</strong> साि<strong>ह</strong>सेवी छला<strong>ह</strong> आर ि<strong>ह</strong>ीक गितक <strong>ह</strong>ेतु लाखो टाका खच र् के छला<strong>ह</strong>। ‘साि<strong>ह</strong> सरोज’,75


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्‘अिभनव भोज’, ‘किलयुगी <strong>ह</strong>िर’, ‘किलकण’ र् आिद उपािधसँ ई <strong>िव</strong>भूिषत छला<strong>ह</strong>।ि<strong>ह</strong>नके पु भेल िथ कुमार गंगान िसं<strong>ह</strong> जे मैिथली ि<strong>ह</strong>ी अंजी आर ाचीनभारतीय इित<strong>ह</strong>ासक का पित छला<strong>ह</strong>। कािलकानंद िसं<strong>ह</strong> आर गंगानंदक पुकालयदश र्नीय छल। पुिण र्या ँमे राजा प ृी च लालक रा से<strong>ह</strong>ो ात छल। छोट–मोटमुसलमान राक संा से<strong>ह</strong>ो ओतए ब अिछ। पुिण र्या ँमे क्षिय लोकिनक रजबारासे<strong>ह</strong>ो छल जाि<strong>ह</strong>मे सौिरया राक इित<strong>ह</strong>ास िस अिछ। मुसलमानी रामेखगड़◌ाक मुसलमानी रा िस छल।जगदीश साद म ंडल1947- गाम-बेरमा, तमुिरया, िजला-मध ुबनी। एम.ए.। कथा (गामकिजनगी-कथा सं<strong>ह</strong>), नाटक(िमिथलाक बेटी-नाटक), उपास(मौलाइल गाछकफूल, जीवन संघष, र् जीवनमरण, उान-पतन,िजनगीक जीत-उपास)। मार्वादक ग<strong>ह</strong>न अयन। मुदा सीिलंगसँ बचबाक लेल कुिन आोलनमे गेिन<strong>ह</strong>ार लोक सभसँ भेँट भे मो<strong>ह</strong>भंग।ि<strong>ह</strong>नकर कथामे गामक लोकक िजजी<strong>िव</strong>षाक वण र्न आ नव दृिकोण दृिगोचर <strong>ह</strong>ोइत अिछ।कथाकथा-76


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दोती <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>।पचास वषीर्ए ोफेसर उमाकान ्त दो<strong>ह</strong>रा कए <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> कइये लेलिन। कोना नि<strong>ह</strong>किरतिथ? संयमी र<strong>ह</strong> पचास बख र्क चे<strong>ह</strong>रा पे ंइतीस-चालीससँ उपर नि<strong>ह</strong> ब ु िझ पड़◌ैतछिन। पत् नी कऽ मुइ घर सुनसान लगए लगलिन। ढन-ढन चौघारा कोठरी सभकरैत र<strong>ह</strong>िन। अपना छोड़ि◌ दोसर भैयारी आ िकयो आन पिरवारमे र<strong>ह</strong>िन।द ुइयेटा सन ्ता! जेठ बेटी ोफेसर पितक संग बनारसेमे र<strong>ह</strong>ैत छिथन।द ुरागमनक पछाित मा आइ धिर मा तीिन बेिर माए-बापसँ भेिट करए ऐली<strong>ह</strong>।बेटो ति<strong>ह</strong>ना। डाक् टरीक अंितम साल, ब ंगलोर मेिडकल कओलेजमे पढ़◌ैत छिथन।सालक द ुगा र्प ूजाटा मे गाम अबैत छिथ।िकिरण फुिटति<strong>ह</strong> तीन ू बकरी घरसँ िनकािल बा<strong>ह</strong>रक ख ुीमे बानि<strong>ह</strong>, ् कट<strong>ह</strong>रक पातआग ूमे दऽ बगलमे बैिस अप फुड़ असकरे बैसल बै<strong>ह</strong>री बजए लगली<strong>ह</strong>- ‘‘घोरकलयुग! घोर कलयुग आिब गेल। जते िदन ई द ु िनया ँ चलैए, चलैए, तँ धरतीफाटत सभ ओि<strong>ह</strong>मे चिल जाएत। सुआइत लोक क<strong>ह</strong>ै छै जे मक् ख तते पिपया<strong>ह</strong>77


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भऽ गेल अिछ जे िखआइत-िखआइत चुी-पीपरी जेँ का भऽ गेल। <strong>ह</strong>मरा सभकेँभगवान पाड़ लगौलिन जे एतेटा मक् ख भेल<strong>ह</strong>ु ँ। आबक लोक थोड़◌े एते-एते<strong>ह</strong>एत। ते<strong>ह</strong>ेन <strong>ह</strong>एत जे लग ्गी लगा-लगा भा तोड़त।''ओना <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>सँ द ू िदन पि<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong>सँ स ्ीगणक बीच गुन-गुनी शु भऽ गेल छलैकमुदा िकयो ख ु िल कऽ नि<strong>ह</strong> बजैत छली<strong>ह</strong>। मुदा आइ सभक मुँ<strong>ह</strong> ख ु िज गेलिन।टोलक बीच सरकारीक तीिनयेटा चापाकल अिछ वाकी पा ँचो अपन-अपन अंगमे गरौछिथ। जि<strong>ह</strong>पर आन-आन नि<strong>ह</strong> जाइत। तीन ूमे सँ एकटाक <strong>ह</strong>ेडे खोिल तड़ि◌पीबासभ बेिच कऽ ताड़◌ी पीिब गेल। दोसराक फील ्टरे फुिट गेल छैक। जि<strong>ह</strong>मेपािनसँ बेसी गािदये अबैत अिछ। मुदा चौरा<strong>ह</strong>ा पर<strong>ह</strong>क कल ब ँचल अिछ। मुदा ओ<strong>ह</strong>ोकोन जनमक पाप के अिछ जे भिर िदनमे कख आराम नि<strong>ह</strong> भेटैत छैक।चा िदिशसँ पिनभरनी वाल ्टी-घैल लऽ आिब-आिब चा िदिशसँ घेिर बेरा-बेरा पािनभरैत। तेँ गप-सप करैक नीक अवसरो आ जग<strong>ह</strong>ो फइल।िचक् कारी मारैत मझौरावाली सोनरेवाली िदिश <strong>दे</strong>िख कऽ बजली<strong>ह</strong>- ‘‘साओनक लगनकगीित अबै छिन, दीदी?''मुस ्की दैत सोनरेवाली उर <strong>दे</strong>लिखन- ‘‘जि<strong>ह</strong>ना एक् के लोर<strong>ह</strong>ीसँ िसलौटपरिमरचाइयो पीसल जाइत अिछ आ िमसिरओ, ति<strong>ह</strong>ना ड<strong>ह</strong>क फागुक लगनमेगाओल जाइत अिछ आ साओमे गाओल जाइत।''78


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्द ुन ू गोटेक िचकारीमे गप ्प सुिन बेलौ ंचावाली बजली<strong>ह</strong>- ‘‘अपना भै ंसुरकेँ नि<strong>ह</strong><strong>दे</strong>खै छ<strong>ह</strong>ुन जे काठपर जाइ िबना द ुइर भेिल जाइ छथ ुन आ ति<strong>ह</strong>पर पुा खलीफाघर लऽ अनलख ुन। से बड़वढ़ि◌या। बड़ िचक् कन। आ ोफेसर भैयाकेँ अखन कीभेलिन<strong>ह</strong>ेँ। मारे दरम<strong>ह</strong>ो कमाइ छिथ आ उमेरे कते <strong>ह</strong>ेतिन। तीस-पे ंतीस बख र्सँबेसी थोड़◌े भेिल <strong>ह</strong>ेतिन।''मझौरावालीक पछ लइत मुँ<strong>ह</strong> चमकबैत मो<strong>ह</strong>नावाली बाजिल- ‘‘जािनये कऽ तँ पुखछुर <strong>ह</strong>ोइए। ति<strong>ह</strong>मे उमाकान ्ते जे छुरपना केलिन तँ कोन ज ुल ूम भऽ गेलइ।''मो<strong>ह</strong>नावालीक कड़◌ुआइल गप सुिन बेलौ ंचावालीक मन जरए लगलिन। तुिछ कऽबजली<strong>ह</strong>- ‘‘सभ पुख तँ छुरे <strong>ह</strong>ोइए मुदा मौगी तँ सभटा िगरथाइ <strong>ह</strong>ोइए। सै<strong>ह</strong>। सत-सतटा मुनसा <strong>दे</strong>खैए मौगी आ छुर <strong>ह</strong>ोइए पुख। ि<strong>ह</strong>नकेँ पुछै िछअिनजे ोफेसर भैयासँ नीक अपन घरबला छनि<strong>ह</strong>?''्घरबलाक नाओ सुिन मो<strong>ह</strong>नावाली का ँख तरक घैल िनच् चामे रिख आग ू बढ़एलगली<strong>ह</strong>। मुदा ति<strong>ह</strong> बीच सािठ वषीर्ए झबरी दादी जोरसँ बजली<strong>ह</strong>- ‘‘मरदक कमाएलखाइ जाइ छ<strong>ह</strong> आ गरमी चढ़◌ै छ<strong>ह</strong> तँ कलपर झाड़◌ैले अबै छ<strong>ह</strong>। एक् को िदनकोइ उमा बौआ कऽ भानसो कऽ दइ छ<strong>ह</strong>ुन आ िक एक लोटा पािनयो भिर कऽ दएअबै छ<strong>ह</strong>ुन। मुदा उल ्ल ू जेँ का मुँ<strong>ह</strong> द ुसल सभकेँ <strong>ह</strong>ोइ छ<strong>ह</strong>। वेचारा करीपर सँ79


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अबै छिथ अप <strong>ह</strong>ाथे बरतन-वासन धोए, पािन भिर भानस करए छिथ सेबड़बढ़ि◌या ँ! मुदा <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> कऽ लेलिन से बड़ अधला<strong>ह</strong>।''झबरी दादीक गप ओते मो<strong>ह</strong>नावाली नि<strong>ह</strong> सुनिथ जते तरे-तर बेलौ ंचावालीजरैत र<strong>ह</strong>िथ।छ<strong>ह</strong> मास प ूव र् ोफेसर उमाकान ्तक पत् नी स ्ववास भऽ गेलिन। जाधिरजीवैत छलिथन ताधिर घरक को भार ोफेसर स<strong>ह</strong>ाएवकेँ नि<strong>ह</strong> ब ु िझ पड़◌ैतछलिन। जि<strong>ह</strong>ना कोसीक धार अनवरत ब<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ैत अिछ ति<strong>ह</strong>ना उमाकान ्तोक पिरवारअपना गितसँ छ<strong>ह</strong> मास पछाित धिर चलैत छलिन। ओना दस बख र् पछाित धिर माए-िपताक नजिरमे उमाकान ्त बच् चे आ पत् नी किनयेँ छलिथन। घरक भार द ुन ूमे सँिकनकोपर नि<strong>ह</strong> छलिन। सोल<strong>ह</strong>ो आना माइये-बाब ू सम ्<strong>ह</strong>ारैत छलिखन। पढ़नाइ-पढ़◌ौनाइ उमाकान ्तक आ द ुन ू सा ँझ भानस केनाइ पत् नीक काज छलिन।पत् नी मुइलाक उपरान ्त उमाकान ्तकेँ घर-आ ंगन स ून-मशान ब ु िझ पड़एलगलिन। चौघारा घरक आ ंगन, नम<strong>ह</strong>र दरवज ्जा ति<strong>ह</strong> बीच असकरे उमाकान ्त र<strong>ह</strong>ैतछिथ। पिरवारकेँ डूबैत <strong>दे</strong>िख उमाकान ्तक मनमे बेचैनी बढ़ए लगलिन। जि<strong>ह</strong>नाभूमकमक समए धरतीक संग-संग उपरक सभ िकछु कँ पए लगैत ति<strong>ह</strong>ना मनक संग-संगउमाकान ्तक ब ु िध-<strong>िव</strong>वेक डोलए लगलिन। दय च<strong>ह</strong>कए मन मसकए लगलिन। मसकैत-मसकैत ऐ<strong>ह</strong>ेन िचरक् का भऽ गेलिन जे उपयोग करै जोकर नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>लिन। अनायास80


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्धैय र्क सीमा बालुक मेड़ि◌ जेँ का ढ़<strong>ह</strong>ए लगलिन। ढ<strong>ह</strong>ैत-ढ<strong>ह</strong>ैत स<strong>ह</strong>ीट भऽ गेलिन।स<strong>ह</strong>ीट <strong>ह</strong>ोइति<strong>ह</strong> बरखा पािन जेँ का रास ्ता बनबए लगलिन। जि<strong>ह</strong>सँ नव-नव <strong>िव</strong>चारजनमए लगलिन। नव-नव <strong>िव</strong>चारकेँ जनिमति<strong>ह</strong> आ ँ िख उठा आग ू तकलिन तँ मेला-जेँ कादिनया ु ँ बिझ ु पड़लिन। सभ र ंगक <strong>दे</strong>िखिन<strong>ह</strong>ार। सभ तर<strong>ह</strong>क वस ्तुक दोकानपर एका-एकी एवो करैत आ जेवो करैत। अपन-अपन ध ु िनमे सभ बे<strong>ह</strong>ाल। दोसर िदिश<strong>दे</strong>खैक ककरो समए नि<strong>ह</strong>। अप ताले सभ बेताल। जि<strong>ह</strong>सँ ककरो-ककरो आ ँ िखसँरो खसैत आ िकयो-िकयो ठ<strong>ह</strong>क् को मारैत। अनका िदिशसँ नजिर <strong>ह</strong>टा उमाकान ्तअपना िदिश मोड़लिन तँ िजनगीक लेल संगीक जरत पड़लिन। मन पड़लिन पत् नीकम ृत् यु। म ृत् युक उपरान ्त सोग परगट करैले तँ ब<strong>ह</strong>ुतो अएला<strong>ह</strong>, मुदा िक सब<strong>ह</strong>करमे एक् के र ंग वेदना र<strong>ह</strong>िन? एक घटना रि<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>ु ँ एक र ंगक <strong>िव</strong>चार आ वेदना क<strong>ह</strong>ा ँछलिन? भिरसक सभ भा ँज पुरबैले आइल छला<strong>ह</strong>। मुदा ोफेसर <strong>ह</strong>िरनारायणकर िकछु आरो बजैत छलिन। िक <strong>ह</strong>ुनकर र पत् नीक ित छलिन वा पढ़◌ैतबच् चाक ित छलिन आ िक <strong>ह</strong>मर <strong>िव</strong>ध ुर िजनगीक ित छलिन। मनपर भार पड़लिन।भारक तर मन दबेलिन। जि<strong>ह</strong>सँ सोचै-<strong>िव</strong>चारैक रास ्तो अव <strong>ह</strong>ुअए लगलिन।मुदा तरमे दबल मन क<strong>ह</strong>लकिन- ‘‘समाजक लोक की क<strong>ह</strong>त?'' फेिर मनमे उठलिन,की क<strong>ह</strong>त समाजक लोक! जते लोक तते <strong>िव</strong>चार। जि<strong>ह</strong>ना ताड़◌ीक गंधसँ ककरोउलटी <strong>ह</strong>ोइत तँ िकयो सुगंध विझ ु आत् म-तुषिट ् करैत अिछ। ब ूढ़-ब ुढ़◌ासपरम ्परासार क<strong>ह</strong>ता<strong>ह</strong> ओ यै<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ता<strong>ह</strong> जे संयुक् त पिरवारमे व ्यक् ित-<strong>िव</strong>शोषक ् वेदना81


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पिरवारक बीच <strong>ह</strong>राए, फुलाएल फूल जेँ का <strong>ह</strong>ँसैत अिछ। जि<strong>ह</strong>सँ अभाव को वस ्तु नि<strong>ह</strong>रि<strong>ह</strong> जाइत अिछ। फेिर मनमे एलिन जे जि<strong>ह</strong> कओलेजमे िशक्षक पमे छी, बेटातुल ्य <strong>िव</strong>द ्याथीर्केँ िजनगीक बाट <strong>दे</strong>खवै छी ओ िक क<strong>ह</strong>त? मुदा को घट तँअिनवाय र् नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत आकसिमको ् <strong>ह</strong>ोइत। जे सब<strong>ह</strong>क संग घटबे करत? घिटयोसकैत अिछ नि<strong>ह</strong>यो घिट सकैत अिछ। मन ओझड़◌ेलिन। िकछु कालक वादमे एलिनजे जे मष ्य एि<strong>ह</strong> धरतीपर जन ्म लइत ओ म ृत् यु पय र्न ्त <strong>ह</strong>ँसैत जीवए जा<strong>ह</strong>ैतअिछ। से क<strong>ह</strong>ा ँ भऽ र<strong>ह</strong>ल छैक। पि<strong>ह</strong>लुका जेँ का पिरवारो नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल। असकरजीवो किठन अिछ। दोसराक जरत सदित काल पड़◌ैत अिछ। भले<strong>ह</strong>ी ं िजनगीकिया िनमाि<strong>ह</strong> लेब मुदा मनक व ्यथा के सुनत। सभ ठाम तँ लोक कािन सकैतअिछ आ <strong>ह</strong>ँिस सकैत अिछ। पिरवार तँ <strong>ह</strong>ँसै-कक जग<strong>ह</strong>े छी। जँ से नि<strong>ह</strong>भेटए तँ गुर-घाव जेँ का तरे-तर सड़◌ैन करैत र<strong>ह</strong>त। जते सड़◌ैन करत ततेशरीरसँ गंध िनकलवे करत। जाि<strong>ह</strong>सँ कष ्टो <strong>ह</strong>ोएत आ औदो घटैत। जखऔदा घटत तख िजनगी िसकुड़त। जते िजनगी िसकुड़त तते म ृत् यु करीबआओत। फेिर मन ओझरा गेलिन। मन ओझराइते नजिर घ ुमौलिन तँ कओलेजकइित<strong>ह</strong>ास <strong>िव</strong>भागक ोफेसर <strong>ह</strong>िरनारायणपर पड़लिन। <strong>ह</strong>िरनाराय बाब ूटा ऐ<strong>ह</strong>न िजज्ञासुर<strong>ह</strong>िथ जिनका आ ँ िखसँ दयक वेदना, प<strong>ह</strong>ाड़पर सँ खसैत झरनाक पािन जेँ का अनघोलकरैत र<strong>ह</strong>िन जे ‘बाप रे, अन ्याय भऽ गेल।' उमाकान ्त ठूठ गाछ सदृश ्य भऽगेला<strong>ह</strong>। जाि<strong>ह</strong>मे फूल-फड़क संग छा<strong>ह</strong>िरयो अलोिपत भऽ जएतिन। अप जानटा82


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्लए कऽ पत् नी नि<strong>ह</strong> गेलिखन। असीम वेदनाक प<strong>ह</strong>ाड़ से<strong>ह</strong>ो माथापर पटिक र<strong>ह</strong>लछिथन। सभ िकछु िछड़ि◌या जेतिन। कोना समेिट पओता<strong>ह</strong> उमा भाय! की एकरेिजनगी क<strong>ह</strong>बै?''जेतना श ून ्य उमाकान ्त द ु िनया ँक बजारमे <strong>ह</strong>ेरा गेला<strong>ह</strong>। चा िदशक बाटबन ्न ब ु िझ पड़ए लगलिन। िकम<strong>ह</strong>र जाएब? रस ्ते नि<strong>ह</strong>। िक ओ खर<strong>ह</strong>ोिरक ओ<strong>ह</strong>नगाड़ल कड़चीक सदृश ्य भऽ गेला<strong>ह</strong> जाि<strong>ह</strong>सँ को िया नि<strong>ह</strong> भेन<strong>ह</strong>ु ँ आन ओगरवा<strong>ह</strong>ब ुझैत अिछ। अनायास मनमे जगलिन जे द ु िनया ँमे िकयो अप ्पन नि<strong>ह</strong>। जाधिरआ ँ िख तकै छी ताधिर द ु िनयों अिछ नि<strong>ह</strong> तँ ओ<strong>ह</strong>ो नि<strong>ह</strong> अिछ। अपनि<strong>ह</strong> करनीसँ िकयोदिनया ु ँकेँ सुन ्दर बनबैत अिछ आ िकयो अधला<strong>ह</strong>। आग ू जीवैक लेल संगीक जरतसभकेँ <strong>ह</strong>ोइत छैक। आनक अपेक्षा <strong>ह</strong>िरनारायण बाब ू लग ब ु िझ पड़◌ै छिथ। अख<strong>ह</strong>ुनका ऐठाम जाए अपन मनक बात क<strong>ह</strong>बिन।उमाकान ्तकेँ <strong>दे</strong>िखति<strong>ह</strong> द ुन ू <strong>ह</strong>ाथसँ द ुन ू बाि<strong>ह</strong> ँ पकड़ि◌ <strong>ह</strong>िरनारायण अिरआित कऽअपन कोठरीमे वैसाए पत् नीकेँ पािन अबए क<strong>ह</strong>लिखन। वामा <strong>ह</strong>ाथमे लोटा दि<strong>ह</strong>ना<strong>ह</strong>ाथमे पािनसँ भरल चमकैत स ्टीलक िगलास उमाकान ्त िदिश बढ़◌ौलिखन। पत् नी<strong>िव</strong><strong>ह</strong>ीन उमाकान ्त नजिर िनच् चा के शोभाक -<strong>ह</strong>िरनारायणक पत् नी- <strong>ह</strong>ाथसँ िगलास लऽपािन पीबए लगला<strong>ह</strong>। मुदा द ू घोंटक बाद पािन कं ठसँ िनच् चा धसबे करिन। दोसरिगलास भरैक लेल शोभा बामा <strong>ह</strong>ाथक लोटा दि<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>ाथमे लइत उमाकान ्तपर नजिर83


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गार। उमाकान ्त मुँ<strong>ह</strong>सँ िगलास <strong>ह</strong>टबैत आ पािन पीबैत। उमाकान ्तक व ्यथा<strong>ह</strong>िरनारायण ब ु िझ गेलिखन। शोभा <strong>ह</strong>ाथक लोटा अपना <strong>ह</strong>ाथमे लइत क<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘अ<strong>ह</strong>ा ँचा<strong>ह</strong> ब आउ। भायकेँ <strong>ह</strong>म पािन पीया दइत िछअिन।'' चा<strong>ह</strong> बनबैले शोभाकीचेनम चिल गेली<strong>ह</strong>।मुँ<strong>ह</strong>मे िगलास सटल उमाकान ्तक मनमे अबए लगलिन। जँ क<strong>ह</strong>यो <strong>ह</strong>िरबाब ू <strong>ह</strong>मराऐठाम जएता<strong>ह</strong> तँ िकनका चा<strong>ह</strong> बनबैले क<strong>ह</strong>बिन। उमाकान ्त कऽ <strong>िव</strong>चारमे डूबल <strong>दे</strong>िख<strong>ह</strong>िरनारायण क<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘भाय, अपसँ <strong>ह</strong>म छोट छी मुदा एकरा ध ृष ्टता नि<strong>ह</strong> ब ु िझिदलक धड़कन ब ुझ ू। अप बेसी द ु िनया ँ <strong>दे</strong>खिलऐक मुदा.......।''चौिक ं कऽ उमाकान ्त पुछलिखन- ‘‘मुदा की?''आइसँ पि<strong>ह</strong> मष ्य जते असुरिक्षत िजनगी िबतबैत छल ओि<strong>ह</strong>मे ब<strong>ह</strong>ुत कमीआएल अिछ। सोल<strong>ह</strong>न ्नी सुरिक्षत तँ नि<strong>ह</strong> मुदा पि<strong>ह</strong>लुका अपेक्षा सुरिक्षत भेिलअिछ। ओना खतरा पि<strong>ह</strong>सँ अिधक भऽ गेल अिछ मुदा बदलल पमे। पि<strong>ह</strong>लुकापमे सुरिक्षत भेिल अिछ। जि<strong>ह</strong>सँ िजनगीक नमती से<strong>ह</strong>ो बढ़ि◌ र<strong>ह</strong>ल अिछ। ओनाप ूव र्ज शतायु कऽ स<strong>ह</strong>ी औदा ब ुझै छिथन। मुदा इ<strong>ह</strong>ो ब ु िझिन<strong>ह</strong>ार तँ छिथ जे चालीसकऽ घपचालीस ब ुझैत छिथ। ओ<strong>ह</strong>ो ओि<strong>ह</strong>ना नि<strong>ह</strong> ब ुझैत छिथ। अख चालीस वख र्सँउपर कते गोटे छिथ जे प ूण र् स ्वस ्थ छिथ। मुदा िकछु वख र् प ूव र् धिर अस ्सी वख र्सँउपर गोिट-पङरा प<strong>ह</strong>ु ँचैत छला<strong>ह</strong> ओ आब अधासँ बेसी प<strong>ह</strong>ु ँचए लगलिथ अिछ। तेँ ,84


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मोटा-मोटी नब ्बे कऽ अधार बना <strong>ह</strong>िरनारायण उमाकान ्तकेँ पुछलिखन- ‘‘अपक आयुकतेक अिछ?''आयु सुिन उमाकान ्त िबसिमत ् भऽ गेला<strong>ह</strong>। दय बमकैत र<strong>ह</strong>िन मुदा मुँ<strong>ह</strong>सँ बोलीिनकलबे नि<strong>ह</strong> करिन। िकछु काल िबलिम क<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘पचास बख र्।''पचास बख र् सुिन <strong>ह</strong>िरनारायण उछिल कऽ बजला<strong>ह</strong>- ‘‘अधासँ िकछु अिधक भेिल अिछमुदा अधा तँ बािकये अिछ। अधाक लेल.......।''नम<strong>ह</strong>र सा ँस छोड़ि◌, उमाकान ्त आ ँ िख उठा कख <strong>ह</strong>िरनारायणपर दिथ तँलगले नजिर िनच् चा कऽ धरती <strong>दे</strong>खए लगिथ। मुस ्कुराइत <strong>ह</strong>िरनारायण क<strong>ह</strong>लिखन-‘‘अप दोसर <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> कए लेल जाउ। जरी नि<strong>ह</strong> जे सभ औरत कुल ्टे <strong>ह</strong>ोइतअिछ। ऐ<strong>ह</strong> औरतक कमी नि<strong>ह</strong> जिनकामे मानवीय संवेदना गंगाक धार जेँ का सिदखनउमड़◌ैत र<strong>ह</strong>ैत छनि<strong>ह</strong>। ् नारीक पि<strong>ह</strong>ल गुण मात् व िथक। जेकरा बल बवाक लेलपुषक स<strong>ह</strong>योग जरी अिछ। जख अकूल पिरसिथित ् नारीक ित बनत तखदिनया ु ँक र ंग-प बदलल-बदलल बिझ ु पड़त।''चा<strong>ह</strong> पीिब, <strong>िव</strong>दा <strong>ह</strong>ोइत उमाकान ्त क<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘अ<strong>ह</strong>ा ँक <strong>िव</strong>चारसँ स<strong>ह</strong>मत छीमुदा काजक भार अ<strong>ह</strong>ा ँपर।''85


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्द ुन ू गोटे -उमाकान ्त आ <strong>ह</strong>िरनारायण- द ू गामक। मुदा कोसे भिरक द ूरीद ुन ूक बीच छनि<strong>ह</strong>।्अप गामक पच् चीस बरखक यशोिदयाक संतप ्त िजनगी <strong>ह</strong>िरनारायणक सोझमेछनि<strong>ह</strong>। ् सोल<strong>ह</strong> बख र्क <strong>दे</strong><strong>ह</strong>िरपर जखन यशोिदया प<strong>ह</strong>ु ँचिल अार<strong>ह</strong> बख र्क गुश ्वर फूलकसुगंध कऽ भौरा जेँ का झपिट लेलक। िजनगीक <strong>ह</strong>िरयर-<strong>ह</strong>िरयर लोभन <strong>दे</strong>वाकसंकल ्प करैत, लोक-लाजसँ ब ँचैक लेल, गाम छोड़ि◌ िदल ्ली चल गेल। मुदा िदल ्लीकसड़कपर जखन िदन-राित गुजारैत तखन यशोिदया कऽ छोड़ि◌ गुश ्वर िनपा भऽगेल असकर यशोिदया वौआए लगली<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>ािर-थािक यशोिदया एकटा कोठीक शरणमेगेिल। आठ वख र्क पशुवत िजनगी यशोिदयाकेँ बदलैक लेल बाध ्य केलक। नव बाटताकए लागिल। अपना कऽ म ृत् यु ब ु िझ एक राित सभ िकछु छोड़ि◌ पड़◌ा कऽ गामआिब गेिल। गाम आिब <strong>ह</strong>िरनारायणक पाएर पकड़ि◌ ताधिर कत र<strong>ह</strong>िल जाधिर ओबाि<strong>ह</strong> ँ पकड़ि◌ मक् खक िजनगी जीवैक भरोस नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>लिखन।<strong>ह</strong>िरनारायण पिरवारमे यशोिदया र<strong>ह</strong>ए लगली<strong>ह</strong>। यशोिदयाक मनमे तँ चैनआिब गेल मुदा <strong>ह</strong>िरनारायणक बेचैनी बढ़ए लगलिन। समए पािब, <strong>िव</strong>लटैत द ू िजनगीकेँजोड़ि◌ एक पिरवारकेँ ल<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ाइत <strong>दे</strong>खलिन। मनमे ख ुशी एलिन।86


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अखन धिर उमाकान ्त यशोिदयाकेँ ोफेसर <strong>ह</strong>िरनारायणक ब<strong>ह</strong>ीन ब ुझैत छला<strong>ह</strong>।यशोिदयाक असली पिरचए नि<strong>ह</strong> छलिन तेँ मनमे ख ुशी र<strong>ह</strong>िन जे सभ्य पिरवारक लड़कीघरमे औती<strong>ह</strong>। जि<strong>ह</strong>सँ पि<strong>ह</strong>लुके जेँ का फेिर पिरवार अपन पटरीपर आिब आग ू मुँ<strong>ह</strong>ेससरए लगत।िदन -लग ्न- बेरागन छोड़ि◌ <strong>ह</strong>िरनारायण उमाकान ्तकेँ पुछलिखन- ‘‘अखन तँ<strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>क समए नि<strong>ह</strong> अिछ तखन.....।''‘‘एक िदन प<strong>ह</strong>ाड़ लिग र<strong>ह</strong>ल अिछ। <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>क जे को ब ंधन अिछ ओ का ँच स ूतसँबान ्<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ। जि<strong>ह</strong>सँ सिदखन टूट-फाट <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ैत अिछ। तेँ द ुन ूक -पुष-नारी- दयक योगसँ <strong>ह</strong>ेवाक चा<strong>ह</strong>ी?''<strong>ह</strong>िरनारायणक श ्नसँ उमाकान ्त गुम ्म भऽ क<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘समए आ पिरसिथितकेँ्<strong>दे</strong>खैत.....।''उमाअितश कुमार िमपालक राज ्य पुनसंरचना र् मे िमिथला आ मैिथली87


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पाल अखन संघीय संरचनाके अनितम ् चरणमे अिछ । सं<strong>िव</strong>धान सभा अन ्ततकराज ्य पुनसंरचना र् तथा राज ्यक बा ँड फा ँड सिमित <strong>दे</strong>शके िमिथला भोजपुरा कोचमधेश सि<strong>ह</strong>त १४ टा राज ्यक आवधारणा सि<strong>ह</strong>तक ितवेदन सं<strong>िव</strong>धान सभामे स ्तुतकएलक अिछ ।पालक प ूव र् झापा िजल ्ला सँ पशिचममे ् पसा र् आ दिक्षण मे भारतक सीमा धिरक प<strong>िव</strong> ू र्मधेशक समथल भू भाग स ्ता<strong>िव</strong>त िमिथला भोजपुरा कोच मधेश राज ्य अिछ ।ई राज ्य राजनीितक, समािजक, सा ंस ्कृितक, जनसंख ्या आ अन ्य आवश ्यक पुवाधारकर्पमे पालक सभ सँ सम ृ राज ्य <strong>ह</strong>एत अि<strong>ह</strong>मे को द ू–मत नि<strong>ह</strong> अिछ ।िमिथलाक इित<strong>ह</strong>ासिमिथला राज ्यक इित<strong>ह</strong>ास अित िचन अिछ । ता युग सँ शु भेल िमिथलाकइित<strong>ह</strong>ा ँस राज ्यक पमे भले<strong>ह</strong>ी नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ुए मुदा भािषक सम ृताक कारण पाल आभारतक सीमामे बटायल िमिथला अपन असितत् ् व िज<strong>िव</strong>ते रख अिछ ।ािचन िमिथला प ूव र्मे कोशी, पशिचममे ् गण ्डकी, उरमे ि<strong>ह</strong>मालय सँ दिक्षणमे गंगा धिरछल । जे ब ृ<strong>ह</strong>द<strong>िव</strong>ष ्पुराणक िमिथला खण ्डमे अि<strong>ह</strong> कारे उल ्लेख अिछ ।88


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गंगा ि<strong>ह</strong>मवतो र् मध ्ये नदी पञ् च <strong>दे</strong>शान ्तरे ।तैरभूििरित ख ्यातो <strong>दे</strong>शः परम पावन ◌ः ।।कौिशकीन ्तु समारभ्य गण ्डकीमिधगम ्यबै ।योजगनािम चतु<strong>िव</strong> र्शत् ब ्यायामः पिरकीितर्त ◌ः ।।अि<strong>ह</strong> सँ स ्पष ्ट <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे िचन िमिथलाक भूिम वतर्मान पालक मोरङ िजल ्लासँ पसा र् धिर तथा भारतक दरभंगा सँ प ू िण र्याधिर छल ।पालक मध ्यकािलन इित<strong>ह</strong>ासमे िशीके स ्थ ा◌ापना ् भेल छल जाि<strong>ह</strong>मे िमिथला राज ्यकस ्थान मुख र<strong>ह</strong>ल पाओल जाइत अिछ ।दिक्षण भारतक कणाट र् व ंसीय नान ्य<strong>दे</strong>व सन १०९७ (११५४ <strong>िव</strong>.स.)मे बारा िजल ्लाकिसमरौन गढ़के राजधानी बना सम ्प ूण र् िमिथलाके समेिट कऽ ितर<strong>ह</strong>ुत राज ्यक स ्थापनाकएलनि<strong>ह</strong> ् ।कणाट र् ब ंशक शासन १३२४ धिर चलल ।89


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओि<strong>ह</strong>के वाद अि<strong>ह</strong> राज ्य पर भारतक मुगल साट गयासुिन तुगलक अिनषर आा<strong>ह</strong>मण व ंशक औिनयार आ तकर बाद फेर सँ मुगल सभक अिधपत् य र<strong>ह</strong>ल छल ।इम ्<strong>ह</strong>र मल ्लकािलन पालक इित<strong>ह</strong>ास मे यक्ष मल ्ल दिक्षण क <strong>िव</strong>जय अिभयानकसमयमे िमिथला िछन ्न िभन ्न भेल छल ।ओि<strong>ह</strong> समयमे पशिचमक ् मगरात सभ बीच एकटा नया ँ शिक उदयभेल जकर त् वमुकुन ्द सेन कएलनि<strong>ह</strong> ् । ओ पाल ्पाकेँ राजधानी बना कऽ अपन राज ्य <strong>िव</strong>स ्तारकममे पाल ्पा सँ मोरधिर राज ्य स ्थािपत कएलनि<strong>ह</strong> ् ।मुकुन ्द सेनक म ृत् युक बाद <strong>ह</strong>ुनक बेटासभ बीच राज ्यक बटबारा भेल जाि<strong>ह</strong>मे पु<strong>िव</strong> र्भाग मकवानपुर छोटका बेटा लो<strong>ह</strong>ासेनक ि<strong>ह</strong>स ्सामे पड़लनि<strong>ह</strong> ् ।ओ तराइक दिक्षण आ पुवीर् भाग <strong>िव</strong>स ्तार कएलनि<strong>ह</strong> ् ।जाि<strong>ह</strong> असार प ूव र्मे िटस ्टा नि<strong>ह</strong> सँ काठमाण ्डू उपत् यकाक दिक्षणी भू भाग, भारतकचम ्पारण, सारज, मुजफ् फरपुर आ दरभंगाधिर कायम कए पाओल जाइत अिछ ।सेन व ंशक अनितम ् राजा िदग ्बन ्धन सेनक समयमे अथा र्त सन ् १७७१ मे ई रान ्ज ्यतत् कािलन पालमे समाि<strong>ह</strong>त भऽ गेल ।90


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सन ् १८१४ सँ १९१६ धिर चलल पाल आ अंज बीचक लडाई मे िमिथलाक मोरछोिड सम ्प ूण र् भू भागपर अंज कब ्जा कऽ ले छल ।सन ् १८१६कें सुगौली सन ्धीक बाद िमिथलाक िकछ भाग प ून ◌ः पालमे आएल जेवतर्मान पालक, मोरङ, सुनसरी , सप ्तरी, िसर<strong>ह</strong>ा, धषा, म<strong>ह</strong>ोरी, सला<strong>ह</strong>ी, र् रौत<strong>ह</strong>ट,वारा आ पसा र् अिछ ।राज ्य पुनस र्रचना मे िमिथलाक अवस ्थासं<strong>िव</strong>धान सभाक राज ्य पुनसंरचना र् एव ं राज ्यक शि बा ँडफा ँड सिमित झापा सँ पसा र् धिरिमिथला भोजपुरा कोच मधेश राज ्यक अवधारणा स ्तुत कएलक अिछ ।स ्तुत अवधारणा असार अि<strong>ह</strong> राज ्यमे झापा, मोर, सुनसरी, सप ्तरी, िसर<strong>ह</strong>ा, धषाम<strong>ह</strong>ोरी, सला<strong>ह</strong>ी, र् रौत<strong>ह</strong>ट, बारा आ पसा र्के समावेश कएल गेल अिछ ।ािचन िमिथलाक पाल सिथत ् भू–भागके केन ् बना कऽ बनाओल गेल अि<strong>ह</strong> राज ्यकराजधानीमे जनकपुरकेँ स ्ताव कएल गेल अिछ ।मुख राजनीितक दल एकीकृत कपा माओवादी आ एमालेक स<strong>ह</strong>मितमे सिमितक व<strong>ह</strong>ुमतसँ अवधारणा पास भेल अिछ ।91


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ािचन िमिथला सि<strong>ह</strong>त <strong>िव</strong>िभन ्न काल खण ्डक इित<strong>ह</strong>ासकेँ <strong>दे</strong>खल जाय तऽ प ूव र्के झापाछोिड अन ्य िजल ्ला िमिथला मे र<strong>ह</strong>ल मािणत <strong>ह</strong>ोइत अिछ ।अख ुनक कोशी पारक मोरङ, सुनसरी मैिथली भाषी अिछ । िबगतकेँ <strong>दे</strong>खलजाय तऽ एित<strong>ह</strong>ािसक, साि<strong>ह</strong>त् ियक आ सा ँस ्कृितक आधारसभ भेटैत अिछ । मैिथलीभाषा साि<strong>ह</strong>त् यक लेल स ्वण र् युग मानल गेल १३ अम शताब ्दीकेँ मध ्यमे जखन मैिथलीभाषा अपन स ्थान बना चुकल छल ।ओि<strong>ह</strong> समयमे <strong>िव</strong>ापितक समकािलन क<strong>िव</strong>क पमे मोरङक लक्ष् मी नारायण, गोपीनाथ,वीरनारायण, िधरेश ्वर, िभस ्म क<strong>िव</strong>, गंगाधर आदी क<strong>िव</strong>क स ्थान अबैत अिछ ।अि<strong>ह</strong> सँ ई मािणत <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे ओि<strong>ह</strong> समयमे वतर्मानक सुनसरी आ मोर से<strong>ह</strong>ोिमिथला मे छल । अथा र्त अख ुनक कोशी निद मोरङ सँ पुव र् छलैक <strong>ह</strong>एत आबादमे कोशी अपन स ्थान पिरवतर्न कए <strong>ह</strong>ेतैक ।राज ्य पुनसंरचना र् सिमित ािचन िमिथलाक इित<strong>ह</strong>ासकेँ अपन आधार मािन िमिथलाभोजपुरा कोच मधेशक राज ्य आवधारणा स ्तुत कए अिछ आ राजधानी से<strong>ह</strong>ोजनकपुरकेँ ब अिछ ।92


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्स ्ता<strong>िव</strong>त राज ्यमे मैिथलीक अवस ्थासा ंस ्कृितक आ एित<strong>ह</strong>ािसक दृष ्टीकोण सँ सम ृ मैिथली भाषाक इित<strong>ह</strong>ास उल ्लेख करबआवश ्यक नि<strong>ह</strong> ब ुझाइत अिछ । ई.स. ८०० सय सँ शु भेल मैिथली भाषाक १२ सयवष र् सँ वेशीक इित<strong>ह</strong>ास अिछ ।मैिथलीक <strong>िव</strong>काश अि<strong>ह</strong> गित मे भेल जे िमिथलाक अितिर अन ्य मे से<strong>ह</strong>ो<strong>िव</strong>स ्तािरत <strong>ह</strong>ोइत गेल ।१३ अम शताब ्दीक उताराध र्मे मैिथली भाषा तत् कािलन पाल (काठमाण ्डू उपत् यकापर) अपन अिधपत् य जमा चुकल छल ।मुसलमान सभक आमण सँ परािजत भऽ पाल प<strong>ह</strong>ु ँचल <strong>ह</strong>िरिसं<strong>ह</strong>क रानी अपन <strong>ह</strong>रभादगावमे शासन स ्थापना कएलनि<strong>ह</strong> ् । <strong>ह</strong>ुनका संगे ब<strong>ह</strong>ुत रास मैिथल <strong>िव</strong>ानसभ क<strong>िव</strong>सभ से<strong>ह</strong>ो उपत् यका वेश कए छल । ओ<strong>ह</strong>ी समय िसँ उपत् यकामे मैिथली भाषाक<strong>िव</strong>काश भेल पाओल जाइत अिछ ।ओतवे नि<strong>ह</strong> मल ्ल शासन कालमे अथा र्त १३ अम शताब ्दीक उतराध र् सँ लऽ कऽ आध ुनीकपाल एकीकरणक समय (१७६८ ई.) धिर पालक राज काजक भाषा से<strong>ह</strong>ो मैिथलीर<strong>ह</strong>ल ।93


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आ वतर्मान अवस ्थामे से<strong>ह</strong>ो मैिथली भाषा पालीक बाद दोसर स ्थान पर अिछ ।२०५८ सालक जनगणना असार पालक १२.३० ितशत जनता मैिथली भाषा बजैतअिछ ।जे कुल जनसंख ्या २ करोड़ ३१ लाख ५१ <strong>ह</strong>जार ४२३ क १२.३० ितशत अथा र्त २८लाख ४७ <strong>ह</strong>जार ६२५ अिछ । मैिथली भािषक सम ्प ूण र् के समेिटक वनाओल गेलिमिथला भोजपुरा कोच मधेशक कुल जनसंख ्या ६७ लाख ६१ <strong>ह</strong>जार ६७५ अिछ ।अथा र्त स ्ता<strong>िव</strong>त अि<strong>ह</strong> राज ्यमे मैिथली भाषाक मुख स ्थान अिछ ।२०५८ सालक जनगणना सला<strong>ह</strong>ी र् आ रौत<strong>ह</strong>ट िजल ्लाकेँ बज ्जीका भाषाक सिचमे ू रखछिथ जे कुल जनसंख ्याक १.५ ितशत अथा र्त २ लाख ३१ <strong>ह</strong>जार ५ सय १४ <strong>ह</strong>ोइतअिछ । जकरा मैिथली भाषाक <strong>िव</strong>ानसभ <strong>िव</strong>भेदकारी पालक राजनीितकेँ पिरणाममािन र<strong>ह</strong>ल छिथ । <strong>ह</strong>ुनका सभक तकर् छनि<strong>ह</strong> ् जे बज ्जीका भाषा मैिथली भाषकस<strong>ह</strong>बोली अिछ । ति<strong>ह</strong>ना पाली आ भोजपुरी बा<strong>ह</strong>ेक अि<strong>ह</strong> मे बाजलजाय बला, था, दोनवार, अंिगका सि<strong>ह</strong>तक भाषासभ से<strong>ह</strong>ो मैिथलीएक स<strong>ह</strong>बोली र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ुनकासभकदावी छनि<strong>ह</strong> ् ।जँ मैिथलीक संग स<strong>ह</strong>बोली भाषाकेँ से<strong>ह</strong>ो िमला <strong>दे</strong>ल जाय तऽ अि<strong>ह</strong> राज ्यक किरवआधा जनसंख ्या मैिथली भाषीक <strong>ह</strong>ैत । बाकी आधामे अन ्य भाषा । स ्ता<strong>िव</strong>त अि<strong>ह</strong>94


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्राज ्यमे भोजपुरी भाषाक स<strong>ह</strong>ो म<strong>ह</strong>त् वप ूण र् स ्थान अिछ एकरा नकारल नि<strong>ह</strong> जा सकैया।पालक कुल जनसंखयाके ५.८५ितशत अथा र्त १३ लाख ५६ <strong>ह</strong>जार ६ सय ७३भोजपुरी भाषी अिछ ।जनसंख ्याक आधारमािन कऽ स ्ता<strong>िव</strong>त अि<strong>ह</strong> राज ्यक मुख ्य भाषा मैिथली <strong>ह</strong>ैत सेलगभग पक् का अिछ ।स ्ता<strong>िव</strong>त राज ्य सँ मैिथलीक अपेक्षाको भाषाके िदघ र्कािलन बनएबाक लेल ओि<strong>ह</strong> भाषाके जनजनसँ जोडव आवश ्यक<strong>ह</strong>ोइत अिछ । आ जनमु◌ुिख बनएबाक लेल रोिजरोटी सँ जोरब, राज ्यक अिधकारीकअथा र्त कामकाजी भाषा बनाएब अिछ । बोलीचालीक भाषामे मा िसिमत <strong>ह</strong>ोइत गेलमैिथली भाषा जँ अि<strong>ह</strong> राज ्यक मुख ्य भाषा बत अिछ तऽ मैिथली भाषाक लेल नवस ्विण र्म युगक शुवात <strong>ह</strong>ैत ।मुदा अख <strong>िव</strong> बाधासभ आ<strong>िव</strong> सकैत अिछ ।95


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मधेशवादी दलसभ अि<strong>ह</strong> पुनसंरचनाके र् स ्वीकार नि<strong>ह</strong> कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ । तऽ िकछ आनदल सभ से<strong>ह</strong>ो एकर <strong>िव</strong>रोधमे अिछ ।अपना भाषाके स ्थािपत करएबाक लेल सिमित सँ स ्त<strong>िव</strong>त संरचना यथावत सं<strong>िव</strong>धानसभासँ स ्वीकृत <strong>ह</strong>ोइक ति<strong>ह</strong> लेल सम ्प ूण र् मैिथली भाषीकेँ एक ज ुट भऽ आगा आएवआवश ्यक अिछ ।िमिथला राज ्य स ्थापना संघष र् सिमित सि<strong>ह</strong>त मैिथली भाषाक मे काय र्रत संघसंस ्थाक मुख दाियत् व बत अिछ जे अि<strong>ह</strong>के लेल आगा आवय,स ्ता<strong>िव</strong>त राज ्य मे अन ्यभाषी सभ से<strong>ह</strong>ो छिथ । तएँ <strong>ह</strong>ुनक भाषाके संरक्षणक<strong>िव</strong>श ्वास िदयबैत मैिथली भाषाके स ्थािपत करायब आवश ्यक अिछ । मुदा काजकठीन अिछ । एि<strong>ह</strong> चुतीकेँ स ्वीकार करि<strong>ह</strong> परत।कान ्त यशोिदयाक बीच साओ मासमे <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> भऽ गेल।96


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सुजीतकुमार झापालमे िमिथला राज ्यकी सम ्भव छैक ?पालक सं<strong>िव</strong>धानसभाक राज ्य प ूनसंरचना र् तथा राज ्यक शि बा ँटबखरा सिमित अपनितबेदनमे िमिथला भोजपुर कोच मधेश नामक राज ्य रखलाक बाद िमिथला नाम सँराज ्य बनत तकर सम ्भावना बढल अिछ । पालमे १४ टा राज ्यक आवश ्या र<strong>ह</strong>लओ ितवेदनमे उल ्लेख अिछ ।राज ्य प ूनसंरचना र् तथा राज ्यक शि बाटबखरा सिमितक सदस ्य राम चन ् झा क<strong>ह</strong>ैतछिथ –‘नया ँ सं<strong>िव</strong>धान िनमा र्णक लेल सिमितक ितवेदनकेँ आिधकािरकता म<strong>ह</strong>त् वप ूण र् र<strong>ह</strong>ल97


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तएँ पालमे िमिथला राज ्य <strong>ह</strong>ैत, अि<strong>ह</strong> गप ्पकेँ नजर अन ्दाज नि<strong>ह</strong> कएल जा सकैतअिछ ।’िमिथला राज ्य संघष र् सिमित से<strong>ह</strong>ो आव िमिथला राज ्य <strong>ह</strong>ैत ताि<strong>ह</strong>मे को भा ँगठ नि<strong>ह</strong>र<strong>ह</strong>ल क<strong>ह</strong>ैत अिछ । संघष र् सिमितक संयोजक परमेश ्वर कापड़ि◌ क<strong>ह</strong>ैत छिथ–‘पालमे राज ्यक लेल जे तत् वसभ चा<strong>ह</strong>ी से िमिथला लग मा छल तएँ ई तऽ<strong>ह</strong>ोब<strong>ह</strong>ेके छल । तखन िमिथला संग आओर नाम जोिड <strong>दे</strong>ल गेल अिछ , ताि<strong>ह</strong> पर<strong>ह</strong>मरा सभकेँ आपि अिछ ।’ (नीचा ँक नाकेँ पैघ पमे <strong>दे</strong>खबा लेल िक क)‘िमिथला भोजपुरा कोच मधेशक स ्थानपर िमिथला मा र<strong>ह</strong>ैत तऽ बेशी शन ्नता<strong>ह</strong>ोइत’ कापिड आगा क<strong>ह</strong>लनि<strong>ह</strong> ् । ओना राज ्य प ूनसंरचना र् तथा राज ्यक बा ँटबखरासिमितक सदस ्य एव ं प ूव र् मन ्ी राम चन ् झा क<strong>ह</strong>ैत छिथ –‘नाममे से<strong>ह</strong>ो िमिथला अिछफेर एकर राजधानी से<strong>ह</strong>ो जनकपुर तखन अओर सँ की लेना <strong>दे</strong>ना ।’ ओना <strong>िव</strong>श ्लेषकसभ राज ्य प ूनसंरचना र् तथा राज ्यक शि बा ँटबखरा सिमित <strong>दे</strong>शक मुख आिधकािरक98


