ludność powstaniem przyjmowano zachodniobałtyjskich

10 Wiesław Długokęckiarcheologicznymi południowo-wschodniego Bałtyku a górnego i środkowegoDniepru łączy je w okresie późnorzymskim występowanie ozdób z tzw.emalią żłobkową. W tym zespole kultur można by widzieć wspólnotę bałtosłowiańską,na której peryferiach kształtowały się etnosy bałtyjski i słowiański5 . To skomplikowane zagadnienie, którego rozwiązanie implikowane jestzresztą przez szereg innych problemów, będzie zapewne jeszcze przedmiotemdyskusji.Z danych hydronimii wynika jednak, że w strefie pobrzeża, na Sambiii Powiślu, obok substratu bałtyjskiego występował tu także tzw. wenetyjski(„staroeuropejski”), należący do grupy italsko-celtyckiej, a łączony z kulturąłużycką 6 .Natomiast o Prusach można mówić dopiero od wczesnego średniowiecza.W historiografii geograficzny i etniczny zasięg terminów Prusy, Prusowienie jest ujmowany jednolicie. Część badaczy uważa, że pojęcia te odnosząsię do ludności zachodniobałtyjskiej, zamieszkałej między Bałtykiem,dolną Wisłą oraz środkowym i dolnym Niemnem 7 . Inni jednak sądzą, że nieobejmowały one Jaćwięży, a także Galindii czy Skalowii 8 . Powyższe dwie tezyformułowano w oparciu o źródła pisane, dane językowe i archeologiczne.Moim celem jest ponowne rozpatrzenie geograficznego i etnicznego zasięguterminów Prusy, Prusowie; wskazanie na czynniki integrujące i dezintegrującew zakresie struktur społeczno-gospodarczych, politycznych, terytorialnych,religii, obyczajów, prawa oraz na tej podstawie określenieetnonimów tworzących Prusy i Prusów. Ważny jest również spór o demokratycznylub arystokratyczno-władczy charakter ustroju Prus do końca XII w.Na końcu próbuję przerzucić pomost między starożytnością a wczesnym średniowieczem.——————5Zob. W. Nowakowski, „Hic Svebiae finis” – Wenetowie na wschód od Tacytowej Swebii, w: Archeologiao początkach Słowian, pod red. P. Kaczanowskiego i M. Parczewskiego, Kraków 2005, s. 119–123.6Tę koncepcję rozwijał szczególnie J. Okulicz, Problem pochodzenia, s. 117–121, 127–130 i J. Powierski,Dzieje ziemi pasłęckiej do schyłku XIII w., w: Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297–1997, Olsztyn 1997,s. 75 i n.; idem, Truso, Rocznik Elbląski, 18, 2002, s. 15 i n.7H. Łowmiański, Studia nad powstaniem społeczeństwa litewskiego, w: Studia nad dziejami WielkiegoKsięstwa Litewskiego, Poznań 1983, s. 47–51, 48–60 (przegląd wcześniejszych stanowisk); J. Bieniak, Wyprawamisyjna Brunona z Kwerfurtu a problem Selencji, Acta Baltico-Slavica, 6, 1969, s. 193.8J. Powierski, Stosunki polsko-pruskie do 1230 r. ..., Toruń 1968, s. 25–27; idem, Bałtowie ich relacjez Polska do końca XII wieku (na tle stosunków w strefie bałtyckiej), w: idem, Prussica, t. II, Malbork 2005,s. 619–621, 622–623, 619–621; R. Odoj, Dzieje Prusów do czasów krzyżackich, Komunikaty Mazursko-Warmińskie(dalej: KMW), 107, 1970, 1, 58–61; J. Okulicz, Osadnictwo ziem pruskich od czasów najdawniejszychdo XIII wieku, w: Dzieje Warmii i Mazur w zarysie, t. 1, Warszawa 1981, s. 42; Ł. Okulicz-Kozaryn, DziejePrusów, Wrocław 1997, s. 40–42; G. Białuński, Prusowie – lud zaginiony, w: Życie codzienne na dawnychziemiach pruskich. Mieszkańcy ziem pruskich, pod red. S. Achremczyka, Olsztyn 2001, s. 15–16; zob. też V.I. Kulakov, Istorija Prussii do 1283 goda, Moskva 2003, s. 28–46. W sprawie Jaćwięży zob. A. Kamiński,Jaćwież – terytorium, ludność, stosunki gospodarcze i społeczne, Łódź 1953; J. Nalepa, Jaćwięgowie. Nazwa i lokalizacja,Białystok 1964; idem, Połekszanie (Pollexiani) – plemię jećwięskie u północno-wschodnich granic Polski,Rocznik Białostocki, 7, 1967, s. 7–34.