SPIS RZECZY

litewskie na Białą Ruś. Sprzeciwiał się temu wojewoda wileński JanuszRadziwiłł, który uważał, że Rzeczpospolita nie jest jeszcze gotowa do takiegokroku. Proponował, by wcześniej podjąć działania dyplomatyczne mające nacelu zerwanie przez Kozaków sojuszu z Moskwą i ponowne zawarcie przeznich ugody z królem. Twierdził, że bez rozwiązania problemu kozackiegoRzeczpospolita straci swoje wschodnie rubieże na rzecz cara. Dlategokonieczne jest przyznanie Kozakom autonomii.Radziwiłł rozpoczął korespondencję z Chmielnickim i Pokłońskim.O ile jednak hetman wojska zaporoskiego odrzucił propozycje wojewodywileńskiego, o tyle pułkownik białoruski rozpoczął pertraktacjez Radziwiłłem. Pokłoński, mając doświadczenie współpracy z carskimidowódcami i urzędnikami, doszedł do przekonania, że Biała Ruś w raziezwycięstwa Moskwy nie będzie mogła liczyć na żadną autonomię. On sam,który w Rzeczpospolitej należał do stanu cieszącego się wolnością szlachecką,teraz jako poddany cara musiał podpisywać swoje listy do niego uniżonymzwrotem „chłop twój”, podkreślając swój zbliżony do niewolnika status.W obozie polskim zwyciężyła ostatecznie koncepcja szybkiej kampaniizimowej forsowana przez Jana Kazimierza. Wojska Rzeczpospolitej ruszyłyna wschód. Początkowo ofensywa przynosiła sukcesy, zwłaszcza na ziemiachbiałoruskich. W lutym 1655 roku załamało się jednak natarcie wojskkoronnych na Ukrainie. W tych warunkach dalsze prowadzenie kampaniiprzez armię litewską na Białorusi traciło sens. Janusz Radziwiłł nie chciałjednak zarządzać odwrotu bez odniesienia jakiegoś spektakularnegozwycięstwa. Liczył, że uda mu się zdobyć Mohylew, gdyż w tajnejkorespondencji Konstanty Pokłoński, który dowodził garnizonem w tymmieście, obiecał mu, że odda twierdzę w jego ręce.Kiedy wojska litewskie dotarły pod Mohylew, w mieście stacjonowało4000 Kozaków białoruskich pod wodzą Pokłońskiego oraz 2600 żołnierzymoskiewskich. Pułkownik chciał poddać gród, ale okazało się, że większośćzałogi wymówiła mu posłuszeństwo i pozostała wierna carowi. W efekcie 16lutego 1655 roku Pokłoński opuścił miasto, a wraz z nim zaledwie czterystaosób. Król Jan Kazimierz zdjął ze zdrajcy banicję i przywrócił mu pełniępraw. Skruszony szlachcic wielokrotnie apelował do obrońców Mohylewao poddanie miasta, jednak jego odezwy pozostały bez echa.Wojska litewskie przez trzy miesiące – do 11 maja – szturmowałytwierdzę, ale nie udało jej się zdobyć. Podczas oblężenia zmarła większośćmieszkańców miasta, zginęła też ponad połowa białoruskich Kozaków i co