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्शि <strong>ह</strong>ोइतो एकर िरपोट र् पर ब<strong>ह</strong>ुत रास अभ्यास करबाक बा ँकी र<strong>ह</strong>ल क<strong>ह</strong>ैत छिथ। तएँ ब<strong>ह</strong> ुत उत् साि<strong>ह</strong>त <strong>ह</strong>ोएबाक आवश ्या नि<strong>ह</strong> अिछ ।िमिथला राज ्यक स ्थापनामे बाधाएक िदस राज ्य प ूनसंरचना र् तथा राज ्यक शि बा ँटबखरा सिमितक ितवेदन मे िमिथलाराज ्य स ्थापनाक बात अएलाक बाद ज<strong>ह</strong>ा ँ िकछ मैिथल संघ संस ्था सभ उत् साि<strong>ह</strong>त अिछओति<strong>ह</strong> एकर ितवेदन अिबते पालमे <strong>िव</strong>वाद ठाढ भऽ गेल अिछ । पालकमधेशवादी दलसभ मधेश राज ्यमे िमिथला उपराज ्यक बात कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ ।पालक मुख मधेशवादी दल मधेशी जनअिधकार फोरमकेँ केन ्ीय अध ्यक्ष उपेन ्यादव क<strong>ह</strong>ैत छिथ –‘<strong>ह</strong>म स ्वय ं मैिथल छी मुदा िमिथला केँ तख <strong>िव</strong>कास <strong>ह</strong>ैत जखनमधेश राज ्यक स ्थापना <strong>ह</strong>ैत आ ओि<strong>ह</strong>मे िमिथला र<strong>ह</strong>त ।’ओ एक मधेश स ्वाय <strong>दे</strong>श बा<strong>ह</strong>ेककेँ बात बदा र्स ्त नि<strong>ह</strong> कएल जा सकैत अिछक<strong>ह</strong>लनि<strong>ह</strong> ् । मधेशी जनअिधकार फोरम पाल, मधेशी जनअिधकार फोरमलोकतानिक, ् तराई मधेश लोकतानिक ् पाटीर् आ सदभावना पाटीर् संयु पमे एकमधेश <strong>दे</strong>शकेँ लऽ कऽ आन ्दोलन कऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ ।मधेशी दलसभक <strong>िव</strong>रोध िमिथला राज ्य स ्थापनामे सभ सँ बेसी बाधक बिन र<strong>ह</strong>ल अिछ।99


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मैिथल सभकेँ आपि कतयब<strong>ह</strong>ुतो मैिथलकेँ नाम पर आपि छनि<strong>ह</strong> ् । ओ सभ क<strong>ह</strong>ैत छिथ ‘िमिथला भोजपुराकोच मधेशक स ्थान पर मा िमिथला र<strong>ह</strong>बाक चा<strong>ह</strong>ी । िमिथला लग राज ्य बनबाक सभसँ बेसी आधार अिछ ।’ आधारकेँ ष ्ट करैत रामानन ्द युवा क् लब जनकपुरकअध ्यक्ष िदपेन ् ठाकुर क<strong>ह</strong>ैत छिथ– ‘िमिथला संगे इित<strong>ह</strong>ास भुगोल मा नि<strong>ह</strong> वतर्मानमे से<strong>ह</strong>ो सभ चीज अिछ ।’एखन िमिथला भोजपुरा कोच मधेश राज ्यक सीमा जे िनधारण र् कएल गेल छैक सेपालक झापा िजल ्ला सँ पसा र् िजल ्ला धिर अिछ । जाि<strong>ह</strong>मे किरव ४६ ितशतमैिथली भाषी छिथ । ५४ ितशतकेँ नजर अन ्दाज नि<strong>ह</strong> कएल जा सकैत अिछ ।जँ सभ भाषाकेँ राज ्य भाषाक पमे स ्थान <strong>दे</strong>ल गेलै तऽ मैिथली भाषाकेँ बेसीक्षित <strong>ह</strong>ैत । जानकार सभक असार मैिथली बा<strong>ह</strong>ेककेँ भाषा से<strong>ह</strong>ो राज ्यक भाषाभऽ सकैत अिछ । ताि<strong>ह</strong> सँ मैिथली भाषाकेँ जे अलग प सँ फाइदा <strong>ह</strong>ोइतै सेनि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ैत ।ज्ञात<strong>ह</strong>ुए पालमे पाली भाषाक बाद सभ सँ बेसी बाजल जाय बला भाषा मैिथलीअिछ।100


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िमिथला राज ्य स ्थापनाक आन ्दोलन कतयिमिथला राज ्य स ्थापनाक आन ्दोलन जाि<strong>ह</strong> पमे बढबाक चा<strong>ह</strong>ी से नि<strong>ह</strong> बिढ र<strong>ह</strong>ल अिछ। खास कऽ डकुमेन ्टेशनकेँ <strong>िव</strong>षयमे जेना िकछो नि<strong>ह</strong> भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ । एमालेता िशतल झा, साि<strong>ह</strong>त् यकार डा. सुरेन ् लाभ, डा. <strong>िव</strong>जय कुमार िसं<strong>ह</strong>, प ूव र् मन ्ीराम चन ् झा विरष ्ठ राजनीितक <strong>िव</strong>श ्लेषक सीके लाल, माओवादी ता राम िरझनयादव ,डा. <strong>िव</strong>रेन ् पाण ्डे, साि<strong>ह</strong>त् यकार धीरेन ् मिष र् सि<strong>ह</strong>तक व ्यि सभक िकछकाय र्प आएल अिछ मुदा ओ<strong>ह</strong>ो संि<strong>ह</strong>त नि<strong>ह</strong> अिछ । िमिथला राज ्य स ्थापनाक मा ँगकेँ लऽ कऽ िमिथला राज ्य संघष र् सिमित गठन तऽ भेल अिछ मुदा एक वष र् िभतरआन ्दोलनकेँ नाम पर सडकपर क<strong>िव</strong> गोष ्ठी बा<strong>ह</strong>ेक ते<strong>ह</strong>न उल ्लेखनीय काज िकछ नि<strong>ह</strong>भेल अिछ । ओना संघष र् सिमितक सिचव रमेश रञ् जन झा संघष र् सिमित खासे काजनि<strong>ह</strong> कएलक अि<strong>ह</strong> बातकेँ मानयकेँ लेल तैयार नि<strong>ह</strong> छिथ । ओ क<strong>ह</strong>ैत छिथ ‘संघष र्सिमित िमिथला राज ्यक लेल ल<strong>िव</strong>केँ काज करैत आएल अिछ ।’ओना िमिथला नाकला पिरषद जनकपुर, रामानन ्द युवा क् लबक अिभयानकेँ से<strong>ह</strong>ो नजरअन ्दाज नि<strong>ह</strong> कएल जा सकैत अिछ । मुदा मि<strong>ह</strong>ना द ू मि<strong>ह</strong>ना पर एकटा द ू टाकाय र्म कऽ <strong>दे</strong>लौ ं ताि<strong>ह</strong> सँ ठोस उपलबिध ् नि<strong>ह</strong> भऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ ।101


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्इित<strong>ह</strong>ासमे िमिथलािमिथलाक परम ्परागत सीमा ब ृ<strong>ह</strong>द<strong>िव</strong>ष ्पुराणक िमिथला म<strong>ह</strong>ात् म खण ्डमे विण र्त अिछ ।जाि<strong>ह</strong>केँ आधार मािन कवीश ्वर चन ्दा झा िमिथलाक सीमा सम ्वन ्धमे अि<strong>ह</strong> कार वण र्नकए छिथ –गंगा ब<strong>ह</strong>िथ जिनक दिक्षण िदिश, प ूव र् कौिशक धारापशिचम ् ब<strong>ह</strong>िथ गण ्डकी उर ि<strong>ह</strong>मबत बल <strong>िव</strong>स ्ताराकमला ियुगाअम ृता धेमुड़◌ा वागमित कृतसारामध ्य ब<strong>ह</strong>िथ लक्ष् मणा ित से िमिथला <strong>िव</strong>ागाराअि<strong>ह</strong> भूभागक <strong>िव</strong>स ्तार अि<strong>ह</strong> कार प ूव र् पशिचम ् किरव २९० िकलो िमटर , उर दिक्षणकिरव १९३ िकलो िमटर <strong>ह</strong>ोइत अिछ । जाि<strong>ह</strong> असार एकर कुल फल ५५<strong>ह</strong>जार ९७० ब िकलो िमटर र<strong>ह</strong>ल अिछ । ई एखन पाल आ भारतमेँ बिटगेल अिछ ।ज<strong>ह</strong>ा ँ धिर िमिथलाक स ्थापनाक बात अिछ <strong>िव</strong><strong>दे</strong>ध माधव सरस ्वती तीर सँ आिब िमिथलामेआय र् सभ्यताक <strong>िव</strong>स ्तार कएलनि<strong>ह</strong> ् । आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> वा जनक राज ्य व ंशक आधारशीला102


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्राखल गेल । अि<strong>ह</strong> व ंशमे जनक ितीय नाम सँ चिच र्त िशर ध ्वज भेल छला<strong>ह</strong> ।िजनक पुी भगवती सीता र<strong>ह</strong>िथ । <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> राज ्य कुलक िमिथला पर शासनक समय३००० ईश ्वी प ूव र् सँ ६०० ईश ्वी प ूव र् धिर अमािनत अिछ ।पालमे िमिथला राज ्य िकयािमिथलाकेँ स ्विण र्म इित<strong>ह</strong>ास अिछ । मा पालेके लेल जाए तऽ कि<strong>ह</strong>यो मैिथलीभाषाके सार राज ्य सभाधिर छल । राजधानी काठमाण ्डूक म ूल भाषा मैिथली छल। मुदा अखन मैिथली जनबोली धिर िसिमत भऽ गेल अिछ । एकर कला परम ्पराक<strong>िव</strong>कास <strong>ह</strong>ोबय नि<strong>ह</strong> सिक र<strong>ह</strong>ल अिछ । भारतक मध ुवनी पेनिट ् जतय <strong>िव</strong>श ्व बजारमेत<strong>ह</strong>लका मचौ अिछ ओति<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>श ्व िस िमिथला पेनिटक ् एकटा सीिमत बजार अिछ। ओ<strong>ह</strong>ु पर मैिथल सभक प<strong>ह</strong>ु ँच नि<strong>ह</strong> अिछ । विरष ्ठ राजनीितक <strong>िव</strong>श ्लेषक सीकेलाल क<strong>ह</strong>ैत छिथ ‘िमिथला राज ्यक आवश ्यकता आ ँगुर पर नि<strong>ह</strong> गनाओल जा सकैया’ ।ओ सम िमिथलाक <strong>िव</strong>कासक लेल िमिथला राज ्यक आवश ्यकता र<strong>ह</strong>ल बतौलनि<strong>ह</strong> ् । <strong>ह</strong>ुनकअसार िमिथलाक गुमल पि<strong>ह</strong>चान पुनः ाप ्तीक लेल िमिथला राज ्यक आवश ्यकता अिछ।103


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१. डा.रमान झा ‘रमण’-तानाथझा/ सुभझा जशतवािष र्की २. -काश च-‘योग’ एका ंकीक र ंगम ंचीय दृ ि१डा.रमान झा ‘रमण’तानाथझा/ सुभझा जशतवािष र्की‘<strong>ह</strong>म आिग आ <strong>ह</strong>मरा ज्िलत कएिन<strong>ह</strong>ार तनाथ बसात।’ - सुभ झाराष्ीय ाधीनता संामक आिग जेना-जेना सुनगैत, पजरैत एव ं ल<strong>ह</strong>कैत गेल,िमिथलाक संग िमिथलाक भौगोिलकसीमासँ बा<strong>ह</strong>र सा ंृितक िमिथलाक लोकमे अपन भाषा, साि<strong>ह</strong> एव ं संृितक <strong>िव</strong>कास,चार-सार एव ं संरक्षणक चेतना से<strong>ह</strong>ो मशः घनीभूत <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ल। एि<strong>ह</strong>104


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चेतनाक फलप गत शताीक पि<strong>ह</strong>ल दशक, मैिथली भाषा-साि<strong>ह</strong>क लेल अम<strong>ह</strong>त्प ूण र् अिछ। सा ंृितक िमिथलाक ब ु मैिथल, मैिथलीमे प-पिकाक सादन-काशन ओ<strong>ह</strong>ी दशकमे आर कएल। एि<strong>ह</strong> सभर्मे <strong>िव</strong>ावाचित मध ुस ूदन ओझा एव ंम.म.मुरलीधर झाक नाम आदरक संग रण कएल जाइछ। ओ<strong>ह</strong>ी दशकमे कमसँ कमएक सोडि<strong>ह</strong> मैिथलीक अवदानी साि<strong>ह</strong>कारक ज भेल। ओ सभ अपन ितभाअयन-अशीलन एव ं माभाषा मसँ िमिथला भाषाक मानकीकरण कएल। भाषा लेल<strong>िव</strong>िभ कारक ितमान ािपत कएल। <strong>ह</strong>ुनका लोकिनक संघष र्शील िसँ मैिथलीकआधार सुदृढ भेल। सर<strong>ह</strong>पाद, ोितरीर आ म<strong>ह</strong>ाक<strong>िव</strong> <strong>िव</strong>ापितक भाषा मैिथली,राष्ीय-अरराष्ीय रपर भाषा-कुलमे गिरमाप ूण र् ान पािब सकल। दोसर िदश ओसभ अपन-अपन कारिया◌ी ितभासँ मैिथली-साि<strong>ह</strong>मे उृ <strong>िव</strong><strong>िव</strong>धवणीर् रचनाक पथारलगा <strong>दे</strong>लिन। <strong>ह</strong>ुनका लोकिनक सम क्षमता आ ऊजा र् मैिथली साि<strong>ह</strong>क संवध र्न लेल तँछलैके, ए<strong>ह</strong>ू लेल ओ सभ िचित एव ं यासरत छला<strong>ह</strong> जे आबएबाला युगमे अपनमाभाषाक ित लोकमे स<strong>ह</strong>ज अराग र<strong>ह</strong>ैक, सता एव ं ितबतामे कमी नि<strong>ह</strong>आबए तथा साि<strong>ह</strong>-सजर्नाक वा<strong>ह</strong>क गित अव नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ो। एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेतु ओ सभ परती-परा ँत<strong>ह</strong>ु जोित-कोिड पया र् भूिम तैआर कए <strong>दे</strong>लिन। आइ <strong>ह</strong>ुनके लोकिनकद ूरदिश र्ता, पिरम एव ं तापसँ उपजल जजात, <strong>ह</strong>मरा लोकिनक बीचक कतेको गोटेकािट आ ओसा फूससँ, खपड़◌ा आ खपड़◌ासँ कोठा पीिट र<strong>ह</strong>ल छिथ। ओ<strong>ह</strong>न-ओ<strong>ह</strong>नम<strong>ह</strong>ाभावक ज शतवािष र्कीक आयोजन िनिते ा एव ं रणाद अिछ। ागत105


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्यो अिछ। आयोजकक संगि<strong>ह</strong> ओ ि धवादक पा छिथ। जिनका मनमे ईआयोजन उचडल छलिन वा उचडैत छिन।सव र्थम <strong>ह</strong>म मैिथली भाषा साि<strong>ह</strong>क लेल अ म<strong>ह</strong>प ूण र् गत शताीक पि<strong>ह</strong>ल दशकमेजनमल मैिथलीक साि<strong>ह</strong>कार, यथा - अुतान द, ईशनाथझा, कालीकुमार दास,का ंचीनाथझा ‘िकरण’, काशीका िम ‘मध ुप’,गरझा ‘गश, जयनारायण झा‘<strong>िव</strong>नीत, जीवान ठाकुर, जीवनाथ झा, तानाथ झा,दामोदरलाल दास ‘<strong>िव</strong>शारद’,द ुगाधर र् झा, नरेनाथ दास ‘<strong>िव</strong>ालंकार’, बोधनारायण चौधरी, बैनाथ िम ‘याा◌ी’,भुवर िसं<strong>ह</strong> ‘भुवन’, म<strong>ह</strong>ावीर झा ‘वीर’, रमानाथ झा, रमाका झा(पाल), लीपितिसं<strong>ह</strong>, शिशनाथ चैधरी, ीवभ झा, ामान झा, सुरे झा ‘सुमन’, सुभ झा,<strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा, <strong>ह</strong>िरनन ठाकुर ‘सरोज’ आिदकेँ जे मैिथली साि<strong>ह</strong>क खं◌ँ◌ा छला<strong>ह</strong>,वतर्मान शताीक पि<strong>ह</strong>ल दशकक अिम वष र्मे रण करब। सुधी समाजक ान एि<strong>ह</strong>त िदश आकृ करए चा<strong>ह</strong>ब जे उपयु र् अवदानी साि<strong>ह</strong>कारक स ूचीमे अिधका ंश लोकसिरसब पिरसरक छिथ। अथवा सिरसब पिरसरसँ अ कारेँ◌ँ स छिथ वा सिरसबपिरसरक िश <strong>ह</strong>ण कएलापर <strong>ह</strong>ुनक सजर्नाक ितभाक अंकुर ुिटत भएप<strong>िव</strong>त-पुित भेल अिछ। अपन भाषा-साि<strong>ह</strong>क चार-सार एव ं संरक्षण लेल106


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सिदखन तर एि<strong>ह</strong> उव र्र पिरसरक समागत माभाषा अरागी एव ं <strong>िव</strong>ज्ञजनकेँ <strong>ह</strong>मरणाम िनवेिदत अिछ।डा.सुभ झा (ज 09 ज ुलाइ, 1909 - <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ावसान 13 मइ, 2000) िलखलिन अिछजे ‘<strong>ह</strong>म आिग आ <strong>ह</strong>मराज्िलत कएिन<strong>ह</strong>ार तानाथ बसात।’ सुभ झा एव ं तानाथ झा( ज 22अग, 1909 - <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ावसान 02 मइ, 1984)क पािरवािरक प ृभूिम िभ छल, अयनएव ं अापनक <strong>िव</strong>षय िभ छल, भावो िभ छलिन तथािप आिगक दा<strong>ह</strong>कता बसातकगित पािब ते<strong>ह</strong>न ताप उ कएलक जे पटना <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे मैिथलीक ीकृितकबाटक कतेको ढ़◌ेङ जिर सुा<strong>ह</strong> भए गेल। ितकूल भाव एव ं प ृभूिमक लोकमेए<strong>ह</strong>न समप र्ण, िनःाथ र् िम भाव एव ं िमिल सामािजक काज करबाक तरताक उदा<strong>ह</strong>रणसव र्था द ुल र्भ अिछ। डा.द ुगानाथ र् झा ‘ीश’ िलखल अिछ जे मैिथली साि<strong>ह</strong>क सजग<strong>ह</strong>री िसटक सद तनाथ झा, अपन अन िम डा. सुभ झाक संग मैिथलीकीकृितक सभ काय र्क संयोजन कएल करिथ। ओ इ<strong>ह</strong>ो िलखल अिछ जे सुभ झाकचतुर-याससँ तानाथ झा िसटर िनवािचत र् भेल छला<strong>ह</strong>। से ठीके, जँ डेग-डेगपर डा.सुभ झाक स<strong>ह</strong>योग तानाथ झाकेँ नि<strong>ह</strong> भेटल रि<strong>ह</strong>तिन तँ <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयकरपर मैिथलीक माताक <strong>ह</strong>ेतु यासरत संामी दलक सफल क जे य<strong>ह</strong>ुनका भेिट र<strong>ह</strong>ल छिन, से सव नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत। आ तखन मैिथली स ूप र्नखाक <strong>ह</strong>ाथेँकि<strong>ह</strong>आ झपटा लेल गेल रि<strong>ह</strong>तिथ।107


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तानाथ झाक अवदानतानाथ झाक अवदानकेँ द ू कोिटमे रािख सकैत छी - क.आोलनाक एव ं ख. साि<strong>ह</strong>सजर्ना ारा मैिथली साि<strong>ह</strong>क संवध र्न।तानाथ झाक आोलनाक काज मोटामोटी चािर कारक अिछ - 1. पटना<strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयक उतर कक्षामे मैिथलीक ीकृित, 2. िशक्षक समुदायक लेल संघष, र् 3.िशक्षाक ामे <strong>िव</strong>कास काय र्- चधारी िमिथला कालेजमे <strong>िव</strong>िभ <strong>िव</strong>षयक पढ़◌ाइकआर <strong>ह</strong>ोएब तथा सिरसबमे <strong>ह</strong>ुनक सत् याससँ कालेजक ापना। तथा, 4. अिखलमैिथली साि<strong>ह</strong> पिरषदक मीक पमेँ मैिथली भाषा आ’ साि<strong>ह</strong>क चार-सार एव ंसंवध र्न। सामािजक संलता, सामािजक काय र्मे िचक ास तथा ि केित <strong>िव</strong>चार-धाराक मुखताक पिरणामसँ कतेको मैिथल वा मैिथलीक ाापक आ सरकारी एव ंगैर-सरकारी सेवामे छोट-पैघ ओ<strong>ह</strong>दापर सेवारत लोक ई क<strong>ह</strong>ैत-बजैत सुनलजाइत छिथ जे <strong>ह</strong>मर काज पढ़◌ाएब िथक, <strong>ह</strong>मर काज िलखब िथक, <strong>ह</strong>मर काजआोलन करब वा िमिथला, मैिथल, मैिथली करब नि<strong>ह</strong> िथक। तानाथ झा एव ं सुभझा एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>चारक नि<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong> जे मैिथलीक अिधकारक <strong>ह</strong>ेतु संघष, र् ाअिधकारक सुरक्षाक तथा अापन वा साि<strong>ह</strong>-सजर्ना करब प ृथक-प ृथक वक लोककदािय िथकैक। ओ साि<strong>ह</strong>-सजर्ना एव ं मैिथलीक आोलनमे सियताकेँ एक दोसरकप ूरक मात छला<strong>ह</strong>। साि<strong>ह</strong>-सजर्ना आ जागरण-अिभयानमे सिय का ंचीनाथ झा‘िकरण’क नाम आदरक संग ए<strong>ह</strong>ी कारणसँ लेल जाइत अिछ। आ इए<strong>ह</strong> कारण िथक जे108


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सभ कारक सरकारी माता, सु<strong>िव</strong>धा, ोा<strong>ह</strong>न एव ं सुरक्षाक अछैतो मैिथली◌ेकाापक अथवा मैिथलीक साि<strong>ह</strong>कारक सामािजक ीकाय र्ता सम्ित ासोुख अिछ।को ंकणीक िस लेखक, अङरेजीक िशक्षक एव ं संघष र्रथी डा. आर.केलकर िलखल अिछजे अपन भाषाकेँ सम ृ करबा लेल पि<strong>ह</strong> ओ सभ साि<strong>ह</strong> सजर्ना कएल, जखन बोलीकि<strong>ह</strong> अपमािनत कएल जाए लागल तँ भाषा<strong>िव</strong>ज्ञानक छा भए गेला<strong>ह</strong> आ जखन शुसभ <strong>ह</strong>ुनकर भाषाकेँ समा करबा लेल एव ं गोवाकेँ भारतक मानिचसँ पोिछ <strong>दे</strong>बाकगीर चािल चलल तँ राजनीितज्ञ बिन गेला<strong>ह</strong>। मैिथलीकेँ उिचत <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयीय मातालेल ू<strong>ह</strong> रचना कएिन<strong>ह</strong>ार एव ं साि<strong>ह</strong> सजर्क तानाथ झा एव ं सुभ झा <strong>ह</strong>मरालोकिनक आदश र् पुष छिथ। तानाथ झाक िसँ रणा लेबाक िथक जेआजी<strong>िव</strong>काक <strong>िव</strong>षय िभ र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँपर माभाषाक सेवामे जँ माभाषाक ित अराग<strong>ह</strong>ो, तँ को बाधा-वधान नि<strong>ह</strong> छैक। आओरो िकछु उदा<strong>ह</strong>रण अिछ। ो. <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>नझा पढलिन आ पढ़◌ौलिन दश र्नशास् मुदा िलखलिन मैिथलीमे। डा.जयका िम आो. उमानाथ झा पढलिन आ पढ़◌ौलिन अङरेजी, मुदा भंडार भरलिन मैिथलीक। ो.बोधनारायण िसं<strong>ह</strong> पढलिन आ’ पढ़◌ौलिन ि<strong>ह</strong>ी, मुदा आजीवन समिप र्त र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> मैिथलीकलेल। सम्ित िित एव ं मानिसकता िकछु िभ अिछ। आन <strong>िव</strong>षयक मैिथलाापककेँ , अपवाद छोिड, मैिथली पढबा-िलखबामे अिच छिन आ’ अपन माभाषामेरचना करब अपन <strong>ह</strong>ीनता ब ुझैत छिथ तँ दोसर िदश मैिथलीक काय र्ममे आन <strong>िव</strong>षयकाापकेँ म ंच वा सिय <strong>दे</strong>िख मैिथलीक ाापक कुआइ छिथ। अथ र्शास्काापक तानाथ झाक ि आ’ माभाषा-म अकरणीय अिछ।109


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तानाथ झाक अवदान - साि<strong>ह</strong>-सजर्नातानाथ झाक सजर्नाक ितभाक दश र्न बाकालि<strong>ह</strong>मे <strong>ह</strong>ोअए लागल छल। जकरप ृभूिममे िनिते <strong>ह</strong>ुनकमाकुलमे पाि एव ं साि<strong>ह</strong>-सजर्नाक सुदीघ र् परराक भाव र<strong>ह</strong>ल <strong>ह</strong>ोएतिन। मुदा,ताािलक रक भेल छलिथ अज आचाय र् रमानाथ झा। ओ <strong>ह</strong>ुनकि<strong>ह</strong> रणासँ‘साि<strong>ह</strong> पा’क लेल माइकेल मधस ूदन दक ‘मेघनाद बध’क आदश र्पर ‘कीचक बध’कसजर्ना कएल। कोन<strong>ह</strong>ु ँ क<strong>िव</strong>क पि<strong>ह</strong>ल कृित उ कोिटक कलाक एव ं योगशील <strong>ह</strong>ो,अव असामा ितभाक ोतक िथक। तानाथ झाक मैिथली साि<strong>ह</strong>क सेवा ग एव ंप- द ून ू मे अिछ। प साि<strong>ह</strong>क अत अिछ ‘कीचक बध’ एव ं ‘कृचिरत’म<strong>ह</strong>ाका, क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>मे अिछ ‘म ंगलपंचािशका’, ‘नमा’ एव ं ‘कीण र्-<strong>िव</strong>कीण’। गमे अिछ‘एका ंकी चयिनका’, िकछु िनब, लिलत िनब, संरण आिद। ओ िकछु कथा से<strong>ह</strong>ोिलखल। बाल कथा िलखल। िमिथलाक्षरक चार-सार लेल अपन <strong>ह</strong>ाथेँ िकछु कथािलिख, तकरा िलथो कराए कािशत कराओल। एकर म<strong>ह</strong>त् कथा-दृ िसँ जतेक <strong>ह</strong>ो,िमिथलाक सा ंृितक सदा, िमिथलाक्षरक संरक्षण एव ं चार-सारक दृ िसँ अव अम<strong>ह</strong>त्प ूण र् अिछ। ओ ‘कीितर्लता’ एव ं ‘ि<strong>ह</strong>तोप<strong>दे</strong>श’क िकछु अंशक भाषा अवाद एव ं‘<strong>ह</strong>ेमलेट,’ ‘मालती-माधव’ एव ं ‘रावली’क गमे नासार िलिख कािशत कएल। एि<strong>ह</strong>सभमे तानाथ झाक <strong>िव</strong>लक्षणक गक दश र्न <strong>ह</strong>ोइत अिछ। ि<strong>ह</strong>नक असंधान परकिनब, जे अङरेजी वा मैिथलीमे समए-समएपर <strong>िव</strong>िभ प-पिकामे छपल अाविध110


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्असंकिलत अिछ। ओि<strong>ह</strong>मे मुख अिछ क<strong>िव</strong> र<strong>िव</strong>नाथकृत सन 1304 सालक रौदीक वण र्न,सक<strong>िव</strong> रामदास, Vi shnu Pur i : The Mai t hi l Vai shnav Savant ,Advent ur es of Mai t hi l Pandi t s ( Sachal Mi shr a and MohanMi shra)आिद। तानाथ झाक रचना साि<strong>ह</strong>क <strong>िव</strong>शेषताक चचा र् <strong>िव</strong>ारसँ नि<strong>ह</strong> कएमा एक द ू िबुक संग स ूमे उेख करब-1. योगशीलता - तानाथ झा योगशील रचनाकार छला<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong>सँ मैिथली साि<strong>ह</strong>लाभाित भेल अिछ।‘साि<strong>ह</strong>पा’मे म<strong>ह</strong>ाकाक पारिरक मानदक आधारपर क<strong>िव</strong>शेखर बदरीनाथ झाक‘एकावली पिरणय’ छपैत छल जे सामा पाठकक रसबोध लेल सरल नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>लजाएत। सव िथक तानाथ झा सामा पाठकक िित ब ू िझ गेल <strong>ह</strong>ोिथ। ओ ओ<strong>ह</strong>ीसमय एकावली पिरणयक भाषा-िशक <strong>िव</strong>परीत मु-व ृ एव ं सरल भाषामे ‘कीचकबध’िलिख मैिथलीक मिरमे अिप र्त कए मु-व ृ िशक मैिथलीमे ीगश कएल।मैिथलीक पाठक समुदाय लेल ‘कीचक बध’क काशन गुमकीक बाद िस<strong>ह</strong>की सन सुखदभेल। एि<strong>ह</strong>ना ओ सोट िलखल। मैिथली कथाक मे िश सी जडता तोडछला<strong>ह</strong>। ो. उमानाथ झा ‘रेखािच’मे संकिलत कथाक मामसँ। एक सजर्नाकितभा स कनाशील रचनाकार साि<strong>ह</strong>मे आएल जडताकेँ तोडबाक <strong>ह</strong>ेतु कवएव ं िशवमे कोना योग करैत अिछ, तकर उदा<strong>ह</strong>रण िथक तानाथ झाक <strong>िव</strong>पुलसाि<strong>ह</strong>।111


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्2. तानाथ झाक साि<strong>ह</strong>मे समाजमे ा कुरीित, आडर, अ<strong>िव</strong>ासपर <strong>ह</strong>ारअिछ। एि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ारक िशंाक अिछ। ई सम साि<strong>ह</strong>मे स<strong>ह</strong>ज सुलभ अिछ। तानाथ झाक ंक संगसोम<strong>दे</strong>वक िलखब समीचीन अिछ:मेना-कोिकल, आ बगरामे जेना तेज अिछ बाझ।ंधारसँ िपजा चोँच छिथ से ति<strong>ह</strong>ना क<strong>िव</strong> मा ँझ।43. नारी सशीकरण - ए<strong>ह</strong>ी सिरसब गामक सुआिसन िचलेखा <strong>दे</strong>वी5 िलखल अिछ जेतानाथ झा अको पोथीतथा गीत क<strong>िव</strong>ता िलिख केँ मैिथल समाजकेँ उठौलिन। तानाथ झाक रचनाकिक संग एक मि<strong>ह</strong>लाक ममे ओि<strong>ह</strong> समाजक संग तानाथ झाक <strong>िव</strong>चार आसामािजक रपर ि<strong>ह</strong>नक अवदान ितिनत अिछ। नारीक सशीकरणक संग तानाथझाक दृ िक उदा<strong>ह</strong>रण भेटैत अिछ ुपद-सुताक चिरा ंकनमे। कीचकक व<strong>ह</strong>ारसँआतंिकत ुपद-सुता <strong>िव</strong>चारैत अिछ -‘अबला, भी,की <strong>ह</strong>म ुपद-राजकुल पाओल ज,अबला भी क<strong>ह</strong>ाबए ? क्षिय-केतु पाु-बध ू भए,112


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अबला भी क<strong>ह</strong>ाए मरब’6।एि<strong>ह</strong> प ृभूिममे ौपदीक आबल जगैत छैक -‘शाद्र्द ूली की कखन<strong>ह</strong> ु पाबए ास?’आ तखन आबलसँअिभभूत भए गुरैत अिछ -अनल-िशखा-आिलंगन-शील <strong>िव</strong>म ूढ, क्षु पतंग समान <strong>ह</strong>ोएत जिर भ।तानाथ झा मात छिथ जे स्ा◌ीगण <strong>ह</strong>मरा लोकिनक संृित ओ सताक <strong>ह</strong>ेतु‘रक्षण<strong>िव</strong>धान’ काज कएलिन ओ कए र<strong>ह</strong>ल छिथ। सम्ित स्ी-िशक्षाक सार ुत गितएँभए र<strong>ह</strong>ल अिछ जे सामािजक काणक दृ िसँ आवक िथक। को समाज अधांशकेँर्अिशक्षाक अकार म रािख उितपथपर असर नि<strong>ह</strong> भए सकैत अिछ।7डा. सु◌ुभ झासुभ झा अपन अन िम तनाथ झा जका ँ सौभाशाली नि<strong>ह</strong> छला<strong>ह</strong>। अथा<strong>ह</strong>ुनक<strong>ह</strong>ु कािशत-अकािशतसाि<strong>ह</strong> आज ुक पाठकक लेल सुलभ भए गेल र<strong>ह</strong>ैत। <strong>ह</strong>मरा जत एकर तीनटा मुखकारण अिछ -113


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्1. भाषा-साि<strong>ह</strong>क अयन-अापनमे किठन भाषा <strong>िव</strong>ज्ञान सुभ झाक काय र्-छल। द ुयो र्ग ए<strong>ह</strong>न जे िब<strong>ह</strong>ारकको <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे ता भाषा <strong>िव</strong>ज्ञानक <strong>िव</strong>भाग अाविध नि<strong>ह</strong> अिछ। ए<strong>ह</strong>न किठन<strong>िव</strong>षय के पढत आ पढ़◌ाओत?एक भाषा वैज्ञािनकक िश के <strong>ह</strong>ण करत? जँ िशे नि<strong>ह</strong> तँ गुक वैद ुकचार-सार, ापनाक खंडन-म ंडन एव ं साि<strong>ह</strong>क संकलन-काशन कोना <strong>ह</strong>ोएत? ओयं िलख छिथ जे <strong>ह</strong>म ‘आिग’ छी। आिगक योजन तँ सभकेँ <strong>ह</strong>ोइत छैक, मुदापकबाक डरसँ केओ छूबैत नि<strong>ह</strong> अिछ, <strong>दे</strong><strong>ह</strong>-<strong>ह</strong>ाथ सेिद कात भए जाइत अिछ।2. सुभ झा भाषा<strong>िव</strong>द छला<strong>ह</strong>, शास्-मम र्ज्ञ छला<strong>ह</strong>। <strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमे एक भाषाशास्ीकपमे आदर आ सानछलिन। मुदा ओ क<strong>िव</strong>ता, कथा, नाटक, एका ंकी, उपास आिद नि<strong>ह</strong> िलखल। म ंचपरजाए अपन <strong>ह</strong>ा-ंक मामसँ लोकक मर ंजन नि<strong>ह</strong> कएल। <strong>िव</strong>त्जनक बीचआदरक पा सुभ झा सामा पाठकक लोकिय रचनाकार <strong>ह</strong>ोइतिथ कोना? तथा,3. सुभझा सन कीितर्पुषक संतानमे <strong>ह</strong>ुनक कृितक संरक्षण एव ं चार-सारक ितअिभिचक अभाव अिछ।एि<strong>ह</strong>सँ ि<strong>ह</strong>नक कािशत रचना द ुल र्भ भए गेल। अकािशत काशमे नि<strong>ह</strong> आिब सकलअिछ।114


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सु◌ुभ झाक कृ◌ृित:संृत, ि<strong>ह</strong>ी, अङरेजी, ंच एव ं जम र्न भाषाक ज्ञाता सुभ झाक पि<strong>ह</strong>ल रचना कोनिथक आ से कि<strong>ह</strong>आ छपलतकर जनतब तँ <strong>ह</strong>मरा नि<strong>ह</strong> अिछ। मुदा, <strong>ह</strong>मरा जे ि<strong>ह</strong>नक कािशत पि<strong>ह</strong>ल रचना<strong>दे</strong>खबाक अवसर भेटल अिछ से िथक िमिथला िमि<strong>ह</strong>रक एकसँ बेसी अंकमे कािशत‘मैिथली भाषाक उत्ित’8 <strong>िव</strong>षयक लेख। एि<strong>ह</strong> लेखमे जाि<strong>ह</strong> कारेँ <strong>िव</strong>िभ <strong>िव</strong>ानकमतक खंडन-म ंडनक उपरा अपन मत ािपत कएल अिछ, सुभ झाक गीरअयनक ोतक िथक। दोसर िथक ‘मैिथलीमे संावाचक श ओ <strong>िव</strong>शेषण’9। इ<strong>ह</strong>ोिथक ओ<strong>ह</strong>ी म ूल-गोक। एि<strong>ह</strong>सँ ई अिछ जे सुभ झाक िय <strong>िव</strong>षय भाषा<strong>िव</strong>ज्ञानक अयन छल आ मैिथलीक भाषा वैज्ञािनक <strong>िव</strong>ेषण करब <strong>ह</strong>ुनक इ छलिनThe For mat i on of The Mai t hi l iLanguage क असार ओ सव र्थमपटना कालेजक डा.ए.बनजीर् शास्ीक िन<strong>दे</strong>र्शनमे काज आर कएल। मुदा समाभेलिन डा.सुनीित कुमार चटजीर् क िन<strong>दे</strong>र्शनमे।10सुभ झाक रचना द ू कारक अिछ। पि<strong>ह</strong>ल कोिटमे अिछ मैिथली भाषा सीअङरेजीमे िलिखत साि<strong>ह</strong>। एि<strong>ह</strong>कोिटमे अ म<strong>ह</strong>त्प ूण र् अिछ The For mat i on ofThe Mai t hi l iLanguage11 आ The Songs of115


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Vi dyapat i . 12 The For mat i on of The Mai t hi l i Language ि<strong>ह</strong>नकशोध ब िथक जाि<strong>ह</strong>पर पटना<strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे डी.िलट क उपािध भेटल छलिन तथा The Songs ofVi dyapat iपाल ोतक आधारपर <strong>िव</strong>ापितक 262 गीतक सं<strong>ह</strong> िथक। एि<strong>ह</strong>मे <strong>िव</strong>ापित गीतकभाषा वैज्ञािनक <strong>िव</strong>ेषण एव ं गीतक अङरेजी अवाद अिछ। दोसर कोिटमे अबैतअिछ मैिथलीमे सािदत एव ं िलिखत पोथी सभ। ‘<strong>िव</strong>ापित-गीतसं<strong>ह</strong>’’मे <strong>िव</strong>ापितक370 गीत अिछ। एि<strong>ह</strong> सं<strong>ह</strong>क भूिमका लेखक छिथ ो.आन िम। <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श याावण र्नक द ू टा पोथी ‘वास जीवन’ ( 1950) एव ं ‘याा करण शतक’ ( 1981) छिन। ओ27 अग, 1946 ई केँ द ू वष र्क लेल पटना <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालक अदानपर तथा म<strong>ह</strong>ाराजकामेर िसं<strong>ह</strong>सँ ा आिथ र्क स<strong>ह</strong>योगसँ उ िशक्षा <strong>ह</strong>ेतु ा ंस गेल छला<strong>ह</strong>। ओतए ओअथ र्वेदक पैाद, आध ु िनक भाषा <strong>िव</strong>ज्ञान तथा िन <strong>िव</strong>ज्ञानक <strong>िव</strong>शेष अयन कएल।13ओ<strong>ह</strong>ी यााक <strong>िव</strong>लक्षणक वण र्न एि<strong>ह</strong> द ून ू पोथीमे अिछ। ‘नाितक पाक उर’ पाकश ैलीमे कि<strong>ह</strong> सकैत छी जमाि<strong>ह</strong>र लालक Di scover y ofI ndi aक श ैलीमे िलिखतपोथी िथक। ओ अको जम र्न आ ंचमे िलिखत पोथीक अवाद ि<strong>ह</strong>ी आ’अङरेजीमे कए छिथ।14 जे जम र्न आ ंचमे ि<strong>ह</strong>नक असाधारण अिधकार <strong>दे</strong>खबैतअिछ। मुदा ि<strong>ह</strong>नक एि<strong>ह</strong><strong>िव</strong>ता एव ं ज्ञानरािशक फलसँ मैिथली विचत ं रि<strong>ह</strong> गेल।सु◌ुभ झाक म<strong>ह</strong>:116


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्1. यिप सुभ झाक प ूव र्<strong>ह</strong>ु िकछु <strong>िव</strong><strong>दे</strong>शी आ िकछु भारतीय भाषा<strong>िव</strong>द मैिथली भाषाकअयन ुत कए छला<strong>ह</strong>।मुदा, पि<strong>ह</strong>ल ि भाषा<strong>िव</strong>द डा.सुभ झा भेला<strong>ह</strong> जे एतेक गीरता एव ं <strong>िव</strong>ारसँिमिथला भाषाक <strong>िव</strong>ेषण कएल जाि<strong>ह</strong>सँ <strong>िव</strong>-भाषाक मानिचपर मैिथलीकेँ ितािपत<strong>ह</strong>ोएबामे भाषावैज्ञािनक आधार भेटल।2. <strong>िव</strong>ापित गीतक भाषा शास्ा◌ीय <strong>िव</strong>वेचन एव ं गीतक अवाद अङरेजीमे कए<strong>िव</strong>ापित गीतक म<strong>ह</strong>केँ सव र्थमअरराष्ीय पाठकक समक्ष आनल।3. मैिथलीक <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श याा साि<strong>ह</strong>क पि<strong>ह</strong>ल लेखक छिथ सुभ झा। सुभ झासँ प ूव र्<strong>ह</strong>ुकतोक मैिथली <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श याा कए छल <strong>ह</strong>ोएता<strong>ह</strong>। प ूव र्क अपेक्षा बेसी लोक <strong>दे</strong>श<strong>िव</strong><strong>दे</strong>श मण, उ िशक्षा वा आजी<strong>िव</strong>का <strong>ह</strong>ेतु जाइत अिछ, मुदा डा.जगदीशच झाकेँछोिड यााक ममे ा अभवकेँ मैिथलीमे िलिपब कए अपन माभाषाक याासाि<strong>ह</strong>क संवध र्न कएिन<strong>ह</strong>ार कम लोक छिथ। आ’ से<strong>ह</strong>ो एतेक स ूता एव ं ापकपसँ।4. ‘नाितक पक उर’मे एक इित<strong>ह</strong>ासकार जका, ँ िकु सरल भाषा एव ं नव ढ़◌ंगें ओमैिथलीक ीकृित <strong>ह</strong>ेतु कएल117


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गेल आोलन एव ं <strong>िव</strong>िभ समा आिदपर अपन <strong>िव</strong>चार िनभीर्कता एव ं ताक संगुत कएल अिछ। एकरा जँ भाषा-आोलनक <strong>िव</strong>चार धान इित<strong>ह</strong>ासक पोथी क<strong>ह</strong>ी,तँ अुि नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोएत।5. डा.सुभझा राष्ीय भावना एव ं िमिथला, मैिथल एव ं मैिथलीक मसँ ओतोतछला<strong>ह</strong>। ि<strong>ह</strong>नक एि<strong>ह</strong> पक दश र्न‘वास जीवन’ एव ं ‘यााकरण शतक’सँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ। पेिरसमे ि<strong>ह</strong>नक वस्ाभरण<strong>दे</strong>िख दश र्क सभ डा. एस.राधाकृनक समक्षि<strong>ह</strong>मे ि<strong>ह</strong>नकि<strong>ह</strong> डा. एस.राधाकृन ् ब ू िझआकिष र्त भए गेल छला<strong>ह</strong>।156. ा <strong>िव</strong>ाक गीर वेा, भाषा<strong>िव</strong>ज्ञानक का पित, भाषा<strong>िव</strong>द, सफल अवादक,स<strong>ह</strong>जता आ सरलताकितम ू ितर्, सिदखन असंधानरत शोध-िन<strong>दे</strong>र्शक, <strong>िव</strong>ानक बीच <strong>िव</strong>ान एव ं सामाक बीचसामा, िनरअ<strong>ह</strong>ंकारी डा.सुभ झा िमिथलाक सारत परराक एक ए<strong>ह</strong>न <strong>िव</strong>भूित छिथजिनक नामि<strong>ह</strong>सँ मैिथल समाज अपनाकेँ गौरवाित अभव करैत अिछ।अमे क<strong>ह</strong>ए चा<strong>ह</strong>ब जे आोलनी भाषा<strong>िव</strong>द साि<strong>ह</strong>कार डा. सुभ झा क<strong>िव</strong>ता, कथा,उपास आिद िलिखमैिथलीक लोकिय लेखक वा म ंचासीन भए ोता-दश र्कक आकष र्णक के भनि<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong>भेल <strong>ह</strong>ोिथ। मुदा, राष्ीय118


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अरराष्ीय रपर <strong>िव</strong>ज्ञजनक बीच जतेक ओ पढल जाइत छिथ वा उृत <strong>ह</strong>ोइतछिथ, से िकनसाइते मैिथलीक म<strong>ह</strong>ानसँ म<strong>ह</strong>ान लेखककेँ सौभा भेल <strong>ह</strong>ोिन वा<strong>ह</strong>ोएतिन। ई मा डा.सुभ झा िथका<strong>ह</strong> जे मैिथलीक भाषा-वैज्ञािनक <strong>िव</strong>ेषण, भाषा<strong>िव</strong>ज्ञान सत तक आधारपर <strong>िव</strong>ारसँ कएल एंव िमिथला भाषाक <strong>िव</strong>शेषतासँ लोककेँपिरिचत कराओल। मैिथली भारोपीय कुलक एक त भाषा िथक, ताि<strong>ह</strong> संग पया र्सामी एव ं तकर् <strong>िव</strong> समुदायक समक्ष राखल। आ’ बेर पडलापर एक नीितकुशलकूटनीितज्ञ जका ँ ितकूल<strong>ह</strong>ु ँ केँ अकूल बनाए पटना <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयमे मैिथलीक ीकृित<strong>ह</strong>ेतु लोकक सङोर कए अपन माभाषा मैिथलीक ि<strong>ह</strong>त-साधनमे स<strong>ह</strong>ायक भेला<strong>ह</strong>।1. तनाथ झा अिभनन , 1980, प.सं.84ृ2. तानाथ झा अिभनन , 1980, प.सं. ृ 12, डा.द ुगानाथ र् झा ‘ीश’3.Our l anguage was t he symbol of our i dent i t y and wetook to writing in this language so as t o ser ve i n i t spr ogr ess.Whenour l anguage was i nsul t ed as bei ng onl y a di al ect , wet ur ned t o be st udent s ofl i ngui st i cs.When f i nal l y ourenemi es119


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्made ser i ous at t empt s t o wi pe outt he l anguage and ver ypl ace of or i gi n, Goa f r om t he pol i t i cal map of I ndi a,t henwet ur ned t o be pol i t i ci ans. -Pl anni ng f or t he Sur vi val ofKonkani . - Dr R Kel kar. . ,Goal s and St r at egi es ofDev el opmentofI ndi an Languages, 1998, CI I L Mysor e. / 2.............................४.सोम<strong>दे</strong>व- तनाथ झा अिभनन , प.सं.१४५ृ5. िचालेखा <strong>दे</strong>वी, अवोधनाथ, 2008 प. ृ सं. 56. कीचक बध, चािरम स, तानाथ झा अपम कृित, प.सं. ृ 68,7. तानाथ झा अपम कृित, 2004, झा, प.सं. ृ 525, 8. िमिथला िमि<strong>ह</strong>र, 06 नवर,19369. भारती,अैल, 1937.10. The For mat i on of The Mai t hi l i Language, Pr ef ace,Luzac& Company , Lt d, London,1958120


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्11.The For mat i on of t he Mai t hi l i l anguage i s a br illiantcont r i but i on t o sci ent i f i c anal ysi s oft he Mai t hi l il anguage,whi chi s spoken by about 2 cr or es peopl e of Nepal and I ndi a.Thi s Mai t hi l il anguage has been t he l i t er ar y vehi cl e oftheVai snava poet s of Bengal , Assam and Or i ssa and hasi nspi r ed t he poet s of Bengal f r om Chandi dasa upt oRabi ndr anat hTagor e.Maithili is frompolitical point of viewto bei ncl uded i n t he di al ect s of Hi ndi , whi l e l i ngui st i cal l yi tst ands i nbet ween Bengal i and Hi ndi and i s di f f er ent f r om bot hespeci al l y on account of each ver b f or ms . I t has i t s ownst r uct ur al121


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्f or m, al t hough i t i s an I ndo-Ar yan l anguage,i t s speci alf eat ur es make i t di f f er ent f r om each of t he l i t er ar ymoder nI ndi an l anguages.- Luzac & Company , Lt d, London, 1958- www.Vedi cbooks.net12. The Songs of Vi dyapt i , 1954, Mot i l al Banar si Dass,Vanar asi63−αλ−⎺ι δρκ∋ κ.ϕδζι κκ=κ; −3114.( i ). Gr ammar of t he Pr akr i t Language by RPi . schal -Tr ansl at or - Subhadr a Jha, ( i i ). Hi st or y of I ndi anLi t er at ur e byMWi . nternitz- Tr ansat or - Subhadr a Jha- Bhar t i ya Sahi t yaka I t i has, ( i i i ). The Abhi dhar makosa of Vasubandu Chapt er I&IIwith comment ar y Annot ed and r ender ed i nt o Fr enchf r om Chi nese - t r ansl at ed i nt o Engl i sh by Subhadr a Jha -122


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्K. P. Jayaswal , Pat na, 4.A Descr i pt i ve Cat ol ogue of TheSanskr i t Manuscr i pt s-338 pages, 5.A Descr i pr t i veCat ol ogueof The Sanskr i t Manuscr i pt s-362 pages et c.@ 515. याा करण शतक, 1981, मैिथली अकादमी, प.सं.62 ृ - ीराधाकृे ◌ँ<strong>िव</strong>शुसा<strong>ह</strong>ेबी ठाठमे बैसल <strong>दे</strong>खल, ओ माथ पर मुरेा से<strong>ह</strong>ोनि<strong>ह</strong> ब र<strong>ह</strong>िथ। दश र्नी <strong>दे</strong>िख जाि<strong>ह</strong> बडकीटा बे ंचक एक छोरपर राधाकृन ् बैसलर<strong>ह</strong>िथ तकर दोसर छोरपर <strong>ह</strong>म आ’ मनकूर बैिस गेल<strong>ह</strong>ु ँ।<strong>ह</strong>म िमरजइ आ’ धोतीमे र<strong>ह</strong>ी। ते ,◌ँ जे आगुक राधाकृन ् के ◌ँ िचैत र<strong>ह</strong>िसे <strong>ह</strong>ुनका लग जाए भारत, भारतक सता आिदक <strong>िव</strong>षयकचचा र् <strong>ह</strong>ुनकासँ करए आ’ जे <strong>ह</strong>ुनका नि<strong>ह</strong> िचैत र<strong>ह</strong>ैि, से <strong>ह</strong>मरे वेष-भूषाक आधार पर<strong>ह</strong>मरे राधाकृन ् ब ू िझ ओि<strong>ह</strong> संग चचा र् करए। पिरणाम123


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ई भेलैक जे <strong>ह</strong>ुनका लग सात वा आठ ि माा र<strong>ह</strong>लैि मुदा <strong>ह</strong>मरा तीन िदशासँपचासक अाज लोक घेिर लेल। आ’ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ु ँ ककरो भाननि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोअए िदऐक जे <strong>ह</strong>म राधाकृन ् नि<strong>ह</strong> छी।16. Bachcha Thakur - Subhadr a Jha - ' Cl ose t o nat ur e,peopl e t i l l hi s ver y l ast - ' A vibrant intellectual inthe midstofi nt el l ect ual s,an or di nar y man i n t he mi dst of theor di nar y , a Mai t hi l Br ahmi n in the mi dst of of hi scast emen,acast el ess f i gur e i n t he mi dst of the men of t he cr osssecti ons of t he soci et y,a pr ogr essi ve i n t he mi dst ofpr ogr essi ves,a l ef t i st i n the mi dst of r i ght i st s, Dr . Jha epi t omi sed thevast vi st as of di ver gent cr osss-cur r ent s i n hi m wi t hoceani c cal mand poi se.' - The I ndi an Nat i on, Pat na, 22 May, 2000.124


