ludność powstaniem przyjmowano zachodniobałtyjskich

Uwagi o genezie i rozwoju wczesnośredniowiecznych Prus 37niem Krzyżaków 138 . Musiał zatem należeć do najwybitniejszych nobilów pruskichowych czasów. Podkreślić jednak należy, że Dusburg konsekwentnienazywał wodzów prusko-jaćwięskich terminem capitanei, w przeciwieństwiedo określeń rex lub dux pozbawionych treści władczych.5. System obronnyJedną z podstawowych funkcji związków terytorialnych różnych szczeblibyło stworzenie i utrzymanie systemu obronnego. Obok korzystnychwarunków naturalnych, co podkreślali współcześni, Prusy chronione byłyprzez zasieki, wały podłużne, osieki i grody.Zasieki (łac. indagines, niem. Hagen, Hain) to fortyfikacje linearne budowaneze ściętych drzew i krzewów, wzmacniane dodatkowo ziemią, kamieniamii palami. Prusowie nazywali je korto, a wyraz ten funkcjonował w nazwachmiejscowych i topograficznych 139 .Prusowie wznosili również wały ziemne o długości kilku–kilkunastu kilometrów,a może nawet dłuższe, funkcjonujące z powstałymi po wykopachfosami. W źródłach niemieckich nazywano je lantwerami (niem. Landwehr),a po prusku może gardin 140 .Zasieki i wały tworzyły system funkcjonujący zarówno na szczeblu plemienia,jak i włości. Wskazują na to informacje o tzw. bramach ziemskich (łac.introitus terrae), prowadzących do Pomezanii, Natangii czy też do pewnych włościna terenie Jaćwięży („Kymenow” i „Meruniska”). Zewnętrzne, a zatem zapewnetakże wewnętrzne, zasieki zabezpieczały Sambię. To terytorium chronionebyło od strony Mierzei Wiślanej podwójnym, a od strony MierzeiKurońskiej pojedynczym wałem podłużnym. Ten ostatni typ umocnień występujetakże na południu Prus, w Galindii. Niektóre odcinki – na północ od Orzyca,w okolicy Zimnej Wody, E. Kowalczyk wydatowała na XI–XII w., a ich powstanieprzypisała Mazowszanom. Znajdują się one jednak na obszarzenoszącym pruską nazwę Patrank, nawiązującą właśnie do tego typu umocnień 141 .——————138Bericht Hermann von Salza’s über die Eroberung Preussens, hg. v. T. Hirsch, w: SRP, V, Leipzig 1874,c. 1, s. 159. O tym źródle zob. T. Jasiński, Najstarsze kroniki i roczniki krzyżackie dotyczące Prus, Poznań1996, s. 27n, który uznał je za kompilację, a za autora czterech pierwszych zachowanych rozdziałówwielkiego mistrza Hartmana von Heldrungen (1273–1283).139R. Trautmann, Die altpreussischen Sprachdenkmäler, s. 361; G. Gerullis, op. cit., s. 77; H. Wunder,op. cit., s. 176 i mapa 1; J. Leśny, Zasieki, w: SSS, VII, Wrocław etc. 1982, s. 76–82140E. Eisermann, Über „Gardine” und verwandte Wörter als Ortlichskeitsnamen, Altpreussische Forschungen,14, 1937, s. 187 i n.141Rozmieszczenie zasieków i wałów podłużnych zob. R. Wenskus, H. Zimmermann, Vorgeschichtlicheund mittelalterliche Wehranlagen, w: Historisch-geographisches Atlas des Preußenlandes, hg. v. H. Mortensen,G. Mortensen, R. Wenskus, Wiesbaden 1981; H. Łowmiański, Studia, s. 329–330; E. Loch, Die „Gardine”zwischen Lochstädt und Tenkitten, Mitteilungen des Vereins für die Geschichte Ost- und Westpreussen, 9,1934–1935, nr 4, s. 46 i n.; A. Kamiński, Jaćwież, s. 62; E. Kowalczyk, Dzieje granicy, s. 219 i n.