PRUTHENIA

216 Wojciech NowakowskiMało istotne, lecz dla archeologa dość irytujące, jest niedostrzeganieprzez historyków autonomiczności stanowisk archeologicznych – punktypołożone blisko siebie, czy nawet w granicach jednej, choćby i małejmiejscowości, mogły funkcjonować niezależnie od siebie, w różny sposóblub w różnym czasie. Dlatego nie ma podstaw do łączenia Szlezwikuz Hedeby (Haithabu), które było emporium, położonym na południe odfiordu Szlaja (Schlei), nad zatoką Hadeby Noor, zniszczonym w początkachdrugiej połowy XI stulecia 25 , podczas gdy Szlezwik to miasto napółnocnym brzegu Szlai, rozwijające się w średniowieczu i funkcjonującedo dziś.Podobnym nieporozumieniem wydaje się wymienienie razem stanowiskw Staczach, Deguciach, Żytkiejmach i Babkach oraz „przedewszystkim” w Sypitkach, bez sprecyzowania ich funkcji. Kontekst sugerujebowiem, że – zdaniem Wł. Długokęckiego – wymienione stanowiskamogą być uznane za „place popiołowe”, lub pochówki „w obrębie grodu”26. Tymczasem cztery pierwsze to ciałopalne cmentarzyska, datowane nawczesne średniowiecze. Aschenplatz odnotowano tylko w Staczach, choćstopień zachowania i rozpoznania wszystkich stanowisk nie pozwala wykluczyćwystępowania takich obiektów także na pozostałych nekropolach27 . Natomiast stanowisko w Sypitkach to cmentarzysko z okresugaczewskiej w świetle materiałów z badań i poszukiwań archeologicznych, red.W. Nowakowski, A. Szela, Światowit Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages XIV,Warszawa 2006, s. 79–101.24Por. L. Leciejewicz, Podgrodzie, [w:] Słownik starożytności słowiańskich. Encyklopedycznyzarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych do schyłku wieku XII (dalej:SSS), t. 4, Warszawa 1970, s. 168–169.25W. Długokęcki wzmiankuje „przekaz o kupcu z Sambii imieniem Vitgautr, który uciekającprzed Kuronami schronił się w Szlezwiku (Hedebach)” – W. Długokęcki, Uwagi o geneziei rozwoju..., s. 42; por. cytowany przez W. Długokęckiego (Uwagi o genezie i rozwoju...,przyp. 164) za B. v. z. Mühlenem, fragment Knytlingssaga nie wymienia w ogóle nazwy„Szlezwik” – por. B. von zur Mühlen, Die Kultur der Wikinger in Ostpreußen, BonnerHefte zur Vorgeschichte 9, Bonn 1975, s. 2–4. Na temat emporium w Hedeby/Haithabu por.encyklopedyczne hasło z zebraną pełną literaturą: – Ha∂aby, RGA 13, Berlin-New York1999, s. 361–387; por. także po raz pierwszy wydane w 1938 roku, a później wielokrotniewznawiane i rozszerzane opracowanie H. Jankuhna – H. Jankuhn, Haithabu. Ein Handelsplatzder Wikingerzeit. 8. neubearbeitete und stark erweiterte Auflage, Neumünster1986.26„Być może po kremacji prochów zmarłych nie składano do pojedynczych grobów, a ślademtego zwyczaju są wielokrotnie używane place popiołowe o średnicy do kilkunastu metrówo miąższości do metra, znane także z obszaru Skalowii i Sambii. Skremowanych zmarłychchowano również w obrębie grodu. Wskazuje się jednak także na kontynuację pewnychcmentarzy od okresu rzymskiego po XIII w. (Kosewo, Zdory). Taki obrządek występujerównież na obszarze Jaćwieży (Stacze, Degucie, Żytkiejmy, Babki, przede wszystkim Sypitkikoło Ełku)” – W. Długokęcki, Uwagi o genezie i rozwoju..., s. 25.27 E. Hollack, Erläuterungen zur vorgeschichtlichen Übersichtskarte von Ostpreußen,Glogau-Berlin 1908, s. 24, 156, 160; Engel, Das jüngste heidnische Zeitalter..., s. 52–54,