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२- काश च‘योग’ एका ंकीक र ंगम ंचीय दृ िमैिथली ना जगत मे ‘योग’ एकटा सश एका ंकी अिछ, जाि<strong>ह</strong> मे मा तीनटा पानवीन िमसर, अम ृत आ ुित छिथ । ई तीन ू गोटे को ना संाक नाकार /िन<strong>दे</strong>र्शक / अिभता / अिभी को नाटक करबाक युि मे लागल छिथ ।नाटककार या िन<strong>दे</strong>र्शक (जे कि<strong>ह</strong> िलय) नवीन अपन एि<strong>ह</strong> द ुन ू पा के मक मा<strong>दे</strong>िकछु योग करबाक लेल क<strong>ह</strong>ैत छिथ । तीन ू पा मक <strong>िव</strong>िभ आयमक कतेको125


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्योग करैत छिथ । अंतत: ई म ि<strong>ह</strong>नका सब<strong>ह</strong>क नाटकीय जीवन स’ िनकिलिगत जीवन स’ नीक जेना ओझरा जाइत छिथ । िकछु ओि<strong>ह</strong>ना जेना <strong>िव</strong>जयतें डुलकरक चिच र्त नाटक ‘खामोश अदालत जारी <strong>ह</strong>ै’ मे घटैत अिछ जे सभपा ीनम मे िकछु ओि<strong>ह</strong>ना अदालतक ा ंग रचैत छिथ आ ओ धीरे धीरे ततेक बिढजाइत अिछ जे सभ पाक िगत जीवन साम आिब जाइत छै । खैर !एि<strong>ह</strong> एका ंकी मे नाटककार निचकेता जी से<strong>ह</strong>ो नवीनक मामे य ं बजैत ब ुझाइत छिथ। एक ठाम नावीनक संवाद छिन : “आइ-काि जे<strong>ह</strong>न नाटक <strong>ह</strong>ोइत अिछ ओ लोकघर जाक’ सपक संग ब<strong>ह</strong>ा दैत अिछ । एकर को िया मोन नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैत छैक। तेँ को ायी वु नि<strong>ह</strong> द’ पबैत अिछ आज ुक नाटक । नाकार लोकिन िकछुटाइपमे बा गेल छिथ । अपन-अपन िश<strong>िव</strong>रक । मुदा, ओ बात क<strong>ह</strong>बाक लेलिलखैत छिथ । केओ लाल छिथ तँ केओ पीयर, केओ प ूवीर् <strong>ह</strong>ावाक शौखीन छिथ तँकेओ पििम <strong>ह</strong>ावाक । मुदा नवीन योग <strong>ह</strong>ुनका लोकिनक नाटकमे िक<strong>ह</strong>ु ँ नि<strong>ह</strong> भेटत।” नवीन नामक एि<strong>ह</strong> पाक कथन के आग ू बढबैत लेखक क<strong>ह</strong>ैत छिथन “<strong>ह</strong>मरामोनमे भेल जे एकटा ओ<strong>ह</strong>न नाटक िलखी जाि<strong>ह</strong> सँ नाटकक ाकरणक स ूते किट जाए।” – आ से एि<strong>ह</strong> ‘योग’ मे भेबे कयल अिछ । ‘योग’ नामक ई एका ंकी ओि<strong>ह</strong>नाभ’ गेल जेना उडैत गुीक तागा टुिट गेल <strong>ह</strong>ो । ओ क’ त’ जाएत से को126


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्था<strong>ह</strong>े र<strong>ह</strong>ैत छै । ‘योग’ एका ंकी स’ की भेलै, एकर क ािपत भेलै,अिभता-अिभी ािपत भेला<strong>ह</strong>, काश संयोजन ािपत भेल, म ंच वा ािपतभेल वा िक भेल से <strong>दे</strong>खब जरी अिछ ।ओना आइ-काि ए<strong>ह</strong>न था ख ूब चलल अिछ जे को एकटा शव्द वा पिरिित केपकिडक सभ अिभता म ंच पर अपन पिरकना स’ कथा के आग ू बढ़◌्बैत छिथ ।तय मा एतबे र<strong>ह</strong>ैत अिछ जे ई िया कतबा समय तक <strong>ह</strong>ोयत, आधा घंटा, एकघंटा वा जतेक <strong>ह</strong>ो । मुदा, एकरा सूण र् नाटकक संज्ञा नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल जा सकैत अिछ। <strong>ह</strong>ँ, ई िया को अिभता अिभीक िशक्षणक रचना ियाक लेल उम भ’सकैत अिछ । एि<strong>ह</strong> स’ <strong>ह</strong>ुनक िनण र्यक क्षमता बढतिन, <strong>ह</strong>ुनका भीतर अपना आप मे<strong>िव</strong>ास जगतिन, ओ अपन स<strong>ह</strong>कमीर्क लेल कोना स<strong>ह</strong>ायक भ’ सकता<strong>ह</strong> से अभव <strong>ह</strong>ेतिन,एकटा कथा के दोसर कथा सँ कोना जोडता<strong>ह</strong> आिद आिद ।‘योग’ मे तीनटा दृ राखल गेल अिछ । पि<strong>ह</strong>ल दृक अंत तक पा नवीनयै<strong>ह</strong>टा कि<strong>ह</strong> पबैत छिथ जे ओ एि<strong>ह</strong> योग मे की करता<strong>ह</strong> । तय <strong>ह</strong>ोएत अिछ जेनाटक <strong>िव</strong>षय वु भेल – म आ कथाक प रेखा मे पि<strong>ह</strong> िमलन ओकर बाद <strong>िव</strong>र<strong>ह</strong>आ अंत मे फेरो िमलन । एि<strong>ह</strong> स’ इ<strong>ह</strong>ो ए<strong>ह</strong>ी दृ मे दश र्क के जानकारी द’ <strong>दे</strong>ल127


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जाइत छिन जे नाटक सुखा ंत अिछ । एि<strong>ह</strong> स’ इ<strong>ह</strong>ो अमान लगाओल जा सकै छैजे दश र्क वािक क्षक केँ जे को उुा <strong>ह</strong>ेतिन एि<strong>ह</strong> योग के ल’ क’ ओिनित आधा भ’ गेल <strong>ह</strong>ेतिन । आब ओ मा उपयु र् प रेखाक िया <strong>दे</strong>खबालेल र<strong>ह</strong>ता<strong>ह</strong> । मुदा ए<strong>ह</strong>न को िित नि<strong>ह</strong> अबैत छै । अंत एकटा िमकाक <strong>ह</strong>ास’ <strong>ह</strong>ोइत अिछ ।नाटकक दोसर दृमे अम ृत आ ुितक बीच म के के मे रािख संवाद शु<strong>ह</strong>ोएत छिन । मुदा पि<strong>ह</strong> तय कयल गेल प रेखाक म बािधत <strong>ह</strong>ोइत अिछ आअकात िन<strong>दे</strong>र्शक नवीन वेश करैत छिथ । एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>े दोसर दृक अंत तकिन<strong>दे</strong>र्शक नवीन िमसरक असार नाटक शु भेले नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैत अिछ । ओ फेर स’योग आर करबाक आ<strong>दे</strong>श दैत छिथ ।आब नाटकक तेसर यानी अंितम दृ शु <strong>ह</strong>ोइत अिछ । एि<strong>ह</strong> दृमे तीन ू पा पर<strong>ह</strong>ुनकर सभ<strong>ह</strong>क िगत जीवन बेसी भाव मे आिब जाइत छिन । ुित अिधकआवेिशत भ’ जाइत छिथ । अम ृत से<strong>ह</strong>ो अपना आ ुितक बीच नवीन के बाधा पमे ब ूझैत छिथ आ <strong>ह</strong>ुनका पर अार मे <strong>ह</strong>मला क’ दैत छिथ । एक बेर फेर ुितअम ृत पर आवेिशत <strong>ह</strong>ोइत छिथ । अम ृत पर कतेको तर<strong>ह</strong>क आरोप लगबैत छिथ128


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्। अम ृत स’ स<strong>ह</strong>न नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत छिन आ ओ ुितक गरदिन दबाक’ <strong>ह</strong>ा क’ दैत छिथ। आब शु मे िन<strong>दे</strong>र्शक नवीन जीक संवाद कतेक कारगर भेलि आ ओ क्षकपर कतेक भावी भेल, नाटक <strong>दे</strong>खला बाद दश र्क ‘योग’ के आ नाटक जेनासपना मे ब<strong>ह</strong>ा <strong>दे</strong>लि , एकर को िया मोन रखला<strong>ह</strong> िक रखला<strong>ह</strong> से अंवेषणक<strong>िव</strong>षय िथक ।एका ंकी मे पाक संा से<strong>ह</strong>ो तदसारे अिछ ; बेसी आ कम, तीनटा ।गीरता स’ <strong>दे</strong>खल जाय त’ नाटकक पा नवीन िमसर द ू तर<strong>ह</strong>े म ंच पर अबैत छिथ– पि<strong>ह</strong>ल त’ िन<strong>दे</strong>र्शक प मे (िजनकर सोच अिछ म ल’ क’ िकछु योग करबाक)आ दोसर म के ल’ क’ चिल र<strong>ह</strong>ल योग मे एकटा पाक प मे से<strong>ह</strong>ो ।पि<strong>ह</strong>ल दृ मे जे ापना िन<strong>दे</strong>र्शक नवीन िमसर करैत छिथ ओ अंत मे जाक’ कोिनष र् पर नि<strong>ह</strong> ल’ जा पबैत छिथ, क्षक के आ अपना आप के । पाअम ृत <strong>ह</strong>रदम अप मे छिथ । ओ प ूरा नाटक मे अपन िगत जीवन िजबैतछिथ । अंितम दृक पिरिणित से<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ुनक िगते <strong>ह</strong>ोइत अिछ तेँ ई पा नीकजेना ािपत <strong>ह</strong>ोएत छिथ । ुित नामक मि<strong>ह</strong>ला पा म ंच पर िन<strong>दे</strong>र्शक नवीन िमसरकिन<strong>दे</strong>र्शासार चलैत छिथ मुदा अपन िपछला आ वतर्मान िगत जीवन द ुन ू के म ंचपर अत छिथ । ओ ‘िक क... िक क’ के िित मे िकछु िनण र्य ल’129


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पबैत छिथ । लेखक ुित केँ एकटा अिर पा गढ छिथ । पिरणाम <strong>ह</strong>ोइतअिछ जे एका ंकीक अंत तक जाइत जाइत ि<strong>ह</strong>नकर <strong>ह</strong>ा भ’ जाइत छि । एि<strong>ह</strong>तर<strong>ह</strong>ेँ ‘योग’ मे तीनटा पा छिथ जाि<strong>ह</strong> मे नवीन िमसर छोिड द ुन ू पा नीक जेनाािपत <strong>ह</strong>ोइत छिथ ।नाटक मे म ंच पिरकना संग काश िरकना से<strong>ह</strong>ो लेखक अपना ि<strong>ह</strong>साबे के छिथ। जाि<strong>ह</strong> मे म ंच के तीन ि<strong>ह</strong>ा मे बा ँटल गेल अिछ आ समयासार ओकर योगसे<strong>ह</strong>ो कयल गेल छै । एक कात एकटा कुसीर् अिछ आ एकटा काठक बा से<strong>ह</strong>ोउनटल छै , बीच मे सीढीक तीनटा चरण आ एकटा काठक म आ दोसर कात मेफूल-पात यु एकटा ठािढ लटकल अिछ । एि<strong>ह</strong>ना काशक से<strong>ह</strong>ो तीन का बनाओल गेल छैक एकटा मे कुसीर्+बा+सीढी अिछ । दोसर मे सीढी आ म ंचकसामक ि<strong>ह</strong>ा । तेसर मे सीढी आ ठािढ अिछ । एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क योग मैिथलीनाटकक लेल पि<strong>ह</strong>ल अिछ तखन एि<strong>ह</strong> एका ंकीक म ंचनक सभर् मे ई अित म<strong>ह</strong>प ूण र्सुझाव अिछ को िन<strong>दे</strong>र्शक लेल । एि<strong>ह</strong> मे को शक नि<strong>ह</strong> जे नाटककारनिचकेताजी नाटकक लगभग सभ <strong>िव</strong>धा मे नीक <strong>ह</strong>प रखैत छिथ ।130


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ेँ िनष र् यै<strong>ह</strong> जे ई ‘योग’ एका ंकी मा एकटा <strong>िव</strong>चार बिन क’ रि<strong>ह</strong> लेलअिछ मैिथली र ंगम ंचक लेल । ओना नाटक मे क योग ख ूब नीक जेना बनलर<strong>ह</strong>ैत अिछ । नाटक अपन ाफ के शु स’ बरकरार रखैत अिछ । र ंगम ंचीय दृ िस’ ‘योग’ एका ंकीक क स’ बेसी ओकर म ंच पिरकना आ काश पिरकना बेसीम<strong>ह</strong>प ूण र् अिछ । ओना ‘योग’क मा<strong>दे</strong> <strong>ह</strong>मर ई <strong>िव</strong>चार मा एकर एकटा पाठक पेराखल जाय । <strong>ह</strong>ँ ! एकर ुित <strong>दे</strong>खला वा मिचत ं केला बाद िकछु आरो साथ र्कत िनकिल सकैत अिछ । तखन ई िनित जे मैिथली ना साि<strong>ह</strong> मे ई अपनातर<strong>ह</strong>क पि<strong>ह</strong>ल कृित मानल जयबाक च<strong>ह</strong>ी, जे र ंगम ंच स’ जूडल ाय: सभ र ंगकमीर् केँिकछु सोचबाक लेल िरत करैत अिछ ।िबिपन झाजनमानस <strong>ह</strong>ेतु िभज्ञादश र्नक वैिशष्जा धिर भारतीय ज्ञान परराक चचा र् नि<strong>ह</strong> कयल जाइत अिछ ताधिर ’ज्ञान’ पदक <strong>िव</strong>वरण सूण र् नि<strong>ह</strong>ं <strong>ह</strong>ोइत अिछ। पुन यिद भारतीयज्ञानपरराक चचा र् करी तऽ काीर श ैवदश र्नक चचा र्क िबना ई अध ूरा131


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्र<strong>ह</strong>त। तेर<strong>ह</strong>म शताीक बाद एकर पिरगणना <strong>िव</strong>ान सभ भारतीय दश र्नके अत केनाई ब कय <strong>दे</strong>लिथ िकयाक तऽ सभक दृ ि संकुिचतभय मा छ टा दश र्न के आीक आ तीन टा दश र्न के नाीक के पमें ितित करवा में भय गेलि। वुतः काीर श ैवदश र्न(एकरे अपरनाम िभज्ञादश र्न अिछ) कऽ पररा एतेक समृ अिछ जेअिभनवगु पािणिन सद ृश <strong>िव</strong>ान के ितित कयलक अिछ।काीर श ैवदश र्नक <strong>िव</strong>कास आठम सदी सँऽ बार<strong>ह</strong>म सदी केर म भेल।ई दश र् प ूण र्तः ाव<strong>ह</strong>ािरक पक्षपर बल दैत र<strong>ह</strong>ल अिछ। एि<strong>ह</strong> दश र्न मेंम ूल तत् के प में परमिशव कें ीकार कयल गेल अिछ। सूण र्चराचरजगत िशवप अिछ ई एि<strong>ह</strong> दश र्नक म ूल धारणा छैक। कुल ३२तत् के ीकृत भेटल अिछ-· िशव· शि· सिा· ईर· मायाè कला, <strong>िव</strong>ा, राग, काल, िनयित· पुष132


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्· कृित è ( पंच ताा, पंच ज्ञािय, पंच कमेिय, र् मन, पंचम<strong>ह</strong>ाभूत)एि<strong>ह</strong>ठाम उठनाई ाभा<strong>िव</strong>क छैक जे सूण र् चराचरजगत िशवप केना भय सकैत छैक जखिन िक व<strong>ह</strong>ार में पाथ र्तः दृ िगत <strong>ह</strong>ोइत अिछ। एकर समाधान एि<strong>ह</strong> दश र्नक तत्मीमा ंसाकरैत अिछ जे ई करैत अिछ जे जतेक माा में वु वा िमलाािदत <strong>ह</strong>ोइछ तावत माा में ओ ूनप में कािशत <strong>ह</strong>ोइछ।एि<strong>ह</strong> मक <strong>िव</strong>वेचन <strong>ह</strong>ेतु <strong>िव</strong>शद प सँ काश-<strong>िव</strong>मश र् आ आणव काम र् तथामायीय मल केर चचा र् कयल गेल अिछ जे एि<strong>ह</strong> दश र्नक अपम ’ीतालोक’ में सुलभ अिछ।एतय पुनः अिछ जे जन सामा <strong>ह</strong>ेतु एि<strong>ह</strong> दश र्नक कीउपा<strong>दे</strong>यता? एि<strong>ह</strong> क समाधान करैत ई दश र्न क<strong>ह</strong>ैत अिछ जे सव र्थमतऽ आ<strong>िव</strong>ास राखी जे <strong>ह</strong>म य ं ओ परम सा छी <strong>ह</strong>मरा सँ को काय र्असव नि<strong>ह</strong>ं। अु िनराशा क कत<strong>ह</strong>ु ान नि<strong>ह</strong>। अ<strong>ह</strong>ी संग दोसर सं<strong>दे</strong>शई छैक जे <strong>िव</strong>िभ मल के द ूर करवाक य करी जाि<strong>ह</strong> सँ िशवोऽ<strong>ह</strong>ं केरभाव आ<strong>िव</strong> सकय।अु एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ें ई क<strong>ह</strong>ल जा सकैत अिछ जे ई दश र्न अपनदाशिनक र् मया र्दा रिखतो जनमानस केर ाव<strong>ह</strong>ािरक समा िदस <strong>िव</strong>शेष ानदैत अिछ।133


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िबिपन कुमार झाCell for Indian Science and Technology in Sanskrit,HSS , I I T,Bombayht t p:// si t es. googl e. comsi / t e/ bi pi nsnj ha/home१.पित ओ <strong>ह</strong>ुनक पु- िशवश ंकर ीिनवास २. -ऋृिषविश-ज ुआनी िजाबाद१िशवश ंकर ीिनवासज ान लो<strong>ह</strong>ना मध ुबनी, िब<strong>ह</strong>ार । चिच र्त कथाकार ओ आलोचक । गीत ओ क<strong>िव</strong>तासे<strong>ह</strong>ो कि<strong>ह</strong>यो काल िलखैत छिथ । कािशत कृित : िकोण, अद<strong>ह</strong>न, गाछ-पात,गामक लोक (कथा सं<strong>ह</strong>)।134


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(िमिथलाक लोक-कथापर आधािरत बाल कथा)पित ओ <strong>ह</strong>ुनक पुनापुर गाममे एकटा पित र<strong>ह</strong>िथ। नाम र<strong>ह</strong>िन- बौआ चौधरी। नापुर टोलक<strong>िव</strong>ालयक ओ धान गुजी र<strong>ह</strong>िथ। सभ <strong>ह</strong>ुनका बडका गुजी क<strong>ह</strong>िन। बडका गुजीकपिताइक सोर<strong>ह</strong>ा ओि<strong>ह</strong> समयमे <strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शमे छल। ओि<strong>ह</strong> समएक िस युवा <strong>िव</strong>ान ्मे बेसी गोटे <strong>ह</strong>ुनके िश र<strong>ह</strong>िथ। <strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शक लोक <strong>ह</strong>ुनका लग शास्क गब ूझऽ अबैत छला<strong>ह</strong>। िकु बडका गुजी र<strong>ह</strong>िथ बड ोधी, से सभ जत छल।ोध छोिड <strong>ह</strong>ुनकामे सभ टा गु र<strong>ह</strong>िन। िकु <strong>ह</strong>ुनक ोधक चचा र् सभ करए।बडका गुजीक एक मा संतानमे बेटा, नाम र<strong>ह</strong>ै धनंजय।धनंजय बड तेजी र<strong>ह</strong>य। लोक क<strong>ह</strong>ै धनंजय अयाची िमक बेटा श ंकरक दोसरअवतार छी। धनंजय बार<strong>ह</strong>े-तेर<strong>ह</strong> वष र्क उमे बडका <strong>िव</strong>ान ् भऽ गेल। इलाकाकलोक क<strong>ह</strong>ऽ लगलै- जे<strong>ह</strong> गुणम बाप ते<strong>ह</strong> बेटा। िकु धनंजय उदास र<strong>ह</strong>ैत छलकारण जे बाप कि<strong>ह</strong>ओ नीक भाखा नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>िथन। ई को <strong>िव</strong>षयमे कतबो अंकआनय, परीक्षामे थम घोिषत <strong>ह</strong>ोअए, किठनसँ किठन शास्ाथ र् जीित कऽ आबय आ135


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सोचय जे एि<strong>ह</strong> बेर बाब ू अव स भऽ िकछु क<strong>ह</strong>ता, िकु बाब ू ओि<strong>ह</strong>ना धीर-गंभीर,िकछु नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>लिथन। धनंजय अपन िपताक मुखसँ नीक ग सुनबाक लेल वा कोवा<strong>ह</strong>वा<strong>ह</strong>ीक श सुनबाक लेल ओि<strong>ह</strong>ना तरसय जेना उपासल पािन लेल तरसैत अिछ।ओना बडका-बडका <strong>िव</strong>ान ् श ंसा करिथन, कतेको िस <strong>िव</strong>ान ् दएसँ लगबिथन िकुिपताक मुँ<strong>ह</strong>सँ श ंसा सुनबाक <strong>ह</strong>ेतु मन रकटले र<strong>ह</strong>ै।अठार<strong>ह</strong> वष र्क उमे धनंजय ाय शास्क ए<strong>ह</strong>न पोथी िलखलक जे सव र् चचा र्मे आिबगेल।धनंजय अपन पोथी पढबाक लेल िपताकेँ <strong>दे</strong>लक, िकु ओ पिढ घ ुमा <strong>दे</strong>लिथन, िकुिकछु क<strong>ह</strong>लिथन नि<strong>ह</strong>।एक िदन धनंजय सा<strong>ह</strong>स कऽ केँ िपताकेँ पुछलक- “बाब ू , पोथी पिढ अ<strong>ह</strong>ा ँ िकछु सितनि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ु ँ।”“थोड़◌े आर पिरम क।” कि<strong>ह</strong> िपता गंभीर भऽ गेलिथन।धनंजयकेँ िपताक ग ब<strong>ह</strong>ुत अधला<strong>ह</strong> लगलै, ततबे नि<strong>ह</strong>, मनमे घोर ितियाभेलै। सोचलक- “ई <strong>ह</strong>मर शु छिथ, जावत जीता तावत <strong>ह</strong>मर यश-ितासँजरैत र<strong>ह</strong>ता<strong>ह</strong>, कि<strong>ह</strong>ओ श ंसा नि<strong>ह</strong> करता<strong>ह</strong>।” से सोचैत-सोचैत ब ुझ ू बता<strong>ह</strong> भऽ136


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गेल। ममन िनण र्य कएलक जे आइ राितमे जखन ओ भोजन कऽ आङनसँ ब<strong>ह</strong>रेतातँ खसँ गरदिन कािट पड़◌ा जाएब। अिरया छैके केओ <strong>दे</strong>खत।िदन बीतल, सा ँझ भेलै आ तकर बाद राित। बडका गुजी भोजन कऽ र<strong>ह</strong>ल छला<strong>ह</strong>,आग ूमे पी अंजनी बैसिल छलिथन। आ इर धनंजय ख लऽ कऽ ठाढ छल जेभोजन कऽ कोनटा लग औता<strong>ह</strong> िक कािट कऽ पड़◌ा जाएब।अंजनी क<strong>ह</strong>लिथन- “धनंजयक पोथीक सु छी बड चचा र् छै।”“<strong>ह</strong>ूँ ”- पीक गपर बडका गुजी बजला<strong>ह</strong>।“एकटा बात क<strong>ह</strong>ू, तमसायब तँ नि<strong>ह</strong>।” अंजनी अपन ोधी पित बडका गुजीकेँपुछलिन।“क<strong>ह</strong>ू ”- गुजी पुछलिथन।“पि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ू जे तामस नि<strong>ह</strong> करब।”“अा नि<strong>ह</strong> करब, प ूछू।”“अ<strong>ह</strong>ा ँ धनंजयपर तमसाय िकएक र<strong>ह</strong>ै िछयिन? ”“तमसाय िकएक र<strong>ह</strong>बिन? ”137


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्“अ<strong>ह</strong>ा ँ आइ तक <strong>ह</strong>ुनकर श ंसा कयिलयिन? ” पी गपर बडका गुजी ब<strong>ह</strong>ुत<strong>ह</strong>ँसला<strong>ह</strong> आ क<strong>ह</strong>लिथन- “अ<strong>ह</strong>ा ँ नि<strong>ह</strong> ब ुझै िछऐ।”“<strong>ह</strong>म ब ुझै िछऐ, ओ अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ नि<strong>ह</strong> सो<strong>ह</strong>ाइ छिथ।”“के ए<strong>ह</strong>न अभागल <strong>ह</strong>ोएत जकरा बेटा नि<strong>ह</strong> सो<strong>ह</strong>ेतै? बेटे एकटा ए<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>ोइ छै,जकरा लोक अपनासँ पैघ <strong>दे</strong>खऽ चा<strong>ह</strong>ैए।”- गुजी बजला<strong>ह</strong>।ताि<strong>ह</strong>पर पी पुछलिथन- “क<strong>ह</strong>ू तँ अ<strong>ह</strong>ा ँक बेटा के<strong>ह</strong>न पित छिथ? ”“ब<strong>ह</strong>ुत पैघ पित छिथ। <strong>ह</strong>मरासँ ब<strong>ह</strong>ुत आग ू बिढ गेला<strong>ह</strong>।” गुजी ब<strong>ह</strong>ुत आनमेअंजनीकेँ क<strong>ह</strong>लिन।ओि<strong>ह</strong>ना आनसँ आन लैत अंजनी पुछलिथन- “ओ पोथी जे िलखलिन से के<strong>ह</strong>न छै?”“ब<strong>ह</strong>ुत उम, <strong>ह</strong>म कएटा बात ओि<strong>ह</strong> पोथीसँ जनल<strong>ह</strong>ु ँ अिछ, ब ूझ ू गदगद छी। धनंजयपु नि<strong>ह</strong>, पु र िथका<strong>ह</strong>।”“तखन <strong>ह</strong>ुनकर श ंसा िकएक करै िछयिन?”138


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पुनः पीक गपर भभा कऽ <strong>ह</strong>ँसैत गुजी क<strong>ह</strong>लिथन- “ब ुझल<strong>ह</strong>ु ँ, <strong>ह</strong>म <strong>ह</strong>ुनकर बापिछयिन, श ंसा करबिन तँ घम भऽ जयतिन आ तखन <strong>िव</strong>कास िक जयतिन।”“सुन ू , <strong>ह</strong>म अ<strong>ह</strong>ा ँक स्ी छी। अ<strong>ह</strong>ा ँ जि<strong>ह</strong>या <strong>ह</strong>मर काजक श ंसा करै छी ति<strong>ह</strong>या <strong>ह</strong>मआरो नीकसँ काज करै छी। आ जि<strong>ह</strong>या कोपर िबगडै छी तकर बाद आरो काजगडबड़◌ा जाइए, ताि<strong>ह</strong>पर अ<strong>ह</strong>ा ँ ान <strong>दे</strong>िलऐ? ”“<strong>ह</strong>ूँ ...।” कि<strong>ह</strong> पीक गपर गुजी गंभीर <strong>ह</strong>ोइत पुछलिन- “अ<strong>ह</strong>ा ँ आइ ई सभिकए पुछैत छी? ”“अ<strong>ह</strong>ा ँ धनंजयकेँ पोथी दैत क<strong>ह</strong>िलयिन जे आर पिरम क, से <strong>ह</strong>ुनका नीक नि<strong>ह</strong>लगलिन।“अ<strong>ह</strong>ा ँ कोना ब ुझल<strong>ह</strong>ु ँ? ”“<strong>ह</strong>म माय िछऐ, <strong>ह</strong>म ओतबो नि<strong>ह</strong> ब ुझबै। तखनसँ <strong>ह</strong>ुनक माथ ठीक नि<strong>ह</strong> ब ुझाइए।”“ओ ज्ञानी छिथ, <strong>ह</strong>ुनका <strong>ह</strong>मर बातक कत<strong>ह</strong>ु ोध <strong>ह</strong>ोइन? ”“तखन अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ ोध िकए <strong>ह</strong>ोइए? अ<strong>ह</strong>ूँ तँ ज्ञानी छी।”139


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्“<strong>ह</strong>ँ, से...।” पी गकेँ ीकारैत गुजी सोचैत भोजन करऽ लगला<strong>ह</strong>। म-मनसोचलिन अंजनी ठीक क<strong>ह</strong>ैत छिथन।ओर कोनटाक अारमे ठाढ ग सुत धनंजयक <strong>ह</strong>ालत <strong>िव</strong>िच भऽ गेलै- “ओए<strong>ह</strong>न म<strong>ह</strong>ान िपताक <strong>ह</strong>ाक लेल ठाढ अिछ? ओ वुतः पित नि<strong>ह</strong> म ूख र् अिछ।”सोचैत धनंजय कानऽ लागल।भोजन समा कऽ गुजी ओसारापर सँ उतिर अङना अएला<strong>ह</strong> आिक धनंजय पएरपरखिस कत क<strong>ह</strong>लक- बाब ू <strong>ह</strong>म िबना <strong>िव</strong>चार कए अ<strong>ह</strong>ा ँक <strong>ह</strong>ा कऽ दैत<strong>ह</strong>ु ँ। <strong>ह</strong>म बता<strong>ह</strong>छी। <strong>ह</strong>म म ूख र् छी। पातकी छी।”“नि<strong>ह</strong> धनंजय, अ<strong>ह</strong>ा ँ <strong>ह</strong>मर <strong>ह</strong>ा करऽ लेल छल<strong>ह</strong> ु ँ से बात का सकै छल<strong>ह</strong>ु ँ, िकु अ<strong>ह</strong>ा ँसकेँ केल<strong>ह</strong>ु ँ नि<strong>ह</strong>। अ<strong>ह</strong>ा ँ सकेँ समक्ष अनबामे डरेल<strong>ह</strong>ु ँ नि<strong>ह</strong>। अ<strong>ह</strong>ा ँ वुतः पितछी।”“नि<strong>ह</strong> बाब ू। <strong>ह</strong>म ोधमे र<strong>ह</strong>ी। अ<strong>ह</strong>ा ँक <strong>ह</strong>ा करब सोचल<strong>ह</strong> ु ँ, तकर ायित? ”“ायित् भऽ गेल।”“से कोना? ”“सक ख ुलासासँ। आ ँ िखक रसँ।”140


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्“िकु बाब ू? ”“बेटा धनंजय, आइ अ<strong>ह</strong>ा ँक सङसँ <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ूँ िकछु िसखल<strong>ह</strong>ु ँ।”“बाब ू!”“जावत ोध र<strong>ह</strong>त तावत ज्ञान <strong>ह</strong>ँटल र<strong>ह</strong>त। <strong>ह</strong>म सभ िदन <strong>िव</strong>ा िसखल<strong>ह</strong> ु ँ आिसखौल<strong>ह</strong>ु ँ िकु <strong>ह</strong>मरामे ोधक भाव र<strong>ह</strong>बे कएल आ...। ”“आ की बाब ू? ”“सभकेँ , जे काज करए ओकरा ोा<strong>ह</strong>न दीऐ। आ को बात केओ क<strong>ह</strong>ए वा नि<strong>ह</strong>क<strong>ह</strong>ए, द ुन ू िितमे सोची, से नि<strong>ह</strong> कए अ<strong>ह</strong>ा ँ सन ज्ञानी बापकेँ मारब सोचैत अिछ।”२141


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ऋृिष विशकािशत कृित- जे <strong>ह</strong>ारय से नाक कटाबय (बाल साि<strong>ह</strong>), कोिढयाघर ा<strong>ह</strong>ा (बालसाि<strong>ह</strong>), झ ुठपकड़◌ा मशीन (बाल साि<strong>ह</strong>), मैिथली धारावाि<strong>ह</strong>कक कथा, पटकथा आ संवादलेखन। एकर अितिर कथा आ ं प-पिकामे कािशत। पता- तेजगंगाधाम,पिर<strong>ह</strong>ारपुर, मध ुबनी।ज ुआनी िजाबादसगरो टोलमे एि<strong>ह</strong> बातक चच र्-बच र् छलैक। ब ुढ-ब ुढ़◌ास सभ सा ँझक चािर बजबाकबाट तकैत छला<strong>ह</strong>। सब<strong>ह</strong>क म ू ँ<strong>ह</strong>े एे बात- ‘‘लाख छै तेँ िक, <strong>दे</strong>ख<strong>ह</strong>क काली-बाब ुकबेटाकेँ । एखको समएमे सरबन प ूत <strong>ह</strong>ोइ छै की !’’ िकयो-िकयो इ<strong>ह</strong>ो क<strong>ह</strong>ैतछलै जे- ‘‘बाब ू , काली बाब ू ब केँ बेटाकेँ इ ंजीिनयर ब छिथ।’’-‘‘से तँ ठीके, मुदा आइ काि ई क ककरो-ककरो साथ र्क <strong>ह</strong>ोइ छै ! आसे काली बाब ूकेँ भेलिन।’’यै<strong>ह</strong> गमीर्क समए िछऐ। पका ँ साल कालीबाब ूकेँ द ू-बेर मासे िदनपर <strong>ह</strong>ाट र् एटैक भऽगेल छलिन। सगरो गामक लोक क<strong>ह</strong>ैत छलै जे आब ि<strong>ह</strong>नकर बा ँचब मोिल छिन।आ िित छलिन<strong>ह</strong>ों ते<strong>ह</strong>। दोसर बेरक <strong>ह</strong>ाट र् एटैकक खबिर जख कालीबाब ुक बेटा142


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्नबोनाथकेँ लगलिन तँ ओ तुरत अमेिरकासँ अपना गाम आपस आिब गेला<strong>ह</strong>। गामआिब ओ कालीबाब ुक <strong>ह</strong>ालत <strong>दे</strong>खलिन। ओ अपना संग कालीबाब ूकेँ अमेिरका लऽ जेबाकतैयारी कएलिन। पि<strong>ह</strong> तँ कालीबाब ू तैयारे नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत छला<strong>ह</strong> मुदा ब ुझा-सुझाकएनबो तैयार केलिन। नबो तँ चा<strong>ह</strong>ैत छला<strong>ह</strong> जे माइयो संग चलए। ओ मुदा एि<strong>ह</strong>ठाम कि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>लिखन जे- ‘‘<strong>ह</strong>मरा लऽ जेबाक िज करब<strong>ह</strong> तँ <strong>ह</strong>म मा<strong>ह</strong>ुर खा लेब। <strong>ह</strong>मिबलेँत जा कऽ एको िदन जीिब नि<strong>ह</strong> सकै छी।’’सभ कागज-पर तैयार कऽ नबो अपन िपताक संग अमेिरका जेबाक तैयारीपरछला<strong>ह</strong>। टोल-पड़◌ोसक लोकक क<strong>ह</strong>ब छलै जे- ’’आब बेकारे ब ुढ़◌ाकेँ लऽ जेब<strong>ह</strong>ुन।आब अबो भेलिन। सािठ टिप गेलिन तँ आब की !’’कालीबाब ुक छोट भाए तँ भऽ कऽ एतेक तक कि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong> छलिखन जे-‘‘अमेिरकासँ <strong>ह</strong>मर भाए-सा<strong>ह</strong>ेब घ ु िम कऽ औता<strong>ह</strong> से उमेद ािगये कऽ लथ ु।’’इ ंजीिनयर नबोनाथ सभकेँ ब ुझेबाक यास करैत छला<strong>ह</strong>। माइ पय र् सिदखन कतर<strong>ह</strong>ैत छली<strong>ह</strong>। कालीबाब ू चुचाप सभटा तमाशा <strong>दे</strong>खैत छला<strong>ह</strong>। नबोनाथक माइ ईकख नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ैत छलिखन जे बाब ूकेँ लऽ जा<strong>ह</strong>ून। <strong>ह</strong>ुनका एि<strong>ह</strong> बातक <strong>िव</strong>ास छलिनजे कालीबाब ू अमेिरका जा कऽ ठीक भऽ जेता<strong>ह</strong>।जेना-तेना इ ंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब कालीबाब ूकेँ लऽ कऽ अमेिरका चल गेला<strong>ह</strong>। साल भिरबीत गेल अिछ। एि<strong>ह</strong> बीचमे र ंग-िबर ंगक समाचार आएल गेल। आइ वष र् िदनपर143


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कालीबाब ू आपस आिब र<strong>ह</strong>ल छिथ। कालीबाब ूकेँ नबका <strong>ह</strong>ाट र् लगाओल गेलिन<strong>ह</strong>ेँ, से सभकेँब ुझल छैक। सब<strong>ह</strong>क मोनमे <strong>िव</strong>िभ तर<strong>ह</strong>क िजज्ञासा छैक। िकयो क<strong>ह</strong>ै जे-‘‘अमेिरका जए कऽ की भेलिन ! रोगीक रोिगये रि<strong>ह</strong> गेला<strong>ह</strong> ! क<strong>ह</strong>ा ँदन दोसराक<strong>ह</strong>ाट र् लगाओल गेलिन<strong>ह</strong>ेँ।’’‘‘आब तँ आर अपक भऽ गेल <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong>। अरे ब ुढ़◌ारीमे गंजन। क<strong>ह</strong>ू तँ बेकारे चीड-फाड करौलिन।’’समए िबतैत कतेक <strong>दे</strong>री। चािर बािज गेल। बार<strong>ह</strong> बजे पटनामे <strong>ह</strong>वाइ ज<strong>ह</strong>ाजअएबाक समए छलै। पटनासँ अएबामे बेसीसँ बेसी चािर घंटा। आब जइ घडी जेक्षण अएला<strong>ह</strong>। सडकपर अबैत सभ गाडीकेँ सभ िठिकयबैत छल।‘‘यै<strong>ह</strong> आिबये गेला<strong>ह</strong>।’’....मुदा ओ गाडी सुर...र र् .............दऽ र्आगा ँ बिढ गेल।कालीबाब ुक दलानसँ किनके द ूर चौरा<strong>ह</strong>ा छलै। चौरा<strong>ह</strong>ापर <strong>िव</strong>शाल िपपरक गाछ आसडकक काते-कात चा<strong>ह</strong>-पानक दोकान। गाछक छा ँ<strong>ह</strong>मे बैसल बा िकशोर आ ब ुढ-ब ुढ़◌ास तँ स<strong>ह</strong>जि<strong>ह</strong>ँ। खास कऽ सभकेँ कालीबाब ुक ित बेिसये िजज्ञासा छलिन।144


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्‘‘के<strong>ह</strong>ेन भेल <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong>? साफे बदिल गेल <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong> िक ओ<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong>! ककरो िचबोकरता<strong>ह</strong> िक ?’’‘‘जे जि<strong>ह</strong> सुनलक आगवानीमे प<strong>ह</strong>ु ँिच गेल। कालीबाब ुक दरवापर एख भपडैत छिन मुदा एतए भीड जूटल अिछ। पुष-पातकेँ गामपर र<strong>ह</strong> यै<strong>ह</strong> दशा<strong>ह</strong>ोइत छैक। भिर ठे<strong>ह</strong>ुन कऽ घास जनिम गेल छिन। सभ अ<strong>ह</strong>ी बातक चच र् करैतछल। मोन मुदा सब<strong>ह</strong>क टा ँगल छलै पिम भरसँ आबएबला चािरपि<strong>ह</strong>या वा<strong>ह</strong>नपर।कालीबाब ु ाथिमक <strong>िव</strong>ालयमे िशक्षक पदसँ िरटायर भेल छला<strong>ह</strong>। ठे ंठ <strong>दे</strong><strong>ह</strong>ाती लोक।को आध ु िनकताक <strong>ह</strong>वा नि<strong>ह</strong> लागल छलिन। ओ वष र् िदन अमेिरकामे कोना र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ेता<strong>ह</strong>। सभ यै<strong>ह</strong> बात सोचैत छल। नबोक माइ कोनटा परसँ <strong>ह</strong>ुी मािर जाइतछली<strong>ह</strong>।......यै<strong>ह</strong>, लालर ंगक चािरपि<strong>ह</strong>या वा<strong>ह</strong>न आिब कऽ कल। पीपर तरक भीड कालीबाब ु◌ुकदरवापर प<strong>ह</strong>ु ँचल। िकयो दौडैत, िकयो झटकैत आ िकयो िघिसयाइत। गाडीकआगा ँक गेट ख ुजल। इ ंजीिनयर नबोनाथ उतरला<strong>ह</strong>। आ ँ िख परक किरया चाकेँमाथपर चढबैत <strong>ह</strong>ाथ जोिड सभकेँ णाम केलिन आ पिछला गेट खोललिन। भीडमेजूटल व ृ सभकेँ जेना सा ँस िक गेल छलिन। गेट ख ूजल.....। ..........अचरज!भारी अचरज!! कालीबाब ू स ूट-ब ूट पि<strong>ह</strong>र छला<strong>ह</strong>। किरया िज आ लाल र ंगकफोटो बनल टी शट र्। आ ँ िखपर किरया चा। बेस िचन-चान म ू ँ<strong>ह</strong>-कान। ख ूबिनरोग। <strong>ह</strong>ाथमे िगटार ले उतरला<strong>ह</strong>। ब ुढ सभ <strong>दे</strong>िख कऽ अचरजमे पिड गेला<strong>ह</strong>।145


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्‘‘<strong>दे</strong>ख<strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>ौ, ई की छिन कालीबाब ूकेँ ?’’‘‘सार ंगी लेलिन<strong>ह</strong>ेँ।’’‘‘गुदिरया भऽ गेला<strong>ह</strong>-ए की?’’‘‘वा<strong>ह</strong> रे वा<strong>ह</strong>! यै<strong>ह</strong> भेलै ब ुढ़◌ारीमे घी ढारी।’’इ ंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब िटका-िटणी सुनलिन। ओ <strong>ह</strong>ँसैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘बाब ू जीकेँ अतालमेपडल-पडल अक लगैत छलिन। असलमे डाॅर ि<strong>ह</strong>ना पुछलिखन जे आ<strong>ह</strong>ा ँकेँ सभसँबेसी िच कथीमे आिछ? संगीत पढ़◌ाइमे आिक आन को काजमे! बाब ूजीक<strong>ह</strong>लिखन- ‘‘र ंगीतमे। से<strong>ह</strong>ो संगीत गाबए आ बजाबएमे। गाएब तँ मना छिन मुदाबजेबाक लेल िगटार डाॅर <strong>दे</strong>बाक अमित <strong>दे</strong>लिन।’’एतबा कालमे तँ कालीबाब ू एक <strong>ह</strong>ाथमे िगटार ले आ दोसर <strong>ह</strong>ाथ माथमे सटबैतनमार केलिन। िकछु ब ुढ <strong>ह</strong>ँिस कऽ म ू ँ<strong>ह</strong> घ ुमा लेलिन आ <strong>ह</strong>ँसैत नजिरसँ नजिर िमलबैतर<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>। कालीबाब ू डेगाडेगी दैत नाचए लगला<strong>ह</strong> आ िगटारपर बेसुरा टुम टाम करएलगला<strong>ह</strong>।146


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्राजधर ब ुढ़◌ाकेँ र<strong>ह</strong>ल गेलिन। ओ ं करैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘ई तँ कीदन भऽगेला<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ौ इ ंजीिनयर। चौबे चलला छे बनए आ द ुे बनल अएला<strong>ह</strong>। अँइ <strong>ह</strong>ौ, ईतँ काली बता<strong>ह</strong> भऽ गेल<strong>ह</strong>-ए?’’इ ंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब स<strong>ह</strong>ज भऽ बजला<strong>ह</strong>- ‘‘असलमे बाबा, ओतुा तँ ए<strong>ह</strong> मा<strong>ह</strong>ौल छैिक।’’‘‘<strong>ह</strong>ैइ, िकछु र<strong>ह</strong>ौ। ई तँ साफे पगलेठ जका ँ करै छै। जीवन भिर एतए र<strong>ह</strong>लै तँिकछु आ एक बख र्मे ओतुा सबार भऽ जेतै?’’गाडीबला सामान सभ उतािर कऽ <strong>िव</strong>दा भऽ गेल। गाडी कक आगा ँ बढल। कालीबाब ूम ू ँ<strong>ह</strong>केँ गोल करैत सीटी बजबैत ाइवरकेँ बाॅइ.....बाॅइ केलिन। कोनटापर ठाढ भेलअपन पीकेँ जख <strong>दे</strong>खलिन िक फेर म ू ँ<strong>ह</strong> चुकिरयबैत सीटीबजौलिन.......‘<strong>ह</strong>ू......<strong>ह</strong>ूँ .......उ..... ’’ ’ओ बेचारी लजाइत कोनटापर सँ पड़◌े◌ेली<strong>ह</strong>। लोकसभ तमाशा <strong>दे</strong>िख अपना घर िदस कऽ <strong>िव</strong>दा <strong>ह</strong>ोबए लागल। कालीबाब ू फेर ओि<strong>ह</strong>ना सीटीबजबैत <strong>ह</strong>ाथ ि<strong>ह</strong>लबैत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>।भीड तँ उसिर गेल मुदा लोकक मोनमे चैन नि<strong>ह</strong> भेलै। एतए ओतए सगरोकािलयेबाब ुक चच र्। िकयो बता<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ए तँ िकयो घता<strong>ह</strong>। एे बरखमे लोक एना कऽबदलतै। ओि<strong>ह</strong>ठाम तँ <strong>ह</strong>ुनकर बेटो छिन। ओ तँ दसो सालसँ अमेिरकामे र<strong>ह</strong>ए छै।147


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>ा ँ को चािल-ढािल बदललैए ! राजधर ब ुढ़◌ा अपना म ंडलमे घोषणा करैतबजला<strong>ह</strong>- ‘‘नबो इ ंजीिनयरकेँ नीकक काज <strong>ह</strong>ोइ तँ बापकेँ को माथाबला डाॅरसँ<strong>दे</strong>खबौक।’’र ंग-<strong>िव</strong>र ंगक िटका-िटणी <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ल। <strong>दे</strong>खला<strong>ह</strong>ा दृ राित भिर लोकक सोझा ँओि<strong>ह</strong>ना नचैत र<strong>ह</strong>लै। कथीलए ककरो िनो <strong>ह</strong>ेतइ।कालीबाब ुक राितक िन तँ अमेिरकेमे छुिट गेलिन। ओ राित भिर कछमछ करैत आिगटारकेँ टुनटुनबैत रि<strong>ह</strong> गेला<strong>ह</strong>।भोरे-भोरे कालीबाब ुक दलानक सोझा ँमे फेर भीड ज ु िट गेल। ए<strong>ह</strong>न अनल काजकाली बाब ुक <strong>ह</strong>ोइतिन जँ माथ ठीक रि<strong>ह</strong>तिन। ओ अपना क<strong>ह</strong>लमे र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong>।सब<strong>ह</strong>क िनष र् एि<strong>ह</strong>टा।गमीर्क समए छलै। कालीबाब ू भोरे-भोरे गंजी आ ठे<strong>ह</strong>ुन धिरक पै ंट पि<strong>ह</strong>र, डा ँडझ ुकला<strong>ह</strong>ा सन अवामे, माथक केश मे<strong>ह</strong>दीसँ रा ँगल। ओ चौकीपर ठाढ िगटार बजेबामेअपिसया ँत छला<strong>ह</strong>। म ू ँ<strong>ह</strong>क आकृित र ंग-<strong>िव</strong>र ंगक भऽ र<strong>ह</strong>ल छलिन। िगटारक अवाजसाफे बेसुरा। ए<strong>ह</strong>न उ भऽ बजेनाइ नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल-ए। <strong>दे</strong>खलासँ को वीणिगटारवादक लगैत छला<strong>ह</strong> मुदा सुनलापर साफे अनारी। राजधर ब ुढ़◌ाकेँ कालीबाब ुकबेस िचा छलिन। ओ िचित सन मुामे बजला<strong>ह</strong>- ‘‘ए<strong>ह</strong>ेन कोन पागलपन भेलै?148


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong><strong>ह</strong> तँ जे काली कि<strong>ह</strong>यो नचािरयो नि<strong>ह</strong> गौलक तकरा ई बजेबाक कोन भूत सवारभऽ गेलइ।’’नबोनाथ जेरे िनकलिथ सभ बाब ूक <strong>ह</strong>ालचाल पुछिन।‘‘के<strong>ह</strong>न छिथ? आब नीक जका ँ र<strong>ह</strong>ए छिथ िक ओि<strong>ह</strong>ना सार ंगी लऽ कऽ नचै छिथ?’’कतेक कऽ की जबाब <strong>दे</strong>िथन। सब<strong>ह</strong>क क<strong>ह</strong>ब आ अप तँ <strong>दे</strong>िखये र<strong>ह</strong>ल छला<strong>ह</strong>।नबो कालीबाब ूकेँ मानिसक रोग <strong>िव</strong>शेषज्ञसँ इलाज ार ंभ केलिन। डाॅर सम ूचाजा ँच-पडतालसँ मानिसक रोगक लक्षण नि<strong>ह</strong> पौलिन। आब तँ मामला आरो ओझराएलजा र<strong>ह</strong>ल छल। इ ंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब कऽ टपाक दऽ क<strong>ह</strong>ा गेलिन जे- ‘‘असलमे ए<strong>ह</strong>नसभ चािल-चलन आ व<strong>ह</strong>ार दय ारोपनक बाद भेलिन<strong>ह</strong>ेँ।’’डाॅर सा<strong>ह</strong>ेब गंभीर असंधानमे लगला<strong>ह</strong>। कालीबाब ूकेँ जखन-तखन डाॅर ओि<strong>ह</strong>ठामबजा<strong>ह</strong>िट <strong>ह</strong>ोबए लागल।समए िबतैत गेल। सा ँझक समए र<strong>ह</strong>ए। डाॅर निस र्ग <strong>ह</strong>ोममे मानिसक रोगी सभभरल छलइ। र ंग-<strong>िव</strong>र ंगक उटपटा ँग <strong>ह</strong>रकैत सभ भऽ र<strong>ह</strong>ल छलै। डाॅर सा<strong>ह</strong>ेबगंभीर भेल कुसीर्पर बैसल छला<strong>ह</strong> आ टेब ुलपर राखल कागज सभकेँ उनटबैत छला<strong>ह</strong>।सामक कुसीर्पर कालीबाब ू उुक सन मुामे बैसल छला<strong>ह</strong>। आ बामा कात इ ंजीिनयरनबोनाथ चौ ंकल सन मुामे छला<strong>ह</strong>। डाॅर की क<strong>ह</strong>िथन की नइ!149


