PRUTHENIA

220 Wojciech Nowakowskiwcześniejsze znaleziska strzemion z Prus można datować już naVII wiek 43 , co świadczyłoby o bardzo szybkim przejęciu ich od Awarów 44 .Nie można też wykluczyć, że szczątki „siodła łękowego”, wykonanego zeskóry i drewna, znaleziono w jednym z kurhanów na cmentarzyskuz późnego okresu wpływów rzymskich w Szwajcarii, pow. Suwałki 45 .Zrozumienie całego ustępu, dotyczącego uzbrojenia Prusów w XIII wiekuułatwia ostatnie zdanie: „przeważa pogląd, że Prusowie znali także łuk,ale jego użycie nie jest wyraźnie poświadczone w źródłach pisanych” 46 –jest to zaskakująco szczera deklaracja historyka, że świat, który nie został„poświadczony w źródłach pisanych” po prostu nie istniał! Bo – nawetprzy całkowitej negacji wyników badań archeologicznych – wystarczyłobyuwzględnić choćby słynne przedstawienie Prusa z łukiem na kolumniezamku malborskiego! 4743 Wskazuje na to m.in. występowanie strzemion w zespołach zawierających tzw. zapinkiszczeblowe (Armbrustsprossenfibeln), charakterystyczne dla późnej fazy okresu wędrówekludów – por. O. Kleemann, Samländische Funde und die Frage der ältesten Steigbügelin Europa, [w:] Documenta Archaeologica Wolfgang La Baume dedicata, red. O. Kleemann,Bonn 1956, s. 115–117, tabl. XXXII; V.I. Kulakov, Drevnosti prussov VI–XIII vv.,Archeologija SSSR – Svod Archeologičeskich Istočnikov G 1–9, Moskva 1990, s. 84, tabl.LXXII:4. O wczesnym datowaniu strzemion z Prus – por. także W. Gaerte, UrgeschichteOstpreußens, Königsberg 1929, s. 342; Mühlen, op. cit., s. 47. Na temat datowania zapinekszczeblowych – por. J. Okulicz, Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w.n.e., Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973, s. 480, ryc. 246:a; J. Kowalski, Z badańnad chronologią okresu wędrówek ludów na ziemiach zachodniobałtyjskich (faza E),[w:] Archeologia Bałtyjska. Materiały z konferencji Olsztyn 24–25 kwietnia 1988 roku,Olsztyn 1991, s. 80–81, ryc. 2. Wątpliwości W. Świętosławskiego, co do wiarygodności przytaczanegoprzez O. Kleemanna i B. v.z. Mühlena zespołu z Iževskoe – leśn. Bobrovo, raj.Zelenogradsk (dawne Widitten – Elenskrug-Forst, Kr. Fischhausen; stanowisko to występowałotakże pod nazwą masywu leśnego Kobbelbude), pozyskanego w trakcie wykopaliskw 1938 roku – por. Świętosławski, op. cit. s. 33; rozwiewa dokumentacja badań, znajdującasię w archiwum Museum für Vor- und Frühgeschichte zu Berlin, sygn. IA1 Ostpreußen,Bd. 6, nr E 61/39 (sprawozdanie z wykopalisk); oraz w przechowywanej tamże części tzw.Fundarchiv królewieckiego Prussia-Museum, sygn. PM IXd1-582, Bd. 2 (polowa dokumentacjarysunkowa).44 O awarskim pochodzeniu strzemion – Świętosławski, op. cit. s. 29–30. Na temat wpływówawarskich w Prusach por. P. Urbańczyk, Geneza wczesnośredniowiecznych metalowychpochew broni białej ze stanowisk kultury pruskiej, Przegląd Archeologiczny 26, 1978(1979), s. 119–128, mapa 2; T. Baranowski, Awarowie na Mazurach, [w:] Hereditatem cognoscere.Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Miśkiewicz, red. Zb. Kobyliński,Warszawa 2004, s. 157–164.45 J. Antoniewicz, M. Kaczyński, J. Okulicz, Wyniki badań przeprowadzonych w 1956 r.w miejscowości Szwajcaria, pow. Suwałki, Wiadomości Archeologiczne XXV, 1958, s. 23–31, tabl. VI.46 W. Długokęcki, Uwagi o genezie i rozwoju..., s. 39.47 A. Nowakowski, Arms and armour in the medieval Teutonic Order’s state in Prussia,Łódź 1994, s. 32, ryc. 36, gdzie zebrana wcześniejsza literatura. Na temat znalezisk archeologicznychpotwierdzających używanie łuków przez Prusów – P. Kittel, Średniowieczneuzbrojenie zaczepne Prusów z obszaru północno-wschodniej Polski, Komunikaty Ma-