PRUTHENIA

222 Wojciech Nowakowskilewiska Biebrzy, a nie z żadnego ze skupisk takich znalezisk nad Bałtykiem51 .Kategorycznością sformułowań razi też wyliczenie dóbr, podlegającychowej wymianie handlowej. Stwierdzenie, że „z Jaćwięży eksportowanofuterka bobrów, kun i wiewiórek oraz wosk. Asortyment importówbył większy: miecze wikińskie i nadreńskie, ozdoby, może surowce (żelazo,miedź, cyna)”, choć poparte autorytetem Adama Bremeńskiego 52 , wpisujesię swym schematyzmem w wizję handlu pomiędzy Wiszem a Hengiemw „Starej baśni” 53 . Dopóki nie zostanie przeprowadzona pełna analizawczesnośredniowiecznych mieczy, znalezionych na terytorium Jaćwięży,i – w jej efekcie – nie zostanie potwierdzona ich wyłącznie „wikińska”lub „nadreńska” proweniencja, stwierdzenie takie będzie tylkoretorycznie ozdobną frazą.Nieufność budzi też, powtarzane przez historyków za średniowiecznymiautorami, przekonanie, że „Prusom brakowało żelaza” 54 . Opinii tejprzeczą zarówno znaleziska archeologiczne 55 , jak i informacje o trwającejdo schyłku XIX wieku eksploatacji mazurskich rud darniowych 56 . Wydajesię więc, że średniowiecznych przekazów o braku żelaza u Prusów niemożna traktować dosłownie – podobnie jak starszego o przeszło tysiąc51 Por. długą listę znalezisk krzyżyków z emalią z pobrzeży wschodniego Bałtyku –N.E. Brandenburg, Kurgany južnago Priladož’ja, Materialy po Archeologii Rossii 18, St.-Peterburg 1895, s. 104, tabl. VII:4; J. Selirand, Von der Verbreitung der ersten Elementedes Christentums bei den Esten, [w:] Rapports de III e Congrés Internationald’Archéologie Slave, Bratislava, 7–14 septembre 1975, Bratislava 1979, t. I, s. 716, ryc. 2:3;M.V. Sedova, Juvelirnye izdelija drevnego Novgoroda (X–XV vv.), Moskva 1981, s. 52,ryc. 80:9. Można tu jeszcze wspomnieć o znaleziskach kijowskich krzyżyków zeSkandynawii – por. A. Westholm, Götlandska kyrkogårdsfund från hrytningstidenmellan hedendom och kristendom, Fornvännen 21, 1926, s. 105–106, ryc. 75; które możnałączyć z tradycyjnymi związkami Rusi Kijowskiej i praktykami “przyzywania Waregówzza morza”.52 W. Długokęcki, Uwagi o genezie i rozwoju..., s. 42. Podobne sformułowanie dalej: „Towaramieksportowymi były zapewne także miód, wosk i futra dostarczane przez Prusów doTruso i Wiskiaut” – W. Długokęcki, Uwagi o genezie i rozwoju..., s. 43.53 J.I. Kraszewski, Stara baśń, rozdz. II.54 Por. W. Długokęcki, Uwagi o genezie i rozwoju..., s. 45; można zauważyć, że nie bardzozgadza się to z sugerowanym na tej samej stronie „upowszechnieniem się żelaznych radlic”.55 Por. np. materiały z cmentarzyska pruskiego z X–XI wieku w Cerkiewniku, gm. Dobre Miasto– W. Ziemlińska-Odojowa, Materiały do cmentarzyska wczesnośredniowiecznego zestanowiska XI w Cerkiewniku gm. Dobre Miasto, Zeszyty Muzeum Warmii i Mazur, 1,1992, s. 111–149; B. Dębowska, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Cerkiewniku,Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski III, 2001, s. 7–39.56H. Heß von Wichdorf, Beiträge zur Geschichte des ehemaligen Staatlichen Eisenhüttenverkszu Wondollek in Masuren, „Mitteilungen der Litterarischen Gesellschaft Masovia”26/27, 1922, s. 3–12; idem, Die Geschichte der ehemaligen Eisenhüttenindustrie inMasuren, Beiträge zur geologischen Heimatkunde Masurens II, Ortelsburg 1925.