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्डाॅर सा<strong>ह</strong>ेब सभ कागजकेँ पसारैत अपन लैप-टापकेँ आसेसँ दबाबए लगला<strong>ह</strong>-‘‘इ ंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब, <strong>ह</strong>म एि<strong>ह</strong> केसक गंभीर असंधान केल<strong>ह</strong>ु ँ अिछ संगि<strong>ह</strong> सभटा सब ूतजमा केल<strong>ह</strong>ु ँ अिछ।’’इ ंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब चौचंग भेला<strong>ह</strong>।‘‘अ<strong>ह</strong>ा ँक िपताजीकेँ जे दय ारोिपत कैल गेल ओ वुतः एकटा एैस वष र्कमश<strong>ह</strong>ुर पाॅप गायकक दय छैक। ओ बेचारा एकटा द ुघ र्टनामे मारल गेल आ ओकरदान कएल दय आइ अ<strong>ह</strong>ा ँक िपताकेँ जीवन <strong>दे</strong> छिन।’’‘‘मुदा’’- इ ंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब उा<strong>ह</strong>मे बजला<strong>ह</strong>।- ‘‘<strong>ह</strong>ँ, इ ंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब। कोिशकामे भावक याददाश्त र<strong>ह</strong>ैत छैक।...... आयै<strong>ह</strong> कारण अिछ जे ई रि<strong>ह</strong>-रि<strong>ह</strong> कऽ संगीतक पाछा ँ बे<strong>ह</strong>ाल भऽ उठै छिथ। एि<strong>ह</strong>तकेँ युिनविस र्टी आॅफ एिरजोना से<strong>ह</strong>ो िस करैत अिछ। ई युिनविस र्टी अंगारोपनक कतेको मािमलापर शोध कऽ चुकल अिछ।’’डाॅर सा<strong>ह</strong>ेब आ ँगुरसँ लैपटाॅपक स्ीन िदस इशारा करैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘<strong>ह</strong>े, <strong>दे</strong>िखयौ ! आब को काज किठन छैक? अ<strong>ह</strong>ीठाम बैसले-बैसले सभटा शोधक जानकारीलऽ िलअ।’’150


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्इ ंजीिनयर सा<strong>ह</strong>ेब झ ु िक कऽ लैपटाॅप िदिश तकैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘एकर मतलब आब बाब ूजीअि<strong>ह</strong>ना रि<strong>ह</strong> जेता?’’डाॅर <strong>ह</strong>ँमे म ूडी डोलबैत बजला<strong>ह</strong>- ‘‘<strong>ह</strong>ूँ ! कलाकारक ज ुआनी अवा छलैक ! ओतँ औना<strong>ह</strong>िट उिचते छैक।’’कालीबाब ू पीठपर टा ँगल िगटार उतारलिन। खोलसँ ब<strong>ह</strong>ार केलिन आ थैया-थैया......िदग ् िदग थैया◌ा करैत िगटार बजेबामे लीन भऽ गेला<strong>ह</strong>।रामभरोस कापिड मरएि<strong>ह</strong> बेर सातम ् अन ्तराषिय ् मैिथली सम ्मेलन काठमाण ्डूमे <strong>ह</strong>यतभारतक सम<strong>िव</strong>धानक ् आठम ् असिचमे ू मैिथलीके सामेल करबाक ितिथ २२िदसम ्वरकें स ्मरणीय बनएबाक <strong>ह</strong>ेतु डा. बैनाथ चौधरी बैजू <strong>िव</strong>ापित सेवासंस ्थानकअमलाक संग अन ्तराषिय ् मैिथली सम ्मेलनक पमे त् येक वष र् ता<strong>ह</strong>ी ितिथकेंमनबैत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> अिछ । ओि<strong>ह</strong> सभ सम ्मेलनमे द ू चािर गोटे पालक ितिनिधस<strong>ह</strong>भागी भ अन ्तराषिय ् स ्वप दान करैत आएल अिछ ।151


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ए<strong>ह</strong>ु बेर ई सम ्मेलन आन ् <strong>दे</strong>शक िचुर िजल ्ला अन ्तरगतक ितपितमेआयोिजत छल । संस ्कृत <strong>िव</strong>श ्व<strong>िव</strong>ालयक डीन झा जिक स<strong>ह</strong>योगे आयोजना <strong>ह</strong>ोबाबला उ सम ्मेलनमे वैजू बाब ूक सभ तामझाम आमित ं छल ।पि<strong>ह</strong> ई आयोजन <strong>िव</strong>श ्व<strong>िव</strong>ालय पिरसरमे सम ्पन ्न <strong>ह</strong>ोइत, मुदाआन ्<strong>दे</strong>शमे चलैत तेलंगाना आन ्दोलनक कार ं ई सम ्मेलन ितपितसं १० िक.िम.दिक्षण म ्<strong>ह</strong>िष र् आममे सम ्पन ्न करबाक यार कएल गेल । ओि<strong>ह</strong> आवास, भोजनएव ं काय र्म स ्थल । पिरसर ाकृितक छटाक <strong>िव</strong>च रमणीय छल ।152


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्काय र्म २२ िदसम ्वर क ३ वजे ार ंभ भेल । उाटन कएलिन पालकसभासद ् यद ुव ंश झा, मुख अितिथ छला<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>श ्व<strong>िव</strong>ालयक रिजष ्टार । <strong>िव</strong>िशष ्टअितिथमे दिरभंगाक <strong>िव</strong>धायक सरावगी सि<strong>ह</strong>त पंि लेखक से<strong>ह</strong>ो र<strong>ह</strong>िथ । जेनािकवैजूजीक सभ सम ्मेलनमे <strong>ह</strong>ोइत अिछ काय र्म प ूव र् िनधािरत र् नि<strong>ह</strong> छल । तत् कालअ<strong>ह</strong>ार <strong>दे</strong>िख बनाओल गेल <strong>ह</strong>ुनक काय र्मक तीनटा चरण <strong>ह</strong>ेाइछ – पि<strong>ह</strong>ल शुभार ंभ आसम ्मान, दोसर भाषण–भुषण आ तेसर सा ंस ्कृितक काय र्म ।153


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ए<strong>ह</strong>ी तर<strong>ह</strong>ें ए<strong>ह</strong>ु काय र्ममे सम ्मान कएल गेल । <strong>ह</strong>मरा लेखे ं द ू गोट सम ्मानम<strong>ह</strong>त् वप ूण र् छल – डा. फुल ्ल कुमार मौन आ अयोध ्यानाथ चौधरीक । सभासदयद ुव ंशजीक सम ्मान औपचािरक छल ।काय र्मक शुआतेमे एि<strong>ह</strong> बेर अिगला सम ्मेलन काठमाण ्डूमे <strong>ह</strong>यत से बातचचा र्मे छल । दिरभंगा–जनकपुर आवतजावत कएिन<strong>ह</strong>ार समिदया सभ एकर वीडा–पानप ूवे र्मे उठा ले छला<strong>ह</strong> आ काठमाण ्डू सम ्मेलनक <strong>ह</strong>ेतु वा<strong>ह</strong>–वा<strong>ह</strong>ी लुटबाक आत् मरितकरब शु क <strong>दे</strong> छला<strong>ह</strong> । ई बात डा. बैजूक म<strong>ह</strong>ा सिचवीय भाषणमे कट भेलैजकर कडा ितवाद पंि लेखक अपन भाषणमे कएलक ।154


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अन ्तराषिय ् सम ्मेलनक आयोजन खेल नि<strong>ह</strong> िछऐक । डा. बैजूक कएल–धएल पर सपरानी तीथ र्याामे जाएब एक बात छैं, आमित ं अितिथ लोकिनकें उिचतसम ्मानक संग काय र्मके औिचत् यप ूण र् बनाएब दोसर बात । <strong>ह</strong>मर दृढ धारणा छल –जाि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ें बैजूबाब ू काय र्मक आयोजन अस ्त व ्यस ्त <strong>ह</strong>ालितमे करैत छिथ ते<strong>ह</strong>नकाठमाण ्डू मे नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>यत ।म ंचसं <strong>ह</strong>म सम ्प ूण र् ोता, दश र्क सभक आगा ं बाजल छल<strong>ह</strong>ु ं–काठमाण ्डूमे सातम ् अन ्तराषिय ् मैिथली सम ्मेलन <strong>ह</strong>यत मुदा <strong>ह</strong>मरा शतर् पर ।अन ्तराषिय ् िजज्ञाशाक केन ्<strong>िव</strong>न ्द ु काठमाण ्डूमे म<strong>ह</strong>ज भोज भातक <strong>ह</strong>ेतुभेिडयाधसान उपसिथित ् िकन ्न<strong>ह</strong>ु ं नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>यत । िनधािरत र् ितिनिध, पिरचयप सि<strong>ह</strong>तस<strong>ह</strong>भागी कराओल जएता<strong>ह</strong> आ काय र्ममे स ्थानीय कलाकार सभक से<strong>ह</strong>ो उल ्लेख ्यउपसिथित ् र<strong>ह</strong>त । ई बात डा. बैजू आ काठमाण ्डू आयोजक <strong>िव</strong>च प ूव र् िनधािरतर्र<strong>ह</strong>त, जाि<strong>ह</strong>मे फेरबदल संभव नि<strong>ह</strong> ।155


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>बाक जरित नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मर जानकारीसं वैजू बाब ूक कैम ्पमे िनिफिकर भेाजनभात आ नं◌ी◌ंदक आनन ्दलेिन<strong>ह</strong>ार <strong>िव</strong>च <strong>ह</strong>डकम ्प शु भ गेलै । ब<strong>ह</strong>ुतोकें व ुझएलै–काठमाण ्डूक सम ्मेलन आ पशुपितक दश र्न किठन भ गेल । यिप वैजू बाब ू म ंचसं<strong>ह</strong>मर शतर् आ स ्तावकें स ्वीकार कएलिन मुदा अपन फौजकें तोष भरोस <strong>दे</strong>बाक<strong>ह</strong>ेतु पशुपित दश र्नक युिक आश ्वासन दैत र<strong>ह</strong>ला<strong>ह</strong> ।काठमाण ्डू सम ्मेलनक <strong>िव</strong>िशष ्ट पक्ष की ?जे केओ अन ्तराषिय ् मैिथली सम ्मेलन बैजू संस ्करणमे गेल <strong>ह</strong>यता<strong>ह</strong> ओशु सं अन ्त धिर स<strong>ह</strong>भािगताक अव ्यवस ्था अवश ्य <strong>दे</strong>ख <strong>ह</strong>यता<strong>ह</strong> । काय र्ममेसम ्मान दान आ सा ंस ्कृितक काय र्म मा आकष र्क <strong>ह</strong>ोइछ । काठमाण ्डू सम ्मेलनिनधािरत र् ितिनिधक संग <strong>िव</strong>िशष ्ट <strong>िव</strong>ानक स<strong>ह</strong>भािगतामे <strong>ह</strong>यत । जाि<strong>ह</strong>मे सिरप<strong>ह</strong>ु ं<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शी <strong>िव</strong>ान सभकें समावेश कएल जाएत । उाटन राष ्पित वा धानम ंीक <strong>ह</strong>ाथें<strong>ह</strong>ो से आयोजक चा<strong>ह</strong>त, जे असंभवो नि<strong>ह</strong> छैक । तओं काय र्मक गिरमा बढत ।सम ्मान <strong>दे</strong>बाक <strong>ह</strong>ेतु एकटा <strong>िव</strong>शेषज्ञ किमटी गठन <strong>ह</strong>यत जे <strong>िव</strong>िभन ्न भाषामेकाज किरतो मैिथली वा माभाषा ित <strong>िव</strong>शेष लगावकें ाथिमकतामे रािख सम ्मानक<strong>ह</strong>कदार िनधािरत र् करत । सम ्मानमे एकटा छपल कागजक टुकडी ख ुल ्ला नि<strong>ह</strong>156


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तापमे िलिखत आकष र्क म लागल र<strong>ह</strong>त । तीक िचन ्<strong>ह</strong> जानकी मिदर,ंपशुपितनाथ, स ्वय ंभूक सीसा जिडत मौडल <strong>ह</strong>यत जाि<strong>ह</strong>मे पाग, द ुपा र<strong>ह</strong>बे करत ।औिचत् यप ूण र् काय र्मक <strong>ह</strong>ेतु एकटा गंभीर कृितक <strong>िव</strong>चार गोष ्ठीक आयोजन<strong>ह</strong>यत, ज <strong>िव</strong>िभन ्न <strong>िव</strong>षयमे लगभग तीन चािर घंटाक छलफल चलाओल जाएत ।गोष ्ठीक एकटा केनिय ् <strong>िव</strong>षय िनधािरत र् कएल जाएत । एि<strong>ह</strong> गोष ्ठीमे <strong>िव</strong>िभन ्नभाषा–भाषी <strong>िव</strong>ान सभकें स<strong>ह</strong>भािगता सुिनशिचत ् कएल जाएत । ति<strong>ह</strong>ना मैिथलीकस ्थािपत <strong>िव</strong>ान, साि<strong>ह</strong>त् यकार सभकें स<strong>ह</strong>भागी कराओल जाएत ।एकटा आकष र्क क<strong>िव</strong> गोष ्ठीक आयोजन <strong>ह</strong>यतैक, जाि<strong>ह</strong>मे पिठत क<strong>िव</strong>तासभके सम ्पादन क पुस ्तकाकार काशनक योजना आयोजक के छनि<strong>ह</strong> ् ।सा ंस ्कृितक काय र्ममे डा. बैजूक <strong>ह</strong>ेंड़मे सािमल ब<strong>ह</strong>ुतो म<strong>ह</strong>त् वप ूण र् कलाकारमध ्ये उत् कृष ्टकें छािन आमित ं कएल जएतिन । सम ्मेलनक सा ंस ्कृितक भारीकमलाकान ्त जी सं परामश र् क ई गुर काज सम ्पन ्न कल जाएत । पालोक<strong>िव</strong>िशष ्ट सा ंस ्कृितक कलाकार सभकें अवसर उपलव ्ध कराओल जएबाक कार ं िसिमतसमयमे िसिमत कलाकारक स ्तुित आयोजक लोकिनकें बाध ्यता <strong>ह</strong>यतिन ।एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>ें काठमाण ्डू सम ्मेलन आन समयक सम ्मेलन सं िकछु फूट आसन ्<strong>दे</strong>शम ूलक <strong>ह</strong>यत । काठमाण ्डू अन ्तराषिय ् िमिडयाक च<strong>ह</strong>ल–प<strong>ह</strong>ल बला ठाम <strong>ह</strong>यबाक157


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कार ं ज काय र्म प ूण र् कभरेज पाओत ओि<strong>ह</strong> ताि<strong>ह</strong>मे प ूस ्तुत त् येक गित<strong>िव</strong>िधसंयिमत, व ्यवसिथत ् आ आकष र्क रखबाक िजम ्मेवारी आयोजक लोकिनकें <strong>ह</strong>यतिन ।छठ्म अन ्तराषिय ् मैिथली सम ्मेलनक म ंच सं भेल एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क उोषकें सभपक्ष स ्वागत कएलक अिछ । <strong>िव</strong>श ्व<strong>िव</strong>ालयक कुलपित तत् काले अएबाक स ्वीकृितदान कएलिन अिछ तं चेन ्नईक भाइ मिणकान ्त दास, कलकाक काम<strong>दे</strong>व झा, अशोक,मुम ्वईक सुशील झा िदल ्लीक गंगेश गुंजन–काठमाण ्डू सम ्मेलनक आकष र्ण <strong>ह</strong>यता<strong>ह</strong> ।मैिथली अरागी लाखों सदयी सभक संग <strong>ह</strong>म आयोजन पक्ष से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong>सुखद क्षणक ितक्षामे छी । तखन एकरा सफल बनएबालेल सभ पक्षक सभ तर<strong>ह</strong>ेंस<strong>ह</strong>योग जरी छैक । को िजज्ञासा क <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>मर िनम ्न सम ्पकर् पर अवश ्यखोजवीन क सकैछी ।अध ्यक्ष ◌ः साझा काशन, पुलचोक, लिलतपुर३. प158


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.१. कालीका ंत झा "ब ुच " 1934-2009- आगा ँ३.२. गंगेश गुंजन:राधा १७म खेप३.३. िशव कुमार झा-िकछु प३.४.१. रामभरोस कापिड मर-गीत २. रमण कुमार िसं<strong>ह</strong>- िदीमे...३.५.१. राज<strong>दे</strong>व म ंडल- िसर िब<strong>ह</strong>ून धड़ २. कालीनाथ ठाकुर-एकअिभशाप बापक पाप159


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.६.१. सानंद पाठक, गुवा<strong>ह</strong>ाटी- आ<strong>ह</strong>! जाड चिल गेल! २. दयाका-ई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चान३.७.१. <strong>िव</strong>नीत उल-पुर २ मनीष झा "बौआभाई"- ऋतुपितबसंत (क<strong>िव</strong>ता)-३.८.१. मो. गुल <strong>ह</strong>सन-सभटा चौप भऽ गेल २. मज कुमारम ंडल-ब<strong>ह</strong>ीन३.कना शरण-िमिथलाक तीला संकराित.कालीका झा "ब ुच"कालीका ंत झा "ब ुच " 1934-2009ि<strong>ह</strong>नक ज, म<strong>ह</strong>ान दाशिनक र् उदयनाचाय र्क कम र्भूिम समीपुर िजलाक किरयन ाममे1934 ई0 मे भेलिन । िपता 0 पंिडत राजिकशोर झा गामक म <strong>िव</strong>ालयक160


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्थम धानाापक छला<strong>ह</strong>। माता 0 कला <strong>दे</strong>वी गृि<strong>ह</strong>णी छली<strong>ह</strong>। अंतरातक समीपुर कालेज,समीपुरसँ कयलाक पात िब<strong>ह</strong>ार सरकारक खंड कम र्चारीक पमे सेवा ार ंभकयलिन। बालि<strong>ह</strong>ं कालसँ क<strong>िव</strong>ता लेखनमे <strong>िव</strong>शेष िच छल । मैिथली पिका- िमिथला िमि<strong>ह</strong>र, मािट-पािन, भाखा तथा मैिथली अकादमी पटना ारा कािशत पिकामे समय - समयपर ि<strong>ह</strong>नकरचना कािशत <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>लिन। जीवनक <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ध <strong>िव</strong>धाकेँ अपन क<strong>िव</strong>ता एव ं गीत ुत कयलिन।साि<strong>ह</strong> अकादमी िदी ारा कािशत मैिथली कथाक इित<strong>ह</strong>ास (संपादक डाॅ0 बासुकीनाथ झा )मे<strong>ह</strong>ा कथाकारक स ूची मे, डाॅ0 <strong>िव</strong>ापित झा ि<strong>ह</strong>नक रचना ‘‘धम र् शास्ाचाय"क र् उेख कयलिन । मैिथलीएकादमी पटना एव ं िमिथला िमि<strong>ह</strong>र ारा समय-समयपर ि<strong>ह</strong>नका श ंसा प भेजल जाइत छल । ृ ंगाररस एव ं <strong>ह</strong>ा रसक संग-संग <strong>िव</strong>चारम ूलक क<strong>िव</strong>ताक रचना से<strong>ह</strong>ो कयलिन । डाॅ0 द ुगानाथ र् झाीश संकिलत मैिथली साि<strong>ह</strong>क इित<strong>ह</strong>ासमे क<strong>िव</strong>क पमे ि<strong>ह</strong>नक उेख कएल गेल अिछ |!! माॅथ पर धान !!की लचकल अछरल पछरल डाॅड,की मचकल आॅचर गछरल फाॅड,चािल उान छै,माॅथ पर धान छै ।।बढै छै नन नन शीस,161


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पडै छै दीिठ पायलक दीस,कं ठ मे गान छै ।माॅथ पर धान छै ।।की चमकल ब ुी - ब ुी <strong>दे</strong><strong>ह</strong>,ठोर पर <strong>ह</strong>ासक पातर रे<strong>ह</strong>,गाल तर पान छै ।माॅथ पर धान छै ।।आॅिख पर लागल लाजक बोझ,घोघ सॅ ताकय सोझे सोझ,ल खिर<strong>ह</strong>ान छै ।माॅथ पर धान छै ।।भ र<strong>ह</strong>लै मिदर ं केॅ झोिल,गेलै द ू - द ू िशव आसन डोिल,अभय वरदान छै,माॅथ पर धान छै ।162


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong>योगक वीतल कारी रैन,ज ुड़◌ायल आइ मुड़◌ायल न,गगन मे चान छै,माॅथ पर धान छै ।।कािट कऽ माल भोग केर खेत,बाि कऽ बोझ चलिल समवेत,गमागम ाण छै ।माॅथ पर धान छै ।।वदन पर अिचत अलुिपत दृ ि,चरण पर क िस<strong>ह</strong>क दृ िएतय भगवान छै ।माॅथ पर धान छै ।।<strong>ह</strong>े चरऽरक चंडी धऽरक <strong>दे</strong><strong>िव</strong>,<strong>दे</strong>श बिढ र<strong>ह</strong>ल अ<strong>ह</strong>ाॅ केॅ से<strong>िव</strong>,मोॅछ पर शान छै ।163


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्माॅथ पर धान छै ।।!! ब ुढ़◌ारी मे घीढ़◌ारी !!ब ुढ़◌ारी मे ई घी की -एकरा कि<strong>ह</strong>यौ डालडा ढ़◌ारी ।।वरद ज ुआ कऽ <strong>ह</strong>ाॅिफ र<strong>ह</strong>ल छिथ -चमेर ले गाडी ।।ब ुनलिन ग<strong>ह</strong>ुमक लेट भेराइटी,दऽ सकला<strong>ह</strong> खाद नि<strong>ह</strong> डाइटी,दाना बेगाना भेलिन,थे्रसर पर चैकल नारी ।।मिझनी मे जलपान करै छिथ,भरलो थार िजयान करै छिथ,164


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उिठ गेला चटनी चटैत,पडले तआ तरकारी ।।<strong>ह</strong>े <strong>दे</strong>खू अकर<strong>ह</strong>र करै छिथ,पे ंचर ूब मे <strong>ह</strong>वा भरै छिथ,जोल<strong>ह</strong>ी धोती केर आसन पर,पसरल सीफेन साडी ।।बऽर सऽख सॅ दाॅत लगौलिन,खिस पडलिन जि<strong>ह</strong>ना मुॅ<strong>ह</strong> बौलिन,किनयाॅ ओडÛठ़िल दरवा पर,अप बैसल बारी ।।टीशन पर रोमा ंस करै छिथ,<strong>ह</strong>ीरो सब<strong>ह</strong>क कान कटै छिथ,कारी केश िखजाबी ताि<strong>ह</strong> पर -उगलिन उर दाढी ।।!! सािरक प पा<strong>ह</strong>ुनक नाम !!165


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्फोटो अ<strong>ह</strong>ॅक टडÛबौ छी मन मे,<strong>ह</strong>ऽम छोट सािर अ<strong>ह</strong>ॅक औ पा<strong>ह</strong>ुन,<strong>ह</strong>मरे शपथ अ<strong>ह</strong>ाॅ अिबयौ फागुन मे ।।जि<strong>ह</strong>या सॅ गेल<strong>ह</strong>ु ॅ <strong>ह</strong>मर नीन लेल<strong>ह</strong>ु ॅ,ओझा अ<strong>ह</strong>ाॅ पर सुन ू मिर गेल<strong>ह</strong>ु ॅ,<strong>ह</strong>मरा तऽ कं ठी अिछ अप मॅछखौका औ,झोरे चटयल<strong>ह</strong>ु ॅ िकयक नपन मे ।फोटो .............................................. ।।साॅझे दैया लग पिरते िननयल<strong>ह</strong>ु ॅ,सप मे झटकल अ<strong>ह</strong>ाॅ चिल अयल<strong>ह</strong>ु ॅ,ओझा ब ु िझ धयल<strong>ह</strong>ु ॅ जि<strong>ह</strong>ना <strong>ह</strong>म बि<strong>ह</strong>ना केॅ,ओ <strong>ह</strong>ॅसिल <strong>ह</strong>म द ुःगंजन मे ।फोटो .............................................. ।।चा<strong>ह</strong>ी <strong>ह</strong>मरा िसरो आ चूडी,इा अिछ एे ब<strong>ह</strong>ुत मजब ूरी,166


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एखन अ<strong>ह</strong>ाॅ <strong>ह</strong> क्षीर दा बि<strong>ह</strong>ना केॅ,<strong>ह</strong>मर िमलन <strong>ह</strong>ोयत अिगले जनम मेफोटो .............................................. ।।!! राम िबना अवधपुरी !!<strong>िव</strong>लिप र<strong>ह</strong>ल वन उपवन भवन िनःपरान गय,राम िबना अवधपुरी लागय मसान गय ।पतनी चुडैल भेिल पित परेत सन स ूझै,बेटा वैताल माय जोिगनी वनिल ब ूझैकोयिल कुलवध ू आइ डािकनी समान गय,राम िबना .......................................... ।।श ैल युता काली आ श ंकर भैरव बनला,ता ंडव नतकक लेल, सोझे सरय ू फनला,डमडम डम िश ूल चमकय असमान गय ।राम िबना .......................................... ।।धऽर धऽर मे <strong>िव</strong>लाप ािर - ािर <strong>ह</strong><strong>ह</strong>ाकार,167


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ब ूढक की बात <strong>ह</strong>ाय तजलक अ<strong>ह</strong>ार,अन ककरो ो सभक सऽभ आन गय ।राम िबना .......................................... ।।शीतल अिछ आिग पािन अद<strong>ह</strong>न भऽ उिधएलै,काॅट भेल कोमल आ फूले गिड - गिड गेलै,झडकावै चािनिनयाॅ जिड र<strong>ह</strong>लै चान गय ।राम िबना .......................................... ।।गंगेश गुंजन:ज ान- िपलखबाड, मध ुबनी।ी गंगेश गुंजन मैिथलीक थम चौबिटया नाटकबिधबिधयाक ु लेखक छिथ आऽ ि<strong>ह</strong>नका उिचतवा (कथा सं<strong>ह</strong>) क लेल साि<strong>ह</strong> अकादमी168


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पुरार भेटल छि। एकर अितिरक् मैिथलीमे <strong>ह</strong>म एकटा िमा पिरचय, लोक सुन ू(क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>), अार- इजोत (कथा सं<strong>ह</strong>), पि<strong>ह</strong>ल लोक (उपास), आइ भोर(नाटक)कािशत। ि<strong>ह</strong>ीमे िमिथला ंचल की लोक कथाएँ, मिणपक का- बिनजाराकमैिथलीसँ ि<strong>ह</strong>ी अवाद आऽ श तैयार <strong>ह</strong>ै (क<strong>िव</strong>ता सं<strong>ह</strong>)।१९९४- गंगेश गुंजन(उिचतवा, कथा)पुक लेल सि<strong>ह</strong> अका<strong>दे</strong>मी पुरारसँ सािनत ।राधा १७म खेपएना िकएक बेशी अभव आब अनिचार लगइयेएना िकएक लोको सब, सिख पय ंत र् ब ुझाइत र<strong>ह</strong>ैए आनकौखन तं ई घरो-आ ँगन,टोलक सब गाछ-ब ृक्षबाट-घाट,गाय गो फूल पात, इनार |सब िकछु अभव <strong>ह</strong>ोइत अिछ द ूर द ूरक बु, ते<strong>ह</strong>ा |कौखन क' कोना ब ुझाय लागलय आन गाम आब अपनि<strong>ह</strong>ं ई गाम |बेशी लोक <strong>दे</strong>िखति<strong>ह</strong>ं करय लागैत ब ुझाय उप<strong>ह</strong>ासएना कोना मोन <strong>ह</strong>मर बा गेलय अपनि<strong>ह</strong> लाचािरक ठाठ?169


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्माम ूली म ूक मालजाल जका ं िनयितक सोझा ं मे िन<strong>ह</strong>ुरलजी<strong>िव</strong>त अिछ <strong>दे</strong><strong>ह</strong>-ाण यिप ई तैयो ब ुझाय लागय िनष्ाण |कौखन तं सबटा जे एखनि<strong>ह</strong>ं छल सोझा ं मे क्ष अथ र्वानसौ ंसे घर एक संग िमझा गेल िडिबया जका ं अकात भ' जाइछअार सबटा थ र् |सब अभव तकर गित<strong>िव</strong>िध बेकारसे थ र् मन-भार क' दैत अिछ नवे तर<strong>ह</strong> सं ाकुलसबटा सब तर<strong>ह</strong>क जतबा जे ब ु िध अपन लगा-लगाथािक जाइत अिछ इा|सबटा जे अनसो<strong>ह</strong>ा ंत, अिनित-अनपेिक्षत पिरिितसब मे सं िकछु िकछु अंकुराय लगैत ब ुझाय लगइये दैत पे ंपी,एक क्षण-द ू क्षण जतबा धिर संभव ान <strong>दे</strong>ब -से लगले ओ सबटा अंकुर सबअपन अपन द ुपि-ितनपी बिन170


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मािट पर पनगैत सघन जीवन ंिदत वनित भ'<strong>ह</strong>िरयर-<strong>ह</strong>िरयर ल<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ाईत ब ुझाय लागैत अिछ Iसौ ंसे पिरवेशक एि<strong>ह</strong> एि<strong>ह</strong> मनक सबटा थ र् बोध ,यं से<strong>ह</strong>ो जेना अपना भावें अंकुराय लगैत अिछ -<strong>दे</strong>िखति<strong>ह</strong>ं <strong>दे</strong>खैत बन' लागय अ,फल-फूलक से छोट-पैघ गाछरमनगर, सभ टा अपना -अपना र ंगक आशाक <strong>ह</strong>िरयरीक आभाससः अिभभूत करैत, क' दैतिछ <strong>दे</strong>खबा लेल बा |<strong>दे</strong>खबा लेल मा ओकर पिरचया र् -सेवा ....अनायास तकैत छी घैल पािन,सभ कें पटब' मे लगैत छी|सभ कें जल िपया-िपया जखन <strong>ह</strong>ोइ छी तखनअपन<strong>ह</strong>ु <strong>दे</strong>ब' लगैत अिछ कं ठ मे ासिपयासक उट इा ...171


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अ<strong>ह</strong>ा ! कं ठगत <strong>ह</strong>ोइत एको आ ंज ुर ज'ल !..<strong>ह</strong>ा कृ !कत' छिथ ?मुदा जँ पीयब तं ीकृेक <strong>ह</strong>ाथें.खा<strong>ह</strong>े छुिट जाओ ई ाण .<strong>दे</strong>िखअिन आिखर कि<strong>ह</strong>या धिर नि<strong>ह</strong> लैत छिथ <strong>ह</strong>मर कुशल-समाचारकि<strong>ह</strong>या धिर स<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ैत छिथ- <strong>ह</strong>मर िपयासिशव कुमार झा-िकछु प ३..िशव कुमार झा ‘‘िटू‘‘,नाम ◌ः िशव कुमार झा,िपताक नाम ◌ः0 काल◌ी का झा ‘‘ब ूच‘‘,माताक नाम ◌ः 0 चकला <strong>दे</strong>वी,ज ितिथ ◌ः 11-12-1973,िशक्षा◌ः ातक (िता),ज ान ◌ः माक ◌ः मालीपुर मोडतर, िज0 - बेग ूसराय,म ूलाम ◌ः ाम $पालय - किरयन,िजला - समीपुर,िपन: 848101,संित ◌ः ब ंधक, सं<strong>ह</strong>ण,जे0 एम0 ए0 ोस र्िल0,मेन रोड, िबुपुरजमशेदपुर - 831 001, अ गित<strong>िव</strong>िध ◌ः वष र् 1996 सॅ वष र् 2002 धिर <strong>िव</strong>ापित पिरषदसमीपुरक सा ंृितक ,गितविध एव ं मैिथलीक चार - सार <strong>ह</strong>ेतु डाॅ0 नरेश कुमार <strong>िव</strong>कल आ ी उदयनारायण चैधरी (राष्पित पुरार ा िशक्षक) क मे संल172


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्!! आकुल जननी !!(बाल साि<strong>ह</strong>)सित ू र<strong>ह</strong>ू <strong>ह</strong>मर लाल, अर् रैिन बीतल ।अ<strong>ह</strong>ॅक अ<strong>िव</strong>रल नयन सॅ आॅचर तीतल ।।घोंिट अिछ ंजल कािट र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ॅ अिछ जीवन,तात दश र्नक आश िछ िकएल अरपन,क्षीर िब द ु<strong>ह</strong>ू वक्ष शु पडल ।सित ू र<strong>ह</strong>ू ....................................... ।।कोन िसया<strong>ह</strong>ी सॅ िलखल <strong>िव</strong>धना <strong>ह</strong>मर कपार ?अप वास गेलिन छोिड <strong>ह</strong>मरा था धार,चानन सन नाक ि<strong>ह</strong>य, भूख सॅ कानल ।सित ू र<strong>ह</strong>ू ....................................... ।।173


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>ुनके की दोष िदअऽ े<strong>ह</strong>क ओ िदम ू ितर्,कायादीन <strong>िव</strong>ा<strong>िव</strong><strong>ह</strong>ीन करिथ पंचजनक प ू ितर्,अ<strong>ह</strong>ॅक अु मा नयन शोिणत भरल ।सित ू र<strong>ह</strong>ू ....................................... ।।क<strong>ह</strong>बिन गौमाता आन ू औता फागुन मेकामधेक सुधा भरब अ<strong>ह</strong>ॅक कण-कण मेअ<strong>ह</strong>ाॅ िन <strong>ह</strong>ऽम कना मे उडल ।सित ू र<strong>ह</strong>ू ....................................... ।।!! लंका !!ख ुरख ुर भैया स ूट िसयौलिन,बत<strong>ह</strong>ी काकी क <strong>ह</strong>ाथ माल ।अध वयिस चोकटल<strong>ह</strong>ी भौजी,बाट पसारिल माजालमैिथली कु<strong>ह</strong>रिथ पण र्कुटी मे,स ूप र्नखा बनली रानी ।174


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ना पेट क्षीर <strong>िव</strong> आकुल,मोबाइल नचाविथ पटरानी ।।अद्र्धािगंनी ं ी सॅ कुिपत भऽश ंखनाद कयलिन मामा ।<strong>ह</strong> ऊक लऽ मामी खे<strong>ह</strong>लिथ,फूजल मामा केर पैजामा ।।अपन पुतो<strong>ह</strong>ु केॅ झोंिक अन लमे,बिन गेली<strong>ह</strong> गामक सरपंच ।धमा र्चाय र् <strong>दे</strong>व मिदर ं केर,मुदा दय भरल परपंच ।।कतेक घऽर मे साि कािट,शाित ं सिमित केर आव धान ।रक्षक छिथ चुटकी मे वैसल,कोना बाॅचत अवला केर मान ?<strong>िव</strong>ालय केॅ मुॅ<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल,धए कुरसी िशक्षा सिचव ।175


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कुिटल तं केर ई<strong>ह</strong> लीला मेमारल गेलि म ूक गरीब ।।मुंडी इनार मे <strong>ह</strong>ुर<strong>ह</strong>ुर जनमल,कमीशन लागत दस परसेट ।करशा<strong>ह</strong> मोटर मे घ ूमिथ,आॅिख गोग काॅिख मे सेट ।।सभ काज मे िदऔक भएट,शौच क वा लघ ुश ंका ।रामरा केॅ िबसिर जाऊ,आयावत र् आव सः लंका ।।राजनीित मे अज्ञ - <strong>िव</strong>ज्ञ केर,नि<strong>ह</strong> को अिछ व <strong>िव</strong>भेद ।अप पीबिथ ताडी दा,म ंी <strong>िव</strong>भाग म िनषेराग वसंतक गेल जमानासुन ू ितानी <strong>िव</strong>कट संगीत ।176


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्डं कन कुरथी पाक बनलआ अन वािरक पटुआ तीत ।।!! <strong>ह</strong>ोरी !!<strong>ह</strong>ाथ अबीर काॅरव िपचकारी,भाल पर गदरल चा<strong>ह</strong> उम ंग ।प ूरन भैया <strong>ह</strong>ोरी खेलिथ,नव तािर सािर केर संग ।।कखन<strong>ह</strong> ु ॅ डुबकी लैत अधर मे,ज ुी मे कखन<strong>ह</strong>ु ॅ ि<strong>ह</strong>लकोर ।नील, वै ंजनी लाल गुलाल सॅ,र ंगलिन चा पोरे - पोर ।।‘िटू’ नयन पर अचरज पसरल,<strong>दे</strong>िख ाता केर बसी व ु ।एखन<strong>ह</strong> ु ॅ ृ ंगारक आ<strong>ह</strong> भरल मुदा -आॅिख अार कान छि सु ।।177


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>ऽम पुछलअिन कोना कऽ कयल<strong>ह</strong>ु ॅ,मध ु सॅ उबडुव मध ुर ब ंध ।सकल तन अिछ बेकार मुदा <strong>ह</strong>म,ाण शि सॅ स ू ॅघल गंध ।भौजी लऽ वाढिन आ खापिड,झािड <strong>दे</strong>लिन भैया केर अंग ।कुरता फाटल नयन रायलभूतल खसल <strong>ह</strong>ोरी के र ंग ।।िशव कुमार झा!! माॅडन र् जमाना !!आ धोती िमल बर<strong>ह</strong>र जनमल,आयल बरम ूडा िमनी ट र् ।178


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मुा भैया चुनरी ओढ़◌ू,भौजी पि<strong>ह</strong>रलिन जोल<strong>ह</strong>ी सट र् ।।काकी मरौत काढ बैसिल,का गऽर धरम केर वाना ।कदली किनयाक <strong>ह</strong>ाथ मे वीयर,आ<strong>िव</strong> गेल माॅडन र् जमाना ।।भिर िदवसक गणना जौ करवै,ब<strong>ह</strong>ुआिसनक सात वेिर सतमिन ।भरल साॅझ ामी आयल छिथ,अॅइठार वैसिल लऽ मुॅ<strong>ह</strong> मे दतमिन ।।अी दशक मे माय सॅ मीफेर माॅम आब भेली मा ।मायक ाता केर नाम की राखब?मामा िपघिल बनला झामा ।।179


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अपन ना सॅ वेस िपयरगर,संकर झवड़◌ा चायनीज कुकुर ।भुटका - नाथ केॅ छािड घऽर मेटाॅमी संग गेिल अंतःपुर ।।चरण श र् िनवांण र् लेलक आव,छुो कैंचा केॅ भऽगेल वाय ।भौजी एकसिर मध ुशाला मेभैया सॅ गेलिन मोन अघाय ।।ना पिमक बोली उगलै ।माॅ मैिथली कोना वजती<strong>ह</strong> दैया ।बात अंगरेिजया माथ घ ुसल नि<strong>ह</strong>,मुदा करै छिथ या ! या ! या !!ितलकोर मखान नीक नि<strong>ह</strong> लागय,नि<strong>ह</strong> सुाद ु मकैयक लावा ।पाॅपकाॅन र् चाउमीन दिलया लेल,180


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मोॅछ िपजौ बैसलिन वावा ।।१. रामभरोस कापिड मर-गीत २. रमण कुमार िसं<strong>ह</strong>- िदीमे...रामभरोस कापिड मरगीतओ पवन, िझि<strong>ह</strong>र िझि<strong>ह</strong>र ब<strong>ह</strong>ैत जाउछूिब बताउ क, िपया छिथ क ककरा संगवष र्<strong>ह</strong>ु गेला भेलनि<strong>ह</strong>, ् सुिधबिध ु िकछु छैन !िदन भेल प<strong>ह</strong>ाड, द ुख भेल जीवनक अंग ।181


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िनष ्ठूर समाज चा<strong>ह</strong>े, िच िच खाइ जेनाशेरक भूख बनल जवानीक तर ंग जेनाचाभर िशकारी ताकमे वैसल अिछर<strong>ह</strong>ल को उम ंग !ओ पबन, िपया छिथ क ककरा संग !!अिधकारक बात सभ लागु भेल कखनारीक व ्यथा कथा कमैनीक ध ंधा एखजान जोिखम बनल क धिर घींचबत् यागब ाण <strong>िव</strong>योगे कन ्त !ओ पवन, िपया छिथ क ककरा संग !!जािन जािन आिगसं खेली कोना <strong>ह</strong>म182


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्शि भरल मुदा तौली कोना <strong>ह</strong>मशील, सुशील िमिथलाकेर ललनापितक परोक्ष भेल िशिथल तर ंग !ओ पवन, िपया छिथ क, ककरा संग !!!!!गीतबाध बोनसं उपर उिठयौकिरयौ मनके चंगा<strong>दे</strong>श द ु िनया ंके <strong>ह</strong>ाल जनबैर<strong>ह</strong>ब सभ िदन उट ंगाअख अनके मुं<strong>ह</strong> तकबै183


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कख भेटत जस,िपया अ<strong>ह</strong>ा ं र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं जस के तस ।ठीक नीक उठब–बैसबकोना व ुझबै जीवनक र ंगअप ्पन काज सुतारत सिदखनअ<strong>ह</strong>ा ं चास वासमे दंगभुच् चर बिन क आ ंगन सेबजीवन त<strong>ह</strong>स–न<strong>ह</strong>स,िपया अ<strong>ह</strong>ा ं र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं जस के तस !बाल बच् चा टेल ्गर <strong>ह</strong>ोइतेपढएबै बोरिडं ग नीके184


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्पढ़तै िलखतै बढ़का बनतैसभ िकछु <strong>ह</strong>यतै ठीकेसपना मनमे रािख <strong>ह</strong>म िजलौ ंभोगल<strong>ह</strong>ु ं अ<strong>ह</strong>ा ंक अजस,िपआ अ<strong>ह</strong>ा ं र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं जस के तस !अ<strong>ह</strong>ा ंके बोली को ंढ़ कटैएआबो क अ<strong>ह</strong>ा ं बस,िपया र<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong>ु ं जसके तस !गीतऐ चन ्दा अ<strong>ह</strong>ा, ं खोिज पठाउ िय कं तअ<strong>ह</strong>ी ं क इजोिरयामे गेला िनरमोि<strong>ह</strong>याबनल ितक्षा अनन ्त !185


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सजल सेज ओगर सिदखन, <strong>ह</strong>म बैसिल बौरायिलअओता<strong>ह</strong> दय लगओता<strong>ह</strong>, मनि<strong>ह</strong>मन अकुलायिलराित–िदनकेर गणना <strong>िव</strong>सरलसुिध व ु िध भेल उसरन ्त !ऐ चन ्दा, अ<strong>ह</strong>ा ं खोिज पठाउ िय कन ्त !!लुच् चा पबन <strong>दे</strong><strong>ह</strong>, छुिब–छुिब लसकएकाम मोचवा ि<strong>ह</strong>य, रि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> चसकएठाढ़स बान ्<strong>ह</strong> भंग द ुखदायीशील, कुल केर अन ्त,ऐ चन ्दा, अ<strong>ह</strong>ा ं खोिज पठाउ िय कं त !!186


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दिनया ु ं बैरी आिख ं गड़◌ौ, लप–लप जी<strong>ह</strong> करैएआनक चास खएबा अभ्यासी, <strong>ह</strong>िरय घास तकैएआब<strong>ह</strong>ु ं जं अ<strong>ह</strong>ा ं भेद कएल<strong>ह</strong>ु ंपरतारब िदगिदगन ्त ।ऐ चन ्दा, अ<strong>ह</strong>ा ं खोिज पठाउ िय कं त ।अ<strong>ह</strong>ी ं क इजोिरयामे गेला िनरमोि<strong>ह</strong>याबनल ितक्षा अनन ्त!!!२रमण कुमार िसं<strong>ह</strong>िदी187


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मे...सालोभिर वसंत र<strong>ह</strong>ै छै िदी मेजेचा<strong>ह</strong>ी सब मोल िबकै छै िदी मेमेो-मल्टीे ब छै िदी मेडेग-डेग पर लोक कनय छै िदी मेगाड़◌ीब ंगला कोठा सोफा िदी मेबाट-बाट पर मौत के तो<strong>ह</strong>फा िदी मेदा188


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ैक गुटका खैनी िदी मे<strong>ह</strong>रपलभागम-भाग बेचैनी िदी मेनवका-नवका बाट ब छै िदी मेलोकतंके खाट खड़◌ा छै िदी मेिनतनव-नव बाजार ब छै िदी मेमाय-बि<strong>ह</strong>न के लाज लुटे छै िदी मेसालोभर वसंत र<strong>ह</strong>ै छै िदी मेजे189


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चा<strong>ह</strong>ी सब मोल िबके छै िदी मे१. राज<strong>दे</strong>व म ंडल- िसर िब<strong>ह</strong>ून धड़२. कालीनाथ ठाकुर- एक अिभशाप बापक पाप१राज<strong>दे</strong>व म ंडलिसर िब<strong>ह</strong>ून धड़गौ ंआ-घआ आओर बिरयातिकयो नि<strong>ह</strong> ब ु िझ र<strong>ह</strong>ल अिछ बातिकएक नि<strong>ह</strong> वर कऽ र<strong>ह</strong>ल िसन ्द ूर दानिक िकयो कएलक <strong>ह</strong>ुनक अपमान190


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बराती सभ तोड़ए तानके<strong>ह</strong>ेन अिछ ओछ<strong>ह</strong>ा खानदानबन ्न भऽ गेल अिछ म ंगल गानिसन ूर ले ठाढ़द ूल ्<strong>ह</strong>ा भेल अवाकनािच र<strong>ह</strong>ल अिछ माथक चाकफािन र<strong>ह</strong>ल सभ काति<strong>ह</strong>ं कातकन ्याकेँ क<strong>ह</strong>ा ँ अिछ माथिसन ्द ूर कतए <strong>दे</strong>ल जाएत<strong>दे</strong>खति<strong>ह</strong> तँ सभ गोटे पड़◌ाएतिसर िब<strong>ह</strong>ून धड़ बैसल अिछमनमे संशय पैसल अिछनि<strong>ह</strong> अिछ सौ ंथ नि<strong>ह</strong> अिछ मा ंगपी छ<strong>ह</strong> सभ गोटे भा ंगिकयो नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख र<strong>ह</strong>ल अिछ साइतिसन ूर कतए <strong>दे</strong>ल जाएतबढ़ल जा र<strong>ह</strong>ल अन ्<strong>ह</strong>िरया राितएक-दोसर िदिश र<strong>ह</strong>ल अिछ तािकअकचकाइतगौ ंआ पुछैत अिछ191


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िकएक सैत अिछद ूल ्<strong>ह</strong>ा आर की लेता<strong>ह</strong>ओझा लेखे गाम बता<strong>ह</strong>।२कालीनाथ ठाकुरएक अिभशाप बापक पापपितजी दित भेला<strong>ह</strong> जखनि<strong>ह</strong> का पा ँचप ूव र् ज के कम र् फल, वा <strong>िव</strong>िधक को ई जा ँच।<strong>िव</strong>िधक को ई जाच, यै<strong>ह</strong> चचा र् भिर गामकलाबथ ु ट िनकािल जे सि छि मामक।पन<strong>ह</strong>ी गेलि िखयाय, कतौ नि<strong>ह</strong> बिसलिन गोराधवाद क पा छिथ ”किलयुग” के घोडा।192


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सत, रज, तम, सभ थ र् थीक िशक्षा शील भावगुण एकि<strong>ह</strong> अिछ अथ र् गुण अवगुण अथा र्भावअवगुण अथा र्भाव भाव नि<strong>ह</strong> अिछ गुण पकका कारी , गोर , म ूख र् वा िदपक।मायक द ूध क दाम जोिड गनबओता टाकापु <strong>ह</strong>ुनक गामक गौरब से क<strong>ह</strong>लिथ काकाबीतल शु आषाढ के अग<strong>ह</strong>न वैशाख।पि<strong>ह</strong>ल कुलन ब ुझलिन, जखनि<strong>ह</strong> घ ु िर अयला सौराठ॥घिर ु अयला सौराठ <strong>ह</strong>ाट करथ ु बेचारे<strong>िव</strong>िधक िलखल के मेटल आब रि<strong>ह</strong> जेता कुमारे॥छोरलिन बीस <strong>ह</strong>जार , लोभ मे तीस <strong>ह</strong>जारक।कए र<strong>ह</strong>ला गणना जोतखी, एि<strong>ह</strong> साल बजारकसुनलिन जखिन सुषेण सँ , द<strong>ह</strong>ेज िनरोधी ूजतखनि<strong>ह</strong> जेना िदमाग केर िढबरी भय गेल ूजिढबरी भय गेल ूज बराित कागत द ुन ूघटकैती के करत घटक केर <strong>ह</strong>ाल न स ून ू193


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बर क <strong>ह</strong>ाथ किनया बिरयातीक <strong>ह</strong>ाथ <strong>ह</strong>थकड,सिरया◌ी सभ करथ ु दौडबड<strong>ह</strong>ा कच<strong>ह</strong>री।ल ूटन झा त लुिट गेला कए द ूई का दानमोछ िपजौनि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong> गेला<strong>ह</strong> करता की बरदान?करता की बरदान चोट छि नगदी टकउजरल बरदक <strong>ह</strong>ाट थम ई बात कचोटकघटक राज केर संग करथ ु ब तीथ र्यााकरथ ु मणा गु मु भय सफल सुयााजाित ज बा ँचत कोना? कुल मया र्दा मानअजाित र् ववा<strong>ह</strong> में घोिषत नकद ईनामघोिषत नकद ईनाम संग स<strong>िव</strong> र्स सरकारीक<strong>ह</strong>य शास् ओ वेद मा िज छिथ अिधकारीकरथ ु <strong>ह</strong>ण ककरो का <strong>ह</strong>ो डोम चमारकमन डोललिन पित जी के जे उ <strong>िव</strong>चारकभेल मनन मन ब<strong>ह</strong>ुत, ई समाज केर पाप!!की द<strong>ह</strong>ेज बले र<strong>ह</strong>त समाजक अिभशाप!!194


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्समाजक अिभशाप ाज ई प ू ँजीवादक।बेिच आसान ा ंग धिर कुल मया र्दकिसा नि<strong>ह</strong> व<strong>ह</strong>ार<strong>ह</strong>ु केर क दश र्नतखनि<strong>ह</strong> त भय सकत रोग उूलन॥१. सानंद पाठक, गुवा<strong>ह</strong>ाटी- आ<strong>ह</strong>! जाड चिल गेल! २. दयाका-ईछी मैिथल के प<strong>ह</strong>चान१सानंद पाठक, गुवा<strong>ह</strong>ाटीआ<strong>ह</strong>! जाड चिल गेल!क<strong>ह</strong>लिख बाब ू सा<strong>ह</strong>बत <strong>ह</strong>ुनक आ<strong>ह</strong> में <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ु ं195


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कतेक रास द ुखकतेक रास अफसोसआ ओि<strong>ह</strong> संग पसरलबोतल सभ, बिसया थारीजाि<strong>ह</strong>मे का ंट-कूश ओंघरायलकि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल छल कथा जाडकआ<strong>ह</strong>! जाड चिल गेल।बाब ू सा<strong>ह</strong>ब क<strong>ह</strong>लिथजाड सन सो<strong>ह</strong>नगर आर कु मौसम नि<strong>ह</strong>ंघरे र<strong>ह</strong>ू सभ िकछु अगा पाछाघरक आगामे घ ूरघरमे घ ुरक सामानबस! बाब ू सा<strong>ह</strong>ब के की चा<strong>ह</strong>ी।िदन जखन196


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आ ं िख ब कऽलैत छलैक आचढैत राितमे िठठ ुरनतेज भय जाइत छलैक तऽबाब ू सा<strong>ह</strong>ब गरमाए लगैत छला<strong>ह</strong>आ जा धिर आ ं िख फुजल र<strong>ह</strong>ैत छलिन<strong>दे</strong><strong>ह</strong> गरमायल र<strong>ह</strong>ैल छलिनआ िदन कऽ से<strong>ह</strong>ोओ<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>वा-बसातओ<strong>ह</strong> किरयौन मेघत िदन से<strong>ह</strong>ो घरमे गरमायल र<strong>ह</strong>ैत छलैकमुदा आई भोरे जखनआ ं िख फुजलैन तऽकायल स ूरजभ दऽ सुझलैन।197


