SPIS RZECZY

183również dla Hegla pragnienie wiedzy u anioła oraz u pierwszych ludzi,Adama i Ewy, jest przyczyną wszelkiego kłamstwa w świecie: „Rzeczywiście,poznanie jest źródłem wszelkiego zła, ponieważ wiedza, świadomość jesttym aktem, przez który powstaje podział, czyli coś negatywnego, jest sądem,rozdwojeniem w bliższym określeniu tegoż bycia dla siebie w ogóle” 48 .Według Hegla Bóg na początku swego istnienia jeszcze nie jest świadomysamego siebie. Bóg dochodzi do siebie dopiero w procesie odróżniania swoichczęści w postaci „świata”. Części te istnieją jako tożsame w sobie tylko„przez chwilę” 49 . Bycie dla siebie tych części jest złem – jako „rozdwojenie,odróżnienie od Boga” samego. Należy je „znieść” 50 i „przejść z upadkuoddzielenia do pojednania” 51 , do pokonania zła w samym Bogu. Tak jaku Marcina Lutra, również u Hegla nie może być mowy o tym, że zło jestskutkiem winy stworzeń rozumnych i wolnych, wręcz przeciwnie: ten upadek– grzech – dokonuje się w samym Bogu, a zło według Hegla „istnieje tylko”jako „sprzeczność bycia samym w sobie, pojęcia i szczegółu, dobra i zła” 52 ,które wychodzą od Boga i do Boga wracają jako „do ich źródła” 53 . To połączenie„zła z poznaniem” jest „rzeczą istotną” 54 zarówno dla Hegla, jak i dla Lutra.Prawda absolutna według Lutra i Hegla nie jest wolna od sprzeczności,która wypełnia Boga w całości – co więcej, to ona jest siłą napędzającąi poruszającą, więc dlatego nie może zostać pokonana raz na zawsze,ponieważ wtedy należałoby pokonać samego Boga, co dla jednego, jaki drugiego byłoby jednak nie do pomyślenia. Co prawda Bóg jest pojednanyze sobą tymczasowo, ale jako permanentny proces. Tylko „logika stawaniasię”, jak pisze de Negri, potrafi wyrazić tę sprzeczność w Bogu u Lutra i Heglatak, żeby zawierała ona zarówno prawdę, jak i jej negację. Wspólnym dlaLutra i Hegla jest również poruszanie się wewnątrz sfery boskiej – jedenw wierze, a drugi w myśleniu: „Jeśli Hegel akt wiary Lutra ’przeciw Bogu kuBogu’ w ten sposób wyraził pojęciowo, że pokazuje, iż ta sprzeczność jesttylko aspektem boskiego procesu samoprzeciwstawiania się, to wtedy tymsamym zniósł on również ludzkie akty wiary i wiedzy jako elementy boskiej48 G.W.F. Hegel, Vorlesungen über die Philosophie der Religion, t. 2, w: G.W.F. Hegel, Werke, tłum. H. Ulrich, t. 17,Frankfurt a. M. 1986, s. 257.49 Tamże, s. 243.50 Tamże, s. 243.51 Tamże, s. 244.52 Tamże, s. 254.53 Tamże, s. 244.54 Tamże, s. 256.Ukonstytuowanie prawdy poprzez kłamstwo w nowożytnej myśli filozoficznej