PRUTHENIA

Geneza Prus – komentarz archeologa227skiej 76 . Trzeba też podkreślić, że w III–IV wieku nie powstały żadne opisyludów na wybrzeżach Bałtyku, a o pobycie Gepidów w pobliżu ujściaWisły wspominał dopiero Jordanes w VI wieku. W tej sytuacji, nie negującobecności Gepidów wśród ludności kultury wielbarskiej w jej siedzibachnad dolną Wisłą, trudno identyfikować ich z określonym zestawemstanowisk lub sprecyzować szczególne cechy ich kultury.Na wschód od kultury wielbarskiej, odgraniczone od jej terytoriumpasem pustki osadniczej 77 , wydzielane są dwie inne jednostki archeologiczne,identyfikowane z bałtyjskimi Estiami i Galindami: kultura Dollkeim-Kovrovona Sambii, w Natangii i w Nadrowii 78 (mapy 1:2; 2:2) orazkultura bogaczewska na Mazurach 79 (mapy 1:3; 2:3) – oba te ugrupowaniapozostawały w odmiennych relacjach z kulturą wielbarską.Wśród znalezisk ze stanowisk kultury Dollkeim-Kovrovo (mapa 1:2)można dostrzec liczne formy znajdujące analogie wśród materiałów kulturywielbarskiej. Podobieństwa te dotyczą nie tylko ozdób (np. zapinkitzw. silnie profilowane i kapturkowe, typów Almgren 72 i Almgren 42) 80 ,które mogły być importami z Pomorza, lecz także ceramiki, niewątpliwiewykonywanej na miejscu, w tym przede wszystkim specyficznych pucharówna nóżce typu Schindler/Wołągiewicz VIII 81 . Za wyraźny ślad wpływówkultury wielbarskiej uznawane jest też pojawienie się na Sambiicmentarzysk birytualnych, po przeszło tysiącletnim wyłącznym stosowa-76V. Bierbrauer, Archäologie und Geschichte der Goten vom 1.–7. Jahrhundert. Versucheiner Bilanz, Frühmittelalterliche Studien 23, 1994, s. 96–98; idem, Gepiden in der Wielbark-Kultur(1.–4. Jahrhundert n.Chr.)? Eine Spurensuche, [w:] Studien zur Archäologiedes Ostseeraumes. Von der Eisenzeit zum Mittelalter. Festschrift für MichaelMüller-Wille, red. A. Wesse, Neumünster 1998, s. 389–403.77 Na temat pustek osadniczych jako stref granicznych – Kolendo, Świat antyczny..., s. 73–84.78 W. Nowakowski, Das Samland in der römischen Kaiserzeit und seine Verbindungenmit dem römischen Reich und der barbarischen Welt, Marburg–Warszawa 1996.79 W. Nowakowski, Od Galindai do Galinditae. Z badań nad pradziejami bałtyjskiego luduz Pojezierza Mazurskiego, Barbaricum 4, Warszawa 1995, s. 17–20.80 O. Almgren, Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichenJahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischenFormen, Mannus-Bibliothek 32, Leipzig 1923, s. 19, 38–39, tabl. II:42, IV:72; M. Olędzki, Rollenkappenfibelnder östlichen Hauptgruppe Almgren 37–41 und die Varianten Fig. 42–43, [w:] 100 Jahre Fibelformen nach Oscar Almgren, Forschungen zur Archäologie imLand Brandenburg 5, red. J. Kunow, Wünsdorf 1998, s. 80–81, ryc. 18; W. Nowakowski,Kultura wielbarska a zachodniobałtyjski krąg kulturowy, [w:] Kultura wielbarskaw młodszym okresie rzymskim, red. J. Gurba, A. Kokowski, t. II, Lublin 1989, s. 145–148,ryc. 2.81 R. Schindler, Die Besiedlungsgeschichte der Goten und Gepiden im unterenWeichselraum auf Grund der Tongafäße, Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- undFrühgeschichte 8, Leipzig 1940, s. 66–72; R. Wołągiewicz, Ceramika kultury wielbarskiejmiędzy Bałtykiem a Morzem Czarnym, Szczecin 1993, s. 16, tabl. 24.