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आ<strong>ह</strong>! जाड चिल गेल।च<strong>ह</strong>िक उठल जका ंताक बेटाबेटी आ किनया तखनकाजमे लागल छलिथजका ंताक बेटास ूरज <strong>दे</strong>िखते फुर र् सऽ घर सँिनकलल।माए-बि<strong>ह</strong>न अचरजमेई छौ ंडा-एक मास सँघरमे छल द ुबकल।कोना फुतीर् आिब गेलै।आ जका ंताक बेटाघर सँ सडक पर आिबद ुन ू <strong>ह</strong>ाथ ऊपर उठा198


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ल छलआ<strong>ह</strong>! जाड चिल गेल।ई जाड ओि<strong>ह</strong> जाड सँ बेसीकनकनी वला छल।िदन-राित एेधस स अनवरत ब<strong>ह</strong>ैत बसात।तीरो सं चोखसोझे जेनाछाती- पेट, पएर सँ <strong>ह</strong>ोइत।पंजरामे धिस ं जाइत छलैकबाब ू सा<strong>ह</strong>बक दरवा परअनवरत सुलगैत घ ूर द ूरे सं <strong>दे</strong>िखसंतोष करऽ पडैत छलैक।जारिन सँ चूि जडत199


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्घ ूरक ले कतऽ सँ आयततऽ सा ंझ पिडते जखनबसात तेज भऽ जाइत छलैकदा ंत िठठ ुरऽ लागैत छलैकजका ंताक बेटाफलालैन केर फाटल गंजी सँउघरल <strong>दे</strong><strong>ह</strong> केँ झा ंपकयास करैत चुाक आगामे बैसलमायक पा ंजिड सँ सिट जाइत छल।पिटया पर <strong>दे</strong><strong>ह</strong> केसंकोच आ पिटया ओढजका ंताक पिरवारबेढ वाला घरमेएक दोसराके सट राित कािट लैत छलैक200


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मुदा, जका ंताक बेटाअपन बाप सँ कि<strong>ह</strong>योई प ूछबाक सा<strong>ह</strong>स नि<strong>ह</strong> केलकजे अतेक जाडे ओअरोखे दाऊन करऽ िकएकचिल जाइत छलैकओढय वाला पिटया तखनसे नि<strong>ह</strong> भेटित छलैक।मुदा आई-सभ खतमिकएक तऽ सुन ू क<strong>ह</strong>ैत अिछजका ंताक बेटाआ<strong>ह</strong>! जाड चिल गेल।आ<strong>ह</strong>! जाड चिल गेल!201


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२दयाकाई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चानभिर िदन चुन-ताकू खेsतािचबबैत र<strong>ह</strong>ताs गुटका, पानजरे <strong>दे</strong>ख ु थ ुकैत र<strong>ह</strong>ताsमाकेर्ट, ऑिफस <strong>ह</strong>ो वा मकानई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चानबात-बात पर झगरैत र<strong>ह</strong>ताsनि<strong>ह</strong> बजवाक को ठेकानएकबेर दोसर डिपट दैन तsलगता<strong>ह</strong> िभजल िबलारी समानई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चान202


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गाम छोिर पर<strong>दे</strong>श बसै छैथतख नि<strong>ह</strong> दोसर सs िमलानभिर िदन दोसरक िनंदा करताsटा ंग िघचाई मे सत धानई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चानमैिथिल बजवा मे पर<strong>ह</strong>ेज करताsनि<strong>ह</strong> छैन दोसर भाषा के ानक<strong>ह</strong>्बै ंन ई श एना बाज ु तsक<strong>ह</strong>ताs <strong>ह</strong>म छी को अकानई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चानअन मे<strong>ह</strong>नत लगन के बल सsकs लैत छैत कं पनी मे नामपरमोसन कs बेर मे सिदखननि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>ैत छैन बा ँस सs िमलानई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चानसरकारी <strong>ह</strong>ो व गैरसरकारी203


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्भेटत मैिथल उ ानको कजाक आस राखब तsनि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोयत पुरा कु ठामई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चानसफल ासी के िल मेसब सs आगु िमिथलाधामि<strong>ह</strong>नक लगन, ितभाक आगुदैत अिछ सब दंडणामई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चाननि<strong>ह</strong> मैिथल ककरो सs पाछुपाछु अिछ िमिथलाक गामर<strong>ह</strong>लै <strong>ह</strong>मर भुगोल मे सिदखनिजबछ, कोशी, कमला बालनई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चान<strong>ह</strong>मर मैिथिल भाषा सन िमठगरनि<strong>ह</strong> अिछ को दोसर ठाम204


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आपस मे सब मैिथिल बाज ुचा<strong>ह</strong>े लोक मुया कानई छी मैिथल के प<strong>ह</strong>चान१. <strong>िव</strong>नीत उल-पुर २ मनीष झा "बौआभाई"- ऋतुपित बसंत(क<strong>िव</strong>ता)-१<strong>िव</strong>नीत उल 1978-आनंदपुरा, मधेपुरा। ारिभक ं िशक्षासँ इ ंटर धिर मुंगेर िजला अंतत रणगा ंव आतारापुरमे। ितलकामा ंझी भागलपुर, <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयसँ गिणतमे बीएससी (आनस)। र् गु205


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जेर <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालयसँ जनसंचारमे मार िडी। भारतीय <strong>िव</strong>ा भवन, नई िदीसँअंगरेजी पकािरतामे ातकोर िडोमा। जािमया िमिया इािमया, नई िदीसँजनसंचार आऽ रचनाक लेखनमे ातकोर िडोमा। न म ंडेला सेंटर फॉर पीसएंड कनि िरजोूशन, जािमया िमिलया इािमयाक पि<strong>ह</strong>ल बैचक छा भsसिटिफकेट र् ा। भारतीय <strong>िव</strong>ा भवनक ंच कोस र्क छा। आकाशवाणी भागलपुरसँक<strong>िव</strong>ता पाठ, पिरचचा र् आिद सािरत। <strong>दे</strong>शक ितित प-पिका सभमे <strong>िव</strong>िभ<strong>िव</strong>षयपर तं लेखन। पकािरता कैिरयर- दैिनक भार, इ ंदौर, रायपुर, िदीस, दैिनक ि<strong>ह</strong>ंद ुान, नई िदी, फरीदाबाद, अिकं चन भारत, आगरा, <strong>दे</strong>शब ंध ु , िदीमे। एखन राष्ीय स<strong>ह</strong>ारा, एडा मे विर उपसंपादक।पुरपुरक घाटपर बैसलओि<strong>ह</strong> सा ँझ पोखिरकेँ िनङ<strong>ह</strong>ारैतलोक-वेदक मुाकेँ <strong>दे</strong>खैतवेदपुराण, वािकी रामायण आ206


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म<strong>ह</strong>ाभारत मनमे घ ुमैतएक-एक दृ मनकेँ उमिगत ं करैत र<strong>ह</strong>ैतएि<strong>ह</strong> ठाम यज्ञ कई छला<strong>ह</strong>एि<strong>ह</strong> ठाम भगवान राम िपता दशरथक ा कएलिएि<strong>ह</strong> ठाम ीकृ दीघ र्काल धिर तपामे लीन छला<strong>ह</strong>एि<strong>ह</strong> ठाम सुभाक अप<strong>ह</strong>रण कऽ अज ु र्न <strong>िव</strong>ाम कए छला<strong>ह</strong>चा िदस अरावलीक प<strong>ह</strong>ाडसदय नाग पव र्तमालाक आ ंचरमेबावन घाटक ई सरोवरकतेक िखा अपनामेसमेट अिछ207


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अगस्, भ<strong>ह</strong>िर,जमदाि ऋिष<strong>िव</strong>ािम, किपलआ क मनीषीकतपा आ यज्ञ ली अिछई तीथ र्राज पुर जयपुर घाटसँस ूया र्क दृरामाज संदायक <strong>िव</strong>शाल बैकुंठ मिदरकेँ ं तारैतआिद श ंकराचाय र्केँ मन पाडैतमन फुित आ उेिलत भऽ जाइत अिछपुरक <strong>ह</strong>वा-बसात, मिदर ं आ घाटक दृगोकुलचंद पारेखक कएल जी र्ार मिदरं208


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आ आिद श ंकराचाय र्क ािपत कएल ाजीक म ूतएतए आबए बला लोककेँ मोन पाडैत अिछक<strong>ह</strong>बी ‘सारे तीरथ बार-बार, पुर तीरथ एक बार’२.मनीष झा "बौआभाई"ऋतुपित बसंत (क<strong>िव</strong>ता)-ागत अिछ <strong>ह</strong>े ऋतुपित बसंतवण र्नीय छी अ<strong>ह</strong>ा ँ अनंतागत अिछ <strong>ह</strong>े ऋतुपित बसंतनवपवक संग सुशोिभत209


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्मर <strong>दे</strong>िख <strong>ह</strong>ोइत मनमोि<strong>ह</strong>तबाट बटो<strong>ह</strong>ी स<strong>ह</strong>जि<strong>ह</strong> आकिष र्तगाबिथ वण र्न ऋिष-मुिन-संतागत अिछ <strong>ह</strong>े ऋतुपित बसंतवीणा वािदनी <strong>दे</strong>लि वेशवरमुा में <strong>ह</strong>रलि ेशऋतुराजक छि गुण <strong>िव</strong>शेषगुण वखानक को अागत अिछ <strong>ह</strong>े ऋतुपित बसंतमध ुर सुगंध पसारैत म<strong>ह</strong>ुआिटप-िटप झ<strong>ह</strong>रैत आमक मध ुआगँ<strong>ह</strong>ुमक खेतक <strong>ह</strong>िरयर बथ ुआ210


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तीसी सिरसव बनल म<strong>ह</strong>ंथागत अिछ <strong>ह</strong>े ऋतुपित बसंतर ंग अबीरक संग में <strong>ह</strong>ोलीब ूढ िसयानक अलगि<strong>ह</strong> टोलीना भुटकाक टुनटुन बोलीमािट लेटायल छोटका जागत अिछ <strong>ह</strong>े ऋतुपित बसकु<strong>ह</strong>ू-कु<strong>ह</strong>ू कोइली गीत सुनाबयमोर आ मोरनी पंख पसारयबोल पिप<strong>ह</strong>राक बड़ मन भावय<strong>िव</strong><strong>ह</strong>ु ँसैत "मनीष" िनपोरैत दागत अिछ <strong>ह</strong>े ऋतुपित बस211


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१. मो. गुल <strong>ह</strong>सन-सभटा चौप भऽ गेल २. मज कुमार म ंडल-ब<strong>ह</strong>ीन३.कना शरण-िमिथलाक तीला संकराित१मो. गुल <strong>ह</strong>सन, आई. काम, जन ्म ितिथ- 5. 01.1964 ई., िपता- अब ्द ुल रशीद भर<strong>ह</strong>ुम, ाम, पोस ्ट- बेरमा, िजला- मध ुबनीसभटा चौप भऽ गेलबड़ मे<strong>ह</strong>नतसँ खेती कएल<strong>ह</strong>ु ँनीक-नीक धानक बीया लगेल<strong>ह</strong>ँुगोबर-छाउरकसँ खेत भिर <strong>ह</strong>मकादो कए <strong>ह</strong>म धान लगेल<strong>ह</strong>ु ँमुदा नि<strong>ह</strong> जािन <strong>िव</strong>धना िक िलिख <strong>दे</strong>ल....की क<strong>ह</strong>ु ँ भाय सभटा चौपट भऽ गेल।212


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्धानक शान क<strong>ह</strong>ल नइ जाइ छल<strong>ह</strong>िरयर कं चन धान लगै छलतुलसी फूल-बासमितसँगम-गम करैत <strong>ह</strong>मर खेत भरल छलमुदा, बाढ़ि◌क चपेटमे सभ चल गेलकी क<strong>ह</strong>ु ँ भाय सभटा चौपट भऽ गेलकमला तँ मािन गेलीमुदा, कोशी िबगड़ल छलआ भुत<strong>ह</strong>ीकेँ तँ बाते नि<strong>ह</strong> कजेना सोझ<strong>ह</strong>े ओ उलटल छलन<strong>ह</strong>रक पािन आ वषा र् िमिलद ुन ू खेलल ऐ<strong>ह</strong>न खेलकी क<strong>ह</strong>ु ँ भाय सभटा चौपट भऽ गेलसरकारक अिभयान चललता सभ केलिन प<strong>ह</strong>ल...एक <strong>ह</strong>जार पैआ आ एक क् वीन ्टल अनाज<strong>दे</strong>व से सुिन मनमे रा<strong>ह</strong>त तँ जर भेटल,मुदा <strong>ह</strong>े, अढ़◌ाइये सए पैआ पचीसे िकलो चाउरएतपर ओ<strong>ह</strong>ो क लािग गेल213


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्की क<strong>ह</strong>ु ँ भाय सभटा चौपट भऽ गेलिलखैत ई बात गुल <strong>ह</strong>सन क<strong>ह</strong>ैए की क<strong>ह</strong>ु ँ भाय.....आब <strong>ह</strong>मरा िकछु नि<strong>ह</strong> फुरैए...िकऐक तँ <strong>ह</strong>ेँकेल<strong>ह</strong>ा-धेल<strong>ह</strong>ा तँ सभटा पािनमे चल गेलकी क<strong>ह</strong>ु ँ भाय सभटा चौपट भऽ गेल।२मज कुमार म ंडलिपता- ी भगवान द म ंडलशौक्षिणक ् योग ्यता- ाम, पोस ्ट- बेरमाब<strong>ह</strong>ीनजखन ब<strong>ह</strong>ीन अि<strong>ह</strong> घर जनम लेल,लार-प ्यार व स ्<strong>ह</strong>क बरखा केल<strong>ह</strong>ु ँ214


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्स ्<strong>ह</strong>क पुतला बना <strong>ह</strong>म दयक मिदरमे ं बैठाउलजखन स ्<strong>ह</strong> यौवन छूलकदिनया ु ँ क<strong>ह</strong>ैछ जाइछिथ ई<strong>ह</strong>म पुछल<strong>ह</strong>ु ँ की क<strong>ह</strong>ैत छी?सब<strong>ह</strong>क ब<strong>ह</strong>ीन जाइ छािथ।आ ँ िखमे पािन व ्यिथत दयसँ<strong>ह</strong>म बाजल- ‘ जो बि<strong>ह</strong>न तू अपन घर,जतए ख ुशीसँ भरल बाग <strong>ह</strong>ोउद ुखक छा ँ<strong>ह</strong> तोरा नि<strong>ह</strong> भेटउस ्<strong>ह</strong>क जतए राज <strong>ह</strong>ोउ,क<strong>ह</strong>ैत-क<strong>ह</strong>ैत आ ँ िखसँ िगरलपािनक द ू गोट ब ून ्नलोक सदए क<strong>ह</strong>लक- ‘ भुिल जाओ अ<strong>ह</strong>ा ँ<strong>ह</strong>म पुछल<strong>ह</strong>ु ँ की क<strong>ह</strong>ैत छी?सब<strong>ह</strong>क ब<strong>ह</strong>ीन जाइ छिथ।मि<strong>ह</strong>ना बीतल, बरखक बरख बीतल<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ु ँ जेना भुिल जेँ का गल<strong>ह</strong>ु ँनव बन ्धनमे बानि ् <strong>ह</strong>ममायामे समाए गेल<strong>ह</strong>ु ँ215


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जखन कि<strong>ह</strong>यो मन परल पुर स ्<strong>ह</strong> उमैर परल,स ्<strong>ह</strong>क मोटरी बािन<strong>ह</strong> प<strong>ह</strong>ु ँचल<strong>ह</strong>ु ँलोग क<strong>ह</strong>लक- ‘ भुिल जाओ अ<strong>ह</strong>ा ँ<strong>ह</strong>म पुछल<strong>ह</strong>ु ँ की क<strong>ह</strong>ैत छी?सब<strong>ह</strong>क ब<strong>ह</strong>ीन जाइ छिथ।डोली लागल बरात साजल छल,सब<strong>ह</strong>क आ ँ िख रसँ भरल छलपग भारी छल,आग ू डोली, पाछु बरात छल<strong>ह</strong>म पुछल<strong>ह</strong>ु ँ के<strong>ह</strong>न ई उत् सव?सभ क<strong>ह</strong>लक- भू<strong>ह</strong>ल जाओ अ<strong>ह</strong>ा ँ<strong>ह</strong>म.......३कना शरणिमिथलाक तीला संकराितभा◌ेर<strong>ह</strong>रबामे न<strong>ह</strong>ायक छल या◌ेग216


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्घ ूर तापैत चुड़लायक भा◌ेगमाय बाप सऽ तील ब<strong>ह</strong>बाकबात कऽ लेल ाद तीलबाकसप ्ता<strong>ह</strong> भिर सऽ तैयारी र<strong>ह</strong>लघरमे सा◌ेगर गंध छल भरलस ूय र् मकर रािशमे प्रावेश ् लेलसालक प्रा◌ार ् पाबिन सऽ भेलिदनमे भेल िखचड़◌ीक म<strong>ह</strong>ाभा◌ेजअ दान लेल पंिडतक खा◌ेजपकवानक ढ़◌ेर भेल ज<strong>ह</strong>न राितइर ् छल िमिथलाक तीला संकराितबालाना ं कृते-१. जगदीश साद म ंडल-िकछु रक संग २. <strong>दे</strong>वा ंशु वक मैिथली िच-ृ ंखला (कािम) ३.कना शरण-<strong>दे</strong>वीजी217


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१. जगदीश साद म ंडलिकछु रक संग41 धम र्क असल पावीक साट चचूड कऽ अक धम र् आ ओकर वा सभ स नीक लगावछलिन। राज-काज स जे समय बचिन ओकरा ओ धमे र्◌ेक अय आ संगे मेिबतबिथ। ई म ब<strong>ह</strong>ुत िदन स चिल अबैत छल। एक िदन ओ असम ंजस मे पिडगेला। मोन मे एलिन जे जखन धम र् मक काण करैत अिछ तखन एतेकमतभेद एक दोसर वा मे िकऐक अिछ?अपन समाक समाधानक लेल ओ (चचूड) भगवान ब ु लग प<strong>ह</strong>ु ँचला<strong>ह</strong>।ओि<strong>ह</strong>ठाम ओ अपन बात ब ु कऽ क<strong>ह</strong>लिखन। चचूडक बात सुिन ब ु<strong>दे</strong>व <strong>ह</strong>ँसैलगलिखन। सारप ूव र्क <strong>ह</strong>ुनका ठ<strong>ह</strong>रै ले कि<strong>ह</strong> दोसर िदन िभनसरे समाधानक बचन<strong>दे</strong>लिखन। एकटा <strong>ह</strong>ाथी आ पा ँच टा आर ओ ज ुटौलिन।218


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दोसर िदन िभनसरे तथागत (व ु<strong>दे</strong>व) चचूड कऽ संग के ओि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ाथीआ अरा लग प<strong>ह</strong>ु ँचलिथ। एकाएकी ओि<strong>ह</strong> अरा सभ के <strong>ह</strong>ाथी छुिब ओकर प ब ुझबैले क<strong>ह</strong>लिखन। बेराबेरी ओ अरा सब <strong>ह</strong>ाथी कऽ छुिब-छुिब <strong>दे</strong>खै लगल। जे जेअंग <strong>ह</strong>ाथीक छुलक ओ ओ<strong>ह</strong> प <strong>ह</strong>ाथीक बतबै लगलिन। ो ख ू ँटा जेँ का त ो स ूपजेँ का त ो डोरी जेँ का त ो टीला जेँ का क<strong>ह</strong>लकिन।सभक बात सुिन तथागत (ब ु) चचूड कऽ क<strong>ह</strong>लिखन- राजन!सम्दाय अपन सीिमत क्षमताक अप धम र्क एका ंकी ाा करैत अिथ। अपन-अपनमाताक ित िज धऽ अप मे सब लडैत छिथ। जि<strong>ह</strong>ना एेटा <strong>ह</strong>ाथीक प पा ँचोअरा पा ँच र ंगक क<strong>ह</strong>लक ति<strong>ह</strong>ना धरमोक ाा करैवला सभ करैत छिथ। धम र् तसमता सि<strong>ह</strong>ुता उदारता आ सनता मे सिि<strong>ह</strong>त अिछ।42 सौय र्संगीतकार गाल्फडर् लग प<strong>ह</strong>ु ँच एकटा िशा अपन मनक था क<strong>ह</strong>ै लगलिन।कुपताक कार संगीतक म ंच पर प<strong>ह</strong>ु ँचते मन मे अवै लगैत अिछ जे आनलडकीक अपेक्षा दश र्क <strong>ह</strong>मरा नापस कऽ <strong>ह</strong>ँसी उडबैत अिछ। जि<strong>ह</strong> स सकपका जाइछी। गबैक जे तैयारी के र<strong>ह</strong>ै छी ओ नीक जेँ का नि<strong>ह</strong> गािब पबै छी। ओइ<strong>ह</strong> गीतघर पर बिढया ँ जेँ का गबै छी मुदा म ंच पर प<strong>ह</strong>ु ँचते की भऽ जाइत अिछ जे <strong>ह</strong>ा-बा भ जाइ छी।219


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ओि<strong>ह</strong> िशाक बात सुिन गाल्फडर् एकटा नमगर-चैडगर अयना ल आग ू मेरिख गबैक <strong>िव</strong>चार दैत क<strong>ह</strong>लिखन- अ<strong>ह</strong>ा ँ कुप नि<strong>ह</strong> छी जना मन मे <strong>ह</strong>ोइ अए।गीित गौिन<strong>ह</strong>ािर केँ रक िमठास <strong>ह</strong>ेबाक चा<strong>ह</strong>ी। जकरा कुपता स को संब ंध नि<strong>ह</strong>छैक। जखन भाव-<strong>िव</strong>भोर भऽ गायब तखन अ<strong>ह</strong>ा ँक आकष र्ण बिढ जायत। केयोसुिन िन<strong>ह</strong>ार कुपता पर ान नि<strong>ह</strong> द र पर ान <strong>दे</strong>त। जि<strong>ह</strong> स मनक <strong>ह</strong>ीनतासमा भऽ जायत आ आ-<strong>िव</strong>ास बिढ जायत।ाक वै<strong>ह</strong> गाियका मेरी व ुडनाल्ड नाम स ात भेली<strong>ह</strong>।43 दोसर <strong>िव</strong>यु समा भ गेलैक। इ ंगोएिशयन (आ ं-सी) संिध पर<strong>ह</strong>ाक्षर करैक लेल चिच र्ल माो अयला<strong>ह</strong>। संिध पर <strong>ह</strong>ाक्षरो भऽ गेलैक। माोछोडै स एक िदन पि<strong>ह</strong> अनायास ािलन आ मोलोटोव चिच र्ल लग प<strong>ह</strong>ु ँच क<strong>ह</strong>लकिन-लड़◌ाई-उड़◌ाई त ब<strong>ह</strong> ुत भेल। नीक समझौतो भऽ गेल। काि अ<strong>ह</strong>ा ँ जेबो करबतेँ आइ थोड़◌े मौज-मी क िलअ। <strong>ह</strong>मरा ऐठाम चिल भोजन क।ािलनक आ<strong>ह</strong> सुिन चिच र्ल म-मन सोचै लगलिथ जे म<strong>ह</strong>ान ् तानाशा<strong>ह</strong>ािलन त <strong>दे</strong>बए अयला<strong>ह</strong> आइ जर िकछु अुत वु <strong>दे</strong>खैक मौका भेटत।चिच र्ल त मािन ािलनक संग <strong>िव</strong>दा भेला<strong>ह</strong>। राा मे िसपा<strong>ह</strong>ी सब अिभावादनकरिन। थोड़◌े द ूर गेला पर एकटा पीअर र ंगक द ुम<strong>ह</strong>ला मकानक आग ू मे कार220


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कल। सभ केयो उतडलिथ। ािलनक संग चिच र्ल मकानक भीतर गेला। भीतरजा चिच र्ल कऽ बैसबैत ािलन क<strong>ह</strong>लिखन- ऊपरका ता मे लेिनन र<strong>ह</strong>ैत छला<strong>ह</strong>। ओगु छिथ तेँ ओि<strong>ह</strong> ताक उपयोग <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> करै छी। ओ ुिजयम बनल अिछ। िनामे तीिन टा कोठरी अिछ एकटा मे द ुन ू परानी र<strong>ह</strong>ै छी। दोसर मे बेटी र<strong>ह</strong>ैत अिछआ तेसर मे पाटीर् सदक लेल बैठकी ब छी।ािलनक बात सुिन चिच र्ल छगुा मे पिड गेला<strong>ह</strong> जे जाि<strong>ह</strong> तानाशा<strong>ह</strong>कडरे प ू ँजीवादी जगत थरथराइत अिछ ओि<strong>ह</strong> तानाशा<strong>ह</strong>क र<strong>ह</strong>ैक वा ऐ<strong>ह</strong> छैक।म-मन सोचैत चिच र्ल गु र<strong>ह</strong>िथ िक ािलन क<strong>ह</strong>लकिन- थोड़◌े काल <strong>ह</strong>मरा छुीिदअ। भोजन बनबै जाइ छी।ई सुिन चिच र्ल अचंिभत <strong>ह</strong>ोइत प ूछलिखन- अप भानस करै छी? भनिसया नि<strong>ह</strong>अिछ?मुुराइत ािलन उर <strong>दे</strong>लिखन- नि<strong>ह</strong>। अप द ुन ू परानी िमिल भानस करै छी।ािलनक बात सुिन चिच र्ल <strong>ह</strong>तभ <strong>ह</strong>ोइत क<strong>ह</strong>लिखन- बड बिढया ँ। आइघरेवाली केँ भानस करै कि<strong>ह</strong>अ। अ<strong>ह</strong>ा ँ गप-सप क।<strong>ह</strong>म लाचार छी। पी घर पर नि<strong>ह</strong> छिथ। ओ पा ँच बजे कपड़◌ा िमल स औती<strong>ह</strong>।चिच र्ल भऽ गेला<strong>ह</strong>।221


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्44 एकताएकटा पैघ भवनक िनमा र्ण <strong>ह</strong>ोइत छलैक। िनमा र्णल लग एक भाग पजेबादोसर भाग बाल ू तेसर लकडी सीमेंट चून इािद जमा छल। ढ़◌ेरी स पजेबाबाजल- अकास ठेकल कोठा <strong>ह</strong>मरे स बनत तेँ कोठाक <strong>ह</strong> <strong>ह</strong>मरे भेटक चा<strong>ह</strong>ी।पजेबाक बात सुिन िसमटी आ बाल ू ितवाद करैत क<strong>ह</strong>लकै- तोँ झ ूठ बजैछेँ । तोरा इ नि<strong>ह</strong> ब ुझल छौ जे एक स दोसर पजेबाक बीच जँ <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>बौ ततू ढनमनाइते र<strong>ह</strong>मे। संगे तोरा इ<strong>ह</strong>ो नइ ब ुझल छौ जे जे द ूर तक तोँ जेमेते द ूर तक <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू संगे जेबौ आ तोरो स ऊपर <strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ी सुइत क र करबौ।बाल ू आ िसमटीक बात सुिन िखडकी आ केवािडक लकडी तामसे थरथराइतक<strong>ह</strong>लकै- तोरा तीन ू ब ूते बर <strong>ह</strong>ेतौ त <strong>दे</strong>बाल बिन जेमे मुदा िबना <strong>ह</strong>मरे छतबिन सकमे आ मु<strong>ह</strong>-कान िचन <strong>ह</strong>ेतौ। जाबे <strong>ह</strong>म नइ र<strong>ह</strong>बौ ताबे कुा-िबलाईकघर र<strong>ह</strong>मे।सब सामानक बीच कटौज चलैत छल। कारीगर चा<strong>ह</strong> पीिब बीडी सुनगेलक।िबिडयो पीबैत छल आ म-मन <strong>ह</strong>ँसबो करैत छल। जखन भिर मन बीडी पीलक म ूडसाफ भेलै तखन तीन ू कऽ चुप करैत क<strong>ह</strong>लक- अगर तू सब िमला क लेमे तइसे की <strong>ह</strong>ेतौ? जाबे <strong>ह</strong>म नि<strong>ह</strong> इलम स तोरा सबके बवौ ताबे ओि<strong>ह</strong>ना मािट परपडल र<strong>ह</strong>मे। कौआ-कुकुड आिब-आिब गंदा करैत र<strong>ह</strong>तौ।222


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सभक <strong>िव</strong>चार सुिन िनण र्य करैत भवन क<strong>ह</strong>लकै- अपना-अपना जग<strong>ह</strong> परसब<strong>ह</strong>क म<strong>ह</strong> छौ। मुदा जाबे एक-दोसर स मेल क कऽ नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>मे तावे भवन नि<strong>ह</strong>क<strong>ह</strong>ेमे। वि<strong>ह</strong>ना पजेवा िसमटी चून लकडी र<strong>ह</strong>मे। तेँ अपन-अपन बडन छोिडिमलानक राा पकड जि<strong>ह</strong> स काण <strong>ह</strong>ेतौ।45 <strong>िव</strong>धवा <strong>िव</strong>वा<strong>ह</strong>राजानक इित<strong>ह</strong>ास मे <strong>ह</strong>ठी <strong>ह</strong>ीरक <strong>िव</strong>शेष ान अिछ। ओ ऐ<strong>ह</strong>न िजी छलजे जकरा उिचत ब ुझैत छलैक ओ वै<strong>ह</strong> करैत छल। भले <strong>ह</strong>ी कतबो <strong>िव</strong>रोध आिना िकऐक <strong>ह</strong>ोय। जखन <strong>ह</strong>ीर <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> करै जोकर भऽ गेल तखन <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>कचरचा शु भेल। <strong>िव</strong>ािथ र्ये (छा) जीवन मे <strong>ह</strong>ीर <strong>िव</strong>धवाक द ुद र्शा क ग<strong>ह</strong>राइ सअयन के छल। पढैऐक समय संक क छल जे <strong>ह</strong>म <strong>िव</strong>धवे औरत स <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>करब। <strong>ह</strong>ीरक <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>क चरचा पसरलै। मुदा <strong>ह</strong>ीर एकदम संकित छल जे <strong>िव</strong>धवेस <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> करब। कुटुम पिरवार सब <strong>ह</strong>ीर पर िबगडै मुदा तकर एो पाइ गमनि<strong>ह</strong>। पंिडत सभक माम स पिरवारबला क<strong>ह</strong>बौलक जे <strong>िव</strong>धवा अम ंगल स ूचक <strong>ह</strong>ोइततेँ ऐ<strong>ह</strong>न काज नि<strong>ह</strong> करक चा<strong>ह</strong>ी। मुदा <strong>ह</strong>ीर ककरो बात सु ले तैयारे नि<strong>ह</strong>।एकटा बाल-<strong>िव</strong>धवा क <strong>ह</strong>ीर <strong>दे</strong>खलक। <strong>िव</strong>धवा <strong>दे</strong>िख दय पसीज गेलै।तख ओि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>धवा के <strong>ह</strong>ीर क<strong>ह</strong>लक- <strong>ह</strong>म अ<strong>ह</strong>ा ँस <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> करब। भले <strong>ह</strong>ी पिरवारककतबो <strong>िव</strong>रोध <strong>ह</strong>ुअए।223


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>ह</strong>ीरक बात सुिन <strong>िव</strong>धवा ख ुशी स अािदत भ उठल। <strong>ह</strong>ीर <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>क िदनतय क कुटु-पिरवार आ पुरि<strong>ह</strong>त-पंिडत केँ छोिड अपन संगी-साथी आ सैिनक सभकऽ संग के जा <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong> कऽ लेलक।जखन <strong>ह</strong>ीर मेवाडक शासक बनल तखन सभ <strong>िव</strong>रोधी स<strong>ह</strong>योगी बिनगेलैक। पंिडत सब घोषणा केलक- <strong>िव</strong>धवा नाि अम ंगलम ्।46 <strong>दे</strong>शसेवाक तसुभाषच बोस बे र<strong>ह</strong>िथ। एक िदन राित मे माए लग स उिठ िना मेसुतै लगला। बेटा कऽ िना मे सुतैत <strong>दे</strong>िख माए पुछलिखन जे ऐना िकऐक करैछी?सुभाष जबाव <strong>दे</strong>लिखन- माए! आइ ूल मे मार सा<strong>ह</strong>ेब क<strong>ह</strong> छेलिखन जे<strong>ह</strong>मर प ूव र्ज ऋृिष मुिन जमी पर सुतबो करिथ आ किठन मे<strong>ह</strong>नतो करैत छला<strong>ह</strong>।<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ू ऋृिष बनव। तेँ किठन िजनगी जीवैक अास शु कऽ र<strong>ह</strong>ल छी।सुभाषचक िपता जगले र<strong>ह</strong>िथन। सब बात सुिन सुभाष केँ िपताक<strong>ह</strong>लिखन बेटा! जमी पर सुतब टा पया र् नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत। एि<strong>ह</strong>क संग ज्ञाक संचयआ मोक सेवा आवक अिछ। आइ माइये लग सुित र<strong>ह</strong>ू जखन नम<strong>ह</strong>र <strong>ह</strong>ैबतखन तीन ू काज संगे करब।224


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िसफ र् िशक्षकेक बात नि<strong>ह</strong> िपतोक बात केँ सुभाष िगर<strong>ह</strong> बाि लेलिन।आई. सी. एस. केलाक उपरा जखन करीक बात सोझा मे एलिन तखन ओ(सुभाष) क<strong>ह</strong>लिखन- <strong>ह</strong>म िजनगीक ल तय कऽ छी। करी नि<strong>ह</strong> करब।माभूिमक सेवा करब।47 आबलाक कथा िथक। राा बगलक प<strong>ह</strong>ाडी पर बैिस एक गोटे अपन ज ुामरत करबैत र<strong>ह</strong>िथ। एकटा ढ़◌ेरबा बा ज ुा मरत करैत छल। ओि<strong>ह</strong> बाकबगए-बािन स गरीबी झलकैत र<strong>ह</strong>ए। मुदा आ-बल आ लगन मजग ूत छलैक। ज ुामरत करा ओ आदमी एक पैया पािरिमक दऽ चलै लगल। मुदा माएक िबचारओि<strong>ह</strong>ना ओि<strong>ह</strong> बाक दय मे जीबैत छल। बा अपन उिचत पाइ कािट बाकी घ ुमाबएलगल। ओ म<strong>ह</strong>ाभाव (जूा मरत करौिन<strong>ह</strong>ार) सब पाइ रािख लइ ले क<strong>ह</strong>लक।बा क<strong>ह</strong>लक- <strong>ह</strong>मर जतबे उिचत मजूरी <strong>ह</strong>ैत ओतबे लेब। माए क<strong>ह</strong> छिथ जेजतबे म करी ओतबे मजूरी ली।बाक बात सुिन ओ गु भ आि<strong>ह</strong> बा केँ ऊपर स िना घिर िनंग्<strong>ह</strong>ारैलगल। वै<strong>ह</strong> बाक ाक राष्पित दगाल भेला<strong>ह</strong>।225


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्48 ािभमानूलक पढ़◌ाई समा क सुभाष च बोस कओलेज मे नाओ िलखाओल।ओि<strong>ह</strong> कओलेज मे अंजीक िशक्षक अंर्ेज छल। नाम छलिन सी.एफ. ओटन। ओ<strong>ह</strong>ुनासा मे र<strong>ह</strong>िन<strong>ह</strong>ारक बोली जनताक बोली स िभ <strong>ह</strong>ोइत। मुदा ओटन मे आरो बेसीरोब छलैक। बात-बात मे ओ (ओटन) भारतीय िजनगीक मजाक उडबैत।भारतवासीक िजनगीक ित घ ृणा पैदा करब ओ अपन ब<strong>ह</strong>ाद ुरी ब ुझैत छल।सुभाष बाब ू केँ ओटनक व<strong>ह</strong>ार पिस नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइन। मुदा <strong>िव</strong>ाथीर् र<strong>ह</strong> मनभसोिस क रि<strong>ह</strong> जािथ।एक िदन वगे र् मे सुभाष बैसल र<strong>ह</strong>िथ। ओटनभारतबासीक ित ं करै लगल। ं सुिन सुभाषक दय मे आिग धधकैलगलिन। ोधे ओ बेकाब ू भऽ गेला<strong>ह</strong>। अपन जग<strong>ह</strong> स उिठ आग ू बािढ ओटनक गालमे किस कऽ द ू थापर लगबैत क<strong>ह</strong>लिखन- भारतवासी मे अख ािभमान जीवैतछैक। जँ ो एि<strong>ह</strong> बात क िबसिर चुती <strong>दे</strong>त त एि<strong>ह</strong>ना मािर खायत।49 कलंकगामक कोन लेखा जे पचकोसीक लोक िकसुन भाय केँ इमानदार ब ुझैतछिन। ओना ओ एकचिलया लोक छिथ जबिक गामो आ परोपाक लोक ब<strong>ह</strong>ुचिलया। तेँिकसुन भाय कऽ जे श ंसा <strong>ह</strong>ोइत ओतवे िनो। ओना ज्ञान-अज्ञानक बीच सुख-द ुखक बीच धरम-पापक बीच उान-पतनक बीच श ंसा-िनाक बीच त पि<strong>ह</strong>नि<strong>ह</strong> स226


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्संघष र् <strong>ह</strong>ोइत आयल अिछ। मुदा िकसुन भाय अनकर श ंसा-िना क ओते म<strong>ह</strong> नि<strong>ह</strong>दैत जे अपन सैाि िजनगी क। अपन िजनगीक राा पर सिदखन सचेत र<strong>ह</strong>ैतछलिथ। कैक िदन ए<strong>ह</strong>ेन <strong>ह</strong>ोइत जे िकसुनभाइक िबचार स अलग सैा ँसे गामक लोकक<strong>िव</strong>चार <strong>ह</strong>ोइत। मुदा तेकर एो पाइ गम <strong>ह</strong>ुनका नाि<strong>ह</strong>। अपन राा पर ओअसकरो िनरिभक स ठाढ र<strong>ह</strong>ैत छला<strong>ह</strong>। मुदा िबचार बदलैक लेल तैयार नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोिथ।िजनगीक आर ंभे िकसुन भाय खेती स केलिन। खेत त ब<strong>ह</strong>ुत नि<strong>ह</strong> छलिनमुदा जतबे छलिन ति<strong>ह</strong> स मे<strong>ह</strong>नतक बले पिरबार चला लिथ। बािढ रौदी आ आरो-आरो ाकृितक आफत तथा उपव जेँ का मानवीय आफत क मुकावला करैक ल ू िरसीिख छिथ। तेँ आन पिरवार जेँ का पिरवार मे िचो नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइन। खानदानीखेती कऽ कतौ बदिल त कतौ सुधािर क करित। जि<strong>ह</strong> स गामोक खेित<strong>ह</strong>रअचता-पचता क <strong>ह</strong>ुनकेर अकरण करैत।तेसर साल ट<strong>ह</strong>लै ले पंजाब गेल र<strong>ह</strong>िथ। ट<strong>ह</strong>लै ले की जइतिथ खेती<strong>दे</strong>खै ले गेल र<strong>ह</strong>ित। पंजाबक खेती अगुआइल तेँ <strong>दे</strong>खब जरी ब ु िझ पडलिन।पंजाव मे िझगुिनक (िझमिनक) खेती <strong>दे</strong>खलिखन। िमिथला मे जे-जे घेड़◌ा(आ िघया िझंगा) <strong>ह</strong>ोइत ते-ते िझंगुनी <strong>दे</strong>खलिखन। फड़◌ो अटूट। िझगुनी<strong>दे</strong>ख िकसुन भायक मन मे गिड गेल। म-मन सोचलिन जे जि<strong>ह</strong> पंजाबक मािटगोंग अिछ (दब मािट) तखन जब ऐ<strong>ह</strong>ेन अिछ त अपन मािट (िमिथलाक मािट) मेके<strong>ह</strong>न <strong>ह</strong>ैत ताल ओ नि<strong>ह</strong> सोिच सकलिथ। मुदा ओ बीआ ऐला<strong>ह</strong>। समय पर227


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्बीआ रोपलिन। ओि<strong>ह</strong> चािर का िझंगुिनक खेती स िकसुन भाय एकटा जरसी गायिकनलिन। अपना ले ओते बीआ शु<strong>ह</strong>ेक फड रिख लेलिन जे छः का खेती अिगलासाल करब। ध ुर-झाड जखन िझंगुनी बेचै लगलिथ तखन गामोक लोक बीआम ंगलकिन। पचता फडक बीआ लोक सब ले रिख <strong>दे</strong>लिखन अगता फडक समय तिनकिल चुकल छल।एि<strong>ह</strong> बेर गाम मे िझंगुिनक अनध ुन खेती भेल। िकसुन भायक उपजा तेपैिछलेसाल जेँ का भेल मुदा गामक लोकक दब भ गेलै। दब <strong>ह</strong>ोइक कारण छलैकउपजवैक ढ़◌ंग आ पचता बीआ। सैा ँसे गामक लोक <strong>ह</strong>ुनका ठक कि<strong>ह</strong> कलंिकत करैलगलिन। कतेक गोटे सोझ<strong>ह</strong>ो मे क<strong>ह</strong>लकिन। ठकक कलंक स िकसुन भाय रोगायलगलिथ। जना कते भारी कुकम र् क <strong>ह</strong>ोिथ। मन मे सिदखन यै<strong>ह</strong> नचैत र<strong>ह</strong>िनजे- ऐना भेलै िकएक?एि<strong>ह</strong> क उर मन मे जगवे करिन। अनायास एक िदन दय स आवाजउठलिन- िकसुन! तो<strong>ह</strong>र दोख एोपाइ नइ छ<strong>ह</strong>। अरे सोगाइल छ<strong>ह</strong>। तो<strong>ह</strong>रकलंकक कारण बीआक मुर<strong>ह</strong>न आ दौ ंजी गु भेल छ<strong>ह</strong>।दयक आवाज सुिन िकसुन भाय प ूछलिखन- अगर <strong>ह</strong>म एि<strong>ह</strong> बात क मािन अपना किनरदोस ब ु िझये लेब तइयो आन कोना ब ुझत?228


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्-<strong>ह</strong>ँ तोरा ओि<strong>ह</strong> िदन तक कलंकक मोटरी कपार पर रखै पडत<strong>ह</strong> जि<strong>ह</strong> िदन तकओ<strong>ह</strong>ो सब मुर<strong>ह</strong>न आ दौजीक भेद ब ु िझ नि<strong>ह</strong> जायत।50 ब ुलकीएकटा खेत बोिन<strong>ह</strong>ारक घरवाली नाकक ब ुलकी ले िस र<strong>ह</strong>िल। ब ुलकी कीकउपाय पित क नि<strong>ह</strong>। <strong>ह</strong>र जोित क जखन ओ (बोिन<strong>ह</strong>ार) आयल त घरबाली केँ सल<strong>दे</strong>खलक। मु<strong>ह</strong>-तु<strong>ह</strong> फुलौ ओसार पर बैसिल। िधया-प ूता खाइ ले कत।बोिन<strong>ह</strong>ार अपन तामस क घोिट घरबाली लग जा क<strong>ह</strong>लकै- िकअए सल छी? भूखेबो सब ल<strong>ह</strong>ालोट <strong>ह</strong>ोइ अए। आबो भानस क।अपन रोष झाडैत पी बाजिल- जाबे ब ुलकी नइ आिन <strong>दे</strong>ब ताबे खायब आ िकछु करब।ख ुशामद करैत पित क<strong>ह</strong>लकै- आइये सा ँझ मे <strong>ह</strong>ाट स कीिन क आिन <strong>दे</strong>ब। अखनभानस क।पितक बात पी मािन गेिल। बोिन<strong>ह</strong>ार कजर् पैआ अ ले <strong>िव</strong>दाभेल। दश पैआ अना दर स ूइद पर अनलक। पैआ घरवालीक <strong>ह</strong>ाथ कऽ द<strong>दे</strong>लक। भानस भेलै। सब खेलक। बे प<strong>ह</strong>र द ुन ू परानी <strong>ह</strong>ाट स ब ुलकी कीिनअनलक।229


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्दोसिर सा ँझ मे ब ुलकी पि<strong>ह</strong>र सुिगया दादी कऽ गोड लगै बोिन<strong>ह</strong>ािरनगेिल। सुिगया दादी ओसार पर बैिस पोता-पोती क नल-दमयीक िखा सुनबितर<strong>ह</strong>ित। दादी कऽ गोड लािग बोिन<strong>ह</strong>ािरन ब ुलकी <strong>दे</strong>खै ले क<strong>ह</strong>लक। ब ुलकी <strong>दे</strong>िख दादीक<strong>ह</strong>ै लगलिखन- किनया ँ। सोन चानी गरीब-गुरबा घर मे नइ र<strong>ह</strong>ै छै। जइ घर मेपेटेक भूख नइ मेटाइ छै ओइ घर मे िसंगारक चीज का र<strong>ह</strong>तै। अरे अपनसख करै छ<strong>ह</strong>। क<strong>ह</strong>ुना-क<strong>ह</strong>ुना बा सब के पाल<strong>ह</strong> जे कुल-खानदान जीबैत र<strong>ह</strong>त<strong>ह</strong>।दादीक बात सुिन बोिन<strong>ह</strong>ािरन आ ंगन आिब पित केँ क<strong>ह</strong>लक- गलती भेल जे<strong>ह</strong>म िस क अ<strong>ह</strong>ा ँ स ब ुलकी िकल<strong>ह</strong> ु ँ। अखैन रिख दइ िछयै काि घ ुमा क कजर्वालाकपैआ द ऐबै।२.<strong>दे</strong>वा ंशु व, ज- तुलापी, सुपौल। मास कुिनकेशनमे एम.ए., ि<strong>ह</strong>ी, अंजी आ मैिथलीक <strong>िव</strong>िभप-पिकामे कथा, लघ ुकथा, <strong>िव</strong>ज्ञान-कथा, िच-कथा, काटून, र् िच-<strong>ह</strong>ेिलका इािदक काशन।<strong>िव</strong>शेष: गुजरात रा शाला पा-पुक म ंडल ारा आठम कक्षाक लेल <strong>िव</strong>ज्ञान कथा “जंग” कािशत(2004 ई.)नताशा:230


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(नीचा ँक काटूनकेँ र् िक क आ पढ़◌ू)नताशा एकतालीसनताशा िबयालीस३.कना शरण- <strong>दे</strong>वीजी<strong>दे</strong>वीजी ◌ः िब<strong>ह</strong>ारमे आिथ र्क <strong>िव</strong>कास26 जनवरीके अवसर पर झा फ<strong>ह</strong>रेलाके बाद <strong>दे</strong>वीजी अपन भाषण प्रा◌ार ् के छलैथ। <strong>दे</strong>वीजीक<strong>ह</strong>लिखन जे गणतं भारतमे आिथ र्क <strong>िव</strong>कास <strong>ह</strong>ेतु पंचवषीर्य या◌ेजना बनाआ◌ेल गेल जाि<strong>ह</strong> के अत एकिदशामे प्रागित ् पर जा◌ेर <strong>दे</strong>ल गेल। जेनािक पि<strong>ह</strong>ल मे कृिष दा◌ेसर मे कल कारखाना तेसरमे कृिषयेमे चाउर उत् पादन पर जा◌ेर चािरम मे बैिकं ग तथा कृिष पर पाॅ◌ंचम मे बेरा◌ेजगारी आ गरीबी उूलन231


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तथा ाय वाकसुधार पर जा◌ेर छठममे उा◌ेग <strong>िव</strong>शेषतः इा◌ेरमेशन टेक् ना◌ेलाॅजीक ती गितस <strong>िव</strong>कास पर जा◌ेर सातममे तकनीकी <strong>िव</strong>कास ारा उा◌ेगक उत् पादमे वि ृ पर जा◌ेर आठममेउा◌ेगक आधिनकीकरण ु पर जा◌ेर नवममे रा◌ेजगार वा गरीबी आ◌ैा◌ेिगकरण आिद पर जा◌ेर तथादशममे से<strong>ह</strong>ा◌े नवम जका ेय राखल गेल एवम दशम मे अि<strong>ह</strong> सब<strong>ह</strong>क अितिरक् त िशक्षा पयावरण र् ामि<strong>ह</strong>ला एवम ् बासब<strong>ह</strong>क भलाइर ् पर ान <strong>दे</strong>ल गेल अिछ।अि<strong>ह</strong> सबमे <strong>दे</strong>शके आिथ र्क <strong>िव</strong>कासमे मदिदभेटल अिछ मुदा <strong>दे</strong>वीजीके <strong>िव</strong>शेष प्रासता ् अि<strong>ह</strong> बातक छलैन जे 2008 09 स लऽ कऽ अखन तकिब<strong>ह</strong>ारके आिथ र्क <strong>िव</strong>कास ब<strong>ह</strong>ुत नीक अिछ। गणतं िदवसके अवसर पर <strong>दे</strong>वीजीक शमे गामक बा बा केिब<strong>ह</strong>ारक <strong>िव</strong>कासक सुर सपना <strong>दे</strong>िख र<strong>ह</strong>ल छल।बा लोकिन ारा रणीय ोक१.ातः काल मु<strong>ह</strong>ूर् (स ूयो र्दयक एक घंटा पि<strong>ह</strong>) सव र्थम अपन द ुन ू <strong>ह</strong>ाथ <strong>दे</strong>खबाकचा<strong>ह</strong>ी, आ’ ई ोक बजबाक चा<strong>ह</strong>ी।करा वसते लीः करमे सरती।करम ूले ितो ा भाते करदश र्नम ्॥करक आगा ँ ली बसैत छिथ, करक ममे सरती, करक म ूलमे ा ित छिथ।भोरमे ताि<strong>ह</strong> ारे करक दश र्न करबाक थीक।२.संा काल दीप लेसबाक काल-दीपम ूले ितो ा दीपमे जनाद र्नः।दीपा शरः ोक्ः साोितन र्मोऽुते॥दीपक म ूल भागमे ा, दीपक मभागमे जनाद र्न (<strong>िव</strong>ु) आऽ दीपक अ भागमेशर ित छिथ। <strong>ह</strong>े संाोित! अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ नमार।232


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३.सुतबाक काल-राम ं ं <strong>ह</strong>न ूमं वैनतेय ं व ृकोदरम ्।शय यः रेिं द ुः नित॥जे सभ िदन सुतबासँ पि<strong>ह</strong> राम, कुमारामी, <strong>ह</strong>न ूमान, ् गड आऽ भीमक रण करैतछिथ, <strong>ह</strong>ुनकर द ुः न भऽ जाइत छि।४. न<strong>ह</strong>ेबाक समय-गे च यमु चैव गोदाविर सरित।नम र्<strong>दे</strong> िसु कावेिर जलेऽिन ् सििध ं कु॥<strong>ह</strong>े गंगा, यमुना, गोदावरी, सरती, नम र्दा, िसु आऽ कावेरी धार। एि<strong>ह</strong> जलमेअपन साि िदअ।५.उर ं यमु ि<strong>ह</strong>माेैव दिक्षणम ्।वष ं र् तत् भारतं नाम भारती य सितः॥समुक उरमे आऽ ि<strong>ह</strong>मालयक दिक्षणमे भारत अिछ आऽ ओतुका सित भारतीक<strong>ह</strong>बैत छिथ।६.अ<strong>ह</strong>ा ौपदी सीता तारा मोदरी तथा।पकं ना रेिं म<strong>ह</strong>ापातकनाशकम ्॥जे सभ िदन अ<strong>ह</strong>ा, ौपदी, सीता, तारा आऽ मदोदरी, एि<strong>ह</strong> पा ँच साी-स्ीक रणकरैत छिथ, <strong>ह</strong>ुनकर सभ पाप न भऽ जाइत छि।७.अामा बिला र्सो <strong>ह</strong>न ूमा ं <strong>िव</strong>भीषणः।कृपः परशुराम सैते िचरी<strong>िव</strong>नः॥अामा, बिल, ास, <strong>ह</strong>न ूमान, ् <strong>िव</strong>भीषण, कृपाचाय र् आऽ परशुराम- ई सात टा िचरीवीक<strong>ह</strong>बैत छिथ।८.साते भवतु सुीता <strong>दे</strong>वी िशखर वािसनी233


