PRUTHENIA

240 Wojciech Nowakowskimoże jako centrum handlu solą 138 . Pełne określenie roli tego port of trade139 i jego oddziaływań docierających w głąb śródlądowej części Pruswymagać będzie jeszcze długich badań. Także ocena udziału Skandynawóww funkcjonowaniu Truso może się zmienić – raczej w stronę zwiększeniaich roli – w wyniku nowych odkryć 140 . Wokół emporium rozmieszczonebyły grody nie odbiegające od podobnych obiektów z PojezierzaMazurskiego 141 .Znacznie liczniejsze znaleziska archeologiczne, sugerujące obecnośćwpływów lub nawet przybyszów ze Skandynawii, pochodzą z PółwyspuSambijskiego 142 . Szczególną rolę odgrywa tu zespół stanowisk w Mochovoe,raj. Zelenogradsk (dawne Wiskiauten, Kr. Fischhausen). Położenieprzy cieśninie prowadzącej z Zalewu Kurońskiego na Bałtyk, a jednocześnienaprzeciw ujścia do Zalewu południowego ramienia delty Niemna,stanowiącego do XIV wieku główny nurt tej rzeki 143 , skłania doprzypisywania mu roli ośrodka umożliwiającego Skandynawom przenikaniew górę Niemna, w głąb obecnej Litwy, a zapewne także dalej – doDniepru i Morza Czarnego. Bogate groby z wyposażeniem o cechach wikińskich144 wydają się potwierdzać te przypuszczenia, choć jednocześnie138 M. F. Jagodziński, Archeologiczne ślady osadnictwa…, s. 171–176; idem, Rejon ujścia Wisływe wczesnym średniowieczu. Struktura zasiedlenia i stosunki etniczne, [w:] Pograniczepolsko-pruskie w czasach św. Wojciecha. Materiały z konferencji, Elbląg 18–19 września 1997 r., red. M.F. Jagodziński, Elbląg 1999, s. 47–61, ryc. 3–14; idem, Truso,RGA 31, Berlin–New York 2006, s. 291–295; por. też Wróblewski, Ziemie pruskie i jaćwieskie...,s. 296.139 K. Polanyi, Ports of Trade in the Early Societies, Journal of Economic History 23/1, 1963,s. 30–42.140 Por. np. niespodziewane odkrycie unikatowych odlewów szpil gotlandzkich przed kilkunastulaty – por. M. Rudnicki, M. Trzeciecki, Wyniki badań powierzchniowych z zastosowaniemwykrywaczy metali. Nowa metoda badawcza w polskiej archeologii, Barbaricum3, Warszawa 1994, s. 151–152, tabl. III:10.141 Por. A. J. Pawłowski, Zespół grodzisk pruskich w Weklicach, gmina Elbląg, w świetlebadań w latach 1982– 1983, [w:] Badania archeologiczne w województwie elbląskimw latach 1980–1983, red. A. J. Pawłowski, Malbork 1987, s. 387–408; idem, Z badań wczesnośredniowiecznychgrodzisk Pomezanii i Pogezanii, [w:] Archeologia Bałtyjska. Materiałyz konferencji Olsztyn 24–25 kwietnia 1988 roku, red. J. Okulicz-Kozaryn, Olsztyn1991, s. 172–173.142 C. Engel, Aus ostpreußischer Vorzeit, Königsberg 1935, s. 104–108; Mühlen, op. cit., mapy5–8.143 F. Mager, Die Landschaftsentwicklung der Kurischen Nehrung, Königsberg 1928, 18–19;H. Mortensen, Samland, Kurische Nehrung und Memelland. Eine vergleichende Skizzeihrer Landschaftsformen, Breslau 1931; K. Forstreuter, Die Memel als HandelsstraßePreußens nach Osten, Königsberg i.Pr. 1931, s. 10; E. Scofield, Landschaften am KurischenHaff, Kiel 1938, s. 15–17.144 Engel, op. cit., s. 108–114, ryc. 58–59; Mühlen, op. cit., s. 122–140, tabl. 1–2, 23–46, 56.