ludność powstaniem przyjmowano zachodniobałtyjskich

Uwagi o genezie i rozwoju wczesnośredniowiecznych Prus 31postanowieniami pokoju dzierzgońskiego (1249), bardzo dużej grupy ludnościzależnej (odpowiednio 2/3–3/4) 111 .Dokonana przez Henryka Łowmiańskiego analiza społeczeństwa pruskiegozostała generalnie przyjęta w polskiej historiografii 112 . Jednak problemstruktury społeczeństwa przedkrzyżackich Prus wymaga dalszych badań.Nie ulega wątpliwości, wbrew stanowisku H. Łowmiańskiego, że częśćgrodów istotnie należała do możnych. W ziemi chełmińskiej był to gródRogow, może Starogród i gródek (propugnaculum) Pomezańczyka Pipina. Gródw Białochowie nad Osą należał do Jonisa, Gierdawy do Gierdawa, a Bezledydo rodu Monteminów. Już w trakcie walk z Zakonem ród Gobotynów zbudowałgród Partegal blokujący Bałgę. Nazwa Skomęckie Grodzisko nad jez.Skomętno nawiązuje zapewne do grodu możnego jaćwięskiego Skomanda.Gierdawy i Bezledy leżały w pustce osadniczej, pełniąc zapewne pierwotniefunkcje strażnicze i następnie zostały rozbudowane we władztwa możnych,mieszkających z rodziną, współrodowcami, czeladzią. Badania archeologicznepotwierdzają, że pewne grody były stale zamieszkałe przez niewielkie grupyludzi. Teoretycznie w oparciu o grody mogły powstawać władztwa grodowe,chociaż przesłanki za ich istnieniem są nikłe 113 . Branie do niewoli kobieti dzieci a zabijanie mężczyzn nie wskazuje, aby niewolni odgrywali istotnąrolę jako siła robocza w produkcji rolnej. Zgadza się z tym fakt, że nadawanaczy potwierdzana przez Zakon nobilom własność ziemska była niewielkichrozmiarów. Rola koni w życiu nobilów wskazywałaby natomiast na dużeznaczenie hodowli. Stąd też przekonanie o dużej liczbie ludności zależnejjest nieprawdopodobne. Liczebność poszczególnych grup społecznych określasię na około 3% dla możnych, 88% dla pospólstwa i 9% dla niewolnych.Jednak w jednej z włości jaćwięskich nobilowie mogli stanowić 10–15% ogółuludności. W związku z tym także liczba niewolnych musiała być odpowiedniowiększa.Wyróżnienie wśród nobilów warstwy wyższej („królów”, panów grodowych)nie znajduje potwierdzenia u Dusburga, który nigdzie nie dokonał——————111K. Lohmeyer, Geschichte Ost- und Westpreussen, I. Bd., Gotha 1908, s. 43–46; R. Wenskus, Übereinige probleme der Sozialordnung der Prußen, w: Ausgewählte Aufsätze, s. 413–434; Der deutsche Orden und dienichtdeutsche Bevölkerung des Preußenlandes mit besonderer Berücksichtigung der Siedlung, w: ibidem, s. 356.Rolę czynnika władczo-arystokratycznego u Bałtów w Inflantach podkreślał M. Hellmann, Burgen undAdelsherrschaft bei den Völkern des Ostbaltikums, w: Europa Slavica-Europa Orientalis. Festschrift für HerbertLudat zum 70, Geburtstag, hg. v. K.-D. Grothusen, K. Zernack, Berlin 1980, s. 30–50.112M. Biskup, G. Labuda, Państwo zakonu krzyżackiego, s. 58–60, 76–80; J. Powierski, Czynniki warunkującerozwój polityczny ludów zachodniobałtyjskich, w: Prussica, t. 1, s. 403; Ł. Okulicz-Kozaryn, Dzieje Prusów,s. 280–283; A. Kamiński, Jaćwież, s. 138.113Dusburg, III. 7, 23, 112, 113,148–174; J. Antoniewicz, Prusowie we wczesnym średniowieczu i zarys ichkultury materialnej, w: Pomorze średniowieczne, pod red. G. Labudy, Warszawa 1958, s. 142; J. Powierski,Stosunki polsko-pruskie, s. 65–66.