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उन तपसा लो यया पशुपितः पितः।िसिः साे सतामु सादा ध ूजर्टेःजावीफेनलेखेव यूिध शिशनः कला॥९. बालोऽ<strong>ह</strong>ं जगदान न मे बाला सरती।अप ू र् पंचमे वषे र् वण र्यािम जगत्यम ् ॥१०. द ूवा र्क्षत म ं(शु यज ुवे र्द अाय २२, म ं २२)आ ि जापितर ्ॠिषः। िलंभोक्ा <strong>दे</strong>वताः। राडुृितः। षड्जःरः॥आ ॑न ् ा॒ ॑वच॒सी र् जा॑यता॒मा रा॒ष् रा॑ज॒ः शुरे॑ऽइषो॒ऽिता॒धी म॑<strong>ह</strong>ार॒थोजा॑यता॒ ं दोग्ीं धे॒वो र्ढा॑न॒ड्वाना॒शुः सिः॒ पुर॑ि॒यो र्वा॑ िज॒ू र॑थे॒ाः स॒भेयो॒ युवायज॑मान वी॒रो जा॒यता ं िनका॒मे-िन॑कामे नः प॒जर्ों वष र्तु॒ फल॑वो न॒ऽओष॑धयः पा ंयोगेक्ष॒मो नः॑ कताम ्॥२२॥माथा र्ः िसयः सु प ूणा र्ः सु मरथाः। शूणा ं ब ु िनाशोऽु िमाणामुदयव।ॐ दीघा र्युभर्व। ॐ सौभावती भव।<strong>ह</strong>े भगवान ्। अपन <strong>दे</strong>शमे सुयो आ’ सव र्ज्ञ <strong>िव</strong>ाथीर् उ <strong>ह</strong>ोिथ, आ’ शुुकेँ नाशकएिन<strong>ह</strong>ार सैिनक उ <strong>ह</strong>ोिथ। अपन <strong>दे</strong>शक गाय ख ूब द ूध दय बाली, बरद भार व<strong>ह</strong>नकरएमे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ आ’ घोड़◌ा िरत पेँ दौगय बला <strong>ह</strong>ोए। स्ीगण नगरक करबामे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ आ’ युवक सभामे ओजप ूण र् भाषण <strong>दे</strong>बयबला आ’ <strong>दे</strong>बामे सक्षम <strong>ह</strong>ोिथ। अपन <strong>दे</strong>शमे जखन आवक <strong>ह</strong>ोय वषा र् <strong>ह</strong>ोए आ’ औषिधक-ब ूटीसव र्दा पिरप <strong>ह</strong>ोइत र<strong>ह</strong>ए। एव ं मे सभ तर<strong>ह</strong>ेँ <strong>ह</strong>मरा सभक काण <strong>ह</strong>ोए। शुकबिक ु नाश <strong>ह</strong>ोए आ’ िमक उदय <strong>ह</strong>ोए॥मकें कोन वुक इा करबाक चा<strong>ह</strong>ी तकर वण र्न एि<strong>ह</strong> म ंमे कएल गेल अिछ।एि<strong>ह</strong>मे वाचकलुोपमालड़◌्कार अिछ।अय-॑न ् - <strong>िव</strong>ा आिद गुणसँ पिरप ूण र् 234


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्रा॒ष् - <strong>दे</strong>शमे॑वच॒सी- र् <strong>िव</strong>ाक तेजसँ युक्आ जा॑यता॒- ं उ <strong>ह</strong>ोएरा॑ज॒ः-राजाशुरे॑ऽ– िबना डर बलाइषो॒- बाण चलेबामे िनपुणऽिता॒धी-शुकेँ तारण दय बलाम॑<strong>ह</strong>ार॒थो-पैघ रथ बला वीरदोग्ीं-कामना(द ूध प ूण र् करए बाली)धे॒वो र्ढा॑न॒ड्वाना॒शुः धे॒-गौ वा वाणी वो र्ढा॑न॒ड्वा- पैघ बरद ना॒शुः-आशुः-िरतसिः॒-घोड़◌ापुर॑ि॒यो र्वा॑- पुर॑ि॒- व<strong>ह</strong>ारकेँ धारण करए बाली यो र्वा॑-स्ीिज॒ू-शुकेँ जीतए बलार॑थे॒ाः-रथ पर िरस॒भेयो॒-उम सभामेयुवा-युवा जे<strong>ह</strong>नयज॑मान-राजाक रामेवी॒रो-शुकेँ परािजत करएबलािनका॒मे-िन॑कामे-िनययुक् काय र्मेनः-<strong>ह</strong>मर सभकप॒जर्ों-मेघ235


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्वष र्तु॒-वषा र् <strong>ह</strong>ोएफल॑वो-उम फल बलाओष॑धयः-औषिधःपा ं- पाकएयोगेक्ष॒मो-अल ल करेबाक <strong>ह</strong>ेतु कएल गेल योगक रक्षानः॑-<strong>ह</strong>मरा सभक <strong>ह</strong>ेतुकताम ्-समथ र् <strong>ह</strong>ोएििफथक अवाद- <strong>ह</strong>े ण, <strong>ह</strong>मर रामे ाण नीक धािम र्क <strong>िव</strong>ा बला, राज-वीर,तीर ंदाज, द ूध दए बाली गाय, दौगय बला जु, उमी नारी <strong>ह</strong>ोिथ। पाजर्आवकता पडला पर वषा र् <strong>दे</strong>िथ, फल <strong>दे</strong>य बला गाछ पाकए, <strong>ह</strong>म सभ संपिअिजर्त/संरिक्षत करी।I nput : (कोकमे <strong>दे</strong>वनागरी, िमिथलाक्षर िकं वा फोिटक-रोमनमे टाइप क। I nputDevanagar i, Mi thilakshara or Phonet i c-Roman.)i nOut put : (पिरणाम <strong>दे</strong>वनागरी, िमिथलाक्षर आ फोिटक-रोमन/ रोमनमे। Res ul tDevanagar i, Mi t hi l akshar a and Phonet i c-Roman/ Roman.)i nइिश-मैिथली-कोष ं/ मैिथली-इिश-कोष ं ोजेकेँ आग ू बढ़◌ाऊ, अपन सुझाव आ योगदानई-मेलारा ggaj endr a@ vi deha. com पर पठाऊ।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आ अंजी मैिथली कोष (इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल बेर सच र्-िडनरी) एम.एस. एस.ू.एल. सव र्र आधािरत -Based on ms-sql ser verMai t hi l i -Engl i sh and Engl i sh-Mai t hi l i Di ct i onar y.मैिथलीमे भाषा सादन पामनीचा ँक स ूचीमे <strong>दे</strong>ल <strong>िव</strong>कमेसँ लै ंगुएज एडीटर ारा कोन प चुनल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी:वडर् फाइलमे बोल्ड कएल प:236


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्1.<strong>ह</strong>ोयबला/ <strong>ह</strong>ोबयबला/ <strong>ह</strong>ोमयबला/ <strong>ह</strong>ेब’बला, <strong>ह</strong>ेम’बला/ <strong>ह</strong>ोयबाक/<strong>ह</strong>ोबएबला /<strong>ह</strong>ोएबाक2. आ’/आऽ आ3. क’ ले/कऽ ले/कए ले/कय ले/ल’/लऽ/लय/लए4. भ’ गेल/भऽ गेल/भय गेल/भए गेल5. कर’ गेला<strong>ह</strong>/करऽ गेल<strong>ह</strong>/करए गेला<strong>ह</strong>/करय गेला<strong>ह</strong>6. िलअ/िदअ िलय’,िदय’,िलअ’,िदय’/7. कर’ बला/करऽ बला/ करय बला करै बला/क’र’ बला / करए बला8. बला वला9. आङ्ल आ ं10. ायः ाय<strong>ह</strong>11. द ुःख द ुख12. चिल गेल चल गेल/चैल गेल13. <strong>दे</strong>लिख <strong>दे</strong>लिक, <strong>दे</strong>लिखन14. <strong>दे</strong>खलि <strong>दे</strong>खलिन/ <strong>दे</strong>खलै15. छिथ/ छलि छिथन/ छलैन/ छलिन237


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्16. चलैत/दैत चलित/दैित17. एख अख18. बढ़ि बढि19. ओ’/ओऽ(सव र्नाम) ओ20. ओ (संयोजक) ओ’/ओऽ21. फािग/फाि ँ फाइ ंग/फाइङ22. जे जे’/जेऽ23. ना-कुर ना-कर24. केलि/कएलि/कयलि25. तखन तँ तखनतँ26. जा’ र<strong>ह</strong>ल/जाय र<strong>ह</strong>ल/जाए र<strong>ह</strong>ल27. िनकलय/िनकलए लागल ब<strong>ह</strong>राय/ब<strong>ह</strong>राए लागल िनकल’/ब<strong>ह</strong>रै लागल28. ओतय/जतय जत’/ओत’/जतए/ओतए29. की फूड़ल जे िक फूड़ल जे30. जे जे’/जेऽ31. कूिद/यािद(मोन पारब) कूइद/याइद/कूद/याद/ इआद238


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्32. इ<strong>ह</strong>ो/ओ<strong>ह</strong>ो33. <strong>ह</strong>ँसए/<strong>ह</strong>ँसय <strong>ह</strong>ँस’34. आिक दस/ िकं वा दस/ वा दस35. सासु-ससुर सास-ससुर36. छ<strong>ह</strong>/सात छ/छः/सात37. की की’/कीऽ(दीघीर्कारामे विजर्त)38. जबाब जवाब39. करएता<strong>ह</strong>/करयता<strong>ह</strong> करेता<strong>ह</strong>40. दलान िदिश दलान िदश/दालान िदस41. गेला<strong>ह</strong> गएला<strong>ह</strong>/गयला<strong>ह</strong>42. िकछु आर िकछु और43. जाइत छल जाित छल/जैत छल44. प<strong>ह</strong>ु ँिच/भेिट जाइत छल प<strong>ह</strong>ु ँच/भेट जाइत छल45. जबान(युवा)/जवान(फौजी)46. लय/लए क’/कऽ/लए कए47. ल’/लऽ कय/कए239


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्48. एखन/अख अखन/एख49. अ<strong>ह</strong>ी ं केँ अ<strong>ह</strong>ी ँ केँ50. ग<strong>ह</strong>ी ं र ग<strong>ह</strong>ी ँ र51. धार पार केनाइ धार पार केनाय/केनाए52. जेका ँ जेँ का ँ/जका ँ53. ति<strong>ह</strong>ना तेि<strong>ह</strong>ना54. एकर अकर55. बि<strong>ह</strong>नउ ब<strong>ह</strong>इ56. बि<strong>ह</strong>न बि<strong>ह</strong>िन57. बि<strong>ह</strong>िन-बि<strong>ह</strong>इ बि<strong>ह</strong>न-ब<strong>ह</strong>नउ58. नि<strong>ह</strong>/59. करबा’/करबाय/करबाए60. त’/त ऽ तय/तए 61. भाय भै/भाए62. भा ँय63. यावत जावत64. माय मै / माए240


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्65. <strong>दे</strong>ि/दएि/दयि दि/दैि66. द’/द ऽ/दए67. ओ (संयोजक) ओऽ (सव र्नाम)68. तका’ कए तकाय तकाए69. पैरे (on f oot ) पएरे70. ता<strong>ह</strong>ुमे ता<strong>ह</strong>ूमे71. पुीक72. बजा कय/ कए73. बननाय/बननाइ74. कोला75. िदका िदनका76. तति<strong>ह</strong>सँ77. गरबओलि गरबेलि78. बालु बाल ू241


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्79. चे िच(अशु)80. जे जे’81. से/ के से’/के’82. एख ुनका अखका83. भुिम<strong>ह</strong>ार भूिम<strong>ह</strong>ार84. सुगर स ूगर85. झठ<strong>ह</strong>ाक झट<strong>ह</strong>ाक86. छूिब87. करइयो/ओ करैयो/किरऔ-करैऔ88. पुबािर पुबाइ89. झगड़◌ा-झा ँटी झगड़◌ा-झािटँ90. पएरे-पएरे पैरे-पैरे91. खेलएबाक खेलेबाक92. खेलाएबाक93. लगा’94. <strong>ह</strong>ोए- <strong>ह</strong>ो242


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्95. ब ुझल ब ूझल96. ब ूझल (संबोधन अथ र्मे)97. यै<strong>ह</strong> यए<strong>ह</strong> / इए<strong>ह</strong>98. ताितल99. अयनाय- अयनाइ/ अएनाइ100. िन- िन101. िब िबन102. जाए जाइ103. जाइ(i n di f f er ent sense)-l ast wor d of sent ence104. छत पर आिब जाइ105. 106. खेलाए (pl ay) – खेलाइ107. िशकाइत- िशकायत108. ढप- ढ़प109. पढ़- पढ110. किनए/ किनये किन243


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्111. राकस- राकश112. <strong>ह</strong>ोए/ <strong>ह</strong>ोय <strong>ह</strong>ोइ113. अउरदा- औरदा114. ब ुझेलि (di f f er ent meani ng- got under st and)115. ब ुझएलि/ ब ुझयलि (under st ood hi msel f )116. चिल- चल117. खधाइ- खधाय118. मोन पाड़लिख मोन पारलिख119. कैक- कएक- कइएक120. लग ल’ग121. जरेनाइ122. जरओनाइ- जरएनाइ/जरयनाइ123. <strong>ह</strong>ोइत124. गड़बेलि/ गड़बओलि125. िचखैत- (t o test)िचखइत126. करइयो(willing t o do) करैयो244


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्127. जेकरा- जकरा128. तकरा- तेकरा129. िब<strong>दे</strong>सर ामे/ िब<strong>दे</strong>सरे ानमे130. करबयल<strong>ह</strong>ु ँ/ करबएल<strong>ह</strong>ु ँ/करबेल<strong>ह</strong>ु ँ131. <strong>ह</strong>ािरक (उारण <strong>ह</strong>ाइरक)132. ओजन वजन133. आधे भाग/ आध-भागे134. िपचा’/ िपचाय/िपचाए135. नञ/ 136. बा नञ () िपचा जाय137. तखन (नञ) क<strong>ह</strong>ैत अिछ।138. कतेक गोटे/ कताक गोटे139. कमाइ- धमाइ कमाई- धमाई140. लग ल’ग141. खेलाइ (f or playing)142. छिथ छिथन245


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्143. <strong>ह</strong>ोइत <strong>ह</strong>ोइ144. ो िकयो / केओ145. केश (hai r )146. केस (cour t -case)147. बननाइ/ बननाय/ बननाए148. जरेनाइ149. कुरसी कुसीर्150. चरचा चचा र्151. कम र् करम152. डुबाबय/ डुमाबय153. एख ुनका/ अख ुनका154. लय (वाक अितम श)- ल’155. कएलक केलक156. गरमी गमीर्157. बरदी वदीर्158. सुना गेला<strong>ह</strong> सुना’/सुनाऽ246


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्159. एनाइ-गेनाइ160. तेना घेरलि161. नञ162. डरो ड’रो163. कत<strong>ह</strong>ु- क<strong>ह</strong>ी ं164. उमिरगर- उमरगर165. भिरगर166. धोल/धोअल धोएल167. गप/ग168. के के’169. दरबा/ दरबजा170. ठाम171. धिर तक172. घ ू िर लौिट173. थोरबेक174. ब247


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्175. तोँ/ तू ँ176. तोँि<strong>ह</strong>( पमे ा)177. तोँ<strong>ह</strong>ी/तोँि<strong>ह</strong>178. करबाइए करबाइये179. एकेटा180. किरतिथ करतिथ181. प<strong>ह</strong>ु ँिच प<strong>ह</strong>ु ँच182. राखलि रखलि183. लगलि लागलि184. सुिन (उारण सुइन)185. अिछ (उारण अइछ)186. एलिथ गेलिथ187. िबतओ िबते188. करबओलि/ /करेलिख189. करएलि248


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्190. आिक िक191. प<strong>ह</strong>ु ँिच प<strong>ह</strong>ु ँच192. जराय/ जराए जरा’ (आिग लगा)193. से से’194. <strong>ह</strong>ा ँ मे <strong>ह</strong>ा ँ (<strong>ह</strong>ा ँमे <strong>ह</strong>ा ँ <strong>िव</strong>भिक्मे <strong>ह</strong>टा कए)195. फेल फैल196. फइल(spaci ous) फैल197. <strong>ह</strong>ोयति/ <strong>ह</strong>ोएति <strong>ह</strong>ेति198. <strong>ह</strong>ाथ मिटआयब/ <strong>ह</strong>ाथ मिटयाबय/<strong>ह</strong>ाथ मिटआएब199. फेका फें का200. <strong>दे</strong>खाए <strong>दे</strong>खा’201. <strong>दे</strong>खाय <strong>दे</strong>खा’202. सिर सर203. सा<strong>ह</strong>ेब सा<strong>ह</strong>ब204.गेलै/ गेलि205.<strong>ह</strong>ेबाक/ <strong>ह</strong>ोएबाक249


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्206.केलो/ कएलो207. िकछु न िकछु/ िकछु िकछु208.घ ुमेल<strong>ह</strong>ु ँ/ घ ुमओल<strong>ह</strong>ु ँ209. एलाक/ अएलाक210. अः/ अ<strong>ह</strong>211.लय/ लए (अथ र्-पिरवर्न)212.कनीक/ कक213.सब<strong>ह</strong>क/ सभक214.िमलाऽ/ िमला215.कऽ/ क216.जाऽ/जा217.आऽ/ आ218.भऽ/भ’ (’ फॉटक कमीक ोतक)219.िनअम/ िनयम220.<strong>ह</strong>ेेअर/ <strong>ह</strong>ेेयर221.पि<strong>ह</strong>ल अक्षर ढ/ बादक/बीचक ढ़222.ति<strong>ह</strong>ं/ति<strong>ह</strong>ँ/ तिञ/ तै ं250


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्223.कि<strong>ह</strong>ं/क<strong>ह</strong>ी ं224.तँइ/ तइ ँ225.नँइ/नइ ँ/ निञ/नि<strong>ह</strong>226.<strong>ह</strong>ै/ <strong>ह</strong>इ227.छिञ/ छै/ छैक/छइ228.दृ िएँ/ दृ ियेँ229.आ (come)/ आऽ(conj unct i on)230. आ (conj unct i on)/ आऽ(come)231.कु/ को२३२.गेलै-गेलि२३३.<strong>ह</strong>ेबाक- <strong>ह</strong>ोएबाक२३४.केलौ ँ- कएलौ ँ- कएल<strong>ह</strong>ु ँ२३५.िकछु न िकछ- िकछु िकछु२३६.के<strong>ह</strong>ेन- के<strong>ह</strong>न२३७.आऽ (come)-आ (conj unct i on-and)/आ251


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२३८. <strong>ह</strong>एत-<strong>ह</strong>ैत२३९.घ ुमेल<strong>ह</strong>ु ँ-घ ुमएल<strong>ह</strong>ु ँ२४०.एलाक- अएलाक२४१.<strong>ह</strong>ोिन- <strong>ह</strong>ोइन/<strong>ह</strong>ोि२४२.ओ-राम ओ ामक बीच(conj unct i on), ओऽ क<strong>ह</strong>लक (he sai d)/ओ२४३.की <strong>ह</strong>ए/ कोसी अएली <strong>ह</strong>ए/ की <strong>ह</strong>ै। की <strong>ह</strong>इ२४४.दृिएँ/ दृ ियेँ२४५.शािमल/ सामेल२४६.तै ँ / तँए/ तिञ/ ति<strong>ह</strong>ं२४७.जौ/ ँ ोँ२४८.सभ/ सब२४९.सभक/ सब<strong>ह</strong>क२५०.कि<strong>ह</strong>ं/ क<strong>ह</strong>ी ं२५१.कु/ को252


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२५२.फारकती भऽ गेल/ भए गेल/ भय गेल२५३.कु/ को२५४.अः/ अ<strong>ह</strong>२५५.ज/ जनञ२५६.गेलि/ गेला<strong>ह</strong> (अथ र् पिरवतर्न)२५७.केलि/ कएलि२५८.लय/ लए(अथ र् पिरवतर्न)२५९.कनीक/ कक२६०.पठेलि/ पठओलि२६१.िनअम/ िनयम२६२.<strong>ह</strong>ेेअर/ <strong>ह</strong>ेेयर२६३.पि<strong>ह</strong>ल अक्षर र<strong>ह</strong> ढ/ बीचमे र<strong>ह</strong> ढ२६४.आकारामे िबकारीक योग उिचत नि<strong>ह</strong>/ अपोस्ोफीक योग फाटक ूनताकपिरचायक ओकर बदला अव<strong>ह</strong>(िबकारी)क योग उिचत253


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२६५.केर/-क/ कऽ/ के२६६.छैि- छि२६७.लगैए/ लगैये२६८.<strong>ह</strong>ोएत/ <strong>ह</strong>एत२६९.जाएत/ जएत२७०.आएत/ अएत/ आओत२७१.खाएत/ खएत/ खैत२७२.िपअएबाक/ िपएबाक२७३.शु/ शु<strong>ह</strong>२७४.शु<strong>ह</strong>े/ शुए२७५.अएता<strong>ह</strong>/अओता<strong>ह</strong>/ एता<strong>ह</strong>२७६.जाि<strong>ह</strong>/ जाइ/ जै२७७.जाइत/ जैतए/ जइतए254


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२७८.आएल/ अएल२७९.कैक/ कएक२८०.आयल/ अएल/ आएल२८१. जाए/ जै/ जए२८२. कएल/ काएल२८३. कठ ुआएल/ कठ ुअएल२८४. ताि<strong>ह</strong>/ तै२८५. गायब/ गाएब/ गएब२८६. सकै/ सकए/ सकय२८७.सेरा/सरा/ सराए (भात सेरा गेल)२८८.क<strong>ह</strong>ैत र<strong>ह</strong>ी/<strong>दे</strong>खैत र<strong>ह</strong>ी/ क<strong>ह</strong>ैत छल<strong>ह</strong>ु ँ/ क<strong>ह</strong>ै छल<strong>ह</strong>ु ँ- एि<strong>ह</strong>ना चलैत/ पढैत (पढै-पढैतअथ र् कख काल पिरवितर्त)-आर ब ुझै/ ब ुझैत (ब ुझै/ ब ुझ छी, मुदा ब ुझैत-ब ुझैत)/सकैत/सकै। करैत/ करै। दै/ दैत। छैक/ छै। बचलै/ बचलैक। रखबा/रखबाक । िब/िबन। राितक/ रातुक२८९. द ुआरे/ ारे255


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२९०.भेिट/ भेट२९१. खन/ ख ुना (भोर खन/ भोर ख ुना)२९२.तक/ धिर२९३.गऽ/गै (meani ng di f f er ent -जनबै गऽ)२९४.सऽ/ सँ (मुदा दऽ, लऽ)२९५.त्,(तीन अक्षरक मेल बदला पुनिक एक आ एकटा दोसरक उपयोग) आिदकबदला आिद। म<strong>ह</strong>त्/ म<strong>ह</strong>/ कता/ र् का र् आिदमे संयुक को आवकतामैिथलीमे नि<strong>ह</strong> अिछ।व/ व२९६.बेसी/ बेशी२९७.बाला/वाला बला/ वला (र<strong>ह</strong>ैबला)२९८.बाली/ (बदलएबाली)२९९.वाा/ र् वाता र्300. अरािष्य/ र् अराष्ीयर्३०१. लेमए/ लेबए३०२.लमछुरका, नमछुरका256


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३०२.लागै/ लगै (भेटैत/ भेटै)३०३.लागल/ लगल३०४.<strong>ह</strong>बा/ <strong>ह</strong>वा३०५.राखलक/ रखलक३०६.आ (come)/ आ (and)३०७. पाताप/ पााप३०८. ऽ केर व<strong>ह</strong>ार शक अमे मा, बीचमे नि<strong>ह</strong>।३०९.क<strong>ह</strong>ैत/ क<strong>ह</strong>ै३१०. र<strong>ह</strong>ए (छल)/ र<strong>ह</strong>ै (छलै) (meani ng di f f er ent )३११.तागित/ ताकित३१२.खराप/ खराब३१३.बोइन/ बोिन/ बोइिन३१४.जािठ/ जाइठ३१५.कागज/ कागच257


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३१६.िगरै (meani ng di f f er ent - swallow)/ िगरए (खसए)३१७.रािष्य/ राष्ीयउारण िन<strong>दे</strong>र्श:द न क उारणमे दा ँतमे जी<strong>ह</strong> सटत- जेना बाजू नाम , मुदा ण क उारणमेजी<strong>ह</strong> म ूधा र्मे सटत (नि<strong>ह</strong> सटैए तँ उारण दोष अिछ)- जेना बाजू गश। तालशमे जी<strong>ह</strong> तालुसँ , षमे म ूधा र्सँ आ द समे दा ँतसँ सटत। िनशा, ँ सभ आ शोषणबािज कऽ <strong>दे</strong>खू। मैिथलीमे ष केँ वैिदक संृत जेका ँ ख से<strong>ह</strong>ो उिरत कएलजाइत अिछ, जेना वषा, र् दोष। य अको ानपर ज जेका ँ उिरत <strong>ह</strong>ोइत अिछआ ण ड जेका ँ (यथा संयोग आ गश संजोग आ गड़◌ेस उिरत <strong>ह</strong>ोइत अिछ)।मैिथलीमे व क उारण ब, श क उारण स आ य क उारण ज से<strong>ह</strong>ो <strong>ह</strong>ोइतअिछ।ओि<strong>ह</strong>ना इ बेशीकाल मैिथलीमे पि<strong>ह</strong> बाजल जाइत अिछ कारण <strong>दे</strong>वनागरीमे आिमिथलाक्षरमे इ अक्षरक पि<strong>ह</strong> िलखलो जाइत आ बाजलो जएबाक चा<strong>ह</strong>ी।कारण जे ि<strong>ह</strong>ीमे एकर दोषप ूण र् उारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ (िलखल तँ पि<strong>ह</strong> जाइत अिछमुदा बाजल बादमे जाइत अिछ) से िशक्षा पितक दोषक कारण <strong>ह</strong>म सभ ओकरउारण दोषप ूण र् ढंगसँ कऽ र<strong>ह</strong>ल छी।258


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अिछ- अ इ छ ऐछछिथ- छ इ थ – छैथप<strong>ह</strong>ु ँिच- प <strong>ह</strong>ु ँ इ चआब अ आ इ ई ए ऐ ओ औ अं अः ऋ एि<strong>ह</strong> सभ लेल माा से<strong>ह</strong>ो अिछ, मुदा एि<strong>ह</strong>मेई ऐ ओ औ अं अः ऋ केँ संयुाक्षर पमे गलत पमे यु आ उिरत कएलजाइत अिछ। जेना ऋ केँ री पमे उिरत करब। आ <strong>दे</strong>िखयौ- एि<strong>ह</strong> लेल<strong>दे</strong>िखऔ क योग अिचत। मुदा <strong>दे</strong>िखऐ लेल <strong>दे</strong>िखयै अिचत। क् सँ <strong>ह</strong>् धिर असििलत भेलासँ क सँ <strong>ह</strong> बत अिछ, मुदा उारण काल <strong>ह</strong>ल यु शक अकउारणक वि ृ बढल अिछ, मुदा <strong>ह</strong>म जखन मजमे ज ् अमे बजैत छी, तखपुरनका लोककेँ बजैत सुनबि- मजऽ, वावमे ओ अ यु ज ् = ज बजैछिथ।फेर ज्ञ अिछ ज ् आ ञ क संयु मुदा गलत उारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ- । ओि<strong>ह</strong>ना क्षअिछ क् आ ष क संयु मुदा उारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ छ। फेर श ् आ र क संयु अिछ ( जेना िमक) आ स ् आ र क संयु अिछ (जेना िम)। भेल त+र ।उारणक ऑिडयो फाइल <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आका र्इव http:// wwwvidehacoin. . . / परउपल अिछ। फेर केँ / सँ / पर प ूव र् अक्षरसँ सटा कऽ िलख ू मुदा तँ/ के/ कऽ<strong>ह</strong>टा कऽ। एि<strong>ह</strong>मे सँ मे पि<strong>ह</strong>ल सटा कऽ िलख ू आ बादबला <strong>ह</strong>टा कऽ। अंकक बाद टा259


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िलख ू सटा कऽ मुदा अ ठाम टा िलख ू <strong>ह</strong>टा कऽ– जेना छ<strong>ह</strong>टा मुदा सभ टा। फेर६अ म सातम िलख ू- छठम सातम नि<strong>ह</strong>। घरबलामे बला मुदा घरवालीमे वाली युक।र<strong>ह</strong>ए- र<strong>ह</strong>ै मुदा सकैए- सकै-एमुदा कख काल र<strong>ह</strong>ए आ र<strong>ह</strong>ै मे अथ र् िभता से<strong>ह</strong>ो, जेनासे को जग<strong>ह</strong>मे पािकर् ं ग करबाक अास र<strong>ह</strong>ै ओकरा।पुछलापर पता लागल जे ढुनढुन नाा ई ाइवर कनाट ेसक पािकर् ं गमे काज करैतर<strong>ह</strong>ए।छलै, छलए मे से<strong>ह</strong>ो एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क भेल। छलए क उारण छल-ए से<strong>ह</strong>ो।संयोग- संजोगकेँ - के / कऽकेर- क (केर क योग नि<strong>ह</strong> क )क (जेना रामक) – रामक आ संगे राम के/ राम कऽसँ- सऽ260


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चिबु आ अार- अारमे कं ठ धिरक योग <strong>ह</strong>ोइत अिछ मुदा चिबुमेनि<strong>ह</strong>। चिबुमे कक एकारक से<strong>ह</strong>ो उारण <strong>ह</strong>ोइत अिछ- जेना रामसँ- रामसऽ रामकेँ - राम कऽ राम केकेँ जेना रामकेँ भेल ि<strong>ह</strong>ीक को (राम को)- राम को= रामकेँक जेना रामक भेल ि<strong>ह</strong>ीक का ( राम का) राम का= रामककऽ जेना जा कऽ भेल ि<strong>ह</strong>ीक कर ( जा कर) जा कर= जा कऽसँ भेल ि<strong>ह</strong>ीक से (राम से) राम से= रामसँसऽ तऽ त केर एि<strong>ह</strong> सभक योग अवािछत।ंके दोसर अथेँ र् यु भऽ सकैए- जेना के क<strong>ह</strong>लक।निञ, नि<strong>ह</strong>, , नइ, नँइ, नइ ँ एि<strong>ह</strong> सभक उारण- त् क बदलामे जेना म<strong>ह</strong>प ूण र् (म<strong>ह</strong>त्प ूण र् नि<strong>ह</strong>) जतए अथ र् बदिल जाए ओति<strong>ह</strong>मा तीन अक्षरक संयुाक्षरक योग उिचत। सित- उारण स इ त (सिनि<strong>ह</strong>- कारण स<strong>ह</strong>ी उारण आसानीसँ सव नि<strong>ह</strong>)। मुदा सवो र्म (सवो र्तम नि<strong>ह</strong>)।261


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्रािष्य (राष्ीय नि<strong>ह</strong>)सकैए/ सकै (अथ र् पिरवतर्न)पोछैले/पोछैए/ पोछए/ (अथ र् पिरवतर्न)पोछए/ पोछैओ लोकिन ( <strong>ह</strong>टा कऽ, ओ मे िबकारी नि<strong>ह</strong>)ओइ/ ओि<strong>ह</strong>ओि<strong>ह</strong>ले/ ओि<strong>ह</strong> लेलजएबे ँ/ बैसबे ँपँचभइया ँ<strong>दे</strong>िखयौक (<strong>दे</strong>िखऔक बि<strong>ह</strong>- ति<strong>ह</strong>ना अ मे आ दीघ र्क मााक योग अिचत)जका ँ/ जेका ँतँइ/ तै ँ<strong>ह</strong>ोएत/ <strong>ह</strong>एत262


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्निञ/ नि<strong>ह</strong>/ नँइ/ नइ ँसौ ँसेबड/ बडी (झोराओल)गाए (गाइ नि<strong>ह</strong>)र<strong>ह</strong>लेँ/ पि<strong>ह</strong>रतै ँ<strong>ह</strong>म<strong>ह</strong>ी ं / अ<strong>ह</strong>ी ंसब - सभसब<strong>ह</strong>क - सभ<strong>ह</strong>कधिर - तकगप- बातब ूझब - समझबब ुझल<strong>ह</strong>ु ँ - समझल<strong>ह</strong>ु ँ<strong>ह</strong>मरा आर - <strong>ह</strong>म सभआिक- आ िक263


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सकैछ/ करैछ (गमे योगक आवकता नि<strong>ह</strong>)मे केँ सँ पर (शसँ सटा कऽ) तँ कऽ धऽ दऽ (शसँ <strong>ह</strong>टा कऽ) मुदा द ूटा वा बेशी<strong>िव</strong>भि संग र<strong>ह</strong>लापर पि<strong>ह</strong>ल <strong>िव</strong>भि टाकेँ सटाऊ।एकटा द ूटा (मुदा कैक टा)िबकारीक योग शक अमे, बीचमे अनावक पेँ नि<strong>ह</strong>।आकारा आ अमे अक बाद िबकारीक योग नि<strong>ह</strong> (जेना िदअ, आ )अपोस्ोफीक योग िबकारीक बदलामे करब अिचत आ मा फॉटक तकनीकीूनताक पिरचाएक)- ओना िबकारीक संृत प ऽ अव<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जाइत अिछ आवतर्नी आ उारण द ुन ू ठाम एकर लोप र<strong>ह</strong>ैत अिछ/ रि<strong>ह</strong> सकैत अिछ (उारणमे लोपरि<strong>ह</strong>ते अिछ)। मुदा अपोस्ोफी से<strong>ह</strong>ो अंजीमे पसेिसव केसमे <strong>ह</strong>ोइत अिछ आंचमे शमे जतए एकर योग <strong>ह</strong>ोइत अिछ जेना r ai son d’ et r e एत्स्<strong>ह</strong>ोएकर उारण रैजौन डेटर <strong>ह</strong>ोइत अिछ, मा अपोस्ॉफी अवकाश नि<strong>ह</strong> दैत अिछवरन जोडैत अिछ, से एकर योग िबकारीक बदला <strong>दे</strong>नाइ तकनीकी पेँ से<strong>ह</strong>ोअिचत)।अइमे, एि<strong>ह</strong>मेजइमे, जाि<strong>ह</strong>मे264


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एखन/ अखन/ अइखनकेँ (के नि<strong>ह</strong>) मे (अार रि<strong>ह</strong>त)भऽमेदऽतँ (तऽ त नि<strong>ह</strong>)सँ ( सऽ स नि<strong>ह</strong>)गाछ तरगाछ लगसा ँझ खनजो (जो go, करै जो do)३.पाल आ भारतक मैिथली भाषा-वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक श ैली265


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्1.पालक मैिथली भाषा वैज्ञािनक लोकिन ारा बनाओल मानक उारण आ लेखन श ैली(भाषाशास्ी डा. रामावतार यादवक धारणाकेँ प ूण र् पसँ स लऽ िनधािरत)र्मैिथलीमे उारण तथा लेखन१.पमाक्षर आ अार: पमाक्षरात ङ, ञ, ण, न एव ं म अबैत अिछ। संृतभाषाक असार शक अमे जाि<strong>ह</strong> वक अक्षर र<strong>ह</strong>ैत अिछ ओ<strong>ह</strong>ी वक पमाक्षरअबैत अिछ। जेना-अ (क वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ङ् आएल अिछ।)प (च वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ञ् आएल अिछ।)ख (ट वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे ण ् आएल अिछ।)सि (त वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे न ् आएल अिछ।)ख (प वक र<strong>ह</strong>बाक कार अमे म ् आएल अिछ।)उपयु र् बात मैिथलीमे कम <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। पमाक्षरक बदलामे अिधका ंशजग<strong>ह</strong>पर अारक योग <strong>दे</strong>खल जाइछ। जेना- अंक, पंच, खंड, संिध, खंभआिद। ाकरण<strong>िव</strong>द पित गो<strong>िव</strong> झाक क<strong>ह</strong>ब छिन जे कव, चव आ टवसँ प ूव र्266


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अार िलखल जाए तथा तव आ पवसँ प ूव र् पमाक्षरे िलखल जाए। जेना-अंक, चंचल, अंडा, अ तथा कन। मुदा ि<strong>ह</strong>ीक िनकट र<strong>ह</strong>ल आध ु िनक लेखक एि<strong>ह</strong>बातकेँ नि<strong>ह</strong> मात छिथ। ओलोकिन अ आ कनक जग<strong>ह</strong>पर से<strong>ह</strong>ो अंत आ कं पनिलखैत <strong>दे</strong>खल जाइत छिथ।नवीन पित िकछु सु<strong>िव</strong>धाजनक अव छैक। िकएक तँ एि<strong>ह</strong>मे समय आ ानक बचत<strong>ह</strong>ोइत छैक। मुदा कतोकबेर <strong>ह</strong>लेखन वा मुणमे अारक छोटसन िबु नि<strong>ह</strong> भेलासँ अथ र्क अनथ र् <strong>ह</strong>ोइत से<strong>ह</strong>ो <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। अारक योगमेउारण-दोषक सावना से<strong>ह</strong>ो ततबए <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। एतदथ र् कसँ लऽकऽपवधिर पमाक्षरेक योग करब उिचत अिछ। यसँ लऽकऽ ज्ञधिरक अक्षरक सअारक योग करबामे कत<strong>ह</strong>ु को <strong>िव</strong>वाद नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल जाइछ।२.ढ आ ढ : ढक उारण “र ् <strong>ह</strong>”जका ँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ। अतः जतऽ “र ् <strong>ह</strong>”क उारण<strong>ह</strong>ो ओतऽ मा ढ िलखल जाए। आनठाम खािल ढ िलखल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी। जेना-ढ = ढाकी, ढेकी, ढीठ, ढेउआ, ढ, ढेरी, ढाकिन, ढाठ आिद।ढ = पढ़◌ाइ, बढब, गढब, मढब, ब ुढबा, सा ँढ, गाढ, रीढ, चा ँढ, सीढी, पीढी आिद।267


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्उपयु र् शसभकेँ <strong>दे</strong>खलासँ ई <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे साधारणतया शक शुमे ढ आम तथा अमे ढ अबैत अिछ। इए<strong>ह</strong> िनयम ड आ डक सभर् से<strong>ह</strong>ो लाग ू <strong>ह</strong>ोइतअिछ।३.व आ ब : मैिथलीमे “व”क उारण ब कएल जाइत अिछ, मुदा ओकरा ब पमेनि<strong>ह</strong> िलखल जएबाक चा<strong>ह</strong>ी। जेना- उारण : बैनाथ, िबा, नब, <strong>दे</strong>बता, िबु, ब ंश,बना आिद। एि<strong>ह</strong>सभक ानपर मशः वैनाथ, <strong>िव</strong>ा, नव, <strong>दे</strong>वता, <strong>िव</strong>ु, व ंश,वना िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी। सामातया व उारणक लेल ओ योग कएल जाइत अिछ।जेना- ओकील, ओज<strong>ह</strong> आिद।४.य आ ज : कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु “य”क उारण “ज”जका ँ करैत <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ, मुदाओकरा ज नि<strong>ह</strong> िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी। उारणमे यज्ञ, जिद, जमुना, ज ुग, जाबत, जोगी,जद ु , जम आिद क<strong>ह</strong>ल जाएवला शसभकेँ मशः यज्ञ, यिद, यमुना, युग, याबत,योगी, यद ु , यम िलखबाक चा<strong>ह</strong>ी।५.ए आ य : मैिथलीक वतर्नीमे ए आ य द ुन ू िलखल जाइत अिछ।268


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ाचीन वतर्नी- कएल, जाए, <strong>ह</strong>ोएत, माए, भाए, गाए आिद।नवीन वतर्नी- कयल, जाय, <strong>ह</strong>ोयत, माय, भाय, गाय आिद।सामातया शक शुमे ए मा अबैत अिछ। जेना एि<strong>ह</strong>, एना, एकर, ए<strong>ह</strong>न आिद।एि<strong>ह</strong> शसभक ानपर यि<strong>ह</strong>, यना, यकर, य<strong>ह</strong>न आिदक योग नि<strong>ह</strong> करबाक चा<strong>ह</strong>ी।यिप मैिथलीभाषी थासि<strong>ह</strong>त िकछु जाितमे शक आरोमे “ए”केँ य कि<strong>ह</strong> उारणकएल जाइत अिछ।ए आ “य”क योगक योगक सभर्मे ाची पितक असरण करब उपयु मािनएि<strong>ह</strong> पुकमे ओकरे योग कएल गेल अिछ। िकएक तँ द ुन ूक लेखनमे कोस<strong>ह</strong>जता आ द ु<strong>ह</strong>ताक बात नि<strong>ह</strong> अिछ। आ मैिथलीक सव र्साधारणक उारण-श ैली यकअपेक्षा एसँ बेसी िनकट छैक। खास कऽ कएल, <strong>ह</strong>एब आिद कितपय शकेँ कैल, <strong>ह</strong>ैबआिद पमे कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु िलखल जाएब से<strong>ह</strong>ो “ए”क योगकेँ बेसी समीचीन मािणतकरैत अिछ।६.ि<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ु तथा एकार, ओकार : मैिथलीक ाचीन लेखन-पररामे को बातपर बलदैत काल शक पाछा ँ ि<strong>ह</strong>, <strong>ह</strong>ु लगाओल जाइत छैक। जेना- <strong>ह</strong>ुनकि<strong>ह</strong>, अपन<strong>ह</strong>ु, ओकर<strong>ह</strong>ु,तालि<strong>ह</strong>, चोि<strong>ह</strong>, आन<strong>ह</strong>ु आिद। मुदा आध ु िनक लेखनमे ि<strong>ह</strong>क ानपर एकार एव ं <strong>ह</strong>ुक269


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ानपर ओकारक योग करैत <strong>दे</strong>खल जाइत अिछ। जेना- <strong>ह</strong>ुनके, अप, ताले,चोे, आ आिद।७.ष तथा ख : मैिथली भाषामे अिधका ंशतः षक उारण ख <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जेना-ष (खडय), षोडशी (खोडशी), षट्कोण (खटकोण), व ृषेश (व ृखेश), सोष(सोख) आिद।८.िन-लोप : िनिलिखत अवामे शसँ िन-लोप भऽ जाइत अिछ:(क)ियायी य अयमे य वा ए लु भऽ जाइत अिछ। ओि<strong>ह</strong>मेसँ पि<strong>ह</strong> अकउारण दीघ र् भऽ जाइत अिछ। ओकर आगा ँ लोप-स ूचक िच वा <strong>िव</strong>कारी (’ / ऽ)लगाओल जाइछ। जेना-प ूण र् प : पढए (पढय) गेला<strong>ह</strong>, कए (कय) लेल, उठए (उठय) पडतौक।अप ूण र् प : पढ’ गेला<strong>ह</strong>, क’ लेल, उठ’ पडतौक।पढऽ गेला<strong>ह</strong>, कऽ लेल, उठऽ पडतौक।270


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(ख)प ूव र्कािलक कृत आय (आए) यमे य (ए) लु भऽ जाइछ, मुदा लोप-स ूचक<strong>िव</strong>कारी नि<strong>ह</strong> लगाओल जाइछ। जेना-प ूण र् प : खाए (य) गेल, पठाय (ए) <strong>दे</strong>ब, न<strong>ह</strong>ाए (य) अएला<strong>ह</strong>।अप ूण र् प : खा गेल, पठा <strong>दे</strong>ब, न<strong>ह</strong>ा अएला<strong>ह</strong>।(ग)स्ी य इक उारण ियापद, संज्ञा, ओ <strong>िव</strong>शेषण तीन ूमे लु भऽ जाइतअिछ। जेना-प ूण र् प : दोसिर मािलिन चिल गेिल।अप ूण र् प : दोसर मािलन चिल गेल।(घ)वतर्मान कृदक अिम त लु भऽ जाइत अिछ। जेना-प ूण र् प : पढैत अिछ, बजैत अिछ, गबैत अिछ।अप ूण र् प : पढै अिछ, बजै अिछ, गबै अिछ।(ङ)ियापदक अवसान इक, उक, ऐक तथा <strong>ह</strong>ीकमे लु भऽ जाइत अिछ। जेना-प ूण र् प: िछयौक, िछयैक, छ<strong>ह</strong>ीक, छौक, छैक, अिबतैक, <strong>ह</strong>ोइक।अप ूण र् प : िछयौ, िछयै, छ<strong>ह</strong>ी, छौ, छै, अिबतै, <strong>ह</strong>ोइ।271


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(च)ियापदीय य , <strong>ह</strong>ु तथा <strong>ह</strong>कारक लोप भऽ जाइछ। जेना-प ूण र् प : छि, क<strong>ह</strong>लि, क<strong>ह</strong>ल<strong>ह</strong> ु ँ, गेल<strong>ह</strong>, नि<strong>ह</strong>।अप ूण र् प : छिन, क<strong>ह</strong>लिन, क<strong>ह</strong>लौ, ँ गेलऽ, नइ, निञ, ।९.िन ानारण : को-को र-िन अपना जग<strong>ह</strong>सँ <strong>ह</strong>िटकऽ दोसरठाम चिलजाइत अिछ। खास कऽ इ आ उक समे ई बात लाग ू <strong>ह</strong>ोइत अिछ।मैिथलीकरण भऽ गेल शक म वा अमे जँ इ वा उ आबए तँ ओकर िनानािरत भऽ एक अक्षर आगा ँ आिब जाइत अिछ। जेना- शिन (शइन), पािन(पाइन), दािल ( दाइल), मािट (माइट), काछु (काउछ), मासु(माउस) आिद। मुदातम शसभमे ई िनयम लाग ू नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। जेना- रिकेँ रइ आ सुधा ंशुकेँसुधाउं स नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>ल जा सकैत अिछ।१०.<strong>ह</strong>ल(◌्)क योग : मैिथली भाषामे सामातया <strong>ह</strong>ल (◌्)क आवकता नि<strong>ह</strong><strong>ह</strong>ोइत अिछ। कारण जे शक अमे अ उारण नि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइत अिछ। मुदा संृतभाषासँ जि<strong>ह</strong>नाक ति<strong>ह</strong>ना मैिथलीमे आएल (तम) शसभमे <strong>ह</strong>ल योग कएल जाइतअिछ। एि<strong>ह</strong> पोथीमे सामातया सूण र् शकेँ मैिथली भाषासी िनयमअसार<strong>ह</strong>ल<strong>िव</strong><strong>ह</strong>ीन राखल गेल अिछ। मुदा ाकरणसी योजनक लेल अावक ानपर272


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्कत<strong>ह</strong>ु-कत<strong>ह</strong>ु <strong>ह</strong>ल <strong>दे</strong>ल गेल अिछ। ुत पोथीमे मिथली लेखनक ाचीन आ नवीनद ुन ू श ैलीक सरल आ समीचीन पक्षसभकेँ समेिटकऽ वण र्-<strong>िव</strong>ास कएल गेल अिछ। ानआ समयमे बचतक सि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>-लेखन तथा तकिनकी दृ िसँ से<strong>ह</strong>ो सरल <strong>ह</strong>ोबऽवलाि<strong>ह</strong>साबसँ वण र्-<strong>िव</strong>ास िमलाओल गेल अिछ। वतर्मान समयमे मैिथली माभाषीपय र्केँआन भाषाक मामसँ मैिथलीक ज्ञान लेबऽ पिडर<strong>ह</strong>ल पिरमे लेखनमे स<strong>ह</strong>जता तथाएकपतापर ान <strong>दे</strong>ल गेल अिछ। तखन मैिथली भाषाक म ूल <strong>िव</strong>शेषतासभ कुितनि<strong>ह</strong> <strong>ह</strong>ोइक, ता<strong>ह</strong>ूिदस लेखक-मल सचेत अिछ। िस भाषाशास्ी डा. रामावतारयादवक क<strong>ह</strong>ब छिन जे सरलताक असानमे ए<strong>ह</strong>न अवा िक<strong>ह</strong>ु आबऽ <strong>दे</strong>बाक चा<strong>ह</strong>ीजे भाषाक <strong>िव</strong>शेषता छा ँ<strong>ह</strong>मे पिड जाए।-(भाषाशास्ी डा. रामावतार यादवकधारणाकेँ प ूण र् पसँ स लऽ िनधािरत)र्2. मैिथली अकादमी, पटना ारा िनधािरत र् मैिथली लेखन-श ैली1. जे श मैिथली-साि<strong>ह</strong>क ाचीन कालसँ आइ धिर जाि<strong>ह</strong> वर्नीमे चिलत अिछ, सेसामातः ताि<strong>ह</strong> वर्नीमे िलखल जाय- उदा<strong>ह</strong>रणाथ र्-ा273


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एखनठामजकर,तकरतिनकरअिछअाअखन,अखिन,एखेन,अखनीिठमा,िठना,ठमाजेकर, तेकरितनकर।(वैकिक पेँ ा)ऐछ, अि<strong>ह</strong>, ए।2. िनिलिखत तीन कारक प वैिपकतया अपनाओल जाय:भ गेल, भय गेल वाभए गेल। जा र<strong>ह</strong>ल अिछ, जाय र<strong>ह</strong>ल अिछ, जाए र<strong>ह</strong>ल अिछ। कर’ गेला<strong>ह</strong>, वाकरय गेला<strong>ह</strong> वा करए गेला<strong>ह</strong>।3. ाचीन मैिथलीक ‘ ’ िनक ानमे ‘ न’ िलखल जाय सकैत अिछ यथा क<strong>ह</strong>लिन वा274


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>लि।4. ‘ ऐ’ तथा ‘ औ’ ततय िलखल जाय जत’ तः ‘ अइ’ तथा ‘ अउ’ सदृशउारण इ <strong>ह</strong>ो। यथा- <strong>दे</strong>खैत, छलैक, बौआ, छौक इािद।5. मैिथलीक िनिलिखत श एि<strong>ह</strong> पे यु <strong>ह</strong>ोयत:जै<strong>ह</strong>,सै<strong>ह</strong>,इए<strong>ह</strong>,ओऐ<strong>ह</strong>,लै<strong>ह</strong> तथादै<strong>ह</strong>।6. <strong>ह</strong>्र् इकारा ंत शमे ‘ इ’ के लु करब सामातः अा िथक। यथा- ा<strong>दे</strong>िख आब<strong>ह</strong>, मािलिन गेिल (म मामे)।7. तं ‘ ए’ वा ‘ य’ ाचीन मैिथलीक उरण आिदमे तँ यथावत राखल जाय,िकं तु आध ु िनक योगमे वैकिक पेँ ‘ ए’ वा ‘ य’ िलखल जाय। यथा:- कयल वाकएल, अयला<strong>ह</strong> वा अएला<strong>ह</strong>, जाय वा जाए इािद।8. उारणमे द ू रक बीच जे ‘ य’ िन तः आिब जाइत अिछ तकरा लेखमे ानवैकिक पेँ <strong>दे</strong>ल जाय। यथा- धीआ, अढैआ, <strong>िव</strong>आ<strong>ह</strong>, वा धीया, अढैया, िबया<strong>ह</strong>।275


