PRUTHENIA

226 Wojciech Nowakowskipruskim Galinditae i na tej podstawie umieszczani w zachodniej częściPojezierza Mazurskiego 70 .Opisana sytuacja znajduje, według powszechnego przekonania, wyraźneodzwierciedlenie w materiałach archeologicznych. Za ślad Gotones/Gythones– czyli Gotów – uznawana jest kultura wielbarska nad dolnąWisłą i na wschód od niej, na obszarach sięgających w końcu I wiekupo Wysoczyznę Elbląską 71 (mapa 1:1). W następnym wieku zasięg kulturywielbarskiej rozszerzył się aż po Pasłękę i górną Łynę 72 . Zmiana to stanowiłatylko wstęp do wielkiej ekspansji tej kultury – sięgającej w początkachpóźnego okresu wpływów rzymskich na prawobrzeżne Mazowsze,Podlasie i Wyżynę Lubelską, oraz jeszcze dalej, na Wołyń i stepynadczarnomorskie – interpretowanej jako „wędrówka Gotów” 73 (mapa2:1). Ludność, która pozostała na dawnym terytorium, ograniczonym wpoczątkach III wieku do obszaru nad dolną Wisłą i na wschód od niej, ażpo górną Łynę, bywa z tej racji niekiedy interpretowana jako Gepidowie– pobratymcy Gotów, stale opóźniający się w wędrówce, co miało dać imnazwę 74 . Wydzielenie późnorzymskich cmentarzysk „gepidzkich” na zachódod ujścia Wisły i wokół jeziora Drużno 75 nie znajduje raczej potwierdzenia,wobec niewątpliwej jednorodności oblicza kultury wielbar-70 Kolendo, Świat antyczny..., s. 111; R. Wenskus, D. Timpe, Galinder. § 2. Historisches,RGA 10, Berlin–New York 1998, s. 327–329.71 R. Wołągiewicz, Kultura wielbarska – problemy interpretacji etnicznej, [w:] Problemykultury wielbarskiej, red. T. Malinowski, Słupsk 1981, s. 79–106; Kolendo, Plemiona Pomorza...,s. 23.72 Nowakowski, Kultura wielbarska a zachodniobałtyjski krąg kulturowy..., s. 148;A. Cieśliński, W. Nowakowski, Die Passarge – ein barbarischer Rubikon. Entwurf einerForschungsproblematik, [w:] Wasserwege: Lebensadern – Trennungslinien, Schriftendes Archäologischen Landesmuseums, Ergänzungsreihe 3, red. C. v. Carnap-Bornheim,H. Friesinger, Neumünster 2005, s. 253–268.73 Wołągiewicz, Kultura wielbarska – problemy interpretacji etnicznej..., s. 86–87, 100–102,ryc. 3; A. Kokowski, Grupa masłomęcka. Z badań nad przemianami kultury Gotóww młodszym okresie rzymskim, Lublin 1995, s. 61–65.74 Por. cytowaną przez Jordanesa (Iord., Get. 94–95) legendę: „Gotowie wyszedłszy z łonawyspy Skandii ze swoim królem imieniem Berig, na w sumie trzech okrętach przybilido brzegu z tej strony Oceanu, to znaczy do Gothiskandii. Spośród trzech okrętówjeden, zawijając do przystani później od dwu pozostałych, co nieraz się zdarza, miałdać nazwę ludowi. W ich języku bowiem »leniwy« brzmi gepanta. Ze zniekształconegoprzezwiska powoli narodziło się miano »Gepidowie«”. Wydania Getica – Iordanes,De origine et actibusque Getarum (Getica), [w:] Iordanis Romana et Getica,ed. Th. Mommsen, Monumenta Germaniae Historica inde ab a.C. 500 usque ad a. 1500.Auctores antiquissimi. V, pars prior, Berolini 1882, s. 53–138; polskie tłumaczenie, cytowanewyżej – E. Zwolski, Kasjodor i Jordanes. Historia gocka czyli scytyjska Europa, Lublin1984, s. 91–146.75 Por. J. Okulicz, Das Gräberfeld von Weklice. Zur Besiedlungsgeschichte des Weichseldeltaraumsin der römischen Kaiserzeit, Archeologia XL, 1989 (1990), s. 126–127.