ludność powstaniem przyjmowano zachodniobałtyjskich

Uwagi o genezie i rozwoju wczesnośredniowiecznych Prus 25Natangów, skoro sprawa zaprzestania tego kultu poruszona została w traktaciedzierzgońskim. Na całym obszarze Prus występują też nazwy utworzone odsłowa „kauks” – duch opiekuńczy, później diabeł 84 .Wspólny dla wszystkich grup społecznych był ciałopalny obrządek pogrzebowy.Istotnie, znane z badań archeologicznych cmentarzyska Sambiii rejonu nadmorskiego składają się z płaskich grobów ciałopalnych, utwardzonychkamiennym brukiem. Od IX w. stają się one uboższe 85 . W kulturze dolnoniemeńskiej,na obszarze Skalowii, pochówki szkieletowe od X do XII w.zostały zastąpione na tych samych cmentarzyskach przez ciałopalenie, chociażnie całkowicie. Zmiany te nastąpiły zapewne w wyniku pogłębienia kontaktówz Sambią. Oba obszary pozostawały wówczas w kręgu oddziaływańskandynawskich 86 . Natomiast na obszarze Galindii cmentarzyska we wczesnymśredniowieczu zanikają. Przypuszcza się, że musiało to być związanez kryzysem osadnictwa i przerwaniem jego kontynuacji, albo też tylko zezmianą zwyczajów pogrzebowych na takie, które nie pozostawiały śladów.Być może po kremacji prochów zmarłych nie składano do pojedynczych grobów,a śladem tego zwyczaju są wielokrotnie używane place popiołowe o średnicydo kilkunastu metrów o miąższości do metra, znane także z obszaruSkalowii i Sambii. Skremowanych zmarłych chowano również w obrębiegrodu. Wskazuje się jednak także na kontynuację pewnych cmentarzy odokresu rzymskiego po XIII w. (Kosewo, Zdory) 87 . Taki obrządek występujerównież na obszarze Jaćwięży (Stacze, Degucie, Żytkiejmy, Babki, przedewszystkim Sypitki koło Ełku). Dlatego też ciałopalne cmentarzysko kurhanowew Jasudowie koło Sopockiń z X–XI w. wiązać należy raczej z kulturąwschodniolitewską, a nie kręgiem jaćwięskim 88 .——————84J. Powierski, Prusowie, Mazowsze, II, 2, s. 443–444. Por. G. Gerullis, op. cit., s. 58, 70, 76–77;G. Białuński, Bogini Kurko – główny kult Galindii, KMW, 1993, 1, s. 8.85R. Odoj, Dzieje Prusów do czasów krzyżackich, s. 58–61; Ł. Okulicz-Kozaryn, Dzieje Prusów, s. 212–215;M. F. Jagodziński, Archeologiczne ślady osadnictwa między Wisłą a Pasłęką we wczesnym średniowieczu. Komentarzdo katalogu stanowisk, w: Adalbertus. Wyniki programu badań interdyscyplinarnych, pod red. P. Urbańczyka,Warszawa 1998, s. 167–168, 176–177.86C. Engel, Vorgeschichte, s. 65; idem, Aus ostpreußischer Vorzeit, s. 120; B. von zur Mühlen, Die Kulturder Wikinger in Ostpreussen, Bonn 1975, s. 17.87C. Engel, Vorgeschichte, s. 64, 71, 79, przyp. 132; M. Kaczyński, Południowa strefa, s. 198; G. Iwanowska,Wczesnośredniowieczna Jaćwież, s. 88; W. Nowakowski, Die Balten zwischen Weichsel und Memel, s. 18; W. Wróblewski,Ossa cremata. Obrządek pogrzebowy Galindów we wczesnym średniowieczu w świetle znalezisk w gordzisku w Szestnie-Czarnym Lesie, Światowit, 43, 2000, 2, fasc. B, s. 268–281; M. Sabaciński, Materiał osteologiczny z Szestna-CzarnegoLasu stan. II jako źródło informacji o pruskim stosie pogrzebowym, Światowit, 45, 2002, fasc. B, s. 206.88C. Engel, Vorgeschichte, s. 79 i przyp. 132; J. Jaskanis, Jaćwież w badaniach archeologicznych. Stani perspektywy badawcze, Rocznik Białostocki, 14, 1991, s. 63; M. Kaczyński, Południowa strefa osadnictwabałtyjskiego na obszarze Jaćwieży w I tysiącleciu naszej ery, Rocznik Białostocki, 14, 1981, s. 172; G. Iwanowska,Wczesnośredniowieczna Jaćwież, s. 89. Natomiast J. Tyszkiewicz, Mazowsze północno-wschodnie, s. 80-81, wiążejego powstanie z ekspansją plemienną Dajnowy.