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्9. सानािसक तं रक ान यथासंभव ‘ ञ’ िलखल जाय वा सानािसक र।यथा:- मैञा, किनञा, िकरतिनञा वा मैआ ँ , किनआ ँ , िकरतिनआ ँ।10. कारकक <strong>िव</strong>भिक्क िनिलिखत प ा:-<strong>ह</strong>ाथकेँ , <strong>ह</strong>ाथसँ, <strong>ह</strong>ाथेँ, <strong>ह</strong>ाथक, <strong>ह</strong>ाथमे।’ मे’ मे अार सव र्था ा िथक। ‘ क’ क वैकिक प ‘ केर’ राखल जासकैत अिछ।11. प ूव र्कािलक ियापदक बाद ‘ कय’ वा ‘ कए’ अय वैकिक पेँ लगाओल जासकैत अिछ। यथा:- <strong>दे</strong>िख कय वा <strong>दे</strong>िख कए।12. मा ँग, भा ँग आिदक ानमे माङ, भाङ इािद िलखल जाय।13. अर् ‘ न’ ओ अर् ‘ म’ क बदला असार नि<strong>ह</strong> िलखल जाय, िकं तु छापाक सु<strong>िव</strong>धाथ र्अर् ‘ ङ’ , ‘ ञ’ , तथा ‘ ण’ क बदला अारो िलखल जा सकैत अिछ। यथा:-अ, वा अंक, अल वा अंचल, क वा कं ठ।14. <strong>ह</strong>लंत िच िनयमतः लगाओल जाय, िकं तु <strong>िव</strong>भिक संग अकारा ंत योग कएलजाय। यथा:- ीमान, ् िकं तु ीमानक।276


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्15. सभ एकल कारक िच शमे सटा क’ िलखल जाय, <strong>ह</strong>टा क’ नि<strong>ह</strong>, संयु<strong>िव</strong>भिक <strong>ह</strong>ेतु फराक िलखल जाय, यथा घर परक।16. अनािसककेँ चिबु ारा कयल जाय। पर ंतु मुणक सु<strong>िव</strong>धाथ र् ि<strong>ह</strong> समानजिटल माा पर अारक योग चिबुक बदला कयल जा सकैत अिछ। यथा-ि<strong>ह</strong>ँ केर बदला ि<strong>ह</strong>ं।17. प ूण र् <strong>िव</strong>राम पासीसँ ( । ) स ू िचत कयल जाय।18. सम पद सटा क’ िलखल जाय, वा <strong>ह</strong>ाइफेनसँ जोिड क’ , <strong>ह</strong>टा क’ नि<strong>ह</strong>।19. िलअ तथा िदअ शमे िबकारी (ऽ) नि<strong>ह</strong> लगाओल जाय।20. अंक <strong>दे</strong>वनागरी पमे राखल जाय।21.िकछु िनक लेल नवीन िच बनबाओल जाय। जा' ई नि<strong>ह</strong> बनल अिछ ताबत एि<strong>ह</strong>द ुन ू िनक बदला प ूव र्वत् अय/ आय/ अए/ आए/ आओ/ अओ िलखल जाय। आिक ऎ वा277


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ऒ सँ कएल जाय।<strong>ह</strong>./- गो<strong>िव</strong> झा ११/८/७६ ीका ठाकुर ११/८/७६ सुरे झा "सुमन" ११/०८/७६VI DEHA FOR NON-RESI DENT MAI THI LS( Fest i val s of Mithila date-list)6.VI DEHA FOR NON RESI DENTS61 . Dr . Shef al i ka Ver ma -SUBLI ME LOVE-Tr ansl at ed by poet essher sel f6. 2. NAAGPHAANS - Mai t hi l i novel wr i t t en by Dr.ShefalikaVer ma-Tr ansl at ed by Dr.Rajiv Kumar Ver ma and278


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्UniversityDrDelhi, .. J ay a Ver ma , Associ at e Pr of essor s, Del hiDATE-LI ST( year - 2009-10)(१४१७ साल)Mar r i age Days:Nov . 2009- 19, 22, 23,27279


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्May 2010- 28,30June 2010- 2, 3, 6, 7, 9, 13, 17, 18, 20, 21, 23, 24, 25, 27, 28,30Jul y 2010- 1, 8, 9,14Upanayana Days : June 2010- 21,22Dvi r agaman Di n:Nov ember 2009- 18, 19, 23, 27,29Dec ember 2009- 2, 4,6Feb 2010- 15, 18, 19, 21, 22, 24,25Mar ch 2010- 1, 4,5Mundan Di n:Nov ember 2009- 18, 19,23280


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Dec ember 2009- 3Jan 2010- 18,22Feb 2010- 3, 15, 25,26Mar ch 2010- 3,5June 2010- 2,21Jul y 2010- 1FESTI VALS OF MITHILAMauna Panchami -12 Jul yMadhushr avani -24 Jul yNag Panchami -26 JulRaksha Bandhan-5 Aug281


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Kr i shnast ami -13-14 AugKushiAmavasya- 20 AugustHar t al i ka Teej - 23 AugChaut hChandr a-23 AugKar ma Dhar ma Ekadashi -31 AugustI ndr a Pooj a Aar ambh- 1 Sept emberAnantCat ur dashi - 3 SepPi t r iPaksha begi ns- 5 SepJi moot avahan Vr at a/ Ji t i a-11 SepMat r iNavami - 13 SepVi shwakar ma Pooj a-17Sep282


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Kal ashst hapan-19 SepBel naut i - 24 Sept emberMahast ami - 26 SepMaha Nav ami - 27 Sept emberVijaya Dashami - 28 Sept emberKoj agar a- 3 OctDhant er as- 15 OctChat ur dashi -27 OctDi yabat i / Deepaval i / Shyama Pooj a-17 OctAnnakoot a/ Govar dhana Pooj a-18 OctBhr at r i dwi t i ya/ Chi t r agupt a Pooj a-20 Oct283


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Chhat hi - -24 OctAkshyay Navami - 27 OctDevot t han Ekadashi - 29 OctKar t i k Poor ni ma/ Sama Bi sarj an- 2 NovSomvar iAmavasya Vr at a-16 NovVi vaha Panchami - 21 NovRavi vr at ar ambh-22 NovNavanna Par vana-25 NovNar akni var an chat ur dashi -13 JanMakar a/ Teel a Sankr ant i -14 JanBasant Panchami / Sar aswat i Pooj a- 20 Jan284


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Mahashi var at r i -12 FebFagua-28 FebHol i -1 MarRam Navami -24 Mar chMesha Sankr ant i -Sat uani -14 Apr i lJur i shi t al -15 Apr i lRavi Br at Ant -25 Apr i lAkshaya Tr i t i ya-16 MayJanakiNavami - 22 MayVatSavi t r i -bar asai t -12 JuneGanga Dashhar a-21 June285


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Har iSayan Ekadashi - 21 JulGur u Poor ni ma-25 JulDr .Shef al i ka Ver maSUBLI ME LOVEAl lmy ext ended af f ect i onThe br ut e wor l d di d pr une?How I pant ed under t he unbear abl e286


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Pr angs and suf f ocat i ons?My l ove?The wearied wide oftimeSur r ounds meMy t i r ed f i nger s ar e st i l lSear chi ng t he wor t hIn life287


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्... And you met me t odayYour sof t vouschaf eDi d t hri ve my l i f e…Never di d I hanker af t erOver power i ng yourhear tBut woul d shar e your af f ect i on…The t hi r stprevailing288


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Li f e af t er l i f e.Wi sh yoursublime l ove…To si ng me sof tTo t enderme f ai t h…t r ansl at ed by poet ess her sel fNAAGPHAANS289


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Dr . Shef al i ka Ver ma i n 2004.Mai t hi l i novel wr i t t en byAditi Sanskriti Publication, Patna.Ar ushiTr ansl at ed by Dr .Rajiv Kumar Ver ma and Dr . Jaya Ver ma290


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Pr of essor s, Del hi Uni ver si t y, Del hi .Associ at eSt andi ng near t he t r anspar ent gl ass-wal l of her f l at , Dhar a wasl ooki ng at t he boys and gi r l s r et ur ni ng f r om t hei r school . Dr essed i nnavy bl ue uni f or m, some of t hem had al so put on sweat er s – t hey wer edi vi ded i nt o gr oups. Some gi r l s wer e goi ng al one – snow al so st ar t edfalling.The f r ozen i ce of l ast ni ght had cover ed t he bl ack r oad l i ke a whi t ecl ot h and t he gar l and of snow was spar kl i ng l i ke smal l i ce spar kl er s– cool but pl easant and f r esh ai r was r ef r eshi ng t he mi nd and body,t he sky was over cast wi t h bl ack cl oud as i f t he ent i r e uni ver sedar kened l i ke an unendi ng ni ght . Nat ur e wi t h al l i t s pr oud movement smade t he whol e envi r onmentenchant i ng.291


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्The Br i t i sh chi l dr en wer e f ul l of mi r t h and j oy,pl ayi ng wi t h oneanot her. Some chi l dr en wer e t hr owi ng i ce on t hei r f r i ends,someot her s wer e t r yi ng t o col l ect i ce i n t hei r hands l i ke a f l ower ,at mospher e was agog wi t h enj oyment . Anot her gr oup ar r i ved,one gi r lcol l ect ed a pi ece of i ce and pushed i t i nsi de t he shi r t of a boy –the boy st ar t ed j umpi ng,danci ng awkwar dl y as t he i ce ent er ed i nsi dehi s shi r t . Af t er somet i me t he boy r et al i at ed and st ar t ed chasi ng t hegi r l wi t h i ce i n hi s hands,caught hol d t he gi r l and pushed t he i cei nsi de her school dr ess, t he gi r l scr eamed and al l t he st udent sst ar t ed cl appi ng wi t h j oy.Whi t e cheek of t hat gi r l r eddened but shekept on smi ling. Dhara used to witness these scenes everyday.Theact i vi t i es oft hese st udent s wer e t he onl y act i ve and dynami c pointi n t he peacef ul, di sci pl i ned and r egul at ed l i f e of Engl and.I t seemedt he l i f e exi st ed her e onl y, t he movement was t her e,ot her wi se menwor ki ng as r obot, l eadi ng sel f -cent r ed l i f e.Dhar a used t o si t near t he gl ass-wal l of her f l at at t he t i me ofKadamba’ s ar r i val , t he speed on r oad made her st at i c life active.Shehad al ways wai t ed f or Si mant i n t he same way.The hear t st ar t edcr yi ng – when she used t o l i ve wi t h Si mant , she al ways sat near t hewi ndow wai t i ng f or hi m – at t hat t i me l i f e was enj oyabl e and f ul l of292


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्exci t ement i n t he mi dst of st r uggl e. Dhar a kept on t hi nki ng – herl i f e was empt y, onl y Kadamba was shi ni ng l i ke a pol e st ar . I n Engl and,she was wi t h Kadamba f or t he l ast one year . He br ought her t o Engl andt hr ough l ot s ofl ove and per suasi on.2What ar e you t hi nki ng Ma ? Dhar a got sur pr i sed t o hear Kadamba’ svoi ce. Not hi ng son, what t o t hi nk of ? Ma , pl ease do not t el l a l i e.You ar e bl essed wi t h vast ocean l i ke t hought s – I know al l t hese andhe kept hi s hands on mot her s’ s shoul der wi t h l ove and car e. Ma,l etus go t o Bl ackpool t oday t o cel ebr at e t he weekend.Dhar a t r i ed t osay, what i s t he use of vi si t i ng Dar kpool / Bl ackpool i n t hi s dar klife?Simant has made her l i f e dar k but Kadamba i s her l i f e’ spol est ar – in this empt y sky onl y shi ni ng pol est ar ,out shi ni ng manysuns and moons. Kadamba was an engi neer , get t i ng a j ob at Wi gan i nUK . . He owned a smal l f l at wi t h a beaut i f ul gar den and a car , but hadno t i me t o st and , st ar e and spar e. He wor ked al l t hr ough t he day,achi evi ng t oo much i n l i t t l e t i me t hr ough har d l abourandper sever ance.293


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्But Si mantwas obsessed with worldly life and comf or t s and had nodesi re t o meethi s wi f e and son.Let us go Ma. Ti me i s f l yi ng.I have no wor ds t o expl ai n t he beaut yof Bl ackpool . Besi des, we wi l l not get par ki ng space due t o weekend.She want ed t o keep some eat abl es. Why Ma?We wi l l t ake l unch i nsome good r est aur ant . Dhar a hur r i edl y dr essed up and sat i n t he car .Kadamba f ast ened her seat bel t and got hi msel f t i ed i n t he seat bel t .Dhar a never l i ked t he seat bel t as she f el t i mpr i soned. Ma , i f you donot t ie it, I will be fined $ 50 by the police – Kadamba t ol d mewhi l e dr i vi ng. Road was f l anked by el ect r i c pol es on bot h si des,fitted with TV camer a.Her e car mai nt ai ns a speed of mor e t han onemi le in a mi nut e , Kadamba t r i ed hi s best t o convi nce Ma. Really,Kadamba has become mat ur ed.So much of composur e, so much of knowl edge – and par t i cul ar l y so muchdevot ed t o mot her. Thi s song was bei ng pl ayed i n t he car – Tum naj ane ki s j ahan mei n kho gaye, hum bhar i duni ya mei n t anha ho gayei n.Dhar a r est ed her head on t he seat - back.She has l ost ever yt hi ng i nher l i f e. Wher e i s Si mant ? What i s he doi ng?He i ndul ged hi msel fi n al l ki nd of vi ces and had ear ned money by hook or by cr oock.294


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Ri ght f r om begi nni ng he was a pur e busi nessman – r unni ng af t er money,i gnor i ng hi msel f , hi s f ami ly. Due to accumul at ed mer i t s of past l i f e,she was bl essed wi t h a son l i ke Kadamba.Ot her wi se Dhar a’ s l i f e wasr eal l y pat het i c.Ma , do not wor r y f or anyt hi ng.Man does not have anyt hi ng i n hi shands. What ever i s t o happen, wi l l happen – we al l ar e puppet s—t henKadamba spoke i n a ser i ous voi ce – Papa may be somewher e near by.Theywer e cr ossi ng t hr ough a ci t y named Ent r y whi ch was an i ndust r i alcent r e, wi t h second l ar gest r ace cour se of t he wor l d – in future wemi ght al so vi si t t hi s ci t y. Dhar a al so st ar t ed t hi nki ng aboutSi mant ’ s wher eabout s, but her f ace r emai ned expr essi onl ess.She t ol dKadamba, l ook, wher ever he i s, shoul d be hal e and hear t y. If eel happy t o j ust have ver mi lion in his name.The car was speedi ng, but Dhar a’ s t hought s moved f ast er . Why do notyou dri ve t he car , Dhara asked Si mant , r est i ng her head on hi sshoul der . Look,t he mast er never dr i ves t he3295


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्car , but al ways hi r es a dr i ver , i t shows hi s st at us. What a status?Many per sons dr i vi ng t hei r own car ar e ber ef t of st at us or r educedto low-bor n?Dhar a al ways want ed Si mant t odr i ve, t o si ng and she si t t i ng besi des dr eami ng seven col or s of l i f e.Si mant used t o spend mi nimum t i me wi t h Dhar a and i f somet i mes t heywer e t oget her i n car , t he pr esence of t hi r d per son i . e.dr i veri r r i t at ed Dhar a. Ri ght f r om begi nni ng Dhar a was a r ebel , but notobst i nat e and i n-di sci pl i ned – however , she never l i ked t o car r y outobsol et e t r adi t i ons.Dhara once asked Si mant ,who i s t he per son whom you al ways gi veval uabl e and cost l y gi f t s? I have ear l i er par doned Tar ang di di , nowwho i s t hi s new per son i n your l i f e?You may be of a goodchar act er , but money i s not ever yt hi ng i n l i f e.Look Dhar a, what i s good, what i s bad, l eave t hi s t o me . You al waystry to impose youri magi nat i ve pi ctures on others.296


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्You ar e r i ght . I al ways t r i ed t o i mpose my i deal s on you al l . Ial ways r un af t er ot her s t o f ul f i l l my i deal s,but yet t o meet acompl et e human bei ng.Compl et e human being, Simant l aughed, Dhar a, ar e you compl et e,do notyou have weaknesses, limi t at i ons, demer i t s.You l ook f or mer i t s i not her s, why do not you l ook the same f or your sel f ?The speedi ng car suddenl y shi f t ed f r om Hi ghway t o Mot or ways.Dhar a’ st hought s al so moved t o t he nar r ow l anes of mot or ways.I t seemedSi mant had r eal l y at t acked her soul . Dhar a al ways aspi r ed f or ani deal, di sci pl i ned and wel l -r egul at ed l i f e.She used t o get up bef or esunr i se whi ch she i nher i t ed f i r st f r om her par ent s and t hen f r om i n-laws.Get t i ng up on t i me , by 7 am ever ybody was f r ee f r om dai l y chor es,by9 am comi ng t oget her at br eakf ast t abl e,t he r out i ne f ol l owedr el i gi ousl y by ever ybody r i ght f r om mast er t o ser vant i n t he house.Dhar a’ s di sci pl i ned at t i t ude was r ef l ect ed ever ywher e i n home,dust l ess f ur ni t ur e, ever yt hi ng wel l - ar r anged, young ones payi ngr espect t o el der s and el der s car i ng f or t hem,nobody was al l owed t ocross the limi t s of r el at i onshi p.Ever ybody had a pl ace i n Dhar a’ sl ar ge hear t. She consi der ed ot her ’ s sor r ow-happi ness as her own , she297


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्t r i ed t o i ncul cat e al l good val ues i n her husband and son.She t r i edt o upgr ade t hei r exi st i ng good qual i t y,she consi der ed i t as di vi necr eat i ve wor k and her pr eci ous gi f t t o manki nd and soci et y.I f shesaw anybody wi t h shal l ow hear t and baser qual i t i es,she was not abl et o t ol er at e t hatper son and hi s ver y pr esence r esul t ed i nt o ment alagony – t his was the compl ex ment al at t i t ude of Dhar a whi ch was bot heasy and di f f i cul tt o compr ehend.Ul t i mat el y what happened t o Dhar a? Faces of Akash, Tar ang, Si mant ,Vanya and Jal ad al l danced bef or e her eyes. She consi der ed Akash ast he i deal per son. I became over j oyed t o see you l aughi ng,Akash hadonce ut t er ed. Laught er ! Laught er has got so much of i mpor t ance?Ever ybody hear d t he l aught er but why onl y Akash was af f ect ed?Ma , t hi s i s Bl ackpool – t he l i ght s t her e appear ed as count l ess st ar sdanci ng on ear t h- t hey wer e vi si bl e f r om a gr eat di st ance.I n t hedar kness of ni ght , t he l i ght s pr esent ed a beaut i f ul pi ct ur e as i f al lpl anet s, st ar s, sun and moon have descended t her e.The vast sea4298


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्appear ed l i mi tless and unendi ng,coupl es i n t wo pi ece cl ot hes wer emovi ng, engr ossed wi t h t hemsel ves, unawar e of t he sur r oundi ngs.Nobody bot her ed f or ot her s. Mal e- Femal e bot h l i ber at ed,enj oyi ngci gar et t es, sat i at i ng each ot her s desi r es – r eal l y i t was al t oget hera differ ent wor l d on t hi s ear t h.Ma , t hi s i s Lancast er , t he r oad was up and down and zi g-zag.I t was ahilly area.Kadamba t ol d Dhar a t hat car was now cr ossi ng t hr ough t heLancast er canal – bot h si des of canal wer e f l anked by gr een f i el dson whi ch t he sheep wer e gr azi ng. Under t he canal br i dge,r ows ofhouses of uni f or m hei ght and desi gn l ooked di st i nct . They never gofor white-washi ng , Dhar a asked. Yes, t hey can,but wi l l have t o seekgover nment per mi ssi on, but nobody has a spar e t i me f or t hese t hi ngs.When t hey r eached Bl ackpool , Kadamba t ol d Dhar a, Ma, t hi s i s rol l er -coast er , i t i s t he l ar gest and t he f ast est t r ai n of t he wor l d.Per haps danger ous al so, Dhar a asked. Kadamba l aughi ngl y r epl i ed, Ma ,you have al ways sai d t hat l i f e i s a chal l enge, accept i t .299


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्Dhar a smi l ed.She obser ved t hat many Br i t i sh chi l dr en r ode on t heroller-coast er , t i ed t he bel t and when i t moved f er oci ousl y at abr eak-neck speed, t hey st ar t ed maki ng l oud noi ses, hue and cr y,al mostscr eami ng. Dhar a t hought t hat t he Br i t i sh made t hei r chi l dr en st r ongand i ndependent t hr ough t hese act i vi t i es.What a danger ous pl ayroller-coast er was,as i f peopl e t hr ew t hei r chi l dr en i n f i r e t ost r uggl e, accept t he chal l enge and f i ght t he bat t l e.Sea waves wer e cont i nuousl y r et ur ni ng t o shor e – t rying toper manent l y get uni t ed wi t h t he shor e,but const ant l y f al l i ng on t hesands and r et ur ni ng back unsuccessf ul l y.Dhar a’ s l i f e per hapsresembl ed t he sea waves . She was now al l al one due t o her i nsi st enceon hi gh i deal s t o be f ol l owed by ever ybody. She f el t al mo st t i ed i n aNaagphaans and i t s venomous st i ng on herent i r e body.TO BE CONTI NUED7.VI DEHA MAI THI LISANSKRI T TUTOR- XXVसंृत िशक्षा च मैिथली िशक्षा च- २५(मैिथली भाषा जगननी सीतायाः भाषा आसीत् - <strong>ह</strong>मः उवान- माषीिम<strong>ह</strong>संृताम ्)-गजे ठुरः300


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(आगा ँ)ACKNOWLEDGEMENTS chamu kr i shna shasht r yj anar dan hegde: , ,vi nayak hegde, sudhi sht ha kumar mi shr a, shr avan kumar ,kai l ashpat i j ha, HNVI . . SHWAS AND ot her TEACHERS.पितंशिततमः पाठःशोिम, शुव ंत्, शोित, शुनः इेतेषाम ् अासं कृतवेतः इदानीम ् ेषामः पुनःरणः कुम र्ः अ<strong>ह</strong>म ् <strong>दे</strong>वनागरी िलिपम ् कुर्म ् शोिम।एसः शीम ् पिठतुम न शोित।सः कुम र्ः इत म ंदम ् आगित।म<strong>ह</strong>ेशः– इत गजर्नम ् करोितअ<strong>ह</strong>म शुकः इव समालणम ् करोिम।इदानीम ् िचवािचकानाम ् अासम कुम र्ः।गुर िचः मध ुरः।शराय िचः मध ुरः।301


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जीरफल िचः आः।िचः काः।रमरीिचकायाः िचः कटुः।एतत् लवणम ्। तत् लवणम ्लवण िचः लवणः।आमलक फलािन–आमलक् िचः का– आःकारवेल (करेला) िचः ितः।एता ितंितना।ितिाः िचः आः।मरीिचकायाः िचः कटुः।कन र्वाचक– पुिंगिचवाचक– पुिंग302


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>'ंं'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एतम ् भोज षडरसाः भवित ं ितः– लवनः कटुः आः मध ुरः– षः एकः रसःअि।व ृक्ष ितः आयुवेिदक र् वैाः ओषधम ् कुवित। र् थनम ् कुवित– र् यम ् थयित।ंततः एक <strong>िव</strong>ध रसः भवित– त िच कषाय भवित। एवम ् षड् रसाः संित। कवुनः िचः का इित इदानीम ् तदंित गिता अिआफलम ् आम ् अिअतले<strong>ह</strong>ः कटुः अि।ादफलम ् मध ुरम ् अि।ाद ुफलम ् मध ुरम ् अि।चाकले<strong>ह</strong>ः मध ुरः अि।चाकले<strong>ह</strong>ः मध ुरम ् अि।नािरकेल जलम ् मम ् गृ<strong>ह</strong>े मध ुरम ् भवित।एतत् मम ् न ूतनं पुकम ्। इतः प ूव र्म ् अ<strong>ह</strong>म ् प पुकािन िलिखतवान ्। इतः प ूव र्म ्पिकाषु मम ् ब<strong>ह</strong>ु लेखाः कािशताः। इतः प ूव र्म ् अ<strong>ह</strong>म ् आगरा नगरे आसम ्।303


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्इतः प ूव र्म ् अ<strong>ह</strong>म ् काशी– <strong>िव</strong>नाथम ् न दृवान ्। इतः प ूव र्म ् अ<strong>ह</strong>म ् कारवा<strong>ह</strong>नम ् नचिलतवान ्। इतः प ूव र्म ् एताश वाािन तदंित वा।इतः प ूव र्म ् अ<strong>ह</strong>म ् आगरा नगरे आसम ्।इतः परम ् अ<strong>ह</strong>म ् बेलु नगरे मितािम।अ<strong>ह</strong>म ् <strong>िव</strong>मान याणम न कृतवान<strong>िव</strong>मान याणम ् करोिम।- इतः परम ् भवती कृतः गित।- इतः परम ् अ<strong>ह</strong>म ् ि<strong>ह</strong>मालयम ् गिमािम।- इतः परम ् एषा संािसनी भिततित।- इतः प ूव र्म ् म<strong>ह</strong>म ् म ूख र्ः आसम ्- इतः परम ् वोानभवािमचषकः िस्ः अि–चषकः प ूण र्ः अि–कूपी िराः अि–304


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चषकः प ूणा र्ः अि–पाम ् प ूण र्म ् अि–मम ् उद्टम ् प ूण र्म ् अि–1. पविद र् <strong>दे</strong>वालयः प ्ऊण र् भवित–2. अ िद िरः भवित–पव र् िद प ूण र्ः भवितपम ् िरम ् अि।सुभािषतम ्ब<strong>ह</strong>ूनाम ् असाराणा ंसं<strong>ह</strong>ितः काय र्सािधका।गु र्णमापेःबंते मदंितनः॥णािन यिप द ुब र्लािन भवित– पर ंतु सम ू<strong>ह</strong>पेण यिद वयम ् णानाम ् थनं कुम र्ः–ति<strong>ह</strong>र् णा एकः शिः िनिम र्ता भवित– णानाम ् सम ू<strong>ह</strong>ेन थेन एका रु305


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>'ं'<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िनिम र्ता भवित। णिनिम र्त– रुिमः वयम ् गजम ् (मम ् गजमेंवव) ब ंध ुम शुमः।कारणम ् िथत ि<strong>ह</strong> शिः। बलम ् संपादयते। एवमेंव सामााः जनाः भवितते असघिटत ितौ अतं द ुब र्लाः पर ंतु यिद एकवारम ् संघिटताः भवित– ं तदाबिलाः भवित– ं म<strong>ह</strong>त् काय र्म ् साधियतुम ् शुवित। ं संघे शिः अि। संघटनएव म<strong>ह</strong>त साधियतुम ् शते।कथाप ूव र्म ् ंित<strong>दे</strong>त नाम एकः म<strong>ह</strong>ाराजः आसीत्। सः अंतं ः म<strong>ह</strong>ाराजः इितिसः। यिप सः उतमतया राषालनािदकम ं ् करोित – त राे समिःृआसीत्– म<strong>ह</strong>ाराजः उमः इित कारणतः कालः एत उमः आसीत्। काले कालेविः ृ भवित ।ािणनः सुखेन वासेन कुवित र् । ृिः ब<strong>ह</strong>ूिन वषािण– र् सःएवम ् सुखेन राम ् पािलतवान ्। एकिन ् वषे र् विः ृ एव न आगता। केवलम ्मेघाः आगंित, गजर् ंित, पुनः गि। विः ृ न भवित। एक वष र् पय ंतम र् ् अिपविः ृ न भवित। पर ंतु म<strong>ह</strong>ाराजः कोलतः धनम ् सव र्म – ् धाम ् सव र्म ् अिप<strong>िव</strong>तरित। दिरा संित– भोुन िकमिप न संपादयित– ं तेः सवे र्ः अिपधाािदनम ् <strong>िव</strong>तरणम ् करोित। एवम ् दिराः अिप शामकाले जीवित। ं म<strong>ह</strong>ाराजऔदाय र्म ् ाते जनाः। पर ंतु अपरिन ् वषे र् अिप विः ृ न भवित। ं इदानीम ्म<strong>ह</strong>ाराज कोषे धनम ् धाम ् इािदकम ् अिधकम ् नाि। िकं िचत– मान<strong>िव</strong>तरित। पर ंतु शामः अिधकः– सव र्म ् शुम ् भवित– कृिषकानाम ् काय र्म ् न भवित–ं306


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्धानय विः ृ न भवित। मेघाः केवलं गजर् ंित। विम ृ ् न यंित। व ृक्षाःशुाः भवित। ं ािणनं जलम ् अाम ् ताः भवित। ं एतादश स<strong>िव</strong> ंशे जनाःिकं कुबित। ं र् ते अिनवाय र् वु ीक अ गंित। एवम ् जनाः सम ू<strong>ह</strong> पेणअ राम ् गंित। म<strong>ह</strong>ाराज समीपे अिप एलु िदषु िकमिप न भवित। पातुमवा खािदतुम वा म<strong>ह</strong>ाराज एत द ुः ितः भवित। म<strong>ह</strong>ाराज पी भवित।पु यम ् भवित। म<strong>ह</strong>ाराज पी भवित। पु यम ् भवित। पुः ितीयःिशशुपेण अि। तािप पानाथ र्म ् जलम ् न भवित। तादृश द ुःिितः। म<strong>ह</strong>ान ्क्षामः। एतादृश समये म<strong>ह</strong>ाराजः अिप रागृ<strong>ह</strong>म ् जित– बि<strong>ह</strong>ः गित। केनंएक िकिचत जलम ् कथंिचत संपादयित। इतः परम िशशेव िकं िचत् जलम ्ददािम, इित िचंतयित– पर ंतु तसिमेव काले एकः कृषकायः दीनः व ृःआगित। म<strong>ह</strong>ाराजमेव पित– म<strong>ह</strong>ाराजः िकं कुया र्त– एक िशशुः अि– रोदनंकरोित– िपपासया– अ दीनः कृशः– यिद न <strong>ह</strong>दाित सः तः भवित– तदृशअितौ अि। म<strong>ह</strong>ाराज अकं पः जायते। सः सतर्म ् जलम ् तै ददाित।दिरायः कृशाय– सः िपबित– संतुः भवित– पर ंतु तितेव क्ष सः िशशुःमुिर्तः भवित– तदृता माता अिप म ू िर्ता भवित। एतत् सव र्म ् अिप सःदिरः अिप पित। दृवा म<strong>ह</strong>ाराज समीपे वदित म<strong>ह</strong>ाराजा अ<strong>ह</strong>म ् भवतःिितम ् ज्ञातवान– ् यद अम ् जलम ् ाम ् तदिप, दम दानम ् पेण– भवतःदानशीलता अंतं ाघनीया अि। मम ् <strong>िव</strong>शेष शिः अि– भवान ् यम ् कम अिपवरम ू प ृतु– म<strong>ह</strong>ाराजः पित िशशुः म ूावायाम र् अि– पी म ूावायाम र् ् अि–307


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तथािप म<strong>ह</strong>ाराजः <strong>िव</strong>शालपेण िचंतयित– त दृ ि एव <strong>िव</strong>शाला– सः सम रािचंतम ् मनिस एत आनयित। वरम ् प ृित– अ<strong>ह</strong>म ् रा न इािम अ<strong>ह</strong>म ् म ् अिपअ इािम, मोक्षम ् न इािम। पर ंतु येये ािणतः द ु<strong>ह</strong>्खेन पीिडता संित तेषाम ्द ुःखम ् सव र्म ् अिप अपगतु– ते सवेिप र् स जीवनम ् कुव ंतु। र् तादृश ितःभवतु। इित वरम ् प ृित।न <strong>ह</strong>न कामये राम ् न म ् न पुन र्भवम ् कामये द ुःखत ानाम ् ािणनाम ्अिथ र्नाशनम ्। एवम ् ोक पेण म ् प ृित, वरन ् प ृित। सः सामाः मःन आसीत्, ातः सः <strong>दे</strong>वः एव आसीत्। एत परीक्षाथ र्म ् आगतवान ् आसीत्।सः म<strong>ह</strong>ाराजे न यत प ृम ् सव र्म ् अिप ददाित। पुनः ािणनः सुखेन जीविन।तथा विः ृ भवित। पुनः राे समि ृ भवित। सवे र् अिप सुखेन जीतंित।तथा विः ृ भवित। बि<strong>ह</strong>ताः आगंित– राम ्। एवम ् म<strong>ह</strong>ाराजः जाः सवे र्अिप संतुाः भवित।ंसंृत अवाद मैिथली अवाद अंजी अवादअ <strong>ह</strong>ानं करोतु।कृा, एतेPl ease,si gn<strong>ह</strong>ाक्षरher e.क।308


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आगािम– सा<strong>ह</strong>े मा ं पतु।कृा, आग ूकPl ease,see meसा<strong>ह</strong>मेnextweek.<strong>ह</strong>मरासँिमल ू।काया र्लये भवान ् किन ् ाकाया र्लयमेWhati s yourिनयुः?अ<strong>ह</strong>ा ँक कीान छल।desi gnat i on i nthe office?अ<strong>ह</strong>ं <strong>िव</strong>यण<strong>िव</strong>भाग<strong>ह</strong>मIam managerवापकः अि।वापकछल<strong>ह</strong>ु ँof t he sal esdepar t ment .बैचेबलाभवान ् कित िदनाना ं <strong>िव</strong>राम ंीकरोित?<strong>िव</strong>भागमे।अ<strong>ह</strong>ा ँककतेकिदनक छुीHow many days’l eave ar e youtaking?ीकारल गेलितिदनं भवान ् <strong>िव</strong>लेनआगित।अिछ।अ<strong>ह</strong>ा ँितिदनYou come l at eever y day.309


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>दे</strong>िरसँ आबएछल<strong>ह</strong>ु ँ।काया र्लय समयः समाः,काया र्लयकOffice time i sश्र्वः आगतु।समय खतमover,pl easeभऽ गेिलcome t omorrow.अिछ, कृा,कािआब ू।आयकर– <strong>िव</strong>भागतः पम ्इमटैकHave youआनीतं िकम ्?<strong>िव</strong>भागसँ पbr oughtt heआनले छल<strong>ह</strong>ु ँकी।letterthe ITfromएत ितिलिपं सवे र्ःसभटाdepar t ment ?Send Xer oxषयतु।कापीकcopy oft hi sफोटोेटto all.भेज ु।310


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्तत् पं कदाई प अ<strong>ह</strong>ा ँWhen wi l lyouददाित?कते दैतgi ve t hatछल<strong>ह</strong>ु ँ।letter?पिनिमषेषु कृाददािम।<strong>ह</strong>म पा ँचिमनटमेएकरा कऽI’ll do i t i n5 mi nut es andgi ve.कए दऽ <strong>दे</strong>एसः <strong>िव</strong>राम ं ीकृतवान ्अि।तं <strong>दे</strong>या<strong>दे</strong>श ं <strong>िव</strong>कोषेछल<strong>ह</strong>ु ँ।उ छुी लेलेछलै।अ<strong>ह</strong>ा ँ चेकHe was t ak enl eave.Di d y ouिनवेिशतवान ् िकम ्?बै ंकमे जमाdeposi tt hatकरा<strong>दे</strong>लौ।cheque i n t hebank?एतिषये श्र्वः मा ं पनरिपकी?कािकेँRemind meारयतु।बारेमे <strong>ह</strong>मराaboutt omor r owबता <strong>दे</strong>ब।agai n.एतेन आवेदन पण स<strong>ह</strong>एकटा फोटो A phot ogr aph311


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ायािचमिप आवकम ्।भवतः कृते सेशयम ्अि।कृपया उप<strong>िव</strong> ंशतु।ई आवेदनकसाथ बजरीछलै।द ूइटा सेशअ<strong>ह</strong>ा ँक लेलअिछ।कृा, ान<strong>ह</strong>णis alsonecessar y wi t hthisappl i cat i on.Ther e ar e t womessages f oryou.Pl ease beseat ed.त ानपिरवर्नम ्अभवत्।क।ओकर ानपिरवर्नHe has beentransferred.भऽताः पदोितःअभवत्।गेलैए।ओकरपदोितShe has beenpr omot ed.भऽ गेलअिछ।मिणा ं स<strong>ह</strong> मेलनसमयः ओकर Has t he312


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िनितः अभवत्िकम ्?िमलेकेरसमयappoi nt mentwith theम ंीकेर साथmi nisterbeenिनित भऽconf i r med?श्र्वः सवे र्षा ंकाया र्लयसदानाम ् एकं मेलनंभ<strong>िव</strong>ित।गेलैए।सभटाकाया र्लयकसदकTher e i s ameet i ngtomor r ow ofकािal lt he of f i ceिमलेकेरst af f .समयिनितअिछ।मेलन समयः कः?सभाक कीWhati s t heसमय छलै।time oft hemeet i ng?िसाम<strong>ह</strong>ोदयः भव ंतम ्िम. िसाMr.Si nha hasआ<strong>ह</strong>ूतवान ् ।अ<strong>ह</strong>ा ँक स ूचनाcalled you.दऽ दैत।313


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्सः कदा आगिमित?काि कतेWhen wi l lheआबेcome?पडत।अु, पिरशीलयामः।ओके, अ<strong>ह</strong>ा ँकOkey.Let usसोच ठीकेthink overit.अिछ।सा सिका क समीपेअि?उ सिकाककर लगWho has t hatfile?अिछ।आगतु, चाय ंआब ू , चायCome,l et ’ sिपबामः।िलअdr i nk t ea.भोजन<strong>िव</strong>रामः कदा?(िपब ू)।भोजनकेँकी समयWhen i s t hel unch t i me?अाकम ् अिधकारी शीकोपीअि।अिछ।<strong>ह</strong>मरअिधकारीतुर ंतOur officer isshor ttemper ed.314


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्गुाबेबलाआदमीअिछ।सः ब<strong>ह</strong>ुसमयपालकः।उ बसमयकHe i s v er ypunct ual .पालन करएबला आदमीलेखा– परीक्षणं कदाअि?छलै।लेखन आपरीक्षणकWhen i s t heaudi t i ng?काज कतै<strong>ह</strong>ोइछ।श्र्वः सवे र्षा ं कम र्चािरणा ंसभटाकम र्चारीAl lt heकायावरोधःभ<strong>िव</strong>ित।र्काि<strong>ह</strong>डतालपरजाए र<strong>ह</strong>लworkers willbe on st r i ketomor r ow.तिषये अ<strong>ह</strong>ं <strong>िव</strong>ृतवान ्एव।अिछ।<strong>ह</strong>म तुर ंतसभटा बातI j ust f or gotabout t hat .315


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्िबसिरजाइतछल<strong>ह</strong>ु ँ।एतत् कउरदाियम ्?एते ककरउरदाियछलै।Whoseresponsibilityis this?भवतः काये र्ण अ<strong>ह</strong>ं संतुः<strong>ह</strong>म अ<strong>ह</strong>ा ँकIam sat i sf i edअि।कामसँ संतुछल<strong>ह</strong>ु ँ।wi t h yourwor k .१.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिकाक सभटा पुरान अंक ल, ितर<strong>ह</strong>ुता आ <strong>दे</strong>वनागरी पमे Vi dehae j our nal ' s al l ol d i ssues i n Br ai l l e Ti r hut a andDevanagar i ver si ons२.मैिथली पोथी डाउनलोड Mai t hi l i३.मैिथली ऑिडयो संकलन Mai t hi l i४.मैिथली वीिडयोक संकलन Mai t hi l iBooks Downl oad,Audi o Downl oads,Vi deos५.िमिथला िचकला/ आध ुAr tand Phot osिनक िचकला आ िच Mi thila Painting/Moder n"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क एि<strong>ह</strong> सभ स<strong>ह</strong>योगी िलंकपर से<strong>ह</strong>ो एक बेर जाऊ।६.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली िज :316


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ht t pvi dehaqui z bl ogspot com:// . . /७.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली जालव ृ एीगेटर :ht t p:// vi deha-aggr egat or . bl ogspot . com/८.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> मैिथली साि<strong>ह</strong> अंजीमे अन ू िदत :http:// madhubani -ar t . bl ogspot . com/९.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क प ूव र्-प "भालसिरक गाछ" :ht t pgaj endr at hakur bl ogspot com:// . . /१०.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> इ ंडे :ht t pvi deha123 bl ogspot com:// . . /११.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> फाइल :317


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ht t pvi deha123 wor dpr ess com:// . . /१२. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> : पि<strong>ह</strong>ल ितर<strong>ह</strong>ुता (िमिथला़क्षर) जालव ृ (ब्लॉग)ht t p:// vi deha-sadeha. bl ogspot . com/१३. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:ल: मैिथली लमे: पि<strong>ह</strong>ल बेर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ाराht t p:// vi deha-br ai l l e. bl ogspot . com/१४.V I DEHA" I ST MAI THI LIFORTNI GHTL Y EJ OURNAL ARCHI VEht t p:// vi deha-ar chi ve. bl ogspot . com/१५. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का मै िथ लीपो थी क आ का र् इ वht t p:// vi deha-pot hi .bl ogspot . com/१६. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का ऑ िड योआ का र् इ वht t p:// vi deha-audi o. bl ogspot . com/१७. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का वी िड योआ का र् इ वht t p:// vi deha-vi deo. bl ogspot . com/१८. ' <strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> ' थ म मै िथ ली पा िक्ष क ई प ि का िम िथ लािच क ला , आ ध ु िन क क ला आ िच क ला318


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्ht t p:// vi deha-pai nt i ngs-phot os. bl ogspot . com/१९. मैिथल आर िमिथला (मैिथलीक सभसँ लोकिय जालव ृ)httpmai t hi l aur mi t hi l a bl ogspot com:// . . /२०.ुित काशनhttp:// wwwshruti . -publ i cat i on. com/२१.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>- सोशल टविकर् ं ग साइटht t p२२.ht t p२३.ht t pvi deha ni ng com:// . . /gr oups googl e comgr oup vi deha:// . . / /gr oups yahoo comgr oup V:// . . / / IDEHA/२४.गजे ठाकुर इ डेht t pgaj endr at hakur 123 bl ogspot com:// . .२५.<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> रेिडयो:मैिथली कथा-क<strong>िव</strong>ता आिदक पि<strong>ह</strong>ल पोडका. /साइटht t p:// vi deha123r adi o.wor dpr ess com२६. ना भुटकाhttp:// mangan-khabas. bl ogspot . com/म<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना:(१) '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ारा धारावाि<strong>ह</strong>क पे ई-कािशत कएल गेल गजे ठाकुरक िनब-ब-समीक्षा, उपास (स<strong>ह</strong>बाढिन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर), कथा-ग (ग-गु),नाटक(संकष र्ण), म<strong>ह</strong>ाका (ा<strong>ह</strong> आ असाित मन) आ बाल-िकशोर साि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे संप ूण र् ई-काशनक बाद िंट फॉम र्मे। कुम– ् अम र्नक ख-१ सँ ७ Combi ned I SBN No . 978-81-:// . -907729-7-6 <strong>िव</strong>वरण एि<strong>ह</strong> प ृपर नीचा ँमे आ काशकक साइटht t p wwwshr ut ipublicationcom . / पर।319


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्म<strong>ह</strong>त्प ूण र् स ूचना (२):स ूचना: <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मैिथली-अंजी आ अंजी मैिथली कोष (इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल बेरसच र्-िडनरी) एम.एस. एस.ू.एल. सव र्र आधािरत -Based on ms-sql ser ver Maithili-Engl i sh and Engl i sh-Mai t hi l i Di ct i onar y. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क भाषापाक- रचनालेखनंभमे।कुम ् अम र्नक- गजे ठाकुरगजे ठाकुरक िनब-ब-समीक्षा, उपास (स<strong>ह</strong>बाढिन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर), कथा-ग (ग गु), नाटक(संकष र्ण), म<strong>ह</strong>ाका (ा<strong>ह</strong> आ असाित मन) आ बालम ंडली-िकशोरजगत<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे संप ूण र् ई-काशनक बाद िंट फॉम र्मे। कुम– ् अम र्नक, ख-१ सँ ७I st edi t i on 2009 of Gaj endr a Thakur ’ s Kur uKshet r am-Ant ar manak ( Vol . Ito VII)- essay-paper -cr i t i ci sm, novel , poems , st or y, pl ay,epi cs andChildren-gr own-ups l i t er at ur e i n si ngl e bi ndi ng:Language:Maithili६९२ प ृ : म ू भा. . 100/-( f or i ndi vi dual buyer s i nsi de i ndi a)( add cour i er char ges Rs . 50/-per copy f or Del hi / NCR and Rs . 100/- percopy f or out si de Del hi )For Li br ar i es and over seas buyer s $ 40 US ( i ncl udi ng post age)The book i s AVAI LABLE FOR PDF DOWNLOAD ATht t psht t psi t es googl e coma vi deha comvi deha:// . . / / . / /vi deha123 wor dpr ess com:// . . /( send M.O ./ DD / Cheque i n f avour of AJAY ARTS payabl e at DELHI .)Amount may be sent t o Account No . 21360200000457 Account hol der( di st r i but or )' s name : Aj ay Ar t s, Del hi , Bank: Bank of Bar oda,Badl ibr anch, Del hi and send your del i ver y addr ess t o emai l :-shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on. com f or pr ompt del i ver y.320


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्DI STRI BUTORS : AJAY ARTS , 4393/ 4A,I st Fl oor , Ansar i Road , DARYAGANJ .Del hi -110002 Ph. 011-23288341,09968170107e-mai l : shr ut i . publ i cat i on@shr ut i -publicationcom .websi t e: http:// wwwshruti . -publ i cat i on. com/<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> : १ : ितर<strong>ह</strong> ुता : <strong>दे</strong>वनागरी"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क २५म अंक १ जनवरी २००९, िंट संरण :<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>-ई-पिकाक पि<strong>ह</strong>ल २५ अंकक चुनल रचनासििलत।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: थम मैिथली पािक्षक ई-पिका http:// wwwvidehacoin. . . /<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>: वष:2, र् मास:13, अंक:25 (<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१)सादक: गजे ठाकुर; स<strong>ह</strong>ायक-सादक: ीमती रि रेखा िसाDet ai l s f or pur chase avai l abl e at pr i nt -version publisherss 'si t e ht t p:// wwwshr . ut i -publ i cat i on. com or you may wr i t eto shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on.com321


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्"िमिथला दश र्न"मैिथली िमािसक पिकाअपन सब्सिप्शन (भा..288/- द ू साल मा 12 अंक लेलOVERSEAS- $25;भारतमे आ ONE YEAR-(6 i ssues)-i n Nepal I NR 900/-,TWOYEAR(12 i ssues)- i n Nepal I NR Rs.1800/-, Over seas- US$50) "िमिथलाGar dens,अपन प ूण र्निचकेता।दश र्न"केँ <strong>दे</strong>य डी.डी. ारा Mi thila Darshan, A - 132,LakeKol kat a - 700 045 पतापर पठाऊ। डी.डी.क संग प पठाऊ जाि<strong>ह</strong>मेपता, टेलीफोन नं. आ ई-मेल संकेत अव िलख ू। धान सादक-काय र्कारी सादक- रामलोचन ठाकुर। ितातासादक- ोफेसर बोध नारायण िसं<strong>ह</strong> आ डा. अिणमा िसं<strong>ह</strong>। ComingSoon:httpwwwmi t hi l adar shan com:// . . /(<strong>िव</strong>ज्ञापन)322


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अंितका काशन की नवीनतमपुकेँसिजमीिडया, समाज, राजनीित और इित<strong>ह</strong>ासिडज़◌ार : मीिडया ए पॉिलिट: पुस ून वाजपेयी 2008 म ू . 200.00राजनीित मेरी जान : पु स ून वाजपेयीकाशन वष र् 2008 म ू .300.00पालकालीन संृित : म ंज ु कुमारी काशनवष र्2008 म ू . 225.00स्ी : संघष र् और स ृजन : ीधरम काशनवष र्2008 म ू .200.00अथ िनषाद कथा : भव<strong>दे</strong>व पाेय काशनवष र्2007 म ू .180.00उपासमोनालीसा <strong>ह</strong>ँस र<strong>ह</strong>ी थी : अशोक भौिमककाशन वष र् 2008 म ू . 200.00शी काआलोचनाइित<strong>ह</strong>ास : संयोग और साथ र्कता :सुरे चौधरीसंपादक : उदयश ंकरि<strong>ह</strong>ंदी क<strong>ह</strong>ानी : रचना और पिरिित :सुरे चौधरीसंपादक : उदयश ंकरसाधारण की ितज्ञा : अंधेरे सेसाक्षाार : सुरे चौधरीसंपादक : उदयश ंकरबादल सरकार : जीवन और र ंगम ंच :अशोक भौिमकबालकृ भट्ï ट और आधिनक ु ि<strong>ह</strong>ंदीआलोचना का आर ंभ : अिभषेक रौशनसामािजक िचंतनक<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>रेल की बात : <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा काशनवष र् 2008म ू .125.00छिछया भर छाछ : म<strong>ह</strong>ेश कटारे काशनवष र् 2008म ू . 200.00को<strong>ह</strong>रे में कं दील : अवधेश ीत काशनवष र् 2008म ू . 200.00श<strong>ह</strong>र की आिखरी िचिडय़◌ा : काश काकाशन वष र् 2008 म ू . 200.00पीले कागज़ की उजली इबारत : कैलाशबनवासी काशन वष र् 2008 म ू. 200.00नाच के बा<strong>ह</strong>र : गौरीनाथ काशनवष र् 2008 म ू . 200.00िकसान और िकसानी : अिनल चमिडय़◌ािशक्षक की डायरी : योगेउपासमाइोोप : राजे कुमारकिजयाप ृीपु : लिलत अवाद : म<strong>ह</strong>ाकाशमोड़ पर : ध ूमकेतु अवाद : णा र्मोलाज़ : िपयैर ला म ूर अवाद :सुनीता जैनक<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>323


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्आइस-पाइस : अशोक भौिमक काशनवष र् 2008म ू . 180.00कुछ भी तो मानी न<strong>ह</strong>ी ं : मनीषा कुलकाशन वष र् 2008 म ू . 200.00बडक़◌ू चाचा : सुनीता जैन काशनवष र् 2008 म ू . 195.00भेम का भे मा ँगता कुाड़◌ी ईमान :सनारायण पटेल काशन वष र् 2008 म ू. 200.00क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>धँधली ू या<strong>दे</strong>ं और िससकते ज़ख्म :िनसार अ<strong>ह</strong>मदजगधर की म कथा : <strong>ह</strong>िरओमअंित का , मैिथली ै मा िस क , सादक-अनलकांतअंितका काशन,सी-56/य ूजीएफ-4,शालीमारगाडर्न,एकसटे ंशन-II,गािजयाबाद-201005 (उ..),फोन: 0120-6475212,मोबाइलनं.9868380797, 9891245023,या : श ैलेय काशन वष र् 2008 म ू. 160.00जीना चा<strong>ह</strong>ता <strong>ह</strong>ूँ : भोलानाथ कुशवा<strong>ह</strong>ा काशनवष र्2008 म ू . 300.00कब लौटेगा नदी के उस पार गया आदमी :भोलानाथ कुशवा<strong>ह</strong>ा काशन वष र् 2007 म ू.225.00लाल िरन का फुलबा : सुनीता जैन काशनवष र्2007 म ू .190.00ल ूओं के बे<strong>ह</strong>ाल िद ं में : सुनीता जैनकाशन वष र्2008 म ू . 195.00फैंटेसी : सुनीता जैन काशनवष र् 2008 म ू .190.00द:खमय ु अराकच : ाम चैत काशनवष र्2008 म ू . 190.00कुआर्न क<strong>िव</strong>ताएँ : मज कुमार ीवावकाशन वष र् 2008 म ू . 150.00पेपरबैक संरणउपासमोनालीसा <strong>ह</strong>ँस र<strong>ह</strong>ी थी : अशोक भौिमककाशन वष र् 2008 म ू .100.00आजीवन सदता शु भा..2100/-चेक/ ाफ्ट ारा “ अंितकाकाशन” क नाम सँ पठाऊ। िदीकबा<strong>ह</strong>रक चेक मे भा.. 30/-अितिर जोड़◌ू।बया, ि<strong>ह</strong> ी ित मा <strong>ह</strong>ीपिका, सादक- गौरीनाथसंपकर्- अंितका काशन,सी-56/य ूजीएफ-4,शालीमारगाडर्न,एकसटे ंशन-II,गािजयाबाद-201005 (उ..),फोन: 0120-6475212,मोबाइलनं.9868380797, 9891245023,आजीवन सदता शु .5000/-चेक/ ाफ्ट/ मनीआडर्रारा “ अंितका काशन” के नामभेजें । िदी से बा<strong>ह</strong>र के चेकमें 30 पया अितिर जोड़◌े◌ं।पुक म ंगवा के िलए मनीआडर्र/चेक/ ाफ्ट अंितका काशन के नामसे भेजें । िदी से बा<strong>ह</strong>र के एट324


