SPIS RZECZY

277Jeszcze trudniejszy do przyjęcia jest propagowany przez Biczewską kultIwana Groźnego. Ten rosyjski władca mordujący bez skrupułów nie tylkoswych poddanych, ale własne dzieci i świątobliwych duchownych, ma dziświelu oddanych sobie „wiernych” w całej Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej.W licznych cerkwiach, a nawet soborach katedralnych odnaleźć możnaniewielkie „ikony” przedstawiające właśnie „świętego” cara. Jego wyznawcomnie przeszkadza fakt, iż patriarcha Aleksy II całkowicie jednoznacznie odrzuciłmożliwość takiego kultu, uznając go za czyste szaleństwo.„Jeśli uzna się Iwana Groźnego za świętego (...) a jednocześnie zachowasię konsekwencję i logiczne myślenie, to trzeba będzie dekanonizowaćświętego metropolitę moskiewskiego Filipa, świętego Korneliusza, ihumenapskowsko‐pieczerskiego, i wielu innych zamęczonych przez cara IwanaGroźnego. Nie można oddawać hołdu równocześnie mordercom i ich ofiarom”– mówił patriarcha Aleksy 6 .Jego argumenty nie przekonały jednak zwolenników kultu. Ich zdaniemIwan Groźny już został kanonizowany. Śpiewa o tym zresztą także Biczewskaw swym utworze Boże, ochraniaj swoich, odwołując się do „naszego, czczonegow Moskwie schimnicha Jony, świętego Iwana”. Problemy dotyczą tylko datyrzekomego wyniesienia na ołtarze. Część zwolenników kultu satrapy uznaje,że stało się to w roku 1882 za panowania cara Aleksandra III. Z dokumentówwynika jednak, że w tym roku w jednym z klasztorów odrestaurowanostary fresk, na którym miał być przedstawiony Iwan Groźny z aureoląwokół głowy. Ten brak dowodów nie zniechęca jednak poszukiwaczy, którzysugerują, że beatyfikacja cara (gdyż ich zdaniem błogosławiony Iwan miał byćotoczony kultem lokalnym, moskiewskim) miała dokonać się przed rokiem1621. Wówczas to w kronikach monastyru koriażemskiego odnotowano, iżpowróciły do niego „szczątki męczennika cara Iwana”. Niektórzy XIX-wiecznihistorycy uznali, że mowa była właśnie o Iwanie Groźnym.Kult cara, który jest zupełnie nie do obrony zarówno na płaszczyźniehistorycznej, jak i teologicznej, pozostaje głęboko zakorzeniony w całejstrukturze myślowej rosyjskiego prawosławia. W systemie tym władcajest istotniejszy nawet niż patriarcha, bo to on uosabia nie tylko państwo,ale i religię, która owo państwo stanowi. „Zwłaszcza tytuł car nadanywielkiemu księciu ruskiemu w rezultacie przeniesienia na niego funkcjibizantyjskiego bazyleusa, nabiera w Rosji wyraźnych konotacji religijnych,6 Cyt. za: A. Grigoriew, Groznyj lik, „Niezawisimaja Gazeta”, 1.12.2010.Żanna www.wydawnictwofronda.pl/prenumerataBiczewska, czyli dwa oblicza rosyjskiej duszy