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्क<strong>ह</strong>ानी-सं<strong>ह</strong>रेल की बात : <strong>ह</strong>िरमो<strong>ह</strong>न झा काशनवष र् 2007म ू . 70.00छिछया भर छाछ : म<strong>ह</strong>ेश कटारे काशनवष र् 2008म ू . 100.00को<strong>ह</strong>रे में कं दील : अवधेश ीत काशनवष र् 2008म ू . 100.00श<strong>ह</strong>र की आिखरी िचिडय़◌ा : काश काकाशन वष र् 2008 म ू . 100.00पीले कागज़ की उजली इबारत : कैलाशबनवासी काशन वष र् 2008 म ू. 100.00नाच के बा<strong>ह</strong>र : गौरीनाथ काशनवष र् 2007 म ू . 100.00आइस-पाइस : अशोक भौिमक काशनवष र् 2008म ू . 90.00कुछ भी तो मानी न<strong>ह</strong>ी ं : मनीषा कुलकाशन वष र् 2008 म ू . 100.00भेम का भे मा ँगता कुाड़◌ी ईमान :सनारायण पटेल काशन वष र् 2007 म ू. 90.00मैिथली पोथी<strong>िव</strong>कास ओ अथ र्तं (<strong>िव</strong>चार) : नरे झाकाशन वष र् 2008 म ू . 250.00संग समय के (क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>) : म<strong>ह</strong>ाकाशकाशन वष र् 2007 म ू . 100.00एक टा <strong>ह</strong>ेरायल दिनया ु (क<strong>िव</strong>ता-सं<strong>ह</strong>) :कृमो<strong>ह</strong>न झा काशन वष र् 2008 म ू. 60.00दकचल <strong>दे</strong>बाल (कथा-सं<strong>ह</strong>) : बलराम काशनवष र्2000 म ू . 40.00स (कथा-सं<strong>ह</strong>) : मार मज काशनपार बैिकं ं ग (at parbanki ng) चेक के अलावा अचेक एक <strong>ह</strong>जार से कम का नभेजें । .200/- से ादा कीपुको ं पर डाक खच र् <strong>ह</strong>मारा व<strong>ह</strong>नकरेंगे। .300/- से .500/-तक की पुको ं पर 10% कीछूट, .500/- से ऊपर .1000/-तक 15%और उससे ादा कीिकताबों पर 20%की छूट िगतखरीद पर दी जाएगी ।एक साथ ि<strong>ह</strong>ी, मैिथली में सियआपका काशनअंितका काशनसी-56/य ूजीएफ-4, शालीमारगाडर्न,एकसटे ंशन-I Iगािजयाबाद-201005 (उ..)फोन : 0120-6475212मोबाइल नं.9868380797,9891245023ई-मेल: ant i ka1999@ yahoo. co. i n,ant i ka. pr akashan@ ant i ka-pr akashan.comhttp wwwantikapr akashan.com(<strong>िव</strong>ज्ञापन):// . -325


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्वष र्2007 म ू . 165.00ुित काशनसँCOMI NG SOON:१.बत-िबगडैत (कथा-गI .गजे ठाकुरक शी का रचना सभ:-सं<strong>ह</strong>)-सुभाषचयादवम ू: भा..१००/-२.कुम– ् अम र्नक(लेखकक िछिडआयल प,उपास, ग-कथा, नाटक-एकाी, बालाना ं कृते,१.कुम ् अम र्नक सात खक बाद गजेठाकुरककुम ् अम र्नक-२ख-८(ब-िनब-समालोचना-२) क संग२.स<strong>ह</strong>बाढिन क बाद गजे ठाकुरक दोसरम<strong>ह</strong>ाका, शोध-िनबआिदक सम संकलनख-१ब-िनब-समालोचनाख-२ उपास-(स<strong>ह</strong>बाढ़िन)ख-३ प-सं<strong>ह</strong>-(स<strong>ह</strong>स्ाीक चौपड़पर)ख-४ कथा-ग सं<strong>ह</strong>उपासस॒<strong>ह</strong>॑ शीषा॒र्३.स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर क बाद गजे ठाकुरकदोसर प-सं<strong>ह</strong>स॑<strong>ह</strong>िजत्४.ग गु क बाद गजे ठाकुरक दोसर कथा-ग सं<strong>ह</strong>शशास्म ्326


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(ग गु)ख-५ नाटक-(संकष र्ण)ख-६ म<strong>ह</strong>ाका- (१.ा<strong>ह</strong> आ २. असाितमन )ख-७ बालम ंडली िकशोर-जगत)- गजे ठाकुरम ू भा..१००/-(सामा) आ$४० <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श आ पुकालय<strong>ह</strong>ेतु।३. एी: मा <strong>िव</strong>श-डा. उदय नारायण िसं<strong>ह</strong>“निचकेता”िंट प <strong>ह</strong>ाडर्बाउड(म ू भा..१२५/- US$डालर ४०) आ पेपरबैक(भा.. ७५/- US$२५/-)४/५. <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१:<strong>दे</strong>वनागरी आ िमिथला़क्षरस ंरण:Ti r hut a : 244pages ( A4 bi g५.संकष र्ण क बाद गजे ठाकुरक दोसर नाटकउामुख६. ा<strong>ह</strong> आ असाित मन क बाद गजेठाकुरक तेसर गीत-बनाराश ं॒सी७. ना-भुटका आ िकशोरक लेल गजे ठाकुरकतीनटा नाटकजलोदीप८.ना-भुटका आ िकशोरक लेल गजे ठाकुरकप सं<strong>ह</strong>बाङक बङौरा९.ना-भुटका आ िकशोरक लेल गजे ठाकुरकिखा-िप<strong>ह</strong>ानी सं<strong>ह</strong>अक्षरमुिकाII.जगदीश साद म ंडल-कथा-सं<strong>ह</strong>- गामक िजनगीनाटक- िमिथलाक बेटीउपास- मौलाइल गाछक फूल, जीवन संघष, र् जीवनमरण, उान-पतन, िजनगीक जीतIII.िमिथलाक संार/ <strong>िव</strong>िध-व<strong>ह</strong>ार गीत आगीतनाद -संकलन उमेश म ंडल- आइ धिर कािशत327


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्magazi ne si ze)<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>: 1: ितर<strong>ह</strong>ुता : म ूभा..200/-Devanagar i 244िमिथलाक संार/ <strong>िव</strong>िध-व<strong>ह</strong>ार आ गीत नादिमिथलाक नि<strong>ह</strong> वरन मैिथल ाणक आ कण र् कायकसंार/ <strong>िव</strong>िध-व<strong>ह</strong>ार आ गीत नाद छल। पि<strong>ह</strong>लबेर जनमानसक िमिथला लोक गीत ुत भय र<strong>ह</strong>लpages( A4 bi gअिछ।magazi ne si ze)<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>: 1: : <strong>दे</strong>वनागरी :म ू भा. . 100/-६. गामक िजनगी (कथास ं<strong>ह</strong>)- जगदीश सादम ंडल): म ू भा.. ५०/-(सामा), $२०/- पुकालयआ <strong>िव</strong><strong>दे</strong>श <strong>ह</strong>ेतु)IV.पंच<strong>दे</strong>वोपासना-भूिम िमिथला- मौनV.मैिथली भाषा-साि<strong>ह</strong> (२०म शताी)- मश ंकरिसं<strong>ह</strong>VI .गुंजन जीक राधा (ग-प-जब ुली िमित)-गंगेश गुंजनVI I .<strong>िव</strong>भारानीक द ू टा नाटक: "भाग रौ" आ"बलचा"७/८/९.a.मैिथली-अंजीश कोश; b.अंजी-मैिथली श कोश आc.जीम मैिपंग ४५०VIII.<strong>ह</strong>म पुछैत छी (प-सं<strong>ह</strong>)- <strong>िव</strong>नीत उलIX.िमिथलाक जन साि<strong>ह</strong>- अवािदका ीमती रेवतीिम (Mai t hi l i Tr ansl at i on of Lat eJayakant a Mi shr a’ s I nt r oduct i on t oए.डी. सँ २००९ ए.डी.-िमिथलाक पी ब-Fol k Li t er at ur e ofII)Mi thila Vol. I &सादन-लेखन-गजेX. गीर्य ोफेसर राधाकृ चौधरी-ठाकुर, नागे कुमार झा328


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्एव ं पीकार <strong>िव</strong>ान झािमिथलाक इित<strong>ह</strong>ास, शारािधा, A survey ofPS . . Maithili-Mai t hi l iLi t er at ur eEnglish DictionaryVol . I & I I ;English-MaithiliDi ct i onar y Vol . IXI . मैिथली िचकथा- नीतू कुमारीXI I . मैिथली िचकथा- ीित ठाकुर[ Af t er r ecei vi ng r epor t s and conf i r mi ng it (( Pr i ce Rs . 500/-perpr oofmay be seen atvol ume and $ 160f orover seasht t p:// wwwbox . . net / shar ed/ 75xgdy37dr ) that Mr .Pankaj Par ashar copi ed ver bat i m t he ar t i cl eTechnopol i t i cs by Dougl as Kel l ner( emai l :buyer s)and Genomekel l ner @ gsei s. ucl a. edu)and got i t publ i shedMappi ng 450AD-2009AD- Mi thilak Panjiin HindiMagazi ne Pahal( emai l : edi t or . pahal @ gmai l . com,edpahal j bp@ yahoo. co. i n and i nf o@ deshkaal . comPr abandh( Pr i cewebsi t e: wwwdeshkaal . . com) i n hi s own name.TheRs . 5000/- and$ 1600 f or over seasbuyer s. TI RHUTAMANUSCRI PT I MAGE DVDAVAI LABLE SEPARATELY FORRS . 1000/-US 320)$ haveaut horwas al so i nvol ved i n bl ackmai l i ngusi ng di f f er entI SP addr esses and di f f er entemai l addr esses.I n t he l i ght of above weher eby ban t he book " Vi l ambi t Kai k Yug meNi badha" by Mr . Pankaj Par ashar and ar ewi t hdr awi ng t he book and bl acklisting theaut hor wi t h i mmedi at e ef f ect .]cur r ent l y beenDet ai l s ofpost age char gesmade avai l abl e f orsal e.availaible on http:// wwwshruti . -publ i cat i on. com/( send MO . ./ DD / Cheque i n f avourof329


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१०.स<strong>ह</strong>बाढिन (मैिथलीकपि<strong>ह</strong>ल ल पुक)-I SBN: 978-93-80538-00-6 Pri ceRs . 100/-(fori ndi vi dual buyer s)US $ 40 ( Li br ar y/Institution- I ndi a& abr oad)AJAY ARTS payabl e at DELHI .)Amountmay be sent t o AccountNo . 21360200000457 Account( di st r i but or )' s name:Aj ayhol derAr t s, Del hi , Bank: Bank of Bar oda,Badl i br anch,Del hi and send yourdel i ver y addr ess t o emai l :-shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on.com f orpr omptdel i ver y.११.नताशा- मैिथलीक पि<strong>ह</strong>लिच ृ ंखला- <strong>दे</strong>वा ंशु वAddr ess yourdel i ver y-addr ess t oुित काशन,: DI STRI BUTORS : AJAY ARTS ,१२.मैिथली-अंजी वैज्ञािनकशकोष आ साव र्भौिमककोष--गजे ठाकुर,नागे कुमार झा एव ंपीकार <strong>िव</strong>ान झाPr i ce Rs . 1000/-(fori ndi vi dual buyer s)4393/ 4A, I st Fl oor , Ansar iRoad, DARYAGANJ . Del hi -110002 Ph. 011-23288341, 09968170107 Websi t e:http:// wwwshruti . -publ i cat i on. com e-mai l : shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on. com (<strong>िव</strong>ज्ञापन)US $ 400 ( Li br ar y/Institution- I ndi a& abr oad)330


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्13.Moder n Engl i shMaithiliDi ct i onar y-Gaj endr a Thakur ,Nagendr a KumarJhaand Panj i karVi dyanand Jha-Pr i ce Rs . 1000/-(fori ndi vi dual buyer s)US $ 400 ( Li br ar y/Institution- I ndi a& abr oad)(काया र्लय योग लेल)331


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:१ (ितर<strong>ह</strong>ुता/ <strong>दे</strong>वनागरी)क अपार सफलताक बाद <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>:२ आ आगा ँकअंक लेल वािष र्क/ <strong>िव</strong>ािष र्क/ <strong>िव</strong>ािष र्क/ पंचवािष र्क/ आजीवन सद्ता अिभयान।ओि<strong>ह</strong> बख र्मे कािशत <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>क सभ अंक/ पुिका पठाओल जाएत।नीचा ँक फॉम र् भ:-<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong>क <strong>दे</strong>वनागरी/ वा ितर<strong>ह</strong>ुताक सदता चा<strong>ह</strong>ी: <strong>दे</strong>वनागरी/ ितर<strong>ह</strong>ुतासदता चा<strong>ह</strong>ी: ा<strong>ह</strong>क बन ू (कूिरयर/ रिजडर् डाक खच र् सि<strong>ह</strong>त):-एक बख(२०१०ई.)::I र् NDIA.२००/-NEPAL-( INR 600), Abr oad-( US$25)द ू बख(२०१०-११ र् ई.):: I NDI A .३५०/- NEPAL-( INR 1050), Abr oad-( US$50)तीन बख(२०१०-१२ र् ई.)::I NDI A .५००/- NEPAL-( INR 1500), Abr oad-( US$75)पा ँच बख(२०१०-१३ र् ई.)::७५०/- NEPAL-( INR 2250), Abr oad-( US$125)आजीवन(२००९ आ ओि<strong>ह</strong>सँ आगा ँक अंक)::.५०००/- NEPAL- ( INR 15000), Abr oad-( US$750)<strong>ह</strong>मर नाम:<strong>ह</strong>मर पता:<strong>ह</strong>मर ई-मेल:<strong>ह</strong>मर फोन/मोबाइल नं.:<strong>ह</strong>म Cas h/ MO / DD / Cheque i n f avour of AJAY ARTS payabl e atDELHI दऽ र<strong>ह</strong>ल छी।वा <strong>ह</strong>म रािश Account No.21360200000457 Account hol der(di st r i but or )' s name : Aj ay Ar t s , Del hi ,Bank: Bank of Bar oda, Badl i br anch, Del hi क खातामे पठा र<strong>ह</strong>लछी।अपन फॉम र् एि<strong>ह</strong> पतापर पठाऊ:- shr ut i . publ i cat i on@ shr ut i -publ i cat i on.comAJAY ARTS, 4393/4A, I st Fl oor , Ansar i Road DARYAGANJ Del hi110002 Ph.011-23288341, 09968170107, e-mai l :, Websi t e:http:// wwwshruti . -publ i cat i on.com(ा<strong>ह</strong>कक <strong>ह</strong>ाक्षर), , -332


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२. सं<strong>दे</strong>श-[ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिका, <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> िमिथलाक्षर आ <strong>दे</strong>वनागरी आ गजे ठाकुरक सात खक- िनब-ब-समीक्षा,उपास (स<strong>ह</strong>बाढिन) , प-सं<strong>ह</strong> (स<strong>ह</strong>ाीक चौपडपर), कथा-ग (ग गु), नाटक (संकष र्ण), म<strong>ह</strong>ाका(ा<strong>ह</strong> आ असाित मन) आ बाल-म ंडली-िकशोर जगत- सं<strong>ह</strong> कुम ् अंतम र्नक मा<strong>दे</strong>ँ। ]१.ी गो<strong>िव</strong> झा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>केँ तर ंगजालपर उतािर <strong>िव</strong>भिरमे माभाषा मैिथलीक ल<strong>ह</strong>िर जगाओल, खेदजे अपक एि<strong>ह</strong> म<strong>ह</strong>ािभयानमे <strong>ह</strong>म एखन धिर संग नि<strong>ह</strong> दए सकल<strong>ह</strong> ु ँ। सुत छी अपकेँ सुझाओ आरचनाक आलोचना िय लगैत अिछ तेँ िकछु िलखक मोन भेल। <strong>ह</strong>मर स<strong>ह</strong>ायता आ स<strong>ह</strong>योग अपकेँसदा उपल र<strong>ह</strong>त।२.ी रमान रे- मैिथलीमे ई-पिका पािक्षक पेँ चला कऽ जे अपन माभाषाक चार कऽ र<strong>ह</strong>लछी, से धवाद । आगा ँ अपक सम मैिथलीक काय र्क <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>म दयसँ शुभकामना दऽ र<strong>ह</strong>ल छी।३.ी <strong>िव</strong>ानाथ झा "<strong>िव</strong>िदत"- संचार आ ौोिगकीक एि<strong>ह</strong> ितधीर् ोबल युगमे अपन मि<strong>ह</strong>मामय"<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"केँ अपना <strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे कट <strong>दे</strong>िख जतबा सता आ संतोष भेल, तकरा को उपल "मीटर"सँनि<strong>ह</strong> नापल जा सकैछ? ..एकर ऐित<strong>ह</strong>ािसक म ूा ंकन आ सा ंृितक ितफलन एि<strong>ह</strong> शताीक अंत धिरलोकक नजिरमे आय र्जनक पसँ कट <strong>ह</strong>ैत।४. ो. उदय नारायण िसं<strong>ह</strong> "निचकेता"- जे काज अ<strong>ह</strong>ा ँ कए र<strong>ह</strong>ल छी तकर चरचा एक िदन मैिथलीभाषाक इित<strong>ह</strong>ासमे <strong>ह</strong>ोएत। आन भए र<strong>ह</strong>ल अिछ, ई जािन कए जे एतेक गोट मैिथल "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ईजन र्लकेँ पिढ र<strong>ह</strong>ल छिथ।...<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क चालीसम अंक पुरबाक लेल अिभनन।५. डा. गंगेश गुंजन- एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>-कम र्मे लािग र<strong>ह</strong>ल अ<strong>ह</strong>ा ँक सेदनशील मन, मैिथलीक ित समिप र्तमे<strong>ह</strong>नितक अम ृत र ंग, इित<strong>ह</strong>ास मे एक टा <strong>िव</strong>िश फराक अाय आर ंभ करत, <strong>ह</strong>मरा <strong>िव</strong>ास अिछ।333


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्अशेष शुभकामना आ बधाइक स, से<strong>ह</strong>...अ<strong>ह</strong>ा ँक पोथी कुम ् अंतम र्नक थम द ृया ब<strong>ह</strong>ुत भतथा उपयोगी ब ुझाइछ। मैिथलीमे तँ अपना पक ायः ई पि<strong>ह</strong>ले ए<strong>ह</strong>न भ अवतारक पोथीिथक। <strong>ह</strong>ष र्प ूण र् <strong>ह</strong>मर <strong>ह</strong>ािद र्क बधाई ीकार करी।६. ी रामाय झा "रामर ंग"(आब गीर्य)- "अपना" िमिथलासँ संबिधत...<strong>िव</strong>षय ंवुसँ अवगतभेल<strong>ह</strong>ँ।...शेष ु सभ कुशल अिछ।७. ी जे िपाठी- साि<strong>ह</strong> अकादमी- इ ंटरट पर थम मैिथली पािक्षक पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केरलेल बधाई आ शुभकामना ीकार क।८. ी फुकुमार िसं<strong>ह</strong> "मौन"- थम मैिथली पािक्षक पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क काशनक समाचार जािनकक चिकत मुदा बेसी आािदत भेल<strong>ह</strong>ँ। ु कालचकेँ पकिड जाि<strong>ह</strong> द ूरदिक ृ पिरचय <strong>दे</strong>ल<strong>ह</strong>ँ, ु ओि<strong>ह</strong> लेल<strong>ह</strong>मर म ंगलकामना।९.डा. िशवसाद यादव- ई जािन अपार <strong>ह</strong>ष र् भए र<strong>ह</strong>ल अिछ, जे नव स ूचना-ािक मे मैिथलीपकािरताकेँ वेश िदअएबाक सा<strong>ह</strong>िसक कदम उठाओल अिछ। पकािरतामे एि<strong>ह</strong> कारक नव योगक<strong>ह</strong>म ागत करैत छी, संगि<strong>ह</strong> "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क सफलताक शुभकामना।१०. ी आाचरण झा- को प-पिकाक काशन- ता<strong>ह</strong>ूमे मैिथली पिकाक काशनमे के कतेकस<strong>ह</strong>योग करता<strong>ह</strong>- ई तऽ भ<strong>िव</strong> क<strong>ह</strong>त। ई <strong>ह</strong>मर ८८ वष र्मे ७५ वष र्क अभव र<strong>ह</strong>ल। एतेक पैघम<strong>ह</strong>ान यज्ञमे <strong>ह</strong>मर ाप ूण र् आ<strong>ह</strong>ु ित ा <strong>ह</strong>ोयत- यावत ठीक-ठाक छी/ र<strong>ह</strong>ब।११. ी <strong>िव</strong>जय ठाकुर- िमिशगन <strong>िव</strong><strong>िव</strong>ालय- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" पिकाक अंक <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong> ु ँ, सूण र् टीम बधाईक पाअिछ। पिकाक म ंगल भ<strong>िव</strong> <strong>ह</strong>ेतु <strong>ह</strong>मर शुभकामना ीकार कएल जाओ।१२. ी सुभाषच यादव- ई-पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" क बारेमे जािन सता भेल। ’ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’ िनररप<strong>िव</strong>त-पुित <strong>ह</strong>ो आ चतुिद र्क अपन सुगंध पसारय से कामना अिछ।334


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्१३. ी मैिथलीपु दीप- ई-पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" केर सफलताक भगवतीसँ कामना। <strong>ह</strong>मर प ूण र् स<strong>ह</strong>योगर<strong>ह</strong>त।१४. डा. ी भीमनाथ झा- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" इटरट पर अिछ तेँ "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" नाम उिचत आर कतेक पेँ एकर<strong>िव</strong>वरण भए सकैत अिछ। आइ-काि मोनमे उेग र<strong>ह</strong>ैत अिछ, मुदा शी प ूण र् स<strong>ह</strong>योग<strong>दे</strong>ब।कुम ् अम र्नक <strong>दे</strong>िख अित सता भेल। मैिथलीक लेल ई घटना छी।१५. ी रामभरोस कापिड "मर"- जनकपुरधाम- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ऑनलाइन <strong>दे</strong>िख र<strong>ह</strong>ल छी। मैिथलीकेँअराष्ीय र् जगतमे प<strong>ह</strong>ँचेल<strong>ह</strong> ु ँ ु तकरा लेल <strong>ह</strong>ािद र्क बधाई। िमिथला र सभक संकलन अप ूव र्। पालोकस<strong>ह</strong>योग भेटत, से <strong>िव</strong>ास करी।१६. ी राजनन लालदास- "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" ई-पिकाक मामसँ बड नीक काज कए र<strong>ह</strong>ल छी, नाितक अि<strong>ह</strong>ठाम<strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong>ँ। ु एकर वािष र्क अ ंक जखन िंट िनकालब तँ <strong>ह</strong>मरा पठायब। कलकामे ब<strong>ह</strong>ुत गोटेकेँ <strong>ह</strong>मसाइटक पता िलखाए <strong>दे</strong> िछयि। मोन तँ <strong>ह</strong>ोइत अिछ जे िदी आिब कए आशीवा र्द दैत<strong>ह</strong> ु ँ, मुदाउमर आब बेशी भए गेल। शुभकामना <strong>दे</strong>श-<strong>िव</strong><strong>दे</strong>शक मैिथलकेँ जोडबाक लेल।.. उृ काशनकुम ् अंतम र्नक लेल बधाइ। अुत काज कएल अिछ, नीक ुित अिछ सात खमे। ..सुभाषच यादवक कथापर अ<strong>ह</strong>ा ँक आमुखक पि<strong>ह</strong>ल दस प ंिमे आ आगा ँ ि<strong>ह</strong>ी, उद ूर् तथा अंजी श अिछ(बेबाक, आोपा, फोकलोर..)..लोक नि<strong>ह</strong> क<strong>ह</strong>त जे चालिन द ुशलिन बाढिनकेँ िजनका अपना ब<strong>ह</strong>िर टाभूर!..( ीकरण- अ<strong>ह</strong>ा ँ ारा उृत अंश यादवजीक कथा सं<strong>ह</strong> बत-िबगडैतक आमुख १ जे कैलासकुमार िमजी ारा िलखल गेल अिछ-<strong>ह</strong>मरा ारा नि<strong>ह</strong>- केँ संबोिधत करैत अिछ। कैलासजीक सूण र्आमुख <strong>ह</strong>म पढ छी आ ओ अपन <strong>िव</strong>षयक <strong>िव</strong>शेषज्ञ छिथ आ <strong>ह</strong>ुनका ित कएल अपशक योगअिचत-गजे ठाकुर)...अ<strong>ह</strong>ा ँक म ंत ो िचगु सभा खोिल मिणपकेँ बेिच र<strong>ह</strong>ल छिथ तँ ोमैिथल (ाण) सभा खोिल सुमनजीक ापारमे लागल छिथ-मिणप आ सुमनजीक आिरमे अपन ध ंधा335


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्चमका र<strong>ह</strong>ल छिथ आ मिणप आ सुमनजीकेँ अपमािनत कए र<strong>ह</strong>ल छिथ।..तखन लोक तँ क<strong>ह</strong>बे करतजे अपन घेघ नि<strong>ह</strong> सुझैत छि, लोकक टेटर आ से िबना <strong>दे</strong>खनि<strong>ह</strong>, अधला<strong>ह</strong> लागैत छिन.....ओना अ<strong>ह</strong>ा ँतँ अपन<strong>ह</strong>ु ँ बड पैघ ध ंधा कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। मा सेवा आ से िनःाथ र् तखन ब ूझल जाइत जँ अ<strong>ह</strong>ा ँ ाराकािशत पोथी सभपर दाम िलखल नि<strong>ह</strong> रि<strong>ह</strong>तैक। ओि<strong>ह</strong>ना सभकेँ <strong>िव</strong>लि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ल जइतैक। (ीकरण-ीमान, ् अ<strong>ह</strong>ा ँक स ूचनाथ र् <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ारा ई-कािशत कएल सभटा सामी आका र्इवमेht t p:// wwwvi . deha. co. i n/ पर िबना म ूक डाउनलोड लेल उपल छै आ भ<strong>िव</strong>मे से<strong>ह</strong>ोर<strong>ह</strong>तैक। एि<strong>ह</strong> आका र्इवकेँ जे िकयो काशक अमित लऽ कऽ िंट पमे कािशत कए छिथ आतकर ओ दाम रख छिथ आ िकएक रख छिथ वा आगा ँसँ दाम नि<strong>ह</strong> राखथ ु- ई सभटा परामश र् अ<strong>ह</strong>ा ँकाशककेँ प/ ई-प ारा पठा सकै िछयि।- गजे ठाकुर)...अ<strong>ह</strong>ा ँक ित अशेषशुभकामनाक संग।१७. डा. मश ंकर िसं<strong>ह</strong>- अ<strong>ह</strong>ा ँ मैिथलीमे इ ंटरटपर पि<strong>ह</strong>ल पिका "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>" कािशत कए अपन अुतमाभाषारागक पिरचय <strong>दे</strong>ल अिछ, अ<strong>ह</strong>ा ँक िनःाथ र् माभाषारागसँ िरत छी, एकर िनिम जे <strong>ह</strong>मरसेवाक योजन <strong>ह</strong>ो, तँ स ू िचत करी। इ ंटरटपर आोपा ंत पिका <strong>दे</strong>खल, मन फुित भऽ गेल।१८.ीमती शेफािलका वमा र्- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> ई-पिका <strong>दे</strong>िख मोन उाससँ भिर गेल। <strong>िव</strong>ज्ञान कतेक गितकऽ र<strong>ह</strong>ल अिछ...अ<strong>ह</strong>ा ँ सभ अन आकाशकेँ भेिद िदयौ, सम <strong>िव</strong>ारक र<strong>ह</strong>केँ तार-तार कऽिदयौक...। अपक अुत पुक कुम ् अंतम र्नक <strong>िव</strong>षयवुक दिसँ ृ गागरमे सागर अिछ।बधाई।१९.ी <strong>ह</strong>ेतुकर झा, पटना-जाि<strong>ह</strong> समप र्ण भावसँ अप िमिथला-मैिथलीक सेवामे तर छी से ुअिछ। <strong>दे</strong>शक राजधानीसँ भय र<strong>ह</strong>ल मैिथलीक श ंखनाद िमिथलाक गाम-गाममे मैिथली चेतनाक <strong>िव</strong>कासअव करत।336


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२०. ी योगान झा, किबलपुर, ल<strong>ह</strong>ेिरयासराय- कुम ् अंतम र्नक पोथीकेँ िनकटसँ <strong>दे</strong>खबाक अवसरभेटल अिछ आ मैिथली जगतक एकटा उट ओ समसामियक दिस ृ <strong>ह</strong>ाक्षरक कलमब पिरचयसँआािदत छी। "<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>"क <strong>दे</strong>वनागरी सँरण पटनामे . 80/- मे उपल भऽ सकल जे <strong>िव</strong>िभलेखक लोकिनक छायािच, पिरचय पक ओ रचनावलीक सक काशनसँ ऐित<strong>ह</strong>ािसक क<strong>ह</strong>ल जा सकैछ।२१. ी िकशोरीका िम- कोलकाता- जय मैिथली, <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे ब<strong>ह</strong> ुत रास क<strong>िव</strong>ता, कथा, िरपोट र् आिदकसिच सं<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख आ आर अिधक सता िमिथलाक्षर <strong>दे</strong>िख- बधाई ीकार कएल जाओ।२२.ी जीवका- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क मुित अंक पढल- अुत मे<strong>ह</strong>नित। चाबस-चाबस। िकछु समालोचनामरखा<strong>ह</strong>..मुदा स।२३. ी भालच झा- अपक कुम ् अंतम र्नक <strong>दे</strong>िख ब ुझाएल जेना <strong>ह</strong>म अप छपल<strong>ह</strong> ु ँ अिछ।एकर <strong>िव</strong>शालकाय आकृित अपक सव र्समावेशताक पिरचायक अिछ। अपक रचना सामर्मे उरोरवि ृ <strong>ह</strong>ो, एि<strong>ह</strong> शुभकामनाक संग <strong>ह</strong>ािद र्क बधाई।२४.ीमती डा नीता झा- अ<strong>ह</strong>ा ँक कुम ् अंतम र्नक पढल<strong>ह</strong> ु ँ। ोितरीर शावली, कृिष मत्शावली आ सीत बस आ सभ कथा, क<strong>िव</strong>ता, उपास, बाल-िकशोर साि<strong>ह</strong> सभ उम छल। मैिथलीकउरोर <strong>िव</strong>कासक ल दिगोचर ृ <strong>ह</strong>ोइत अिछ।२५.ी मायान िम- कुम ् अंतम र्नक मे <strong>ह</strong>मर उपास स्ीधनक जे <strong>िव</strong>रोध कएल गेल अिछतकर <strong>ह</strong>म <strong>िव</strong>रोध करैत छी।... कुम ् अंतम र्नक पोथीक लेल शुभकामना।(ीमान ् समालोचनाकेँ<strong>िव</strong>रोधक पमे नि<strong>ह</strong> लेल जाए।-गजे ठाकुर)२६.ी म<strong>ह</strong>े <strong>ह</strong>जारी- सादक ीिमिथला- कुम ् अंतम र्नक पिढ मोन <strong>ह</strong>िष र्त भऽ गेल..एखन प ूरापढयमे ब<strong>ह</strong>ुत समय लागत, मुदा जतेक पढल<strong>ह</strong> ु ँ से आािदत कएलक।337


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्२७.ी केदारनाथ चौधरी- कुम ् अंतम र्नक अुत लागल, मैिथली साि<strong>ह</strong> लेल ई पोथी एकटाितमान बनत।२८.ी सान पाठक- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क <strong>ह</strong>म िनयिमत पाठक छी। ओकर पक श ंसक छल<strong>ह</strong> ु ँ। एर अ<strong>ह</strong>ा ँकिलखल - कुम ् अंतम र्नक <strong>दे</strong>खल<strong>ह</strong> ु ँ। मोन आािदत भऽ उठल। को रचना तरा-उपरी।२९.ीमती रमा झा-सादक िमिथला दप र्ण। कुम ् अंतम र्नक िंट फ◌ॉम र् पिढ आ एकर गुणवा<strong>दे</strong>िख मोन स भऽ गेल, अुत श एकरा लेल यु कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क उरोर गितकशुभकामना।३०.ी नरे झा, पटना- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> िनयिमत <strong>दे</strong>खैत र<strong>ह</strong>ैत छी। मैिथली लेल अुत काज कऽ र<strong>ह</strong>लछी।३१.ी रामलोचन ठाकुर- कोलकाता- िमिथलाक्षर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख मोन सतासँ भिर उठल, अंकक <strong>िव</strong>शालपिरद ृ आकारी अिछ।३२.ी तारान <strong>िव</strong>योगी- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> आ कुम ् अंतम र्नक <strong>दे</strong>िख चकिबदोर लािग गेल। आय र्।शुभकामना आ बधाई।३३.ीमती मलता िम “म”- कुम ् अंतम र्नक पढल<strong>ह</strong> ु ँ। सभ रचना उकोिटक लागल।बधाई।३४.ी कीितर्नारायण िम- बेग ूसराय- कुम ् अंतम र्नक ब नीक लागल, आगा ंक सभ काज लेलबधाई।३५.ी म<strong>ह</strong>ाकाश-स<strong>ह</strong>रसा- कुम ् अंतम र्नक नीक लागल, <strong>िव</strong>शालकाय संगि<strong>ह</strong> उमकोिटक।338


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्३६.ी अिपु- िमिथलाक्षर आ <strong>दे</strong>वाक्षर <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढल..ई थम तँ अिछ एकरा श ंसामे मुदा <strong>ह</strong>म एकराद ुा<strong>ह</strong>िसक क<strong>ह</strong>ब। िमिथला िचकलाक केँ मुदा अिगला अंकमे आर <strong>िव</strong>ृत बनाऊ।३७.ी म ंजर सुलेमान-दरभंगा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क जतेक श ंसा कएल जाए कम <strong>ह</strong>ोएत। सभ चीज उम।३८.ीमती ोफेसर वीणा ठाकुर- कुम ् अंतम र्नक उम, पठनीय, <strong>िव</strong>चारनीय। जे ो <strong>दे</strong>खैत छिथपोथी ा करबाक उपाय पुछैत छिथ। शुभकामना।३९.ी छान िसं<strong>ह</strong> झा- कुम ् अंतम र्नक पढल<strong>ह</strong> ु ँ, ब नीक सभ तर<strong>ह</strong>ेँ।४०.ी ताराका झा- सादक मैिथली दैिनक िमिथला समाद- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> तँ कटेट ोवाइडरक काज कऽर<strong>ह</strong>ल अिछ। कुम ् अंतम र्नक अुत लागल।४१.डा रवी कुमार चौधरी- कुम ् अंतम र्नक ब<strong>ह</strong>ुत नीक, ब<strong>ह</strong>ुत मे<strong>ह</strong>नितक पिरणाम। बधाई।४२.ी अमरनाथ- कुम ् अंतम र्नक आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> द ुन ू रणीय घटना अिछ, मैिथली साि<strong>ह</strong> म।४३.ी पंचानन िम- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क वै<strong>िव</strong> आ िनररता भा<strong>िव</strong>त करैत अिछ, शुभकामना।४४.ी केदार कानन- कुम ् अम र्नक लेल अक धवाद, शुभकामना आ बधाइ ीकार करी। आनिचकेताक भूिमका पढल<strong>ह</strong>ँ। ु शुमे तँ लागल जेना को उपास अ<strong>ह</strong>ा ँ ारा सिजत ृ भेल अिछ मुदापोथी उनटौला पर ज्ञात भेल जे एि<strong>ह</strong>मे तँ सभ <strong>िव</strong>धा समाि<strong>ह</strong>त अिछ।४५.ी धनाकर ठाकुर- अ<strong>ह</strong>ा ँ नीक काज कऽ र<strong>ह</strong>ल छी। फोटो गैलरीमे िच एि<strong>ह</strong> शताीक जितिथकअसार र<strong>ह</strong>ैत तऽ नीक।339


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्४६.ी आशीष झा- अ<strong>ह</strong>ा ँक पुकक संब ंधमे एतबा िलखबा सँ अपना कए नि<strong>ह</strong> रोिक सकल<strong>ह</strong> ु ँ जे ई िकताबमा िकताब नि<strong>ह</strong> थीक, ई एकटा उीद छी जे मैिथली अ<strong>ह</strong>ा ँ सन पुक सेवा सँ िनर ंतर सम ृ <strong>ह</strong>ोइतिचरजीवन कए ा करत।४७.ी शु कुमार िसं<strong>ह</strong>- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क तरता आ ियाशीलता <strong>दे</strong>िख आािदत भऽ र<strong>ह</strong>ल छी।िनितपेण क<strong>ह</strong>ल जा सकैछ जे समकालीन मैिथली पिकाक इित<strong>ह</strong>ासमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क नाम णा र्क्षरमे िलखलजाएत। ओि<strong>ह</strong> कुक घटना सभ तँ अठार<strong>ह</strong>े िदनमे खतम भऽ गेल र<strong>ह</strong>ए मुदा अ<strong>ह</strong>ा ँक कुम ्तँ अशेष अिछ।४८.डा. अजीत िम- अपक यासक कतबो श ंसा कएल जाए कमे <strong>ह</strong>ोएतैक। मैिथली साि<strong>ह</strong>मे अ<strong>ह</strong>ा ँारा कएल गेल काज युग-युगार धिर प ूजनीय र<strong>ह</strong>त।४९.ी बीरे मिक- अ<strong>ह</strong>ा ँक कुम ् अम र्नक आ <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> पिढ अित सता भेल। अ<strong>ह</strong>ा ँका ठीक र<strong>ह</strong>ए आ उा<strong>ह</strong> बनल र<strong>ह</strong>ए से कामना।५०.ी कुमार राधारमण- अ<strong>ह</strong>ा ँक िदशा-िन<strong>दे</strong>र्शमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पि<strong>ह</strong>ल मैिथली ई-जन र्ल <strong>दे</strong>िख अित सताभेल। <strong>ह</strong>मर शुभकामना।५१.ी फूलच झा वीण-<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढ र<strong>ह</strong>ी मुदा कुम ् अम र्नक <strong>दे</strong>िख बढ़◌ाई <strong>दे</strong>बा लेलबा भऽ गेल<strong>ह</strong> ु ँ। आब <strong>िव</strong>ास भऽ गेल जे मैिथली नि<strong>ह</strong> मरत। अशेष शुभकामना।५२.ी <strong>िव</strong>भूित आन- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>:स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>दे</strong>िख, ओकर <strong>िव</strong>ार <strong>दे</strong>िख अित सता भेल।५३.ी मार मज-कुम ् अम र्नक एकर भता <strong>दे</strong>िख अित सता भेल, एतेक <strong>िव</strong>शाल मैिथलीमे आइ धिर नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>ख र<strong>ह</strong>ी। एि<strong>ह</strong>ना भ<strong>िव</strong>मे काज करैत र<strong>ह</strong>ी, शुभकामना।340


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्५४.ी <strong>िव</strong>ान झा- आइ.आइ.एम.कोलकाता- कुम ् अम र्नक <strong>िव</strong>ार, छपाईक संग गुणवा <strong>दे</strong>िखअित सता भेल।५५.ी अर<strong>िव</strong> ठाकुर-कुम ् अम र्नक मैिथली साि<strong>ह</strong>मे कएल गेल एि<strong>ह</strong> तर<strong>ह</strong>क पि<strong>ह</strong>ल योगअिछ, शुभकामना।५६.ी कुमार पवन-कुम ् अम र्नक पिढ र<strong>ह</strong>ल छी। िकछु लघ ुकथा पढल अिछ, ब<strong>ह</strong>ुत मािम र्क छल।५७. ी दीप िब<strong>ह</strong>ारी-कुम ् अम र्नक <strong>दे</strong>खल, बधाई।५८.डा मिणका ठाकुर-कैिलफोिन र्या- अपन <strong>िव</strong>लक्षण िनयिमत सेवासँ <strong>ह</strong>मरा लोकिनक दयमे <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>स<strong>दे</strong><strong>ह</strong> भऽ गेल अिछ।५९.ी धीरे मिष र्- अ<strong>ह</strong>ा ँक सम यास सरा<strong>ह</strong>नीय। द ुख <strong>ह</strong>ोइत अिछ जखन अ<strong>ह</strong>ा ँक यासमेअपेिक्षत स<strong>ह</strong>योग नि<strong>ह</strong> कऽ पबैत छी।६०.ी <strong>दे</strong>वश ंकर नवीन- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>क िनररता आ <strong>िव</strong>शाल प- <strong>िव</strong>शाल पाठक व, एकरा ऐित<strong>ह</strong>ािसकबनबैत अिछ।६१.ी मो<strong>ह</strong>न भाराज- अ<strong>ह</strong>ा ँक सम काय र् <strong>दे</strong>खल, ब<strong>ह</strong>ुत नीक। एखन िकछु परेशानीमे छी, मुदा शीस<strong>ह</strong>योग <strong>दे</strong>ब।६२.ी फजलुर र<strong>ह</strong>मान <strong>ह</strong>ाशमी-कुम ् अम र्नक मे एतेक मे<strong>ह</strong>नतक लेल अ<strong>ह</strong>ा ँ साध ुवादक अिधकारीछी।६३.ी लण झा "सागर"- मैिथलीमे चमािरक पेँ अ<strong>ह</strong>ा ँक वेश आादकारी अिछ।..अ<strong>ह</strong>ा ँकेँ एखनआर..द ूर..ब<strong>ह</strong>ुत द ूरधिर जेबाक अिछ। आ स र<strong>ह</strong>ी।341


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्६४.ी जगदीश साद म ंडल-कुम ् अम र्नक पढल<strong>ह</strong> ु ँ । कथा सभ आ उपास स<strong>ह</strong>बाढिन प ूण र्पेँपिढ गेल छी। गाम-घरक भौगोिलक <strong>िव</strong>वरणक जे स ू वण र्न स<strong>ह</strong>बाढिनमे अिछ, से चिकत कएलक,एि<strong>ह</strong> सं<strong>ह</strong>क कथा-उपास मैिथली लेखनमे <strong>िव</strong><strong>िव</strong>धता अनलक अिछ। समालोचना शास्मे अ<strong>ह</strong>ा ँक दिृवैयिक नि<strong>ह</strong> वरन ् सामािजक आ काणकारी अिछ, से श ंसनीय।६५.ी अशोक झा-अक्ष िमिथला <strong>िव</strong>कास पिरषद- कुम ् अम र्नक लेल बधाई आ आगा ँ लेलशुभकामना।६६.ी ठाकुर साद मुमुर्- अुत यास। धवादक संग ाथ र्ना जे अपन मािट-पािनकेँ ानमे रािखअंकक समायोजन कएल जाए। नव अंक धिर यास सरा<strong>ह</strong>नीय। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>केँ ब<strong>ह</strong> ुत-ब<strong>ह</strong>ुत धवाद जेए<strong>ह</strong>ेन सुर-सुर सचार (आलेख) लगा र<strong>ह</strong>ल छिथ। सभटा <strong>ह</strong>णीय- पठनीय।६७.बिनाथ ु िम- िय गजे जी,अ<strong>ह</strong>ा ँक सादन मे कािशत ‘<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>’आ ‘कुम ् अंतम र्नक’<strong>िव</strong>लक्षण पिका आ <strong>िव</strong>लक्षण पोथी! की नि<strong>ह</strong> अिछ अ<strong>ह</strong>ा ँक सादनमे? एि<strong>ह</strong> य सँ मैिथली क<strong>िव</strong>कास <strong>ह</strong>ोयत,िनं<strong>दे</strong><strong>ह</strong>।६८.ी ब ृखेश च लाल- गजेजी, अपक पुक कुम ् अंतम र्नक पिढ मोन गदगद भय गेल, दयसँ अगृि<strong>ह</strong>त छी । <strong>ह</strong>ािद र्क शुभकामना ।६९.ी परमेर कापिड - ी गजे जी । कुम ् अंतम र्नक पिढ गदगद आ <strong>ह</strong>ाल भेल<strong>ह</strong> ु ँ।७०.ी रवीनाथ ठाकुर- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढैत र<strong>ह</strong>ैत छी। धीरे मिष र्क मैिथली गजलपर आलेख पढल<strong>ह</strong> ु ँ।मैिथली गजल कऽ सँ कऽ चिल गेलैक आ ओ अपन आलेखमे मा अपन जानल-पि<strong>ह</strong>चानल लोककचच र् कए छिथ। जेना मैिथलीमे मठक पररा र<strong>ह</strong>ल अिछ। (ीकरण- ीमान, ् मिष र् जी ओि<strong>ह</strong>आलेखमे ई िलख छिथ जे िकनको नाम जे छुिट गेल छि तँ से मा आलेखक लेखकक342


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्जानकारी नि<strong>ह</strong> र<strong>ह</strong>बाक ारे, एि<strong>ह</strong>मे आन को कारण नि<strong>ह</strong> <strong>दे</strong>खल जाय। अ<strong>ह</strong>ा ँसँ एि<strong>ह</strong> <strong>िव</strong>षयपर <strong>िव</strong>ृतआलेख सादर आमित ं अिछ।-सादक)७१.ी म ंर झा- <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> पढल आ संगि<strong>ह</strong> अ<strong>ह</strong>ा ँक मैगनम ओपस कुम ् अंतम र्नक से<strong>ह</strong>ो, अितउम। मैिथलीक लेल कएल जा र<strong>ह</strong>ल अ<strong>ह</strong>ा ँक सम काय र् अतुलनीय अिछ।७२. ी <strong>ह</strong>रेकृ झा- कुम ् अंतम र्नक मैिथलीमे अपन तर<strong>ह</strong>क एकमा अिछ, एि<strong>ह</strong>मे लेखककसम दि ृ आ रचना कौशल <strong>दे</strong>खबामे आएल जे लेखकक फील्डवकर्सँ ज ुडल र<strong>ह</strong>बाक कारणसँ अिछ।७३.ी सुका सोम- कुम ् अंतम र्नक मे समाजक इित<strong>ह</strong>ास आ वतर्मानसँ अ<strong>ह</strong>ा ँक ज ुड़◌ाव ब नीकलागल, अ<strong>ह</strong>ा ँ एि<strong>ह</strong> मे आर आगा ँ काज करब से आशा अिछ।७४.ोफेसर मदन िम- कुम ् अंतम र्नक सन िकताब मैिथलीमे पि<strong>ह</strong>ले अिछ आ एतेक <strong>िव</strong>शालसं<strong>ह</strong>पर शोध कएल जा सकैत अिछ। भ<strong>िव</strong>क लेल शुभकामना।७५.ोफेसर कमला चौधरी- मैिथलीमे कुम ् अंतम र्नक सन पोथी आबए जे गुण आ प द ुन ूमेिनन <strong>ह</strong>ोअए, से ब<strong>ह</strong>ुत िदनसँ आका ंक्षा छल, ओ आब जा कऽ प ूण र् भेल। पोथी एक <strong>ह</strong>ाथसँ दोसर <strong>ह</strong>ाथघिम ु र<strong>ह</strong>ल अिछ, एि<strong>ह</strong>ना आगा ँ से<strong>ह</strong>ो अ<strong>ह</strong>ा ँसँ आशा अिछ।<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मैिथली साि<strong>ह</strong> आोलन343


<strong>िव</strong> <strong>दे</strong> <strong>ह</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> <strong>Videha</strong> <strong>িবেদহ</strong> <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक ई पिका <strong>Videha</strong> Ist Maithili Fortnightly e Magazine <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> थम मैिथली पािक्षक '<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>''<strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>' ५१ म अंक ०१ फरबरी २०१० (वषर् ३ मास २६ अंक ५१)http://www.videha.co.in/ मानुषीिम<strong>ह</strong> संस्कृ ताम्(c)२००८-०९. सवािधकार र् लेखकाधीन आ जतय लेखकक नाम नि<strong>ह</strong> अिछ ततयसंपादकाधीन। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> (पािक्षक) संपादक- गजे ठाकुर। स<strong>ह</strong>ायक सादक: ीमतीरि रेखा िसा, ी उमेश म ंडल। एतय कािशत रचना सभक कापीराइट लेखकलोकिनक लगमे र<strong>ह</strong>ति, मा एकर थम काशनक/ आका र्इवक/ अंजी-संृतअवादक ई-काशन/ आका र्इवक अिधकार एि<strong>ह</strong> ई पिकाकेँ छैक। रचनाकार अपनमौिलक आ अकािशत रचना (जकर मौिलकताक संप ूण र् उरदािय लेखक गणक मछि) ggaj endr a@ yahoo. co. i n आिक ggaj endr a@ vi deha. com केँ मेलअटैचमेक पमेँ . doc, . docx, . r t f वा . txt फ◌ॉमे र्टमे पठा सकैत छिथ।रचनाक संग रचनाकार अपन संिक्ष पिरचय आ अपन ैन कएल गेल फोटो पठेता<strong>ह</strong>,से आशा करैत छी। रचनाक अंतमे टाइप र<strong>ह</strong>य, जे ई रचना मौिलक अिछ, आपि<strong>ह</strong>ल काशनक <strong>ह</strong>ेतु <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong> (पािक्षक) ई पिकाकेँ <strong>दे</strong>ल जा र<strong>ह</strong>ल अिछ। मेल ा<strong>ह</strong>ोयबाक बाद यथासंभव शी ( सात िदनक भीतर) एकर काशनक अंकक स ूचना <strong>दे</strong>लजायत। एि<strong>ह</strong> ई पिकाकेँ ीमित ली ठाकुर ारा मासक 1 आ 15 ितिथकेँ ईकािशत कएल जाइत अिछ।(c) 2008-09 सवािधकार र् सुरिक्षत। <strong>िव</strong><strong>दे</strong><strong>ह</strong>मे कािशत सभटा रचना आ आका र्इवकसवािधकार र् रचनाकार आ सं<strong>ह</strong>का र्क लगमे छि। रचनाक अवाद आ पुनः काशनिकं वा आका र्इवक उपयोगक अिधकार िकनबाक <strong>ह</strong>ेतु ggaj endr a@vi deha.com परसंपकर् क। एि<strong>ह</strong> साइटकेँ ीित झा ठाकुर, मध ू िलका चौधरी आ रि िया ारािडजाइन कएल गेल।िसिरु344

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!